Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bakı Şəhər Duması — Bakı Şəhər Bələdiyyə İdarəsinin sərəncamverici orqanı.
| Bakı Şəhər Duması | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Növü | bələdiyyə |
| Təsis tarixi | 8 yanvar 1878 |
| İdarə heyəti | |
| Sədr | Fətəli xan Xoyski, Bitərəf 10 noyabr 1917 tarixindən |
| Quruluşu | |
| Üzvlərin sayı | 72 75 105 (1917) |
| Seçkilər | |
| Sonuncu seçkilər | 29 oktyabr 1917 |
| Məclis zalı | |
 | |
| Qeydlər | |
| 16 iyun 1870-ci ildə yaradılıb, 8 yanvar 1878-ci ildən tarixindən 10 aprel 1918 tarixinədək fəaliyyət göstərmişdir. | |
Tarix
Rusiya senatının 1877-ci il 24 may tarixli qərarına əsasən 1878-ci ildə yaradılmışdı. Çar hökumətinin şəhərlər haqqındakı 1870-ci il 16 iyun tarixli qərarı Bakıda 8 il sonra, həm də yarımçıq surətdə tətbiq edilmişdi. Bakının ilk şəhər dumasına 72 (sonralar 75) nəfər üzv seçilmişdir.
Bakı Şəhər Dumasının üzvləri xüsusi seçki iclaslarında 4 il müddətinə seçilirdilər. Duma üzvlüyünə ancaq daşınmaz əmlakı olan və ya qiyməti 1500 manatdan az olmamaq şərti ilə, ticarət və ya sənaye müəssisələrinə malik olan, 25 yaşından yuxarı şəxslər seçilə bilərdilər. Qadınlar seçki hüququndan məhrum idilər. Seçki hüququnun məhdudluğu nəticəsində duma seçkilərində əhalinin ancaq 2–3%-i iştirak edə bilirdi.
Bakı Şəhər Dumasında azərbaycanlıların sayı üzvlərin ümumi sayının yarısından çox olmamalı idi. 1892-ci il qanunun 44-cü maddəsinə görə, Bakı Şəhər Duması üzvlərinin ən çox 1/3-i müsəlmanlardan seçilməli idi. Bu III Aleksandrın fərmanı idi. Bu fərmanla şəhər özünü idarəsinin hüquqları da azalır, əvəzində qubernatorun nəzarəti gücləndirilirdi. Şəhər əhalisinin artmasına baxmayaraq, seçicilərin sayı daha da azalmışdı. 1891–1901-ci illərdəki seçkilərdə əhalinin yalnız 1,5 faizi iştirak etmişdi. Bundan sonra Qafqaz canişinliyinə və mərkəzi hökumətə çoxlu ərizələr getdi. 1900-cü il dekabrın 1-də təzə fərman çıxdı. Bu fərmana əsasən əvvəlki qayda bərpa olundu və müsəlman qlasnılarının sayı ümumi sayın yarısından çox olmayaraq, müəyyən edildi.
Dumaya şəhər bələdiyyə idarəsinin rəisi sədrlik edirdi. Duma üzvlüyünə, başlıca olaraq, iri neft sənayeçiləri, tacirlər, fabrik, gəmi sahibləri seçilirdilər. Hacı Zeynalabdin Tağıyev, Musa Nağıyev, Stepan Lianozov, İsa bəy Hacınski və b. sahibkarlar müxtəlif illərdə Bakı Şəhər Dumasının üzvləri olmuşlar. Azərbaycanın ziyalılarından Həsən bəy Zərdabi, Həbib bəy Mahmudbəyov, həmçinin Məşədi Əzizbəyov və b. ayrı-ayrı vaxtlarda Bakı Şəhər Dumasına üzv seçilmişlər.
Bakı Şəhər Duması sırf təsərrüfat məsələləri-abadlaşdırma, ticarət, şəhər vergilərinin təyin edilməsi, yığılması, xərclənməsi, yanğına qarşı ehtiyat tədbirləri görülməsi və s. ilə məşğul olurdu. Şəhər bələdiyyə orqanları qubernator və daxili işlər nazirinin nəzarəti altında fəaliyyət göstərirdi. Beləliklə, bu idarələr, əslində, hökumətin yerli təsərrüfat məsələlərinə baxan köməkçi orqanı idi.
