Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azərbaycan dini musiqisi — Azərbaycanda yaranan növü. Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığında həm Qərbdə yaranmış, əsasən Xristianlıqla bağlı dua mətnlərindən (məsələn, “Ave Maria”) və janrlardan (rekviyem, misteriya və s.) istifadə olunması, həmçinin, Şərqdə yayılmış qədim dinlərin – Zərdüştiliklə bağlı mövzuların, təriqətlərin (Dərvişlik, Sufilik, Mövləvilik), İslam dininə xas olan dini oxuma və janrların (dua mətnləri, mərsiyə, qəsidə, və s.) istifadə olunması nəticəsində bəstəkarların özünəməxsus musiqi üslubu formalaşmışdır. Dini musiqinin bəstəkar yaradıcılığına sirayət etməsi, demək olar ki, bütün sahələrdə - musiqili teatr, vokal-instrumental, xor, simfonik və kamera instrumental musiqi sahələrində özünü müxtəllif cəhətlərdən göstərir.
| Azərbaycan musiqisi | |
|---|---|
 | |
| Ümumi mövzular | |
| Janrlar | |
| Xüsusi formalar | |
| Milli musiqi | |
| Alt janrlar |
|
| Media və təqdim etmə | |
| Musiqi festivalları | |
| Musiqi mediası | Mədəniyyət TV |
| Millətçilik və vətənpərvərlik mövzusunda mahnılar | |
| Milli himn | Azərbaycan himni |
Tarixi
İslamdan əvvəlki Şərqin, o cümlədən Azərbaycanın dini məbədlərində mərasimlər musiqinin, rəqsin müşayiəti ilə, təmtəraqlı keçirilirdi.
Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığında həm Qərbdə yaranmış, əsasən Xristianlıqla bağlı dua mətnlərindən (məsələn, “Ave Maria”) və janrlardan (rekviyem, misteriya və s.) istifadə olunması, həmçinin, Şərqdə yayılmış qədim dinlərin – Zərdüştiliklə bağlı mövzuların, təriqətlərin (Dərvişlik, Sufilik, Mövləvilik), İslam dininə xas olan dini oxuma və janrların (dua mətnləri, mərsiyə, qəsidə, və s.) istifadə olunması nəticəsində bəstəkarların özünəməxsus musiqi üslubu formalaşmışdır. Dini musiqinin bəstəkar yaradıcılığına sirayət etməsi, demək olar ki, bütün sahələrdə - musiqili teatr, vokal-instrumental, xor, simfonik və kamera instrumental musiqi sahələrində özünü müxtəllif cəhətlərdən göstərir. Azərbaycan bəstəkarlarının dini musiqiyə müraciəti özünəməxsus musiqi ifadə vasitələri kompleksinə, janr və mövzu sisteminə müraciətlə bağlıdır ki, bu da yaranan bəstəkar əsərinin bütün parametrlərinə - kompozisiya, melodika, intonasiya, forma, ritmika, harmonikpolifonik üslub və s. təsir edir.
Azərbaycanda dini oxuma qanunlarının konservativliyi və yaddaşa həkk olunmuş avaz modellərinin nəsillərdən nəsillərə keçərək şifahi yaşamaq qüvvəsi, ibadət musiqisinin bu günə qədər gəlməsi üçün imkan yaratmışdır. İslamın ilk illərindən etibarən musiqi də incəsənətin növləri kimi yeni çalarlar almış, yeni musiqi janrlarının yaranmasına təkan vermişdir. İslam dini sayəsində musiqi yalnız yas mərasimlərinin, saray əyləncələrinin tərkibi olaraq qalmayıb, müsəlman xalqlarının estetik şüurunun təzahür formasına çevrilmişdir. İslam dini oxumalarının peşəkar sənət nümunəsi olmasına dəlalət edən bir sıra əlamətlər vardır. Onlar içərisində ən ümdəsi odur ki, heç vaxt məişət ehtiyacı ödəməmiş, özündə sırf estetik funksiya daşımışdır. İkinci vacib əlamət dini oxumalar obraz intonasiya quruluşu baxımından xalq ənənələrindən fərqlənən reqlamentləşmiş ifa tərzidir.
