Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dürrizadə Mehmed Ataullah Əfəndi (1729, Konstantinopol – 15 may 1785, Gelibolu, Çanaqqala vilayəti) — Osmanlı alimi və şeyxülislamı.
| Mehmed Ataullah Əfəndi | |
|---|---|
| Əvvəlki | |
| Sonrakı | İvazpaşazadə İbrahim Bəyəfəndi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1729 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 15 may 1785 |
| Vəfat yeri | Gelibolu, Osmanlı imperiyası |
| Atası | Dürrizadə Mustafa Əfəndi |
| Anası | Şərifə Safiyə xanım |
| Həyat yoldaşı | Əzizə xanım |
| Uşağı | Həmid Mehmed Əfəndi |
Həyatı
1729-cu ildə doğulmuşdur. Atası müxtəlif zamanlarda şeyxülislam olmuş Dürrizadə Mustafa Əfəndi, anası isə məşhur şeyxülislam ailəsi olan Başmaqçızadələrdən Seyid Abdullah Əfəndinin qızı Şərifə Safiyə xanımdır. İlk təhsilini atasından alaraq şeyxülislam övladlarına xas imtiyazla hələ 7 yaşında ikən icazət aldı. Buna baxmayaraq uzun müddət təhsil həyatı davam etdi və müdərris təyin edilmədən 1759-cu ildə birbaşa Saloniki qazılığına gətirildi. 1764-cü ildə Məkkə, 1769-cu ildə isə İstanbul qazısı oldu. Ancaq bir neçə ay sonra vəzifədən alındı və uzun müddət dövlət vəzifələrindən uzaq tutuldu. 1774-cü ildə Anadolu qazəsgəri oldu və 1 illik vəzifə müddətini tamamladı. Ardından 1778-ci ildə və 1782-ci ildə 2 dəfə Rumeli qazəsgərliyinə təyin olundu. vəfatının ardından 20 may 1783-cü ildə saraya dəvət edilərək sədrəzəm Xəlil Həmid Paşanın da iştirak etdiyi mərasimlə şeyxülislamlığa yüksəldi.Rumeli hisarı yaxınlığındakı köşkü uzaq olduğu üçün təbrik mərasimi keçmiş şeyxülislamlardan Şərif Əfəndinin Fatehdəki köşkündə keçirildi.
Ataullah Əfəndinin şeyxülislamlığı əsnasında dövlətin ən mühüm problemi davam edən Osmanlı-Rusiya müharibəsi idi. Bu məsələylə bağlı şeyxülislamın köşkündə keçirilən məşvərət məclislərinin birində Ataullah Əfəndi, sülh tərəfdarı olan dövlət adamlarına etiraz edərək müharibəyə təşviq etmişdir.
İki ilə yaxın bu vəzifədə qalan Ataullah Əfəndi, sədrəzəm Xəlil Həmid Paşanın Sultan Əbdülhəmidi devirib Şahzadə Səlimi taxta çıxarma təşəbbüsünü dəstəklədiyi bəhanə göstərilərək 31 mart 1785-ci ildə vəzifədən alındı. Öncə Rumeli hisarındakı köşkündə yaşamağına icazə verilsə də, daha sonra sürgün edildi. Dəniz yoluyla Hicaza getməsinə qərar verilən Ataullah Əfəndi kəndxudası Osman bəylə birlikdə yola çıxmış, ancaq Gəlibolu sahillərində vəfat etməsi üzərinə burada dəfn edilmişdir (15 may 1785). Ölüm səbəbi bilinməsə də, Sultan Əbdülhəmidin əmriylə zəhərləndiyi iddia edilir.
Şəcərəsi
Ataullah Əfəndi məşhur üləma ailəsi olan Dürrizadələrə mənsub idi. Belə ki, ata babası Dürri Mehmed Əfəndi və ana babası Başmaqçızadə Abdullah Əfəndi Sultan Mahmud, atası Mustafa Əfəndi isə Sultan Osman, Sultan Mustafa və Sultan Əbdülhəmid səltənətlərində şeyxülislamlığa yüksəlmişdir. Bundan başqa Ataullah Əfəndi digər məşhur şeyxülislam ailəsi olan Feyzullahzadələrdən Seyid Murtuz Əfəndinin qızı Əzizə xanımla evlənmişdir. Bu evlilikdən dünyaya gələn yeganə övladı Həmid Mehmed Əfəndi (ö. 25 oktyabr 1805) də özü kimi müdərris olmuş, Yenişəhər qazılığına qədər yüksəlmişdir.
Öz adını daşıyan nəvəsi Ataullah Mehmed Əfəndi (ö. 1823) isə 1816-cı ildə Yenişəhər, ardından Bursa qazısı olmuş, 1823-cü ildə Məkkə qazılığına təyin edilsə də, buraya gəldikdən qısa müddət sonra vəfat etmişdir. Onun adı bilinən yeganə övladı Səid Mehmed Əfəndi (ö. 1850) də babaları kimi müdərris olmuşdur.
Mənbə
- Kadı Defteri, İÜ Ktp., TY, nr. 8879.
- Vâsıf, Târih, I, 73.
- a.mlf., Târih (İlgürel), s. 234, 246–247, 255.
- Enverî, Târih, İÜ Ktp., TY, nr. 2437, vr. 30b, 59a.
- Devhatü’l-meşâyih, s. 108.
- İlmiyye Salnâmesi, s. 551–552.
- Kāmûsü’l-a‘lâm, III, 214.
- İst.A, III, 1258.
