Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Boz siçovul (lat. Rattus norvegicus) — gəmiricilər dəstəsinin Siçanlar fəsiləsinə (lat. Muridae) aid məməli gəmirici növüdür.
| Boz siçovul | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Boz siçovul | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Xarici görünüşü
Kütləsi 500 q-a, bədəninin uzunluğu 250, quyruğu 120 mm-ə (həmişə bədənindən gödəkdir) çatır. Sifəti küt və enli, qulaq seyvanı (22 mm) irəli əyilmiş, gözlərinə çatmır. Quyruğu seyrək tüklərlə örtülmüşdür. Pəncəsi nisbətən uzundur (47 mm). Bədəninin üst tərəfınin xəzinin əsas rəngi boz-qonur, kürənimtil və ya oxra çalarlıdır (noxudu və ya qaramtıl çalarlı, yaxud tamamilə qara fərdlərə də rast gəlinir). Alt tərəfı adətən boz, bəzən ağımtıl, melanistlərdə isə qaradır.
Yayılması
ölkələrindən və səhralardan başqa hər yerdə yayılmışdır. Azərbaycanda formasına rast gəlinir. Təbii yaşayış yerləri başlıca olaraq yarımsəhra və aran meşələridir. İnsanın təsərrüfat tikililərində hər yerdə yaşayır.
Yarımnövləri
Hazırda Rattus norvegicus növünün daxilində 2 xət ayırd edilir:
- Şərqi Asiya (Rattus norvegicus caraco),
- Hind (Rattus norvegicus norvegicus).
Həyat tərzi
Siçovul rütubətli yaşayış yerləri bağlıdır. Öz sığınacaqlarını müxtəlif şəraitlərdə, hətta daimi mənfı temperaturlu (-10°) əlverişsiz yerlərdə də qurur. Yaşayış yerlərində zirzəmilərə, anbarların rütubətli sahələrinə, mal-qara tövlələrinə üstünlük verir. Təbii şəraitdə çay və göl sahillərində, plantasiyalarda, bataqlaşmış yerlərdə məskunlaşır. Adətən sadə yuvalar qazır. Yaz daşqınları zamanı çayların aşağı axarında koğuşlarda yaşayır və ya ağaclarda budaqlardan yuva qurur.
Çoxalması və yaşama müddəti
İlin böyük hissəsini, daha intensiv şəkildə isə yaz-yay dövründə çoxalır. Yaşlı dişi 3 nəslə qədər — hər nəsildə 7 bala verir. 3–4 aylığında çatır. Siçovulların vurduğu ziyan çox böyükdür. Təbiətdə 3 ilə qədər yaşayır, lakin bala fərdlər arasında ölüm faizinin yüksək olmasına, həmçinin yırtıcılara və görə fərdlərin 95 % nadir hallarda 1,5 yaşa qədər yaşaya bilir. Təbii biotoplarda və bir çox yırtıcı məməlilərin və quşların, o cümlədən boz qarğanın, yaşayış yerlərində isə pişiklərin və itlərin şikarıdır. Laboratoriyada yaxşı saxlama şəraitində boz siçovul 2–3 ilə qədər yaşayır.
Qidalanması
Boz siçovul hərşeyyeyəndir. Kənd yerlərində və şəhər ətraflarında, əsasən tullantılar, hətta ifrazatla qidalanır. Təbiətdə heyvani yemlərdən daha çox istifadə edir. Onların arasında birinci yerdə balıq, isə molyusklar durur. Tarlalarda quru otla da qidalanır.
Sayı və insan üçün əhəmiyyəti
Boz siçovul — çiçəklənmə mərhələsində olan növdür. Vəhşi gəmiricilər adətən yüksək sıxlığa çatmırlar, lakin antropogen mühitdə yaşayan populyasiyalar daha əlverişli şəraitdə yaşayırlar. Hesab edilir ki, yer kürəsində yaşayan siçovulların sayı, insanların sayından iki dəfə çoxdur. iri şəhərlərdə isə onların sayı insanların sayına bərabərdir. Beləki, 2003-cü ildə İngiltərədə boz siçovulun populyasiyasında fərdlərin sayı 60 milyon fərdə çatmışdır. İnsanın və ev heyvanlarının müxtəlif qida məhsullarını yeməkdən və korlamaqdan əlavə o, yeməli olmayan əşyaları (parça, xəz və s.) da korlayır. Taun, tulyaremiya, qızdırmasının bir neço forması, leptospiroz xəstəlikləri və s. təbii daşıyıcısı kimi böyük əhəmiyyəti vardır.
Ədəbiyyat
- Azərbaycan faunası. X cild. Məməlilər. Bakı, Elm nəşriyyatı, 1978
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi. III cild, Onurğalılar. Bakı, Elm nəşriyyatı, 2004.