Rusiyada Fevral inqilabından (1917) sonra yerli idarələrin fəaliyyəti dayandırıldı. Bakı Şəhər Dumasının statusunda dəyişiklik edildi. Onun yeni heyətinin seçkilərində iştirak etmək üçün 12 müxtəlif partiya və qrup qeydiyyata alındı. 29 oktyabr 1917-ci il tarixində Bakı Şəhər Dumasına seçkilər keçirildi:
- Milli Müsəlman Partiyaları Bloku (Müsavat Partiyası liderliyində) – 18 384 (25.25 faiz)
- Sosialist Bloku (Menşeviklər və eserlər) – 17 523 (24.05 faiz)
- Milli Erməni Partiyaları Bloku (Daşnaksütyun liderliyində) – 13 120 (20,17 faiz)
- Bolşeviklər – 11 202 (15, 37 faiz)
- Kadetlər – 4172 (6.08 faiz)
- Milli Yəhudi Partiyaları Bloku – 2393 (3.25 faiz)
Seçkilərin nəticəsində seçilən 109 üzvdən 25-i sosialist blokundan, 19-u bolşeviklərdən, 14-ü Müsavat Partiyasından, 11-i İttihad Partiyasından, 17-i Daşnaksütun Partiyasından, 6-sı kadetlərdən, digər 9 üzv isə xırda digər partiyalardan idi.
Yeni tərkibdə Dumanın ilk iclası 10 noyabr tarixində keçirilmişdir. İclasda 46 səslə Fətəli xan Xoyski Bakı Şəhər Dumasının sədri seçilmişdir.
1918-ci ildə Fətəli xan Xoyskinin rəhbərliyi ilə fəaliyyət göstərən Bakı Şəhər Duması bolşevik sovetinin yeganə mümkün rəqibi idi. 1918-ci ilin martında kütləvi türk-müsəlman soyqırımlarından sonra hakimiyyəti ələ almış bolşeviklər Bakı Şəhər Dumasını buraxdılar. 1918-ci il aprelin 10-da Bakı və onun rayonlarının İnqilabi Müdafiə Komitəsinin dekreti ilə Bakı Şəhər Duması ləğv olundu və funksiyaları xüsusi şəhər təsərrüfatı şöbəsinə verildi.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə
1918-ci il iyulun 30-da Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökuməti İctimai Özünüidarələrinin fəaliyyətinin bərpa olunması haqqında qərar qəbul etdi. Sentyabrın 18-də isə Bakı Şəhər İctimai Özünüidarəsi Rusiya Müvəqqəti hökumətinin 1917-ci il 9 iyun tarixli qanunu əsasında seçilmiş tərkibdə bərpa edildi. Şəhər dumasına tərkibini, öz mülahizəsinə görə, artırıb 80 nəfərə çatdırmaq, həmçinin, şəhər idarəsi işçilərinin sayını artırmaq hüququ verildi. Şəhər özünüidarəsinin fəaliyyəti bərpa edilərkən deputatların xeyli hissəsi olmadığından (anarxiya zamanı qaçıb dağılışmışdılar), Hökumətin icazəsi ilə, dumanın özünün daxil etdiyi şəxslər hesabına Bakı şəhər dumasının tərkibi tamamlanmışdı.
Rəhbərlər
1917-ci ildə yanvar ayının 11-də Bakı Duması rəhbərliyə Yekaterinoslavsk Dumasının rəhbəri 1 il əvvəl dəvət etdikləri kimi rəhbər olmağa dəvət etdilər. O əvvəl Bakıya gəlməkdən imtina etsə də, daha sonra razılaşmışdır. Lakin Yanvarın 13-də imtina məktubu göndərmişdir.
Yanvarın 15-də Luka Bıç rəhbərliyə dəvət olundu və buna razılıq verdi. Dumada səsvermə keçirilidi və 60 qlasnıdan 58-i onun sədrliyinin lehinə səs verdilər.
Çağırışlar
| Seçkilər | Çağırış | İllər | Üzv sayı |
|---|---|---|---|
| 1878 | I çağırış | 1878–1882 | |
| II çağırış | 1882-1886 | ||
| III çağırış | 1886-1890 | ||
| IV çağırış | 1890-1894 | ||
| V çağırış | 1894-1898 | ||
| V çağırış | 1897-1901 | ||
| VI çağırış | 1901-1906 | ||
| VII çağırış | 1906-1910 | ||
| VIII çağırış | 1911-1914 | ||
| IX çağırış | 1914-1917 | ||
| 1917 | X çağırış | 1917 |
Binası
Bakı Duması 1878-ci ildən Qoşa Qala qapısı yanında olan iki mərtəbəli binada yerləşirdi. Bu bina sonralar Fəhlə Klubu adı ilə tarixə düşmüşdü. 1900-cü ildə isə duma və şəhər idarəsi üçün yeni binanın əsası qoyulur. Bu, memar İosif Qoslavskinin layihəsi əsasında tikilmişdi. Burada sərf olunmuş materialların bir hissəsi xarici ölkələrdən gətirilmişdi. 1904-cü ildə bina hazır olur və duma, şəhər idarəsi Qoşa Qala qapısı ağzındakı iki mərtəbəli binadan buraya köçür.
