Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ürəkvəng monastırı — Tərtər rayonunun Talış kəndi yaxınlığında meşəlik ərazidə yerləşən XIII əsrə aid xristian monastır kompleksidir. Qala divarları ilə əhatə edilmiş kompleksdən dövrümüzə kilsə, zəng qülləsi, narteks, geniş monastır məzarlığı və çoxsaylı yarımdağılmış vəziyyətdə tikililər çatmışdır.
| Ürəkvəng monastırı | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Tərtər rayonu |
| Yerləşir | Talış kəndi |
| Aidiyyatı | Xaçın knyazlığı |
| Memar | Hovannes və keşiş Stepanos |
| Əsas tarixlər | 1279 - Kilsə inşa edilib 1284 - Narteks inşa edilib XVII əsr zəng qülləsi inşa edilib |
| Tikilmə tarixi | V əsr (qədim kilsə) XIII əsr (hazırkı kompleks) |
| Vəziyyəti | xarabalıqları qalıb |
| İstinad nöm. | 4036 |
| Kateqoriya | Monastır |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Ürəkvəng monastırının adı Moisey Kalankatlının “Alban ölkəsinin tarixi” əsərində çəkilir və onun Mets-Kolmank havarında, Talış kəndinfən şimaldakı meşəlik ərazidə yerləşməsi qeyd edilir. Ərazidəki digər məbədlər kimi Ürəkvəng monastırı da xarici basqın çıların talanlarına məruz qalmış, lakin, narrativ və epiqrafik mənbələrin məlumatına görə hər dəfə bərpa edilmiş və yenidən qurulmuşdur.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Monastır kompleksinə kilsə binası, narteks, zəng qülləsi, geniş məzarlıq və digər yarımdağılmış vəziyyətdə olan binalar daxildir. Kilsə və narteks sadə, ciddi memarlıq həllinə malikdir. Kompleksə daxil olan tikililərin divarları kobud işlənmiş nəhəng əhəng daşı bloklarından ucaldılmış, yalnız girişlər və pəncərə yerləri yaxşı yonulmuş daşla çərçivələnmişdir.
Əksər alban kilsəsləri kimi Ürəkvəng kilsəsində də müxtəlif dövrlərdə inşaat-yenidənqurma işləri aparılsa da, altar apsidası ilkin memarlıq quruluşunu saxlamışdır. Məmmədova, səh. 41 Kilsənin məhz bu hissəsinin toxunulmaz saxlanmasının səbəbi M. Kalankatlının altarda Qafqaz Albaniyasının ilk maarifçisi Müqəddəs Yeliseyin qalıqlarının dəfn edilməsi haqqında xəbər verməsidir. Kilsə binası birnefli zala malikdir. Zalın birbaşa divarlar üzərində bərkidilmiş tağlar tərəfindən saxlanan tavanı ikitərəfli damla örtülüb. Düzbucaqlı ibadət zalı kifayət qədər arxaik və qeyri-adi formaya malikdir, belə ki, dərinliyində zirzəmi yerləşən kvadrat formalı apsida-bema zaldan hündürdə yerləşir. O, təxminən zalın yarısını tutur və iki tərəfdən pilləkənlərə malikdir.
Yenidənqurma zamanı inşa edilmiş divarların hörgüsündə qədim kilsənin relyeflərlə işlənmiş daşlarından istifadə edilmişdir. Giriş qapısı üzərindəki timpanın altında yerləşdirilmiş kitabədə dövrümüzə çatmış kilsə binasının 1279-cu ildə inşa edildiyi qeyd edilmişdir.
Qafqaz Albaniyası memarlığına məxsus anoloji zal-tağ kilsələrindən fərqli olaraq, Ürəkvəng kilsəsinin altar hissəsi, apsidanın tərkibinə daxildir və demək olar ki, daxili həcmin yarısını tutur. Kilsənin inşa edildiyi erkən orta əsrlər dövrünün memarlıq ruhuna uyğun olaraq bina qaranlıq və ciddi görünüşə malikdir.
7.6x4.3 metr ölçüyə malik uzun, ensiz kilsə binasına bitişik narteks inşa edilmişdir. Narteksin inşa tarixi onun kitabəsində 1284-cü il olaraq göstərilmişdir. 7x7.5 metr ölçüyə malik kvadrat formalı bina, iki cüt tap tərəfindən dəstəklənən günbəzformalı örtüklə tamamlanır. Kilsə və narteks binaları kobud yonulmuş daşdan, pəncərə və qapı çərçivələri isə yaxşı yonulmuş əhəngdaşından inşa edilmişdir.
