Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dər türbəsi — Ordubad rayonunun Darkənd kəndində yerləşən tarix-memarlıq abidəsi. Türbə üzərində olmuş, lakin sonradan itirilmiş kitabəni tədqiq etmiş və İsa Əzimbəyov, onun 1487–1488-ci illərdə Şеyх ibn Cühənnа tərəfindən inşа еdildiyini göstərirlər. Dər türbəsi kənd mərkəzindən 1.5 km cənubda, Araz çayına enən kiçik təpə üzərində yerləşir. Əvvəl təpə üzərində yanaşı yerləşən üç türbə olsa da, onlardan ikisi tamamilə dağılaraq dövrümüzə çatmamış, biri isə qəzalı vəziyyətdədir.
| Dər türbəsi | |
|---|---|
 Dər türbəsinin ümumi görünüşü | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Status | Ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidəsi |
| Yerləşir | Darkənd, Ordubad rayonu |
| Aidiyyatı | Ağqoyunlu dövrü |
| Memar | Şеyх ibn Cühənnа |
| Tikilmə tarixi | 1487–1488 |
| Üslubu | Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbi |
| Material | kərpic, əhəng və gəc məhlulu, kaşı, çaydaşı |
| Vəziyyəti | qəzalı |
UNESCO Ehtiyat Siyahısı | |
| Rəsmi adı: The mausoleum of Nakhichevan | |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | i,iv |
| Təyin edilib | 30 sentyabr 1998 |
| İstinad nöm. | 1173 |
| Dövlət | Azərbaycan |
| Region | Avropa |
| İstinad nöm. | 417 |
| Kateqoriya | Türbə |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
Dər türbəsi həcm-məkan həllinə, fasadlarının dekorasiyası və dekorasiyada istifadə edilmiş kərpiclərin formasına görə Azərbaycan ərazisində yayılmış digər kərpic türbələrdən əsaslı şəkildə fərqlənir.
Dər türbəsi iki yaruslu struktura malikdir. Türbənin birinci yarusu sərdabə xarakteri daşımaqla yer səviyyəsindən aşağıdadır. Türbənin yerüstü hissəsi 5.15–5.20 metr hündürlüyə malik düzgün səkkizguşəli prizma formasına malikdir. Prizma üzərində yerləşdirilmiş uzun barabanın üzəri isə kiçik günbəzlə tamamlanmışdı. Türbənin yerdən olan ümumi hündürlüyü 8.0–8.20 metrə bərabər olmuşdur.
Tarixi və tədqiqi
Türbə üzərində olmuş, lakin sonradan itirilmiş kitabəni tədqiq etmiş V. M. Sısoyev]] və İ. Əzimbəyov, onun 1487–1488-ci illərdə Şеyх ibn Cühənnа tərəfindən inşа еdildiyini göstərirlər. Türbənin memarlıq xüsusiyyətlərini ətraflı şəkildə tədqiq etmiş İ. L. Vartanesov isə kitabəni görmədiyinə görə, tikilinin ümumi memarlıq xüsusiyyətləri, həmçinin inşa texnikası və materiallarına əsasən, təxminən XIV–XV əsrlərdə inşa edilmiş ola biləcəyini göstərir.
Dər kəndindəki türbə XIX əsrin sonlarında Gevont Alişan, XX əsrin əvvəllərində isə Vasili Sısoyev tərəfindən abidəyə baxış keçirilmişdir. S. V. Ter-Avetisyan özünün Xarabagilan yaşayış yerinə həsr edilmiş elmi əsərində bu türbədən də bəhs edir.