Binanın üstündə yazılan 1870 rəqəmi binanın tikilmə tarixi deyil, şəhər özünü idarələr barədə verilmiş fərmanın tarixidir.
Mənbə
Ədəbiyyat
- Азербайджанская Демократическая Республика: 1918–1920: законодательные акты. Azərbaycan Nəşriyyatı. 1998. 560.
İstinadlar
- Qanunverici aktlar, 1998. səh. 316
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Baki Seher Dumasi Baki Seher Belediyye Idaresinin serencamverici orqani Baki Seher DumasiUmumi melumatlarNovu belediyyeTesis tarixi 8 yanvar 1878Idare heyetiSedr Feteli xan Xoyski Biteref 10 noyabr 1917 tarixindenQurulusuUzvlerin sayi 72 75 105 1917 SeckilerSonuncu seckiler 29 oktyabr 1917Meclis zaliQeydler16 iyun 1870 ci ilde yaradilib 8 yanvar 1878 ci ilden tarixinden 10 aprel 1918 tarixinedek fealiyyet gostermisdir TarixRusiya senatinin 1877 ci il 24 may tarixli qerarina esasen 1878 ci ilde yaradilmisdi Car hokumetinin seherler haqqindaki 1870 ci il 16 iyun tarixli qerari Bakida 8 il sonra hem de yarimciq suretde tetbiq edilmisdi Bakinin ilk seher dumasina 72 sonralar 75 nefer uzv secilmisdir Baki Seher Dumasinin uzvleri xususi secki iclaslarinda 4 il muddetine secilirdiler Duma uzvluyune ancaq dasinmaz emlaki olan ve ya qiymeti 1500 manatdan az olmamaq serti ile ticaret ve ya senaye muessiselerine malik olan 25 yasindan yuxari sexsler secile bilerdiler Qadinlar secki huququndan mehrum idiler Secki huququnun mehdudlugu neticesinde duma seckilerinde ehalinin ancaq 2 3 i istirak ede bilirdi Baki Seher Dumasinda azerbaycanlilarin sayi uzvlerin umumi sayinin yarisindan cox olmamali idi 1892 ci il qanunun 44 cu maddesine gore Baki Seher Dumasi uzvlerinin en cox 1 3 i muselmanlardan secilmeli idi Bu III Aleksandrin fermani idi Bu fermanla seher ozunu idaresinin huquqlari da azalir evezinde qubernatorun nezareti guclendirilirdi Seher ehalisinin artmasina baxmayaraq secicilerin sayi daha da azalmisdi 1891 1901 ci illerdeki seckilerde ehalinin yalniz 1 5 faizi istirak etmisdi Bundan sonra Qafqaz canisinliyine ve merkezi hokumete coxlu erizeler getdi 1900 cu il dekabrin 1 de teze ferman cixdi Bu fermana esasen evvelki qayda berpa olundu ve muselman qlasnilarinin sayi umumi sayin yarisindan cox olmayaraq mueyyen edildi Dumaya seher belediyye idaresinin reisi sedrlik edirdi Duma uzvluyune baslica olaraq iri neft senayecileri tacirler fabrik gemi sahibleri secilirdiler Haci Zeynalabdin Tagiyev Musa Nagiyev Stepan Lianozov Isa bey Hacinski ve b sahibkarlar muxtelif illerde Baki Seher Dumasinin uzvleri olmuslar Azerbaycanin ziyalilarindan Hesen bey Zerdabi Hebib bey Mahmudbeyov hemcinin Mesedi Ezizbeyov ve b ayri ayri vaxtlarda Baki Seher Dumasina uzv secilmisler Baki Seher Dumasi sirf teserrufat meseleleri abadlasdirma ticaret seher vergilerinin teyin edilmesi yigilmasi xerclenmesi yangina qarsi ehtiyat tedbirleri gorulmesi ve s ile mesgul olurdu Seher belediyye orqanlari qubernator ve daxili isler nazirinin nezareti altinda fealiyyet gosterirdi Belelikle bu idareler eslinde hokumetin yerli teserrufat meselelerine baxan komekci orqani idi Rusiyada Fevral inqilabindan 1917 sonra yerli idarelerin fealiyyeti dayandirildi Baki Seher Dumasinin statusunda deyisiklik edildi Onun yeni heyetinin seckilerinde istirak etmek ucun 12 muxtelif partiya ve qrup qeydiyyata alindi 29 oktyabr 1917 ci il tarixinde Baki Seher Dumasina seckiler kecirildi Milli Muselman Partiyalari Bloku Musavat Partiyasi liderliyinde 18 384 25 25 faiz