Musiqişünaslıq tədqiqatlarında dini musiqi – Azərbaycanın şifahi ənənəli xalq-peşəkar musiqi kimi səciyyələndirilir ki, əsrlər boyu xalq arasından çıxmış peşəkar ağıçılar və ruhanilər, din xadimləri və cəmiyyətin dindar təbəqəsi tərəfindən inkişaf etdirilmiş, dini oxumaların müxtəlif növləri və tətbiqi sahələri meydana gəlmişdir. Dini musiqinin kök salmış ciddi qayda-qanunları, özünəməxsus forma və janrları, yaradıcılıq və ifaçılıq ənənələri formalaşmışışdır ki, bu gün də ənənəvi olaraq, nəsildən-nəslə ötürülərək, davam etdirilir və yaşadılır.
Azərbaycanda, bütün müsəlman ölkələrində olduğu kimi, dini mərasimlər dini oxumalarla müşayiət olunur. Bu ənənə öz köklərinə görə İslama qədərki dövrlərlə bağlıdır. Azərbaycanda bəstəkar yaradıcılığının formalaşmasının ilkin çağlarından xalq musiqisinin digər təbəqələri – folklor musiqisi, aşıq və muğam sənəti ilə yanaşı, dini musiqinin də təsiri olmuş və bu təsir müxtəlif aspektlərdə - janr, mövzu və musiqi xüsusiyyətləri ssəviyyəsində özünü göstərmişdir. Azərbaycan musiqisinin inkişaf mərhələlərində bəstəkar yaradıcılığının dini musiqi ilə əlaqəsi müxtəlif səpkidə olmuşdur. Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin banisi, dahi bəstəkar və musiqişünas Üzeyir Hacıbəyovun yaradıcılığından başlayaraq, dini musiqinin bəstəkar əsərlərinə müxtəlif səviyyələrdə təsirini izləyirik.
XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin banisi Üzeyir Hacıbəyov Azərbaycan operasını yaradarkən, dini musiqiyə böyük önəm vermişdir. Üzeyir Hacıbəyovun "Leyli və Məcnun" operasında XVI əsrin Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin "Leyli və Məcnun" poemasından istifadə etmiş, operanın musiqi materialı kimi isə muğamlara, rəng və təsniflərə əsaslanmışdır. Bəstəkar Şərq və Qərb mədəniyyətlərinin iki ən yüksək inkişaflı janrlarını - muğamla operanı qovuşduraraq, Azərbaycan musiqi mədəniyyətində yeni opera növünün - muğam-operanın əsasını qoymuşdur. Bununla yanaşı, Azərbaycan operasının yaranmasının qaynaqlarından biri məhz dini musiqi olmuşdur. Bu cəhətə, ilk növbədə, Ü.Hacıbəyli özü diqqəti yönəldərək, Azərbaycan operasının yaranmasına dini “Şəbih” tamaşalarının təsirini açıqlamışdır. Burada şiə misteriyası olan “Şəbih” dini-matəm əhval-ruhiyyəsi öz əksini tapmışdır. Üzeyir Hacıbəyov, həmçinin, "Leyli və Məcnun" operasının musiqi materialında istifadə etdiyi melodiyalardan bir neçəsi xalq arasında geniş yayılmış mərsiyələrdən almışdır.