Qarabağ silsiləsinin dağlıq ətəyində yerləşən Darkənd kəndi, sahilində, Ordubad şəhərindən 25 kilometr (16 mil) aralıda və İrəvan–Culfa dəmir yolu xəttinin kənarında yerləşir. Kənd cənub tərəfdən Aşağı Aza, şimal tərəfdən isə kəndləri ilə əhatə olunmuşdur. Hər üç kənd X əsrdə katolikos Xaçikin kondakında qeyd edilən Azat adlı şəhər tipli yaşayış yerinin əsasında formalaşmışdır. Bu ərazinin abidələrindən bəhs edərkən G. Alişan yazır: "Mənə elə gəlir ki, bu üç kənd birlikdə Azat adlı daha qədim və böyük kəndin ərazisini tutur. Azat, Kiranla birlikdə qədim Qoxtnın dairələrindən birini təşkil edirdi."
Yuxarı Aza kəndindən 3–4 km şimal-şərq istiqamətində özündə çoxlu sayda mülki və ictimai tikililərin qalıqlarını birləşdirən, qala divarları və qüllələrlə əhatə olunmuş qədim Xarabagilan yaşayış yeri yerləşdiyinə görə, bu ərazinin tədqiqinə XIX əsrdən etibarən böyük maraq göstərilmişdir.
Ərazidə müxtəlif dövrlərdə aparılmış çoxsaylı sınaq qazıntıları zamanı əldə edilmiş müxtəlif qədim əşyalar bu ərazilərin tarixinin kifayət qədər qədim dövrlərə gedib çıxdığını isbat etmişdir.
Dər türbəsi kənd mərkəzindən 1.5 kilometr (0.93 mil) cənubda, Araz çayına enən kiçik təpə üzərində yerləşir. Əvvəl təpə üzərində yanaşı yerləşən üç türbə olsa da, onlardan ikisi tamamilə dağılaraq dövrümüzə çatmamış, biri isə qəzalı vəziyyətdədir. Dağılmış iki türbənin memarlıq xüsusiyyətləri haqqında onların təməl və abidələrin yerləşdiyi əraziyə səpələnmiş kərpic və daş qalıqlarına əsasən fikir yürütmək mümkündür.
S. V. Ter-Avetisyanın verdiyi məlumata görə Dər kəndindəki üç türbədən ən yaxşı vəziyyətdə olanı, kəndin mollası tərəfindən Aşağı Aza kəndinin sakinlərinə 10 rubl qarşılığında satılmış, Aşağı Aza sakinləri isə türbəni sökərək onun kərpiclərini dağılmış körpü yaxınlığında karvansara tikmək üçün istifadə etmişlər.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Dağılmış iki türbənin təməl qalıqlarını dövrümüzə çatmış türbənin memarlıq xüsusiyyətləri ilə müqayisə edən İ. L. Vartanesov, onların hər üçün oxşar memarlıq xüsusiyyətlərinə malik olduqlarını ehtimal edir. V. M. Sısoyev dağılmış türbələrdən birinin planda altıguşəli olduğunu qeyd etsə də, dövrümüzə çatmış türbənin daxili tərtibatının "tamamilə yumru" olduğunu da yazır ki, bu da düzgün məlumat deyildir. Belə ki, türbə, daxildən 1.65 m, xaricdən isə 2.7 metr diametrə malik səkkizguşəli plana malikdir.
Sərdabə
Dər türbəsi iki yaruslu struktura malikdir. Türbənin birinci yarusu sərdabə xarakteri daşımaqla yer səviyyəsindən aşağıdadır və hazırda qum və torpaqla dolmuşdur. Dövrümüzə çatmış kiçik tromplar sayəsində demək olar ki, sərdabə hissəsi də səkkizguşəli plana malikdir.
Türbənin işıq istiqamətinə yönlənmiş tərəflərində kürsülüyün bütün dərinliyini yaran girişlər mövcuddur. Sərdabənin divarları 1.90 metr qalınlığa malik olmaqla çaydaşından əhəng-gəc məhlulu ilə hörülməklə yer səviyyəsindən bir metr hündürlüyə kimi qalxır. Sərdabənin yerin üstünə çıxan hissəsi türbənin ikinci yarusu üçün kürsülük rolunu oynayır və xaricdən iri daşlarla üzlənmişdir. Daxildən türbə, kvadrat formalı kərpiclərlə hörülmüşdür.
