Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qaxaç qalası və ya Qaçalax qalası – Ağdərə rayonunun Kolatağ və Xocalı rayonunun Almalı kəndləri arasında, Qaxaçdağın zirvəzində yerləşən tarix-memarlıq abidəsi. Qaxaç qalasının ən qədim tikililəri yaxınlıqdakı Böyük Arran monastırının inşa dövrünə aiddir. Sonradan Ərəblərin Azərbaycana yürüşləri zamanı yerli xristian əhalinin müdafiəsi üçün qalanın yerləşdiyi dağ qala divarları ilə daha da möhkəmləndirilmişdir.
| Qaxaç qalası | |
|---|---|
 Qala divarlarının dövrümüzə çatmış xarabalıqları | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Yerləşir | Kolatağ və Almalı kəndləri arasında Qaxac dağının zirvəsində |
| Aidiyyatı | Qafqaz Albaniyası Xaçın knyazlığı |
| Tikilmə tarixi | IX əsr |
| Material | daş, əhəng məhlulu |
| Vəziyyəti | xarabalıqları qalıb |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qaxaç qalası təbii cəhətdən olduqca əlverişli xüsusiyyətə malik ərazidə inşa edilmişdir. Qalanın yerləşdiyi dağ hər tərəfdən sıldırım qayalarla əhatə olunmuş, yamac hissəsi isə sıx meşələrlə örtülmüşdür. Bu cür təbii landşaft qalanın uzaqdan görünməzliyini, yaxından isə əlçatmazlığını təmin edir.
Tarixi
Qaladan Xaçın knyazlığının ərazisi olmuş ətraf kəndlərə, o cümlədən Böyük Arran monastırına yaxşı mənzərə açıldığına görə, son orta əsrlərə kimi Qaxaç qalası strateji əhəmiyyətə malik olmuşdur. Meşəni yerləşdiyi dağ zirvəsinin ətrafları, o cümlədən enişləri sıx meşələrlə örtülmüşdür. Mənbələrdə qala həm də Xaçın qalası adı ilə qeyd edilir. Tarixçi Moisey Kalankatlı "Alban ölkəsinin tarixi" adlı əsərində Mehranilər sülaləsinin son üzvlərinin taleyindən bəhs edərkən yazır:
 | O zaman, bu faciədən sonra Spram, öldürülmüş Varaz Trdatın həyat yoldaşı, kişi cəsarəti alaraq sağ qalan qızlarını da yanına aldı, gecə çətin yollardan keçərək Xaçın qalasında gizləndi. O, öz sülaləsinin gələcəyini düşünərək qızını Hayk nəslindən olan Sünik hakimi Səhlin oğıu Atrnersehə ərə verdi. Beləliklə o, ağıllı qadınla qarşılaşdı, onlar birlikdə Tanrı qorxusu ilə yaşadılar, ədalətli ömür sürdülər və öz ölkələrində sevimli oldular. Kalankatlı, III kitab, XXIII fəsil |  |
Qaxaç qalasının ən qədim tikililəri yaxınlıqdakı Böyük Arran monastırının inşa dövrünə aiddir. Sonradan Ərəblərin Azərbaycana yürüşləri zamanı yerli xristian əhalinin müdafiəsi üçün qalanın yerləşdiyi dağ qala divarları ilə daha da möhkəmləndirilmişdir.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Qaxaç qalası təbii cəhətdən olduqca əlverişli xüsusiyyətə malik ərazidə inşa edilmişdir. Qalanın yerləşdiyi dağ hər tərəfdən sıldırım qayalarla əhatə olunmuş, yamac hissəsi isə sıx meşələrlə örtülmüşdür. Bu cür təbii landşaft qalanın uzaqdan görünməzliyini, yaxından isə əlçatmazlığını təmin edir.