Sosialist Bloku Mensevikler ve eserler 17 523 24 05 faiz Milli Ermeni Partiyalari Bloku Dasnaksutyun liderliyinde 13 120 20 17 faiz Bolsevikler 11 202 15 37 faiz Kadetler 4172 6 08 faiz Milli Yehudi Partiyalari Bloku 2393 3 25 faiz Seckilerin neticesinde secilen 109 uzvden 25 i sosialist blokundan 19 u bolseviklerden 14 u Musavat Partiyasindan 11 i Ittihad Partiyasindan 17 i Dasnaksutun Partiyasindan 6 si kadetlerden diger 9 uzv ise xirda diger partiyalardan idi Yeni terkibde Dumanin ilk iclasi 10 noyabr tarixinde kecirilmisdir Iclasda 46 sesle Feteli xan Xoyski Baki Seher Dumasinin sedri secilmisdir 1918 ci ilde Feteli xan Xoyskinin rehberliyi ile fealiyyet gosteren Baki Seher Dumasi bolsevik sovetinin yegane mumkun reqibi idi 1918 ci ilin martinda kutlevi turk muselman soyqirimlarindan sonra hakimiyyeti ele almis bolsevikler Baki Seher Dumasini buraxdilar 1918 ci il aprelin 10 da Baki ve onun rayonlarinin Inqilabi Mudafie Komitesinin dekreti ile Baki Seher Dumasi legv olundu ve funksiyalari xususi seher teserrufati sobesine verildi Baki Seher Dumasinin uzvleri Duma binasinin qarsisindaAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti dovrunde Esas meqale Baki Seher Ictimai Ozunuidaresi 1918 ci il iyulun 30 da Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Hokumeti Ictimai Ozunuidarelerinin fealiyyetinin berpa olunmasi haqqinda qerar qebul etdi Sentyabrin 18 de ise Baki Seher Ictimai Ozunuidaresi Rusiya Muveqqeti hokumetinin 1917 ci il 9 iyun tarixli qanunu esasinda secilmis terkibde berpa edildi Seher dumasina terkibini oz mulahizesine gore artirib 80 nefere catdirmaq hemcinin seher idaresi iscilerinin sayini artirmaq huququ verildi Seher ozunuidaresinin fealiyyeti berpa edilerken deputatlarin xeyli hissesi olmadigindan anarxiya zamani qacib dagilismisdilar Hokumetin icazesi ile dumanin ozunun daxil etdiyi sexsler hesabina Baki seher dumasinin terkibi tamamlanmisdi Rehberler1917 ci ilde yanvar ayinin 11 de Baki Dumasi rehberliye Yekaterinoslavsk Dumasinin rehberi 1 il evvel devet etdikleri kimi rehber olmaga devet etdiler O evvel Bakiya gelmekden imtina etse de daha sonra razilasmisdir Lakin Yanvarin 13 de imtina mektubu gondermisdir Yanvarin 15 de Luka Bic rehberliye devet olundu ve buna raziliq verdi Dumada sesverme kecirilidi ve 60 qlasnidan 58 i onun sedrliyinin lehine ses verdiler CagirislarSeckiler Cagiris Iller Uzv sayi1878 I cagiris 1878 1882II cagiris 1882 1886III cagiris 1886 1890IV cagiris 1890 1894V cagiris 1894 1898V cagiris 1897 1901VI cagiris 1901 1906VII cagiris 1906 1910VIII cagiris 1911 1914IX cagiris 1914 19171917 X cagiris 1917BinasiEsas meqale Baki Seher Icra Hakimiyyetinin binasi Baki Dumasi 1878 ci ilden Qosa Qala qapisi yaninda olan iki mertebeli binada yerlesirdi Bu bina sonralar Fehle Klubu adi ile tarixe dusmusdu 1900 cu ilde ise duma ve seher idaresi ucun yeni binanin esasi qoyulur Bu memar Iosif Qoslavskinin layihesi esasinda tikilmisdi Burada serf olunmus materiallarin bir hissesi xarici olkelerden getirilmisdi 1904 cu ilde bina hazir olur ve duma seher idaresi Qosa Qala qapisi agzindaki iki mertebeli binadan buraya kocur Binanin ustunde yazilan 1870 reqemi binanin tikilme tarixi deyil seher ozunu idareler barede verilmis fermanin tarixidir MenbeEdebiyyat Azerbajdzhanskaya Demokraticheskaya Respublika 1918 1920 zakonodatelnye akty Azerbaycan Nesriyyati 1998 560 Istinadlar Qanunverici aktlar 1998 seh 316