Yuxarı yarusun döşəməsindən bir qədər aşağıda kürsülük üzərində 18–20 sm diametrə malik nəfəsliklər vardır. Dəliklərin daxilindəki üzlükdə qalmış taxta liflərin qalıqları, inşaat zamanı qurumamış divarların saxlanması üçün taxta barlardan istifadə olunduğunu göstərir.
Yerüstü hissə
Türbənin yerüstü hissəsi 5.15–5.20 metr hündürlüyə malik düzgün səkkizguşəli prizma formasına malikdir. Prizma üzərində yerləşdirilmiş uzun barabanın üzəri isə kiçik günbəzlə tamamlanmışdı. Türbənin yerdən olan ümumi hündürlüyü 8.0–8.20 metrə bərabər olmuşdur.
Dər türbəsinin künclərində güclü dərinliyə malik nişlər vardır. Nişlərin yuxarı hissəsi və künc pilyastrları ciddi dağıntıya məruz qaldığından, türbənin əsas həcmindən barabana keçidin necə yerinə yetirildiyini müəyyənləşdirmək mümkün olmamışdır. Yalnız nişlərdən ikisinin əyri yuxarı hissəsi, onların oxvari formada həll edildiyini göstərir. G. Alişanın təqdim etdiyi rəsmdə nişlərin yuxarı hissəsi və giriş tağları yarımdairəvi təqdim edilsə də, İ. L. Vartanesov bunun səhv olduğunu və əslində həmin hissələrin oxvari tağ şəklində tamamlandığını göstərir.
İşığın dörd istiqamətinə yönəlmiş dörd tərəfdə 1.9 metr hündürlüyə, 0.90 metr enə malik tağvari divar yerləri vardır. Yer səviyyəsindən qapı yerlərinə pilləkən vasitəsiylə qaxmaq mümkün idi. Qərb girişi tərəfdə pilləkənin qalıqları dövrümüzə çatmışdır. İkinci yarus divarlarının qalınlığı 80 sm, künc pilyastrlarının çıxıntısı isə 40 sm-ə bərabərdir.
Daxildən 3 metr hündürlüyə malik ikinci yarus 4 metr diametrli sferik günbəzlə örtülmüşdür. 1.10 metr ox qalxımına malik günbəz parabola formalaşdırır. Günbəz, tərəfləri 22 sm-ə bərabər olan kvadrat formalı kərpiclərdən hörülmüşdür. Onun tam ortasında yerləşdirilən kiçik oyuq üst və alt günbəzlər arasındakı boşluqla əlaqə saxlamaq üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Türbənin interyeri çox sadə həll edilmişdir. Tərəflərin küncləri oxvari tağ formasında həll olunmuşdur. Tağların əsası döşəmədən 80 sm hündürlükdə yerləşir. Tağlar arasında yerləşdirilmiş kiçik yelkənlər səkkizguşəli prizmadan sferik günbəzə keçidi təmin edir. Şam ağacı formasında hörgü ilə kərpicdən toxunmuş yelkənlər, suvaqla çərçivəyə alınmışdır.
Fasadları
Kvadrat formalı kərpiclərdən tikilmiş türbənin fasadı 27x5x3 sm ölçülü uzadılmış trapesiya formasına malik xüsusi bişirilmiş kərpiclərlə üzlənmişdir. Üzlük kərpiclərin fasada bərkidilməsi üçün 10 sm qalınlığa malik yapışdırıcı maddədən və yanlardan 1.5–2.0 sm dərinliyə malik pazlardan istifadə olunmuşdur. Həm kərpiclərin həm də onlar arasındakı yarğanların ölçüsü (1.6 sm) fasadların hər yerində dəqiqliklə gözlənilmişdir. Giriş olmayan tərəflərdə 2 metr hündürlükdə yaradılmış oxvari tağların inşasında eyni formaya malik, lakin, daha uzun müddət bişirildiyinə görə qara rəng almış kərpiclərdən istifadə edilmişdir.