“Azərbaycan musiqi həyatına bir nəzər” məqaləsində Üzeyir Hacıbəyov yazırdı ki, Azərbaycan operası formasına görə Avropa operasına yaxındırsa, ifaçılıq tərzi "Şəbih"dən götürülmüşdür. Fərq ondadır ki, operalarda daha geniş və "Şəbih"dən daha artıq həcmdə muğam dəstgahları istifadə edilmiş, orkestr daxil edilmişdir, tamaşa da konkret səhnə forması – Avropa opera tamaşalarına yaxın forma alır. Bəstəkar qeyd edirdi ki, “Şəbih” vokal, bəzi yerlərdə isə instrumental musiqi ilə müşayiət olunur. Beləliklə, Hacıbəyov “Şəbih”in ənənələrinin Azərbaycanda opera janrının inkişafına müsbət təsiri haqqında danışdıqda, aydın ifadə olunmuş mövqe tuturdu. O yazırdı:
 | Qədim xristian katoliklərin liturgiya dramlarında, yaxud misteriyalarında operanın başlıca ünsürlərinə təsadüf olunurdu, opera özü bunlardan törəmişdir. |  |
Üzeyir Hacıbəyov bu haqda yazırdı:
| | Aşura günü "Qətl" mərasimi əsnasında Şəbeh çıxarmaq məşhur vaqiədir. Şebeh qərb əhlinin “oratoriya” dedikləri, bir növ dini tamaşadır ki, Kərbəla vəqəəsindən götürülmüş hadisələrin təşbeh (oxşarı) və təsvirini göstərir. 1907-ci ildən bəri Azərbaycan türkləri arasında milli operanın əmələ gəlməsinin əsas amillərindən birisi Şəbeh olduğu şübhəsizdir. | |
Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığında dini musiqiyə müraciət əsasən iki cəhətlə bağlıdır. Birincisi, proqramlı adı dini mövzu və ya dini musiqi janrı ilə bağlı - peyğəmbərlik, mövlana, dərviş, münacat, mərsiyə, qəsidə və s. Firəngiz Əlizadənin “Dərviş” – xanəndə, solo-violonçel və ansambl üçün Septet, “Mərsiyə” - violonçel və simfonik orkestr üçün konsert, “Zikr” (İmadəddin Nəsiminin sözlərinə) - Avropa, Asiya və Cənubi Qafqaz xalqlarının musiqi alətlərindən ibarət “Alas” orkestri üçün, Fərəc Qarayevin instrumental ansambl üçün “Xütbə, muğam və surə”, Cəlal Abbasovun müxtəlif alətlər üçün “Münacat I”, “Münacat II”, “Münacat III”, Rəhilə Həsənovanın orqan üçün “Qəsidə” simfoniyası, Simli kvartet, tenor və bas üçün “Dərviş”, Simli, nəfəsli, vokal kvartetlər və piano üçün “Mərsiyə”, Ağadadaş Dadaşovun Cəlaləddin Rumiyə həsr olunmuş “Mevlana” – vokal-instrumental kompozisiyası, Yaşar Xəlilovun “Əshabi-Kəhf” baletini və s. əsərlərini qeyd etmək olar.
İkincisi, dini mətnlətdən istifadə ilə bağlı əsərlər.Quran mətnlərindən istifadə ilə bağlı əsərlərin proqramlı adı dini musiqiyə aid olmayıb, yalnız əsərin məzmunu ilə əlaqədar olaraq, dini mətn - ərəb dilində dualar daxil olunur.Azər Rzayevin “Bakı-90”, qarışıq a capella xoru üçün Konserti bu qəbildəndir. Bəstəkar yaradıcılığında İslam dini ilə bağlı mövzulardan istifadə olunmasına müxtəlif janrlı əsərlərdə rast gəlinir. Dini musiqi xüsusiyyətləri əsərin məzmunundan asılı olaraq, vokal, xor və instrumental əsərlərdə tətbiq edilir. Dini musiqinin tətbiqi bir tərəfdən, dua mətnlərinin tətbiqi, digər tərəfdən, intonasiya xüsusiyyətlərinin təcəssümü ilə bağlıdır. Azərbaycan bəstəkarlarının dini mövzuya müraciətinin bir cəhəti latın dua mətnlərindən, digər cəhəti isə kilsə musiqisinə aid janrlardan istifadə olunması ilə bağlıdır.Fərhad Bədəlbəylinin “İki qadının duası” (“Ave Maria” katolik himni əsasında), Azər Dadaşovun a cappella xoru üçün: “Ave Maria” (sözləri katolik himni), “Ey Tanrım”, “Alleluia” (sözləri katolik duası), “Kim Allahı sevər” (sözləri Məhəmməd Füzulinindir), “Şükürlər olsun sənə” (sözləri müəllifindir), Sərdar Fərəcovun soprano, fleyta, violin, orqan və xor üçün “Psalm - 150”, Qalib Məmmədovun piano, səs və maqnitofon yazısında hind fleytası üçün “İki dua” (II versiya - piano prepare, marimbafon, klarnet-bas, klarnet in B, tar, balaban və zərb alətləri üçün), metso-soprano, bas və kamera orkestri üçün “Davudun psalmları”, A cappella xoru üçün 52 və 39 saylı Psalmlar və s.
