Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çiləbürt qalası və ya Çaraberd qalası – Ağdərə rayonunun Çiləbürt kəndində yerləşən tarix-memarlıq abidəsi. Qala, Tərtər və Turağay çaylarının birləşdiyi yerdə, sıldırım qaya üzərində inşa edilmişdir. Orta əsr mənbələrində qala həm də Craberd və Çaraberd adı ilə qeyd edilir.
| Çiləbürt qalası | |
|---|---|
 Qala divarlarının dövrümüzə çatmış xarabalıqları | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Tərtər |
| Yerləşir | Çiləbürt kəndi |
| Aidiyyatı | Qafqaz Albaniyası Xaçın knyazlığı |
| Material | daş, əhəng məhlulu |
| Vəziyyəti | xarabalıqları qalıb |
| İstinad nöm. | 4041 |
| Kateqoriya | Qala |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| | |
Çiləbürd qalası ilk dəfə VII əsrin 20-ci illərində xəzərlərin Qafqaz Albaniyasına yürüşləri ilə bağlı Moisey Kalankatlı tərəfindən xatırlanır. Adından göründüyü kimi Çola və Car başlıqları tarixi Dərbənd (Çola) adıyla eyni səslənir . Çiləbürt qalası boş və müharibə zamanı əhali tərəfindən qala sığınacaq kimi istifadə edirdi.
Qaladan Üç körpə monastırına aparan cığırın altında 1.5 metr diametrə malik tunel vardır. Qala böyük ərazini əhatə edir. Qala divarları daxilində süni düzləşdirilmiş meydançalar, çoxlu sayda tikililərin qalıqları və məzar daşları vardır.
Yerləşməsi
Çiləbürt qalası Tərtər və Turağay çaylarının birləşdiyi yerdə, sıldırım qaya üzərində inşa edilmişdir. İki tərəfdən – şərq və qərbdən - Tərtər və Turağay çayları üzərində vertikal divarlar asılmışdır, sıldırım qayanın cənub tərəfi isə Tərtər çayına enir. Ş. Mkrtçyan qeyd edir ki, qala ətrafında kiçik də olsa düz relyefli ərazi tapmaq mümkün deyildir. Lakin, qalanı əlçatmaz edən yalnız onun möhtəşəm divarları və əlçatmaz sıldırım qayalar deyil. Qala üç tərəfdən çayların coşğun suları ilə əhatə olunmuşdur.
Tarixi
Orta əsr mənbələrində qala həm də Craberd və Çaraberd adı ilə qeyd edilir. Tarixçi Mxitar Qoş “Alban salnaməsi” əsərində Arrana yürüşlərdən bəhs edərkən “Çaraberd knyazı və onun qalası” ifadəsini işlədir.
Çiləbürd qalası ilk dəfə VII əsrin 20-ci illərində xəzərlərin Qafqaz Albaniyasına yürüşləri ilə bağlı xatırlanır. Moisey Kalankatlı qeyd edir ki, Alban Katolikosu Viro “Bu böyük ölkənin...o zaman Çaraberd qalasında olan bütün rəhbər kişilərini, hökmdar ailəsindən olan zadəganları, havar rəhbərlərini, kənd ağsaqqallarını, iyerey, dyakon və yazarları...öz yanına çağırdı.”
Sülh vaxtı Çiləbürt qalası boş və istifadəsiz qalır, yalnız müharibə zamanı əhali qaladan sığınacaq kimi istifadə edirdi. Sonuncu dəfə 1789-cu ildə Çiləbürt qalası məlik Məclumun ailəsi tərəfindən sığınacaq kimi istifadə olunmuşdur.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Qaladan Üç körpə monastırına aparan cığırın altında 1.5 metr diametrə malik tunel vardır. Bu tunel qalanın qarşı tərəfinə, yüksəklik əraziyə aparır. Buradan qalaya keçid etmək qismən rahatdır.
Qala böyük ərazini əhatə edir. Qala divarları daxilində süni düzləşdirilmiş meydançalar, çoxlu sayda tikililərin qalıqları və məzar daşları vardır. Ehtimal ki, qala ərazisində müvəqqəti yaşayış binaları və hərbi düşərgə olmuşdur. Gizli girişin yığılıb-açılan pilləkənləri vasitəsi ilə qayalıqdan Tərtər çayına düşmək mümkündür. Əsrlər boyunca yerləşdiyi havarın əsas müdafiə mərkəzi olan Çiləbürt qalası xırda çığırlar və dağ yolları vasitəsiylə Müqəddəs Yelisey, Ürəkvəng, , Xudavəng və Gəncəsər kimi dini mərkəzlər, həmçinin 300-dən artıq dağ kəndi ilə əlaqələndirilmişdir.
İstinadlar
- Мкртчян, 1989. səh. 53
- Гош, Мхитар. Албанская хроника (пер. З. М. Буниятова). Баку: Элм. 1960. 2014-08-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-25.