Fasadların dekorasiyasında da bu cür kərpiclərdən istifadə edilmişdir ki, bu da tikilinin ümumi görünüşünə canlılıq gətirmişdir. Həmçinin xarici günbəzin üzlənməsində də bu cür qara kərpiclər istifadə edilmiş, lakin günbəzdə həmin kərpiclər bir-birinin əksinə olan istiqamətdə düzülmüşdür ki, bu da şam ağacı toxuması formalaşdırmışdır. Türbənin ətrafındakı xarabalığın ətraflı tədqiqi zamanı qara rəngli kərpiclərlə eyni ölçə və formaya malik firuzəvi rəngli kaşı ilə örtülmüş üzlük kərpicləri də aşkarlanmışdır. İ. L. Vartanesov qeyd edir ki, Dər türbəsində kaşının keyfiyyəti Mömünə Xatun, Qarabağlar və Bərdə türbəsində fasadların dekorasiyası zamanı istifadə edilmiş kaşıların keyfiyyətindən xeyli aşağıdır.
V. M. Sısoyev kaşı-kərpiclərin türbənin günbəzinin bəzədilməsi üçün istifadə edildiyini yazsa da, İ. L. Vartanesov günbəzin saxlanmış hissələrinin kaşılı kərpiclərlə üzlənməməsi və düşmüş kərpiclərin yuvalarına rast gəlinməməsini arqument gətirərək həmin iddianı düz hesab etmir. Tədqiqatçı firuzəyi kaşıların türbənin gövdəsindən günbəzinə keçən və dağıldığına görə dövrümüzə çatmayan hissəsinin bəzədilməsi üçün istifadə edildiyi ehtimalını irəli sürür.
Qeydlər
- Səkkizguşəli prizma və onun üzərində yerləşdirilən günbəzlə örtülmüş baraban.
- Ərəb yazılı daş kitabələr, qızıl və mis sikkələr, məzar daşları, qolbağlar, saxsı qablar və s.
İstinadlar
- "Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülmüş daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin əhəmiyyət dərəcələrinə görə bölgüsünün təsdiq edilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI NAZİRLƏR KABİNETİNİN QƏRARI". e-qanun.az. 2 avqust 2001. 2022-08-12 tarixində . İstifadə tarixi: 4 avqust 2019.
- V. Baxşəliyev, F. Quliyeva. Naxçıvanın tarixi abidələri (173). Bakı: Nurlan nəşriyyatı. 2017. (#accessdate_missing_url)
- Alıyev, Nizami. XX əsrin birinci yarısında Naxçıvanlı rəssamların yaradıcılığı (PDF) (AMEA Naxçıvan Bölməsi Xəbərləri (ictimai və humanitar elmlər seriyası), Cild 6, №3). Naxçıvan: Tusi nəşriyyatı. 2010. 2023-07-08 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 4 avqust 2019.
- Dər türbəsi // Naxçıvan Ensiklopediyası / Vasif Y. Talıbov. — Təkmilləşdirilmiş və yenidən işlənmiş ikinci nəşr. — Naxçıvan: AMEA Naxçıvan bölməsi, 2005. — 2 cilddə. — I cild. — Səhifələrin sayı: 360.— Səh.: 131. — .
- Vartanesov, 1964. səh. 62
- Алишан, Г. Сисакан. Описание местностей страны Сюнийской. Венеция. 1893. 346.
