Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Boz qarğa (lat. Corvus cornix) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin sərçəkimilər dəstəsinin qarğalar fəsiləsinin qarğa cinsinə aid heyvan növü.
| Boz qarğa | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Klad: Yarımdəstə: İnfradəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Boz qarğa | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
Bəzən qara qarğa ilə eyni növə aid edilirlər. Buna müvafiq olaraq Qara qarğaya Corvus corone corone, Boz qarğaya isə Corvus corone cornix adı verilir.
Xarici görünüşü
Bu canlıların başı, qanadı və quyruğu qara, bədəni isə boz rəngdə olur. Orta uzunluqları 50 sm, çəkisi isə 460—735 q, qanadları arasında məsafə 1 metrdir.
Orta hesabla zağcadan daha böyük olur, lakin daha sıx qatlanmış, daha yüksək, güclü və sonucu nisbətən əyri bir dimdiyə sahibdir. Uçuşda onları rəngləri ilə yanaşı, daha geniş qanadları və aşağıya əyilmiş dimdiyinə əsasən fərqləndirçək mümkündür. Bədənləri boz, qanadları, başı, və ayaqları qara rəngdə olur. Gənclər mavi gözlər, çəhrayı ağız boşluğu ilə fərqlənirlər.
Səsləri qarıltının müxtəlif müxtəlif formalarında özünü təzahür edir. Torpaqda iri addımlarla hərəkət edir, təhlükə anında isə sanki «çapır». Onlar Mərkəzi, Şimali və Şərqi Avropa, Qərbi Sibir, Ön Asiya yayılmışdır. Üstəlik Nil deltası ərazisində də müşahidə edilirlər
Qidalanması
Qarğalar hər şey yemələri ilə seçilirlər. Qida rasionuna, cücülər, cücə və yumurtalar, qurbağalar, balıq, müxtəlif növ bitkilər və onların toxumları, həmçinin qida artıqları və leşlər daxildir. Leç və qida artıqları yeməsi baxımından təbiətdə böyük sanitar əhəmiyyəti vardır.
Olduqca ağıllı canlılar olması ilə seçilirlər. Belə ki ətraf mühitin obyektlərindən istifadə etmək bacarıqları vardır. Misal üçün şəhər qarğası bir qoz taparsa onu yola ataraq avtomobilin əzməsini gözləyir və sonra sakitcə yeyir. Qarğalar 1970—1980-ci illərdə mağazalarda sayılan piramida-tetraedr formalı kardon qutularda satılan südləri oğurlayaraq, sakit bir yerə gəlir və dimdikləri ilə bu qutuda dəlik açaraq burada oila südləri içirdilər.
Çoxalması
Çoxalma mövsümü partnyorlar arasında hava oyunları müşahidə edilir. Hər mövsüm yeni yuva qurulur. Yumurtaların sayı, rəngi, inkubasiya dövrü, balaların bəslənməsi, partnyorlar arasında məsuliyyətin bölünməsi zağcalarda olduğu kimidir. Boz qarğalar iqlimdən asılı olaraq mart-aprel aylarında yumurta qoyurlar. Yuvalarını parklarda, six bitki örtüyün daxilində, ağırlıq qaldırıcılarında, yağış axıdan borularda qururlar. yuvalarını, quru budaqlarda, otlardan, lələk, pambıq, yun, çadır, sintetik vastələrdən istifadə etməklə qururlar. Yuxunun yaxınlığında ehmalca və diqqəti cəlb etmədən hərəkət etmələri ilə seçilirlər. Dişi 4-6 arası göyümtül-yaşıl rəngli yumurta qoyurlar. Dişi 18—19 gün ərzində qırt yatır. Yumurtaların ölçüləri: (38-42) × (28-32) mm. Balalar yumurtadan iyunun ortaları çıxır. Balalar bir müddət bir yerdə yaşamalı olurlar. Artıq iyulda balar ailədən ayrılır.
Payızda onları zibilliklərimn kənarlarında və ya digər yem bazası olan yerlərdə görmək mümkündür. Yetkinliyə 2—5 illərində çatırlar. Maksimal dəqiq məlum olan yaşı 20 ildir.
Həyat tərzi
Qarğa adi adamın gəzinti ilə əlində silah olan ovçunu fərqləndirə bilirlər. Adətən qarğalar insandan qaçır, ancaq onları yedirənlərin üzlərini yadında saxlayır. Müddət keçdikdə onu yedizdirən insanlara yaxınlaşa və onların arxasınca düşə bilir. Ağıllı canlılardır. Gizlətdikləri qozların yerini yadında saxlaya və ehtiyac duyduqda qidanın arxasınca gəlirlər.