İsmayıl Hacıyevin “Od gəlini” balet-misteriyası, "Zərdüşt", “Həyat və əbədiyyət”, “Dünyanın qızıl gülü” simfonik misteriyaları, Arif Mirzəyevin “Baxın xatirəsinə Orqan simfoniyası”, violin və orqan üçün “Kədər duaları” (Heydər Əliyevin xatirəsinə ithaf), kamera orkestri üçün “Nyu-York Passionları”, qiraətçi, xanəndə, kamança, xor və kamera orkestri üçün “Yanvar passionları” (və ya “Yanvar mərsiyələri” – İslam matəm messası, Qara Yanvar qurbanlarına həsr olunur), Almaniyadakı Yevangelist kilsələrində dini mərasimlər üçün nəzərdə tutulan orqan üçün pyes-improvizasiyalar silsiləsi və digərələrini qeyd etmək olar.
Görkəmli sənətçilər
Şəxslər
Kişilər
Həmçinin bax
İstinadlar
- Kərimova, Rövşanə. "DİNİ MUSİQİ VƏ BƏSTƏKAR YARADICILIĞININ QARŞILIQLI TƏSİRİNİN TƏDQİQİ MƏSƏLƏLƏRİ" (PDF). www.rastmd.com. www.rastmd.com. 2022-07-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 1 iyul 2016.
- "Dinin Azərbaycan mədəniyyətində və ədəbiyyatında yeri". www.anl.az. www.anl.az. 2020-12-02 tarixində . İstifadə tarixi: 1 iyul 2016.
- Hacıbəyli, Ü. (1985), Azərbaycan musiqi həyatına bir nəzər. Seçilmiş əsərləri. Bakı, “Yazıçı”. s.184-194.
- Hacıbəyli, Ü. (1985), Opera və dramın tərbiyəvi əhəmiyyəti haqqında. Seçilmiş əsərləri. Bakı, “Yazıçı”. s.165-169.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycan dini musiqisi Azerbaycanda yaranan novu Azerbaycan bestekarlarinin yaradiciliginda hem Qerbde yaranmis esasen Xristianliqla bagli dua metnlerinden meselen Ave Maria ve janrlardan rekviyem misteriya ve s istifade olunmasi hemcinin Serqde yayilmis qedim dinlerin Zerdustilikle bagli movzularin teriqetlerin Dervislik Sufilik Movlevilik Islam dinine xas olan dini oxuma ve janrlarin dua metnleri mersiye qeside ve s istifade olunmasi neticesinde bestekarlarin ozunemexsus musiqi uslubu formalasmisdir Dini musiqinin bestekar yaradiciligina sirayet etmesi demek olar ki butun sahelerde musiqili teatr vokal instrumental xor simfonik ve kamera instrumental musiqi sahelerinde ozunu muxtellif cehetlerden gosterir Azerbaycan musiqisiUmumi movzularMusiqi aletleri Xanende Mugam ucluyu Tar ifaciliq seneti Reqsler BaletJanrlarCaz Dini Herbi Hip hop Klassik Opera Pop Rok Xalq musiqisi Layla Nanay AgiXususi formalarMilli musiqiAsiq musiqisi Meyxana Mugam TesnifAlt janrlarCaz mugam Mugam operasi Simfonik mugamMedia ve teqdim etmeMusiqi festivallariBaki Caz Festivali Baki payizi Xari bulbul festivali Beynelxalq mugam festivali Hacibeyov musiqi festivali Qebele Musiqi Festivali Qizil payiz 69Musiqi mediasiMedeniyyet TVMilletcilik ve vetenperverlik movzusunda mahnilarMilli himnAzerbaycan himnibrTarixiIslamdan evvelki Serqin o cumleden Azerbaycanin dini mebedlerinde merasimler musiqinin reqsin musayieti ile temteraqli kecirilirdi Azerbaycan bestekarlarinin yaradiciliginda hem Qerbde yaranmis esasen Xristianliqla bagli dua metnlerinden meselen Ave Maria ve janrlardan rekviyem