- Sısoyev, 1929. səh. 195
- Ter-Avestisyan, 1927. səh. 168
- Vartanesov, 1964. səh. 57
- Vartanesov, 1964. səh. 58
- Ter-Avestisyan, 1927. səh. 170
- Vartanesov, 1964. səh. 59
- Vartanesov, 1964. səh. 61
- Vartanesov, 1964. səh. 60
Ədəbiyyat
- Alıyev, Nizami. XX əsrin birinci yarısında Naxçıvanlı rəssamların yaradıcılığı (PDF) (az.) (Cild 6, №3). Naxçıvan: Tusi nəşriyyatı. 2010. İstifadə tarixi: 4 avqust 2019.
- Vartanesov, İ. L. Мавзолеи близ селения Дер (rus) (т. II.). 1950.
- Sısoyev, V. M. Нахичевань на Араксе и древности НахАССР (rus) (Известия Азкомстариса, выпуск 4, тетрадь 2). Bakı. 1929. 195.
- Ter-Avestisyan, S. V. К археологическому обследованию Хараба-Гилана (rus) (Известия кИАИ, т. 6). Tbilisi. 1927. l67–178.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Der turbesi Ordubad rayonunun Darkend kendinde yerlesen tarix memarliq abidesi Turbe uzerinde olmus lakin sonradan itirilmis kitabeni tedqiq etmis ve Isa Ezimbeyov onun 1487 1488 ci illerde Seyh ibn Cuhenna terefinden insa edildiyini gosterirler Der turbesi kend merkezinden 1 5 km cenubda Araz cayina enen kicik tepe uzerinde yerlesir Evvel tepe uzerinde yanasi yerlesen uc turbe olsa da onlardan ikisi tamamile dagilaraq dovrumuze catmamis biri ise qezali veziyyetdedir Der turbesiDer turbesinin umumi gorunusuOlke AzerbaycanStatus Olke ehemiyyetli memarliq abidesiYerlesir Darkend Ordubad rayonuAidiyyati Agqoyunlu dovruMemar Seyh ibn CuhennaTikilme tarixi 1487 1488Uslubu Naxcivan Maraga memarliq mektebiMaterial kerpic eheng ve gec mehlulu kasi caydasiVeziyyeti qezaliUNESCO Ehtiyat SiyahisiResmi adi The mausoleum of NakhichevanTipiMedeniKriteriyai ivTeyin edilib30 sentyabr 1998Istinad nom 1173DovletAzerbaycanRegionAvropaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 417KateqoriyaTurbeEhemiyyetiOlke ehemiyyetli Der turbesi hecm mekan helline fasadlarinin dekorasiyasi ve dekorasiyada istifade edilmis kerpiclerin formasina gore Azerbaycan erazisinde yayilmis diger kerpic turbelerden esasli sekilde ferqlenir Der turbesi iki yaruslu struktura malikdir Turbenin birinci yarusu serdabe xarakteri dasimaqla yer seviyyesinden asagidadir Turbenin yerustu hissesi 5 15 5 20 metr hundurluye malik duzgun sekkizguseli prizma formasina malikdir Prizma uzerinde yerlesdirilmis uzun barabanin uzeri ise kicik gunbezle tamamlanmisdi Turbenin yerden olan umumi hundurluyu 8 0 8 20 metre beraber olmusdur Tarixi ve tedqiqiDer turbesi 1950 ci illerde Turbe uzerinde olmus lakin sonradan itirilmis kitabeni tedqiq etmis V M Sisoyev ve I Ezimbeyov onun 1487 1488 ci illerde Seyh ibn Cuhenna terefinden insa edildiyini gosterirler Turbenin memarliq xususiyyetlerini etrafli sekilde tedqiq etmis I L Vartanesov ise kitabeni gormediyine gore tikilinin umumi memarliq xususiyyetleri hemcinin insa texnikasi ve materiallarina esasen texminen XIV XV esrlerde insa edilmis ola bileceyini gosterir Der kendindeki turbe XIX esrin sonlarinda Gevont Alisan XX esrin evvellerinde ise Vasili Sisoyev terefinden