Elədə böyük olmayan ölçülərinə baxmayaraq balalarını amansızcasına qoruya bilirlər. Əgər bala yuvadan düşərsə onun götürmək böyük təhlükə törədə bilər. Beləki, qarğa çığıraraq digərlərinidə hadisə yerinə cəlb edir və digərləri ilə birlikdə çağrılmayan qonağın üzərinə şığıyırlar. Şığıyarkən əsasən arxadan gələrək baş və göz nəhiyəsinə zərbələr endirməyə çalışırlar. Yaxşı yaddaşları olduğundan onlara zərər vuranları yadında saxlayır və onu gördükdə səs-küy qoparırlar.
Arealı
Şərqi Avropa, Kiçik Asiya, Yenisey çayının qərb sahillərinə kimi ərazilərdə uyayılmışlar. Yarımköçəri həyat tərzi keçirirlər. Arealının şimalında yayılan populyasiya köçəri həyat sürür. Sianantrop canlılardır. Şəhərlərin tipik sakinləridir. Bütünlükə şəhər həyatı keçirən populyasiyalarla yanaşı, təbii lanşaftlarda yuvalayan populyasiyalar da vardır. Meşə və kəndlərdə yayılmış populyasiyalar, qışı şəhər və şəhər ətraflarında keçirirlər.
Yayıldığı arealda çoxsaylı olmaları ilə seçilirlər. Son on illiklərdə ərzində, bir sıra böyük şəhərlərdə sayı azalıb, lakin bu fenomenin səbəblərinin birmənalı təfsiri yoxdur. Bəlkə də bu, həddindən artıq əhali sayının daxili tənzimləmə mexanizmlərinin təsiridir. Mümkün səbəblərdən üç versiya mövcuddur: ovçular tərəfindən məhv edilmə, plastik torbalara görə şəhərdə yemlərin azaldlması (açılması daha çətin olmasından), həmçinin digər heyvan növləri ilə rəqabət.
Yarımnövləri
Bəzən Qara qarğanıda bu növə aid edirlər:
- Corvus corone cornix Adi boz qarğa
- Corvus corone sharpii Şərqi boz qarğa
- Corvus corone corone Adi qara qarğa
- Corvus corone orientalis Şərqi qara qarğa
- Corvus cornix cappella Mesopotamiya və Cənubi İraq ərazisində yayılmışdır.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
- Морозов В. П. Занимательная биоакустика. Изд. 2-е, доп., перераб. — М.: Знание, 1987. — 208 с. + 32 с. вкл. — С. 20-26
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Boz qarga lat Corvus cornix heyvanlar aleminin xordalilar tipinin quslar sinfinin sercekimiler destesinin qargalar fesilesinin qarga cinsine aid heyvan novu Boz qargaElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarSinif QuslarInfrasinif YenidamaqlilarKlad Klad Klad Klad Klad Klad Deste SercekimilerKlad Yarimdeste Oxuyan sercelerInfradeste Fesileustu Fesile QargalarYarimfesile Cins QargaNov Boz qargaBeynelxalq elmi adiCorvus cornix L 1758 Sekil axtarisiITIS 179740NCBI 181096 Bezen qara qarga ile eyni nove aid edilirler Buna muvafiq olaraq Qara qargaya Corvus corone corone Boz qargaya ise Corvus corone cornix adi verilir Xarici gorunusuBu canlilarin basi qanadi ve quyrugu qara bedeni ise boz rengde olur Orta uzunluqlari 50 sm cekisi ise 460 735 q qanadlari arasinda mesafe 1 metrdir Boz qarganin bas nahiyesi iri planda Orta hesabla zagcadan daha boyuk olur lakin daha six qatlanmis daha yuksek guclu ve sonucu nisbeten eyri bir dimdiye sahibdir Ucusda onlari rengleri ile yanasi daha genis qanadlari ve asagiya eyilmis dimdiyine esasen ferqlendircek mumkundur Bedenleri boz qanadlari basi ve ayaqlari qara rengde olur Gencler mavi gozler cehrayi agiz boslugu ile ferqlenirler source source Qarga qariltisi Sesleri qariltinin muxtelif muxtelif formalarinda ozunu tezahur edir Torpaqda iri addimlarla hereket edir tehluke aninda ise sanki capir Onlar Merkezi Simali ve Serqi Avropa Qerbi Sibir On Asiya yayilmisdir Ustelik Nil deltasi erazisinde de musahide edilirlerQidalanmasi source source source source source source Qargalar her sey yemeleri ile secilirler Qida rasionuna cuculer cuce ve yumurtalar qurbagalar baliq muxtelif nov bitkiler ve onlarin toxumlari hemcinin qida artiqlari ve lesler daxildir Lec ve qida artiqlari yemesi baximindan tebietde boyuk sanitar ehemiyyeti vardir Olduqca agilli canlilar olmasi