misteriya ve s istifade olunmasi hemcinin Serqde yayilmis qedim dinlerin Zerdustilikle bagli movzularin teriqetlerin Dervislik Sufilik Movlevilik Islam dinine xas olan dini oxuma ve janrlarin dua metnleri mersiye qeside ve s istifade olunmasi neticesinde bestekarlarin ozunemexsus musiqi uslubu formalasmisdir Dini musiqinin bestekar yaradiciligina sirayet etmesi demek olar ki butun sahelerde musiqili teatr vokal instrumental xor simfonik ve kamera instrumental musiqi sahelerinde ozunu muxtellif cehetlerden gosterir Azerbaycan bestekarlarinin dini musiqiye muracieti ozunemexsus musiqi ifade vasiteleri kompleksine janr ve movzu sistemine muracietle baglidir ki bu da yaranan bestekar eserinin butun parametrlerine kompozisiya melodika intonasiya forma ritmika harmonikpolifonik uslub ve s tesir edir Azerbaycanda dini oxuma qanunlarinin konservativliyi ve yaddasa hekk olunmus avaz modellerinin nesillerden nesillere kecerek sifahi yasamaq quvvesi ibadet musiqisinin bu gune qeder gelmesi ucun imkan yaratmisdir Islamin ilk illerinden etibaren musiqi de incesenetin novleri kimi yeni calarlar almis yeni musiqi janrlarinin yaranmasina tekan vermisdir Islam dini sayesinde musiqi yalniz yas merasimlerinin saray eylencelerinin terkibi olaraq qalmayib muselman xalqlarinin estetik suurunun tezahur formasina cevrilmisdir Islam dini oxumalarinin pesekar senet numunesi olmasina delalet eden bir sira elametler vardir Onlar icerisinde en umdesi odur ki hec vaxt meiset ehtiyaci odememis ozunde sirf estetik funksiya dasimisdir Ikinci vacib elamet dini oxumalar obraz intonasiya qurulusu baximindan xalq enenelerinden ferqlenen reqlamentlesmis ifa terzidir Musiqisunasliq tedqiqatlarinda dini musiqi Azerbaycanin sifahi eneneli xalq pesekar musiqi kimi seciyyelendirilir ki esrler boyu xalq arasindan cixmis pesekar agicilar ve ruhaniler din xadimleri ve cemiyyetin dindar tebeqesi terefinden inkisaf etdirilmis dini oxumalarin muxtelif novleri ve tetbiqi saheleri meydana gelmisdir Dini musiqinin kok salmis ciddi qayda qanunlari ozunemexsus forma ve janrlari yaradiciliq ve ifaciliq eneneleri formalasmisisdir ki bu gun de enenevi olaraq nesilden nesle oturulerek davam etdirilir ve yasadilir Azerbaycanda butun muselman olkelerinde oldugu kimi dini merasimler dini oxumalarla musayiet olunur Bu enene oz koklerine gore Islama qederki dovrlerle baglidir Azerbaycanda bestekar yaradiciliginin formalasmasinin ilkin caglarindan xalq musiqisinin diger tebeqeleri folklor musiqisi asiq ve mugam seneti ile yanasi dini musiqinin de tesiri olmus ve bu tesir muxtelif aspektlerde janr movzu ve musiqi xususiyyetleri sseviyyesinde ozunu gostermisdir Azerbaycan musiqisinin inkisaf merhelelerinde bestekar yaradiciliginin dini musiqi ile elaqesi muxtelif sepkide olmusdur Azerbaycan bestekarliq mektebinin banisi dahi bestekar ve musiqisunas Uzeyir Hacibeyovun yaradiciligindan baslayaraq dini