Xarici keçidlər
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- Smith A. T., Xie Y., Lunde D. P., Wilson D. E., Wozencraft W. C., Hoffmann R. S., Sung W., MacKinnon J. R. A Guide to the Mammals of China. (ing.). / A. T. Smith, Y. Xie Princeton: Princeton University Press, 2008. P. 271.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Boz sicovul lat Rattus norvegicus gemiriciler destesinin Sicanlar fesilesine lat Muridae aid memeli gemirici novudur Boz sicovulElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Boz sicovulBeynelxalq elmi adiRattus norvegicus Berkenh 1769Sekil axtarisiITIS 180363NCBI 10116EOL 328448FW 231469Xarici gorunusuKutlesi 500 q a bedeninin uzunlugu 250 quyrugu 120 mm e hemise bedeninden godekdir catir Sifeti kut ve enli qulaq seyvani 22 mm ireli eyilmis gozlerine catmir Quyrugu seyrek tuklerle ortulmusdur Pencesi nisbeten uzundur 47 mm Bedeninin ust terefinin xezinin esas rengi boz qonur kurenimtil ve ya oxra calarlidir noxudu ve ya qaramtil calarli yaxud tamamile qara ferdlere de rast gelinir Alt terefi adeten boz bezen agimtil melanistlerde ise qaradir Yayilmasiolkelerinden ve sehralardan basqa her yerde yayilmisdir Azerbaycanda formasina rast gelinir Tebii yasayis yerleri baslica olaraq yarimsehra ve aran meseleridir Insanin teserrufat tikililerinde her yerde yasayir YarimnovleriHazirda Rattus norvegicus novunun daxilinde 2 xet ayird edilir Serqi Asiya Rattus norvegicus caraco Hind Rattus norvegicus norvegicus Heyat terziSicovul rutubetli yasayis yerleri baglidir Oz siginacaqlarini muxtelif seraitlerde hetta daimi menfi temperaturlu 10 elverissiz yerlerde de qurur Yasayis yerlerinde zirzemilere anbarlarin rutubetli sahelerine mal qara tovlelerine ustunluk verir Tebii seraitde cay ve gol sahillerinde plantasiyalarda bataqlasmis yerlerde meskunlasir Adeten sade yuvalar qazir Yaz dasqinlari zamani caylarin asagi axarinda koguslarda yasayir ve ya agaclarda budaqlardan yuva qurur Coxalmasi ve yasama muddetiIlin boyuk hissesini daha intensiv sekilde ise yaz yay dovrunde coxalir Yasli disi 3 nesle qeder her nesilde 7 bala verir 3 4 ayliginda catir Sicovullarin vurdugu ziyan cox boyukdur Tebietde 3 ile qeder yasayir lakin bala ferdler arasinda olum faizinin yuksek olmasina hemcinin yirticilara ve gore ferdlerin 95 nadir hallarda 1 5 yasa qeder yasaya bilir Tebii biotoplarda ve bir cox yirtici memelilerin ve quslarin o cumleden boz qarganin yasayis yerlerinde ise pisiklerin ve itlerin sikaridir Laboratoriyada yaxsi saxlama seraitinde boz sicovul 2 3 ile qeder yasayir QidalanmasiBoz sicovul herseyyeyendir Kend yerlerinde ve seher etraflarinda esasen tullantilar hetta ifrazatla qidalanir Tebietde heyvani yemlerden daha cox istifade edir Onlarin arasinda birinci yerde baliq ise molyusklar durur Tarlalarda quru otla da qidalanir Sayi ve insan ucun ehemiyyetiBoz sicovul ciceklenme merhelesinde olan novdur Vehsi gemiriciler adeten yuksek sixliga catmirlar lakin antropogen muhitde yasayan populyasiyalar daha elverisli seraitde yasayirlar Hesab edilir ki yer kuresinde yasayan sicovullarin sayi insanlarin sayindan iki defe coxdur iri seherlerde ise onlarin sayi insanlarin sayina beraberdir Beleki 2003 cu ilde Ingilterede boz sicovulun populyasiyasinda ferdlerin sayi 60 milyon ferde catmisdir Insanin ve ev heyvanlarinin muxtelif qida mehsullarini yemekden ve korlamaqdan elave o yemeli olmayan esyalari parca xez ve s da korlayir Taun tulyaremiya qizdirmasinin bir neco formasi leptospiroz xestelikleri ve s tebii dasiyicisi kimi boyuk ehemiyyeti vardir EdebiyyatAzerbaycan faunasi X cild Memeliler Baki Elm nesriyyati 1978 Azerbaycanin heyvanlar alemi III cild Onurgalilar Baki Elm nesriyyati 2004 Xarici kecidler 1 http www iucnredlist org details 19353 0Integrated Taxonomic Information System ing 1996 Smith A T Xie Y Lunde D P Wilson D E Wozencraft W C Hoffmann R S Sung W MacKinnon J R A Guide to the Mammals of China ing A T Smith Y Xie Princeton Princeton University Press 2008 P 271