Hiss olunur ki, XIII əsrdə kilsənin inşası zamanı memarın qarşısında çətin tapşırıq durub: mümkün qədər köhnə kilsənin zirzəmisi və salamat qalmış memarlıq elementlərinin istifadəsi əsasında əvvəlki kilsəyə oxşar kilsənin yaradılması. Bu halda faktiki olaraq kilsə V əsrə aid kilsənin saxlanmış apsidasından istifadə əsasında bərpa edilib. Binanın digər yerlərində isə qədim tikilinin hissələri saxlanmamışdır. Qədim kilsənin müxtəlif ornamentlərlə bəzədilmiş friz və kapitel qalıqları yeni kilsənin inşası zamanı adi tikinti materialı kimi divar hörgüsündə işlədilmişdir.
Yarımtağ şəkilli portalın timpanında yerləşdirilmiş kitabədə kilsənin bərpaçılarının adı Hovannes və keşiş Stepanos olaraq qeyd edilir. Kilsənin inşa tarixi isə 1279-cu il göstərilir. Narteksin portalının timpanındakı kitabədən bəlli olur ki, həmin Hovannes 1284-cü ildə demək olar ki, kvadrat formasına malik olan (ölçüləri 7x7,75 m) narteks binasını da inşa etmişdir. Narteks eyni zamanda monastır yepiskoplarının türbəsi kimi də istifadə edilmişdir. Buradakı məzar daşları yüksək bədii zövqlə işlənməklə müxtəlif ornamentlər və kitabələrlə bəzədilmişdir. Zəng qülləsi XVII əsrdə inşa edilmişdir. Bu kiçik, sadə tikili qərb tərəfdən narteks binasına birləşmişdir.
Kilsənin divarlarında müxtəlif dövrlərə aid xaç daşları vardır ki, onların da bəzisi pəncərə çərçivələrinin formalaşdırılmasında istifadə edilmişdir. Bundan başqa XIII əsr və daha sonrakı əsrlərə aid onlarla xaç daşlar monastırın şimal həyəti boyunca səpələnmişdir. Bu abidələr üzərində atlılar, din xadimləri, musiqiçilər, müxtəlif məişət səhnələri, həndəsi və nəbati naxışlar yer almışdır.
Qala divarları ilə əhatə olunmuş Ürəkvəng monastırı ərazisində bir neçə başqa tikilinin qalıqları da yarımdağılmış vəziyyətdə dövrümüzə çatmışdır.
Monastır məzarlığı
Monastırın geniş məzarlığında yarımdağılmış vəziyyətdə olan sərdabə günümüzə çatmışdır. Sərdabənin içərisində iki böyük, düz daş plitə vardır. Ümumiyyətlə monastır məzarlığı zəngin ornamentli, portret relyeflərlə bəzədilmiş məzar daşları ilə fərqlənir. Buradakı məzar daşları iki metr və daha çox hündürlüyə, bir metrdən çox isə en ölçülərinə malikdirlər. Daşların hazırlanmasında həm yerli, həm də gətirilmə materiallardan istifadə edilmişdir. Unikal daş yonma sənət nümunəsi kimi Saruxan bəy, Məlik Ovsep, Məlik Bəylər, Cəsur Ter-Mkrtıç Keşiş oğlu və general Şamir xanın məzar daşları xüsusi diqqət cəlb edir. Şamir xan Yermolovun rəhbərliyi altında rus ordusunun qərargah rəisi olmuş, həmçinin İran səfəri zamanı Qriboyedovun katibi və tərcüməçisi kimi fəaliyyət göstərmiş, həmçinin 1813-cü ildə Gülüstan müqaviləsinin bağlanmasına iştirak etmişdir.