Bir qədər cənuba meyilli olan dağ sirvəzi qərb, şimal və şərq tərəfdən rəndələnmiş kimi düz formaya, 50–60 metr hündürlüyə malik sıldırım qayalarla əhatə olunub. Dağın cənub tərəfi bu baxımdan daha əlçatan olduğuna görə qalanın girişi də məhz bu tərəfdəndir. M. Barxudaryan təbii baxımdan daha zəif müdafiə edilən cənub tərəfin qala divarları ilə daha yaxşı möhkəmləndirilməsindən bəhs edərək yazır: "Cənub tərəfin hündür olmayan qayalıqları daş və əhəng məhlulundan inşa edilmiş qala divarları ilə möhkəmləmndirilmişdir. Anoloji hörgü yamacın bütün perimetri boyunca davam etdirilmişdir."
Uzaqdan dağ zirvəsi kiçik ərazi kimi görünsə də, qala, ətraf ərazilərin əhalisini sığındırmağa kifayət edərəck qədər geniş ərazini əhatə edir. Burada müxtəlif dövrlərə aid çoxlu sayda tikililərin qalıqları, gizli qapılar və yeraltı yollar, qayalarda yonulmuş tunellər və mazqallar dövrümüzə çatmışdır.
Dağ zirvəsində yerləşən və hücum zamanı əhalinin uzunmüddətli sığınacağı kimi nəzərdə tutulmuş qalanın su təchizatı mərkəzdə yerləşən iki iri hovuz vasitəsiylə həyata keçirilirdi. Qayanın içində yonulmuş bu hovuzlar yağış suyu ilə doldurulur və ehtiyat olaraq saxlanırdı. İçməli su isə dağın ətəyində yerləşən bulaqdan əldə edilirdi.
İstinadlar
- Мкртчян, 1989. səh. 25
- Каланкатуаци, Мовсес. ИСТОРИЯ СТРАНЫ АЛУАНК (в 3-х книгах) (Перевод с древнеармянского Ш.В.Смбатяна). Ереван: Институт древних рукописей им. Маштоца – Матенадаран. 1984.
- Бархударянц, 1895. səh. 197
Ədəbiyyat
- Мкртчян, Ш.М, Историко-Архитектурные Памятники Нагорного Карабаха, Ереван, 1989
- Бархударянц, Макар, Арцах, Баку, 1895
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qaxac qalasi ve ya Qacalax qalasi Agdere rayonunun Kolatag ve Xocali rayonunun Almali kendleri arasinda Qaxacdagin zirvezinde yerlesen tarix memarliq abidesi Qaxac qalasinin en qedim tikilileri yaxinliqdaki Boyuk Arran monastirinin insa dovrune aiddir Sonradan Ereblerin Azerbaycana yurusleri zamani yerli xristian ehalinin mudafiesi ucun qalanin yerlesdiyi dag qala divarlari ile daha da mohkemlendirilmisdir Qaxac qalasiQala divarlarinin dovrumuze catmis xarabaliqlari40 00 24 sm e 46 35 57 s u Olke AzerbaycanYerlesir Kolatag ve Almali kendleri arasinda Qaxac daginin zirvesindeAidiyyati Qafqaz Albaniyasi Xacin knyazligiTikilme tarixi IX esrMaterial das eheng mehluluVeziyyeti xarabaliqlari qalibQaxac qalasi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Qaxac qalasi tebii cehetden olduqca elverisli xususiyyete malik erazide insa edilmisdir Qalanin yerlesdiyi dag her terefden sildirim qayalarla ehate olunmus yamac hissesi ise six meselerle ortulmusdur Bu cur tebii landsaft qalanin uzaqdan gorunmezliyini yaxindan ise elcatmazligini temin edir TarixiQaxac qalasindan Kelbecer ve Xocali rayonlari erazisine acilan menzere Qaladan Xacin knyazliginin erazisi olmus etraf kendlere o cumleden Boyuk Arran monastirina yaxsi menzere acildigina gore son orta esrlere kimi Qaxac qalasi strateji ehemiyyete malik olmusdur