musiqinin bestekar eserlerine muxtelif seviyyelerde tesirini izleyirik XX esrin evvellerinde Azerbaycan bestekarliq mektebinin banisi Uzeyir Hacibeyov Azerbaycan operasini yaradarken dini musiqiye boyuk onem vermisdir Uzeyir Hacibeyovun Leyli ve Mecnun operasinda XVI esrin Azerbaycan sairi Mehemmed Fuzulinin Leyli ve Mecnun poemasindan istifade etmis operanin musiqi materiali kimi ise mugamlara reng ve tesniflere esaslanmisdir Bestekar Serq ve Qerb medeniyyetlerinin iki en yuksek inkisafli janrlarini mugamla operani qovusduraraq Azerbaycan musiqi medeniyyetinde yeni opera novunun mugam operanin esasini qoymusdur Bununla yanasi Azerbaycan operasinin yaranmasinin qaynaqlarindan biri mehz dini musiqi olmusdur Bu cehete ilk novbede U Hacibeyli ozu diqqeti yonelderek Azerbaycan operasinin yaranmasina dini Sebih tamasalarinin tesirini aciqlamisdir Burada sie misteriyasi olan Sebih dini matem ehval ruhiyyesi oz eksini tapmisdir Uzeyir Hacibeyov hemcinin Leyli ve Mecnun operasinin musiqi materialinda istifade etdiyi melodiyalardan bir necesi xalq arasinda genis yayilmis mersiyelerden almisdir Azerbaycan musiqi heyatina bir nezer meqalesinde Uzeyir Hacibeyov yazirdi ki Azerbaycan operasi formasina gore Avropa operasina yaxindirsa ifaciliq terzi Sebih den goturulmusdur Ferq ondadir ki operalarda daha genis ve Sebih den daha artiq hecmde mugam destgahlari istifade edilmis orkestr daxil edilmisdir tamasa da konkret sehne formasi Avropa opera tamasalarina yaxin forma alir Bestekar qeyd edirdi ki Sebih vokal bezi yerlerde ise instrumental musiqi ile musayiet olunur Belelikle Hacibeyov Sebih in enenelerinin Azerbaycanda opera janrinin inkisafina musbet tesiri haqqinda danisdiqda aydin ifade olunmus movqe tuturdu O yazirdi Qedim xristian katoliklerin liturgiya dramlarinda yaxud misteriyalarinda operanin baslica unsurlerine tesaduf olunurdu opera ozu bunlardan toremisdir Uzeyir Hacibeyov bu haqda yazirdi Asura gunu Qetl merasimi esnasinda Sebeh cixarmaq meshur vaqiedir Sebeh qerb ehlinin oratoriya dedikleri bir nov dini tamasadir ki Kerbela veqeesinden goturulmus hadiselerin tesbeh oxsari ve tesvirini gosterir 1907 ci ilden beri Azerbaycan turkleri arasinda milli operanin emele gelmesinin esas amillerinden birisi Sebeh oldugu subhesizdir Azerbaycan bestekarlarinin yaradiciliginda dini musiqiye muraciet esasen iki cehetle baglidir Birincisi proqramli adi dini movzu ve ya dini musiqi janri ile bagli peygemberlik movlana dervis munacat mersiye qeside ve s Firengiz Elizadenin Dervis xanende solo violoncel ve ansambl ucun Septet Mersiye violoncel ve simfonik orkestr ucun konsert Zikr Imadeddin Nesiminin sozlerine Avropa Asiya ve Cenubi Qafqaz xalqlarinin musiqi aletlerinden ibaret Alas orkestri ucun Ferec Qarayevin instrumental ansambl ucun Xutbe mugam ve sure Celal Abbasovun muxtelif aletler ucun Munacat I Munacat II Munacat III Rehile Hesenovanin orqan