İstinadlar
- Kalankatlı. səh. 8
- Mkrtıçyan. səh. 59
- Мамедова, 2004. səh. 41
- Мамедова, 2004. səh. 42
- Mkrtıçyan. səh. 60
Ədəbiyyat
- Каланкатуаци, Мовсес, История страны Алуанк / Пер. Ш. В. Смбатяна, Ереван: Матенадаран, 1984
- Мамедова, Гюльчохра, Зодчество Кавказской Албании, Баку: Чашыоглу, 2004
- Мамедова, Гюльчохра, Христианское култовое зодчество Кавказской Албании эпохи раннего средневековья, Баку: Элм, 1985
- Мкртчян, Ш.М, Историко-Архитектурные Памятники Нагорного Карабаха, Ереван, 1989
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Urekveng monastiri Terter rayonunun Talis kendi yaxinliginda meselik erazide yerlesen XIII esre aid xristian monastir kompleksidir Qala divarlari ile ehate edilmis kompleksden dovrumuze kilse zeng qullesi narteks genis monastir mezarligi ve coxsayli yarimdagilmis veziyyetde tikililer catmisdir Urekveng monastiri40 22 17 sm e 46 41 45 s u Olke AzerbaycanSeher Terter rayonuYerlesir Talis kendiAidiyyati Xacin knyazligiMemar Hovannes ve kesis StepanosEsas tarixler 1279 Kilse insa edilib 1284 Narteks insa edilib XVII esr zeng qullesi insa edilibTikilme tarixi V esr qedim kilse XIII esr hazirki kompleks Veziyyeti xarabaliqlari qalibAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 4036KateqoriyaMonastirEhemiyyetiYerli ehemiyyetliUrekveng monastiri Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiUrekveng monastirinin adi Moisey Kalankatlinin Alban olkesinin tarixi eserinde cekilir ve onun Mets Kolmank havarinda Talis kendinfen simaldaki meselik erazide yerlesmesi qeyd edilir Erazideki diger mebedler kimi Urekveng monastiri da xarici basqin cilarin talanlarina meruz qalmis lakin narrativ ve epiqrafik menbelerin melumatina gore her defe berpa edilmis ve yeniden qurulmusdur Memarliq xususiyyetleriPencere cercivelerinin formalasdirilmasinda ve divar horgusunde coxsayli qedim xac daslarindan horgu materiali kimi istifade edilmisdir Monastir kompleksine kilse binasi narteks zeng qullesi genis mezarliq ve diger yarimdagilmis veziyyetde olan binalar daxildir Kilse ve narteks sade ciddi memarliq helline malikdir Komplekse daxil olan tikililerin divarlari kobud islenmis neheng eheng dasi bloklarindan ucaldilmis yalniz girisler ve pencere yerleri yaxsi yonulmus dasla cercivelenmisdir Ekser alban kilsesleri kimi Urekveng kilsesinde de muxtelif dovrlerde insaat yenidenqurma isleri aparilsa da altar apsidasi ilkin memarliq qurulusunu saxlamisdir Memmedova seh 41 Kilsenin mehz bu hissesinin toxunulmaz saxlanmasinin sebebi M Kalankatlinin altarda Qafqaz Albaniyasinin ilk maarifcisi Muqeddes Yeliseyin qaliqlarinin defn edilmesi haqqinda xeber vermesidir Kilse binasi birnefli zala malikdir Zalin birbasa divarlar uzerinde berkidilmis taglar terefinden saxlanan tavani ikiterefli damla ortulub Duzbucaqli ibadet zali kifayet qeder arxaik ve qeyri adi formaya malikdir bele ki derinliyinde zirzemi yerlesen kvadrat formali apsida bema zaldan hundurde yerlesir O texminen zalin yarisini tutur ve iki terefden pillekenlere malikdir Yenidenqurma zamani insa edilmis divarlarin horgusunde qedim kilsenin relyeflerle islenmis daslarindan istifade edilmisdir Giris qapisi uzerindeki timpanin altinda yerlesdirilmis kitabede dovrumuze catmis kilse binasinin 1279 cu ilde insa edildiyi qeyd edilmisdir Qafqaz Albaniyasi memarligina mexsus anoloji zal tag kilselerinden ferqli olaraq Urekveng kilsesinin altar hissesi apsidanin terkibine daxildir ve demek olar ki daxili hecmin yarisini tutur Kilsenin insa edildiyi erken orta esrler dovrunun memarliq ruhuna uygun olaraq bina