abideye baxis kecirilmisdir S V Ter Avetisyan ozunun Xarabagilan yasayis yerine hesr edilmis elmi eserinde bu turbeden de behs edir Qarabag silsilesinin dagliq eteyinde yerlesen Darkend kendi sahilinde Ordubad seherinden 25 kilometr 16 mil aralida ve Irevan Culfa demir yolu xettinin kenarinda yerlesir Kend cenub terefden Asagi Aza simal terefden ise kendleri ile ehate olunmusdur Her uc kend X esrde katolikos Xacikin kondakinda qeyd edilen Azat adli seher tipli yasayis yerinin esasinda formalasmisdir Bu erazinin abidelerinden behs ederken G Alisan yazir Mene ele gelir ki bu uc kend birlikde Azat adli daha qedim ve boyuk kendin erazisini tutur Azat Kiranla birlikde qedim Qoxtnin dairelerinden birini teskil edirdi Yuxari Aza kendinden 3 4 km simal serq istiqametinde ozunde coxlu sayda mulki ve ictimai tikililerin qaliqlarini birlesdiren qala divarlari ve qullelerle ehate olunmus qedim Xarabagilan yasayis yeri yerlesdiyine gore bu erazinin tedqiqine XIX esrden etibaren boyuk maraq gosterilmisdir Erazide muxtelif dovrlerde aparilmis coxsayli sinaq qazintilari zamani elde edilmis muxtelif qedim esyalar bu erazilerin tarixinin kifayet qeder qedim dovrlere gedib cixdigini isbat etmisdir Der turbesi kend merkezinden 1 5 kilometr 0 93 mil cenubda Araz cayina enen kicik tepe uzerinde yerlesir Evvel tepe uzerinde yanasi yerlesen uc turbe olsa da onlardan ikisi tamamile dagilaraq dovrumuze catmamis biri ise qezali veziyyetdedir Dagilmis iki turbenin memarliq xususiyyetleri haqqinda onlarin temel ve abidelerin yerlesdiyi eraziye sepelenmis kerpic ve das qaliqlarina esasen fikir yurutmek mumkundur S V Ter Avetisyanin verdiyi melumata gore Der kendindeki uc turbeden en yaxsi veziyyetde olani kendin mollasi terefinden Asagi Aza kendinin sakinlerine 10 rubl qarsiliginda satilmis Asagi Aza sakinleri ise turbeni sokerek onun kerpiclerini dagilmis korpu yaxinliginda karvansara tikmek ucun istifade etmisler Memarliq xususiyyetleriDer turbesinin plani Dagilmis iki turbenin temel qaliqlarini dovrumuze catmis turbenin memarliq xususiyyetleri ile muqayise eden I L Vartanesov onlarin her ucun oxsar memarliq xususiyyetlerine malik olduqlarini ehtimal edir V M Sisoyev dagilmis turbelerden birinin planda altiguseli oldugunu qeyd etse de dovrumuze catmis turbenin daxili tertibatinin tamamile yumru oldugunu da yazir ki bu da duzgun melumat deyildir Bele ki turbe daxilden 1 65 m xaricden ise 2 7 metr diametre malik sekkizguseli plana malikdir Serdabe Der turbesi iki yaruslu struktura malikdir Turbenin birinci yarusu serdabe xarakteri dasimaqla yer seviyyesinden asagidadir ve hazirda qum ve torpaqla dolmusdur Dovrumuze catmis kicik tromplar sayesinde demek olar ki serdabe hissesi de sekkizguseli plana malikdir Turbenin isiq istiqametine yonlenmis tereflerinde kursuluyun butun derinliyini yaran girisler movcuddur Serdabenin divarlari 1 90 metr qalinliga malik olmaqla caydasindan eheng gec mehlulu ile horulmekle yer seviyyesinden bir metr hundurluye kimi