ile secilirler Bele ki etraf muhitin obyektlerinden istifade etmek bacariqlari vardir Misal ucun seher qargasi bir qoz taparsa onu yola ataraq avtomobilin ezmesini gozleyir ve sonra sakitce yeyir Qargalar 1970 1980 ci illerde magazalarda sayilan piramida tetraedr formali kardon qutularda satilan sudleri ogurlayaraq sakit bir yere gelir ve dimdikleri ile bu qutuda delik acaraq burada oila sudleri icirdiler CoxalmasiQarga yumurtalariYuvada qirt yatan qargaOngunluk qargaYetkin qarga balasini yedizdirerken Coxalma movsumu partnyorlar arasinda hava oyunlari musahide edilir Her movsum yeni yuva qurulur Yumurtalarin sayi rengi inkubasiya dovru balalarin beslenmesi partnyorlar arasinda mesuliyyetin bolunmesi zagcalarda oldugu kimidir Boz qargalar iqlimden asili olaraq mart aprel aylarinda yumurta qoyurlar Yuvalarini parklarda six bitki ortuyun daxilinde agirliq qaldiricilarinda yagis axidan borularda qururlar yuvalarini quru budaqlarda otlardan lelek pambiq yun cadir sintetik vastelerden istifade etmekle qururlar Yuxunun yaxinliginda ehmalca ve diqqeti celb etmeden hereket etmeleri ile secilirler Disi 4 6 arasi goyumtul yasil rengli yumurta qoyurlar Disi 18 19 gun erzinde qirt yatir Yumurtalarin olculeri 38 42 28 32 mm Balalar yumurtadan iyunun ortalari cixir Balalar bir muddet bir yerde yasamali olurlar Artiq iyulda balar aileden ayrilir Payizda onlari zibilliklerimn kenarlarinda ve ya diger yem bazasi olan yerlerde gormek mumkundur Yetkinliye 2 5 illerinde catirlar Maksimal deqiq melum olan yasi 20 ildir Heyat terziQarga adi adamin gezinti ile elinde silah olan ovcunu ferqlendire bilirler Adeten qargalar insandan qacir ancaq onlari yedirenlerin uzlerini yadinda saxlayir Muddet kecdikde onu yedizdiren insanlara yaxinlasa ve onlarin arxasinca duse bilir Agilli canlilardir Gizletdikleri qozlarin yerini yadinda saxlaya ve ehtiyac duyduqda qidanin arxasinca gelirler Elede boyuk olmayan olculerine baxmayaraq balalarini amansizcasina qoruya bilirler Eger bala yuvadan duserse onun goturmek boyuk tehluke torede biler Beleki qarga cigiraraq digerlerinide hadise yerine celb edir ve digerleri ile birlikde cagrilmayan qonagin uzerine sigiyirlar Sigiyarken esasen arxadan gelerek bas ve goz nehiyesine zerbeler endirmeye calisirlar Yaxsi yaddaslari oldugundan onlara zerer vuranlari yadinda saxlayir ve onu gordukde ses kuy qoparirlar ArealiSerqi Avropa Kicik Asiya Yenisey cayinin qerb sahillerine kimi erazilerde uyayilmislar Yarimkoceri heyat terzi kecirirler Arealinin simalinda yayilan populyasiya koceri heyat surur Sianantrop canlilardir Seherlerin tipik sakinleridir Butunluke seher heyati keciren populyasiyalarla yanasi tebii lansaftlarda yuvalayan populyasiyalar da vardir Mese ve kendlerde yayilmis populyasiyalar qisi seher ve seher etraflarinda kecirirler Yayildigi arealda coxsayli olmalari ile secilirler Son on illiklerde erzinde bir sira boyuk seherlerde sayi azalib lakin bu fenomenin sebeblerinin birmenali tefsiri yoxdur Belke de bu heddinden artiq ehali sayinin daxili tenzimleme mexanizmlerinin tesiridir Mumkun sebeblerden uc versiya movcuddur ovcular terefinden mehv edilme plastik torbalara gore seherde yemlerin azaldlmasi acilmasi daha cetin olmasindan hemcinin diger heyvan novleri ile reqabet YarimnovleriBezen Qara qarganida bu nove aid edirler Corvus corone cornix Adi boz qarga Corvus corone sharpii Serqi boz qarga Corvus corone corone Adi qara qarga Corvus corone orientalis Serqi qara qarga Corvus cornix cappella Mesopotamiya ve Cenubi Iraq erazisinde yayilmisdir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 IOC World Bird List Version 6 3 2016 doi 10 14344 IOC ML 6 3 Morozov V P Zanimatelnaya bioakustika Izd 2 e dop pererab M Znanie 1987 208 s 32 s vkl S 20 26Hemcinin bax