qaranliq ve ciddi gorunuse malikdir 7 6x4 3 metr olcuye malik uzun ensiz kilse binasina bitisik narteks insa edilmisdir Narteksin insa tarixi onun kitabesinde 1284 cu il olaraq gosterilmisdir 7x7 5 metr olcuye malik kvadrat formali bina iki cut tap terefinden desteklenen gunbezformali ortukle tamamlanir Kilse ve narteks binalari kobud yonulmus dasdan pencere ve qapi cerciveleri ise yaxsi yonulmus ehengdasindan insa edilmisdir Hiss olunur ki XIII esrde kilsenin insasi zamani memarin qarsisinda cetin tapsiriq durub mumkun qeder kohne kilsenin zirzemisi ve salamat qalmis memarliq elementlerinin istifadesi esasinda evvelki kilseye oxsar kilsenin yaradilmasi Bu halda faktiki olaraq kilse V esre aid kilsenin saxlanmis apsidasindan istifade esasinda berpa edilib Binanin diger yerlerinde ise qedim tikilinin hisseleri saxlanmamisdir Qedim kilsenin muxtelif ornamentlerle bezedilmis friz ve kapitel qaliqlari yeni kilsenin insasi zamani adi tikinti materiali kimi divar horgusunde isledilmisdir Yarimtag sekilli portalin timpaninda yerlesdirilmis kitabede kilsenin berpacilarinin adi Hovannes ve kesis Stepanos olaraq qeyd edilir Kilsenin insa tarixi ise 1279 cu il gosterilir Narteksin portalinin timpanindaki kitabeden belli olur ki hemin Hovannes 1284 cu ilde demek olar ki kvadrat formasina malik olan olculeri 7x7 75 m narteks binasini da insa etmisdir Narteks eyni zamanda monastir yepiskoplarinin turbesi kimi de istifade edilmisdir Buradaki mezar daslari yuksek bedii zovqle islenmekle muxtelif ornamentler ve kitabelerle bezedilmisdir Zeng qullesi XVII esrde insa edilmisdir Bu kicik sade tikili qerb terefden narteks binasina birlesmisdir Kilsenin divarlarinda muxtelif dovrlere aid xac daslari vardir ki onlarin da bezisi pencere cercivelerinin formalasdirilmasinda istifade edilmisdir Bundan basqa XIII esr ve daha sonraki esrlere aid onlarla xac daslar monastirin simal heyeti boyunca sepelenmisdir Bu abideler uzerinde atlilar din xadimleri musiqiciler muxtelif meiset sehneleri hendesi ve nebati naxislar yer almisdir Qala divarlari ile ehate olunmus Urekveng monastiri erazisinde bir nece basqa tikilinin qaliqlari da yarimdagilmis veziyyetde dovrumuze catmisdir Monastir mezarligiMonastirin genis mezarliginda yarimdagilmis veziyyetde olan serdabe gunumuze catmisdir Serdabenin icerisinde iki boyuk duz das plite vardir Umumiyyetle monastir mezarligi zengin ornamentli portret relyeflerle bezedilmis mezar daslari ile ferqlenir Buradaki mezar daslari iki metr ve daha cox hundurluye bir metrden cox ise en olculerine malikdirler Daslarin hazirlanmasinda hem yerli hem de getirilme materiallardan istifade edilmisdir Unikal das yonma senet numunesi kimi Saruxan bey Melik Ovsep Melik Beyler Cesur Ter Mkrtic Kesis oglu ve general Samir xanin mezar daslari xususi diqqet celb edir Samir xan Yermolovun rehberliyi altinda rus ordusunun qerargah reisi olmus hemcinin Iran seferi zamani Qriboyedovun katibi ve tercumecisi kimi fealiyyet gostermis hemcinin 1813 cu ilde Gulustan muqavilesinin baglanmasina istirak etmisdir IstinadlarKalankatli seh 8 Mkrticyan seh 59 Mamedova 2004 seh 41 Mamedova 2004 seh 42 Mkrticyan seh 60EdebiyyatKalankatuaci Movses Istoriya strany Aluank Per Sh V Smbatyana Erevan Matenadaran 1984 Mamedova Gyulchohra Zodchestvo Kavkazskoj Albanii Baku Chashyoglu 2004 Mamedova Gyulchohra Hristianskoe kultovoe zodchestvo Kavkazskoj Albanii epohi rannego srednevekovya Baku Elm 1985 Mkrtchyan Sh M Istoriko Arhitekturnye Pamyatniki Nagornogo Karabaha Erevan 1989Hemcinin baxXacin knyazligi Alban Hevari Kilsesi