ucun Qeside simfoniyasi Simli kvartet tenor ve bas ucun Dervis Simli nefesli vokal kvartetler ve piano ucun Mersiye Agadadas Dadasovun Celaleddin Rumiye hesr olunmus Mevlana vokal instrumental kompozisiyasi Yasar Xelilovun Eshabi Kehf baletini ve s eserlerini qeyd etmek olar Ikincisi dini metnletden istifade ile bagli eserler Quran metnlerinden istifade ile bagli eserlerin proqramli adi dini musiqiye aid olmayib yalniz eserin mezmunu ile elaqedar olaraq dini metn ereb dilinde dualar daxil olunur Azer Rzayevin Baki 90 qarisiq a capella xoru ucun Konserti bu qebildendir Bestekar yaradiciliginda Islam dini ile bagli movzulardan istifade olunmasina muxtelif janrli eserlerde rast gelinir Dini musiqi xususiyyetleri eserin mezmunundan asili olaraq vokal xor ve instrumental eserlerde tetbiq edilir Dini musiqinin tetbiqi bir terefden dua metnlerinin tetbiqi diger terefden intonasiya xususiyyetlerinin tecessumu ile baglidir Azerbaycan bestekarlarinin dini movzuya muracietinin bir ceheti latin dua metnlerinden diger ceheti ise kilse musiqisine aid janrlardan istifade olunmasi ile baglidir Ferhad Bedelbeylinin Iki qadinin duasi Ave Maria katolik himni esasinda Azer Dadasovun a cappella xoru ucun Ave Maria sozleri katolik himni Ey Tanrim Alleluia sozleri katolik duasi Kim Allahi sever sozleri Mehemmed Fuzulinindir Sukurler olsun sene sozleri muellifindir Serdar Ferecovun soprano fleyta violin orqan ve xor ucun Psalm 150 Qalib Memmedovun piano ses ve maqnitofon yazisinda hind fleytasi ucun Iki dua II versiya piano prepare marimbafon klarnet bas klarnet in B tar balaban ve zerb aletleri ucun metso soprano bas ve kamera orkestri ucun Davudun psalmlari A cappella xoru ucun 52 ve 39 sayli Psalmlar ve s Ismayil Haciyevin Od gelini balet misteriyasi Zerdust Heyat ve ebediyyet Dunyanin qizil gulu simfonik misteriyalari Arif Mirzeyevin Baxin xatiresine Orqan simfoniyasi violin ve orqan ucun Keder dualari Heyder Eliyevin xatiresine ithaf kamera orkestri ucun Nyu York Passionlari qiraetci xanende kamanca xor ve kamera orkestri ucun Yanvar passionlari ve ya Yanvar mersiyeleri Islam matem messasi Qara Yanvar qurbanlarina hesr olunur Almaniyadaki Yevangelist kilselerinde dini merasimler ucun nezerde tutulan orqan ucun pyes improvizasiyalar silsilesi ve digerelerini qeyd etmek olar Gorkemli senetcilerSexsler Kisiler Sami YusifHemcinin baxAzerbaycan cazi MugamIstinadlarKerimova Rovsane DINI MUSIQI VE BESTEKAR YARADICILIGININ QARSILIQLI TESIRININ TEDQIQI MESELELERI PDF www rastmd com www rastmd com 2022 07 05 tarixinde PDF Istifade tarixi 1 iyul 2016 Dinin Azerbaycan medeniyyetinde ve edebiyyatinda yeri www anl az www anl az 2020 12 02 tarixinde Istifade tarixi 1 iyul 2016 Hacibeyli U 1985 Azerbaycan musiqi heyatina bir nezer Secilmis eserleri Baki Yazici s 184 194 Hacibeyli U 1985 Opera ve dramin terbiyevi ehemiyyeti haqqinda Secilmis eserleri Baki Yazici s 165 169