qalxir Serdabenin yerin ustune cixan hissesi turbenin ikinci yarusu ucun kursuluk rolunu oynayir ve xaricden iri daslarla uzlenmisdir Daxilden turbe kvadrat formali kerpiclerle horulmusdur Yuxari yarusun dosemesinden bir qeder asagida kursuluk uzerinde 18 20 sm diametre malik nefeslikler vardir Deliklerin daxilindeki uzlukde qalmis taxta liflerin qaliqlari insaat zamani qurumamis divarlarin saxlanmasi ucun taxta barlardan istifade olundugunu gosterir Yerustu hisse Turbenin yerustu hissesi 5 15 5 20 metr hundurluye malik duzgun sekkizguseli prizma formasina malikdir Prizma uzerinde yerlesdirilmis uzun barabanin uzeri ise kicik gunbezle tamamlanmisdi Turbenin yerden olan umumi hundurluyu 8 0 8 20 metre beraber olmusdur Der turbesinin kunclerinde guclu derinliye malik nisler vardir Nislerin yuxari hissesi ve kunc pilyastrlari ciddi dagintiya meruz qaldigindan turbenin esas hecminden barabana kecidin nece yerine yetirildiyini mueyyenlesdirmek mumkun olmamisdir Yalniz nislerden ikisinin eyri yuxari hissesi onlarin oxvari formada hell edildiyini gosterir G Alisanin teqdim etdiyi resmde nislerin yuxari hissesi ve giris taglari yarimdairevi teqdim edilse de I L Vartanesov bunun sehv oldugunu ve eslinde hemin hisselerin oxvari tag seklinde tamamlandigini gosterir Isigin dord istiqametine yonelmis dord terefde 1 9 metr hundurluye 0 90 metr ene malik tagvari divar yerleri vardir Yer seviyyesinden qapi yerlerine pilleken vasitesiyle qaxmaq mumkun idi Qerb girisi terefde pillekenin qaliqlari dovrumuze catmisdir Ikinci yarus divarlarinin qalinligi 80 sm kunc pilyastrlarinin cixintisi ise 40 sm e beraberdir Daxilden 3 metr hundurluye malik ikinci yarus 4 metr diametrli sferik gunbezle ortulmusdur 1 10 metr ox qalximina malik gunbez parabola formalasdirir Gunbez terefleri 22 sm e beraber olan kvadrat formali kerpiclerden horulmusdur Onun tam ortasinda yerlesdirilen kicik oyuq ust ve alt gunbezler arasindaki bosluqla elaqe saxlamaq ucun nezerde tutulmusdur Turbenin interyeri cox sade hell edilmisdir Tereflerin kuncleri oxvari tag formasinda hell olunmusdur Taglarin esasi dosemeden 80 sm hundurlukde yerlesir Taglar arasinda yerlesdirilmis kicik yelkenler sekkizguseli prizmadan sferik gunbeze kecidi temin edir Sam agaci formasinda horgu ile kerpicden toxunmus yelkenler suvaqla cerciveye alinmisdir Fasadlari Kvadrat formali kerpiclerden tikilmis turbenin fasadi 27x5x3 sm olculu uzadilmis trapesiya formasina malik xususi bisirilmis kerpiclerle uzlenmisdir Uzluk kerpiclerin fasada berkidilmesi ucun 10 sm qalinliga malik yapisdirici maddeden ve yanlardan 1 5 2 0 sm derinliye malik pazlardan istifade olunmusdur Hem kerpiclerin hem de onlar arasindaki yarganlarin olcusu 1 6 sm fasadlarin her yerinde deqiqlikle gozlenilmisdir Giris olmayan tereflerde 2 metr hundurlukde yaradilmis oxvari taglarin insasinda eyni formaya malik lakin daha uzun muddet bisirildiyine gore qara reng almis kerpiclerden istifade edilmisdir Fasadlarin dekorasiyasinda da bu cur