- Мовсес Каганкатваци, «История страны Алуанк» 2020-05-29 at the Wayback Machine (в 3-х книгах), Перевод с древнеармянского Ш. В. Смбатяна, Институт древних рукописей им. Маштоца — Матенадаран, Ереван, 1984 г., 87
- Мкртчян, 1989. səh. 54
Ədəbiyyat
- Мкртчян, Ш.М, Историко-Архитектурные Памятники Нагорного Карабаха, Ереван, 1989
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cileburt qalasi ve ya Caraberd qalasi Agdere rayonunun Cileburt kendinde yerlesen tarix memarliq abidesi Qala Terter ve Turagay caylarinin birlesdiyi yerde sildirim qaya uzerinde insa edilmisdir Orta esr menbelerinde qala hem de Craberd ve Caraberd adi ile qeyd edilir Cileburt qalasiQala divarlarinin dovrumuze catmis xarabaliqlari40 14 19 sm e 46 39 48 s u Olke AzerbaycanSeher TerterYerlesir Cileburt kendiAidiyyati Qafqaz Albaniyasi Xacin knyazligiMaterial das eheng mehluluVeziyyeti xarabaliqlari qalibAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 4041KateqoriyaQalaEhemiyyetiYerli ehemiyyetliCileburt qalasi Cileburd qalasi ilk defe VII esrin 20 ci illerinde xezerlerin Qafqaz Albaniyasina yurusleri ile bagli Moisey Kalankatli terefinden xatirlanir Adindan gorunduyu kimi Cola ve Car basliqlari tarixi Derbend Cola adiyla eyni seslenir Cileburt qalasi bos ve muharibe zamani ehali terefinden qala siginacaq kimi istifade edirdi Qaladan Uc korpe monastirina aparan cigirin altinda 1 5 metr diametre malik tunel vardir Qala boyuk erazini ehate edir Qala divarlari daxilinde suni duzlesdirilmis meydancalar coxlu sayda tikililerin qaliqlari ve mezar daslari vardir YerlesmesiCileburt qalasi Terter ve Turagay caylarinin birlesdiyi yerde sildirim qaya uzerinde insa edilmisdir Iki terefden serq ve qerbden Terter ve Turagay caylari uzerinde vertikal divarlar asilmisdir sildirim qayanin cenub terefi ise Terter cayina enir S Mkrtcyan qeyd edir ki qala etrafinda kicik de olsa duz relyefli erazi tapmaq mumkun deyildir Lakin qalani elcatmaz eden yalniz onun mohtesem divarlari ve elcatmaz sildirim qayalar deyil Qala uc terefden caylarin cosgun sulari ile ehate olunmusdur TarixiOrta esr menbelerinde qala hem de Craberd ve Caraberd adi ile qeyd edilir Tarixci Mxitar Qos Alban salnamesi eserinde Arrana yuruslerden behs ederken Caraberd knyazi ve onun qalasi ifadesini isledir Cileburd qalasi ilk defe VII esrin 20 ci illerinde xezerlerin Qafqaz Albaniyasina yurusleri ile bagli xatirlanir Moisey Kalankatli qeyd edir ki Alban Katolikosu Viro Bu boyuk olkenin o zaman Caraberd qalasinda olan butun rehber kisilerini hokmdar ailesinden olan zadeganlari havar rehberlerini kend agsaqqallarini iyerey dyakon ve yazarlari oz yanina cagirdi Sulh vaxti Cileburt qalasi bos ve istifadesiz qalir yalniz muharibe zamani ehali qaladan siginacaq kimi istifade edirdi Sonuncu defe 1789 cu ilde Cileburt qalasi melik Meclumun ailesi terefinden siginacaq kimi istifade olunmusdur Memarliq xususiyyetleriQaladan Uc korpe monastirina aparan cigirin altinda 1 5 metr diametre malik tunel vardir Bu tunel qalanin qarsi terefine yukseklik eraziye aparir Buradan qalaya kecid etmek qismen rahatdir Qala boyuk erazini ehate edir Qala divarlari daxilinde suni duzlesdirilmis meydancalar coxlu sayda tikililerin qaliqlari ve mezar daslari vardir Ehtimal ki qala erazisinde muveqqeti yasayis binalari ve herbi duserge olmusdur Gizli girisin yigilib acilan pillekenleri vasitesi ile qayaliqdan Terter cayina dusmek mumkundur Esrler boyunca yerlesdiyi havarin esas mudafie merkezi olan Cileburt qalasi xirda cigirlar ve dag yollari vasitesiyle Muqeddes Yelisey Urekveng Xudaveng ve Genceser kimi dini merkezler hemcinin 300 den artiq dag kendi ile elaqelendirilmisdir IstinadlarMkrtchyan 1989 seh 53 Gosh Mhitar Albanskaya hronika per Z M Buniyatova Baku Elm 1960 2014 08 13 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 25 Movses Kagankatvaci Istoriya strany Aluank 2020 05 29 at the Wayback Machine v 3 h knigah Perevod s drevnearmyanskogo Sh V Smbatyana Institut drevnih rukopisej im Mashtoca Matenadaran Erevan 1984 g 87 Mkrtchyan 1989 seh 54EdebiyyatMkrtchyan Sh M Istoriko Arhitekturnye Pamyatniki Nagornogo Karabaha Erevan 1989Hemcinin baxMehraniler Xacin knyazligi Xanabert qalasi Qaxac qalasi