Meseni yerlesdiyi dag zirvesinin etraflari o cumleden enisleri six meselerle ortulmusdur Menbelerde qala hem de Xacin qalasi adi ile qeyd edilir Tarixci Moisey Kalankatli Alban olkesinin tarixi adli eserinde Mehraniler sulalesinin son uzvlerinin taleyinden behs ederken yazir O zaman bu facieden sonra Spram oldurulmus Varaz Trdatin heyat yoldasi kisi cesareti alaraq sag qalan qizlarini da yanina aldi gece cetin yollardan kecerek Xacin qalasinda gizlendi O oz sulalesinin geleceyini dusunerek qizini Hayk neslinden olan Sunik hakimi Sehlin ogiu Atrnersehe ere verdi Belelikle o agilli qadinla qarsilasdi onlar birlikde Tanri qorxusu ile yasadilar edaletli omur surduler ve oz olkelerinde sevimli oldular Kalankatli III kitab XXIII fesil Qaxac qalasinin en qedim tikilileri yaxinliqdaki Boyuk Arran monastirinin insa dovrune aiddir Sonradan Ereblerin Azerbaycana yurusleri zamani yerli xristian ehalinin mudafiesi ucun qalanin yerlesdiyi dag qala divarlari ile daha da mohkemlendirilmisdir Memarliq xususiyyetleriQaxac qalasinin uzaqdan gorunusu Qaxac qalasi tebii cehetden olduqca elverisli xususiyyete malik erazide insa edilmisdir Qalanin yerlesdiyi dag her terefden sildirim qayalarla ehate olunmus yamac hissesi ise six meselerle ortulmusdur Bu cur tebii landsaft qalanin uzaqdan gorunmezliyini yaxindan ise elcatmazligini temin edir Bir qeder cenuba meyilli olan dag sirvezi qerb simal ve serq terefden rendelenmis kimi duz formaya 50 60 metr hundurluye malik sildirim qayalarla ehate olunub Dagin cenub terefi bu baximdan daha elcatan olduguna gore qalanin girisi de mehz bu terefdendir M Barxudaryan tebii baximdan daha zeif mudafie edilen cenub terefin qala divarlari ile daha yaxsi mohkemlendirilmesinden behs ederek yazir Cenub terefin hundur olmayan qayaliqlari das ve eheng mehlulundan insa edilmis qala divarlari ile mohkemlemndirilmisdir Anoloji horgu yamacin butun perimetri boyunca davam etdirilmisdir Uzaqdan dag zirvesi kicik erazi kimi gorunse de qala etraf erazilerin ehalisini sigindirmaga kifayet edereck qeder genis erazini ehate edir Burada muxtelif dovrlere aid coxlu sayda tikililerin qaliqlari gizli qapilar ve yeralti yollar qayalarda yonulmus tuneller ve mazqallar dovrumuze catmisdir Dag zirvesinde yerlesen ve hucum zamani ehalinin uzunmuddetli siginacagi kimi nezerde tutulmus qalanin su techizati merkezde yerlesen iki iri hovuz vasitesiyle heyata kecirilirdi Qayanin icinde yonulmus bu hovuzlar yagis suyu ile doldurulur ve ehtiyat olaraq saxlanirdi Icmeli su ise dagin eteyinde yerlesen bulaqdan elde edilirdi IstinadlarMkrtchyan 1989 seh 25 Kalankatuaci Movses ISTORIYa STRANY ALUANK v 3 h knigah Perevod s drevnearmyanskogo Sh V Smbatyana Erevan Institut drevnih rukopisej im Mashtoca Matenadaran 1984 Barhudaryanc 1895 seh 197EdebiyyatMkrtchyan Sh M Istoriko Arhitekturnye Pamyatniki Nagornogo Karabaha Erevan 1989 Barhudaryanc Makar Arcah Baku 1895Hemcinin baxMehraniler Xacin knyazligi Xanabert qalasi Cileburt qalasi Boyuk Arran monastiri