kerpiclerden istifade edilmisdir ki bu da tikilinin umumi gorunusune canliliq getirmisdir Hemcinin xarici gunbezin uzlenmesinde de bu cur qara kerpicler istifade edilmis lakin gunbezde hemin kerpicler bir birinin eksine olan istiqametde duzulmusdur ki bu da sam agaci toxumasi formalasdirmisdir Turbenin etrafindaki xarabaligin etrafli tedqiqi zamani qara rengli kerpiclerle eyni olce ve formaya malik firuzevi rengli kasi ile ortulmus uzluk kerpicleri de askarlanmisdir I L Vartanesov qeyd edir ki Der turbesinde kasinin keyfiyyeti Momune Xatun Qarabaglar ve Berde turbesinde fasadlarin dekorasiyasi zamani istifade edilmis kasilarin keyfiyyetinden xeyli asagidir V M Sisoyev kasi kerpiclerin turbenin gunbezinin bezedilmesi ucun istifade edildiyini yazsa da I L Vartanesov gunbezin saxlanmis hisselerinin kasili kerpiclerle uzlenmemesi ve dusmus kerpiclerin yuvalarina rast gelinmemesini arqument getirerek hemin iddiani duz hesab etmir Tedqiqatci firuzeyi kasilarin turbenin govdesinden gunbezine kecen ve dagildigina gore dovrumuze catmayan hissesinin bezedilmesi ucun istifade edildiyi ehtimalini ireli surur QeydlerSekkizguseli prizma ve onun uzerinde yerlesdirilen gunbezle ortulmus baraban Ereb yazili das kitabeler qizil ve mis sikkeler mezar daslari qolbaglar saxsi qablar ve s Istinadlar Azerbaycan Respublikasi erazisinde dovlet muhafizesine goturulmus dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin ehemiyyet derecelerine gore bolgusunun tesdiq edilmesi haqqinda AZERBAYCAN RESPUBLIKASI NAZIRLER KABINETININ QERARI e qanun az 2 avqust 2001 2022 08 12 tarixinde Istifade tarixi 4 avqust 2019 V Baxseliyev F Quliyeva Naxcivanin tarixi abideleri 173 Baki Nurlan nesriyyati 2017 accessdate missing url Aliyev Nizami XX esrin birinci yarisinda Naxcivanli ressamlarin yaradiciligi PDF AMEA Naxcivan Bolmesi Xeberleri ictimai ve humanitar elmler seriyasi Cild 6 3 Naxcivan Tusi nesriyyati 2010 2023 07 08 tarixinde PDF Istifade tarixi 4 avqust 2019 Der turbesi Naxcivan Ensiklopediyasi Vasif Y Talibov Tekmillesdirilmis ve yeniden islenmis ikinci nesr Naxcivan AMEA Naxcivan bolmesi 2005 2 cildde I cild Sehifelerin sayi 360 Seh 131 ISBN 5 8066 1468 9 Vartanesov 1964 seh 62 Alishan G Sisakan Opisanie mestnostej strany Syunijskoj Veneciya 1893 346 Sisoyev 1929 seh 195 Ter Avestisyan 1927 seh 168 Vartanesov 1964 seh 57 Vartanesov 1964 seh 58 Ter Avestisyan 1927 seh 170 Vartanesov 1964 seh 59 Vartanesov 1964 seh 61 Vartanesov 1964 seh 60EdebiyyatAliyev Nizami XX esrin birinci yarisinda Naxcivanli ressamlarin yaradiciligi PDF az Cild 6 3 Naxcivan Tusi nesriyyati 2010 Istifade tarixi 4 avqust 2019 Vartanesov I L Mavzolei bliz seleniya Der rus t II 1950 Sisoyev V M Nahichevan na Arakse i drevnosti NahASSR rus Izvestiya Azkomstarisa vypusk 4 tetrad 2 Baki 1929 195 Ter Avestisyan S V K arheologicheskomu obsledovaniyu Haraba Gilana rus Izvestiya kIAI t 6 Tbilisi 1927 l67 178 Hemcinin baxNaxcivan Maraga memarliq mektebi Mirze Adigozel bey ailesinin turbeleri