- J. R. Walsh, "Dürrīzāde", EI2 (İng.), II, 629.
İstinadlar
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, IV/2, s. 501.
- a.mlf., "Sadrâzam Halil Hamid Paşa", TM, V (1936), s. 239, 244, 251, 256.
- Cevdet, Târih, I, 81–82; II, 70, 124; III, 16–24, 74, 125, 136–137.
- Sicill-i Osmânî, III, 476.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Durrizade Mehmed Ataullah Efendi 1729 Konstantinopol 15 may 1785 Gelibolu Canaqqala vilayeti Osmanli alimi ve seyxulislami Mehmed Ataullah Efendi110 Osmanli seyxulislamiEvvelkiSonrakiIvazpasazade Ibrahim BeyefendiSexsi melumatlarDogum tarixi 1729Dogum yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiVefat tarixi 15 may 1785 1785 05 15 Vefat yeri Gelibolu Osmanli imperiyasiAtasi Durrizade Mustafa EfendiAnasi Serife Safiye xanimHeyat yoldasi Ezize xanimUsagi Hemid Mehmed EfendiHeyati1729 cu ilde dogulmusdur Atasi muxtelif zamanlarda seyxulislam olmus Durrizade Mustafa Efendi anasi ise meshur seyxulislam ailesi olan Basmaqcizadelerden Seyid Abdullah Efendinin qizi Serife Safiye xanimdir Ilk tehsilini atasindan alaraq seyxulislam ovladlarina xas imtiyazla hele 7 yasinda iken icazet aldi Buna baxmayaraq uzun muddet tehsil heyati davam etdi ve muderris teyin edilmeden 1759 cu ilde birbasa Saloniki qaziligina getirildi 1764 cu ilde Mekke 1769 cu ilde ise Istanbul qazisi oldu Ancaq bir nece ay sonra vezifeden alindi ve uzun muddet dovlet vezifelerinden uzaq tutuldu 1774 cu ilde Anadolu qazesgeri oldu ve 1 illik vezife muddetini tamamladi Ardindan 1778 ci ilde ve 1782 ci ilde 2 defe Rumeli qazesgerliyine teyin olundu vefatinin ardindan 20 may 1783 cu ilde saraya devet edilerek sedrezem Xelil Hemid Pasanin da istirak etdiyi merasimle seyxulislamliga yukseldi Rumeli hisari yaxinligindaki kosku uzaq oldugu ucun tebrik merasimi kecmis seyxulislamlardan Serif Efendinin Fatehdeki koskunde kecirildi Ataullah Efendinin seyxulislamligi esnasinda dovletin en muhum problemi davam eden Osmanli Rusiya muharibesi idi Bu meseleyle bagli seyxulislamin koskunde kecirilen mesveret meclislerinin birinde Ataullah Efendi sulh terefdari olan dovlet adamlarina etiraz ederek muharibeye tesviq etmisdir Iki ile yaxin bu vezifede qalan Ataullah Efendi sedrezem Xelil Hemid Pasanin Sultan Ebdulhemidi devirib Sahzade Selimi taxta cixarma tesebbusunu desteklediyi behane gosterilerek 31 mart 1785 ci ilde vezifeden alindi Once Rumeli hisarindaki koskunde yasamagina icaze verilse de daha sonra surgun edildi Deniz yoluyla Hicaza getmesine qerar verilen Ataullah Efendi kendxudasi Osman beyle birlikde yola cixmis ancaq Gelibolu sahillerinde vefat etmesi uzerine burada defn edilmisdir 15 may 1785 Olum sebebi bilinmese de Sultan Ebdulhemidin emriyle zeherlendiyi iddia edilir SeceresiAtaullah Efendi meshur ulema ailesi olan Durrizadelere mensub idi Bele ki ata babasi Durri Mehmed Efendi ve ana babasi Basmaqcizade Abdullah Efendi Sultan Mahmud atasi Mustafa Efendi ise Sultan Osman Sultan Mustafa ve Sultan Ebdulhemid seltenetlerinde seyxulislamliga yukselmisdir Bundan basqa Ataullah Efendi diger meshur seyxulislam ailesi olan Feyzullahzadelerden Seyid Murtuz Efendinin qizi Ezize xanimla evlenmisdir Bu evlilikden dunyaya gelen yegane ovladi Hemid Mehmed Efendi o 25 oktyabr 1805 de ozu kimi muderris olmus Yeniseher qaziligina qeder yukselmisdir Oz adini dasiyan nevesi Ataullah Mehmed Efendi o 1823 ise 1816 ci ilde Yeniseher ardindan Bursa qazisi olmus 1823 cu ilde Mekke qaziligina teyin edilse de buraya geldikden qisa muddet sonra vefat etmisdir Onun adi bilinen yegane ovladi Seid Mehmed Efendi o 1850 de babalari kimi muderris olmusdur MenbeKadi Defteri IU Ktp TY nr 8879 Vasif Tarih I 73 a mlf Tarih Ilgurel s 234 246 247 255 Enveri Tarih IU Ktp TY nr 2437 vr 30b 59a Devhatu l mesayih s 108 Ilmiyye Salnamesi s 551 552 Kamusu l a lam III 214 Ist A III 1258 J R Walsh Durrizade EI2 Ing II 629 IstinadlarUzuncarsili Osmanli Tarihi IV 2 s 501 a mlf Sadrazam Halil Hamid Pasa TM V 1936 s 239 244 251 256 Cevdet Tarih I 81 82 II 70 124 III 16 24 74 125 136 137 Sicill i Osmani III 476