Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Azərbaycan mühacirət mətbuatı — Azərbaycan mətbuatının mühüm qollarından biri.
Azərbaycan mühacirət mətbuatı
Tarixin müəyyən inkişaf mərhələsində ictimai-siyasi həyatın, insanlar və dövlətlər arasındakı münasibətlərin, hərbi ideoloji münaqişələrin məhsulu kimi ortaya çıxan mühacirət ümumbəşəri bir problemdir.
Mühacirət (latınca "emiqro" — köçürəm, çıxıram) — daimi və ya müvəqqəti yaşamaq üçün digər ölkəyə könüllü və ya məcburi köçmə, hər hansı bir ölkədə yaşayan mühacirlərin toplusudur. Mühacirətin tarixi uzaq keçmişdən başlamışdır. Qədim imperiyaların, sonralar isə Sasanilərin, Ərəb xilafətinin və digər dövlətlərin Azərbaycanda işğalçı siyasəti mühacirətə səbəb olmuşdur. Lakin müasir anlamda mühacirət Azərbaycan Rusiya və Iran arasında bölüşdürülməsilə (1813-cü il Gürcüstan müqaviləsi və 1828-ci il Türkmənçay müqaviləsi) bağlı olmuşdur. Çar Rusiyasının müstəmləkəçilik siyasəti, azərbaycanlılara qarşı soyqırımları Şimali Azərbaycandan, hakim dairələrin sosial-siyasi zülmündən narazılıq isə Cənubi Azərbaycandan əhalinin zaman-zaman mühacirətinə səbəb olmuşdur. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutundan sonra yaranan mühacirət, Azərbaycanın mühacirət tarixində yeni bir səhifə açmışdı. Cümhuriyyətin rəhbərlərinin böyük bir hissəsi, yeni qurulmuş sovet hakimiyyətinin ideya düşmənləri, keçmiş sahibkarların əksəriyyəti ölkəni tərk edərək, mühacirətə getmişdi. Ilk dəfə olaraq, Azərbaycan mühacirəti siyasi cəhətdən təşkilatlanmış, ədəbi-bədii məktəb, dövri mətbuat yaratmışdı. Bu dövr mühacirət mətbuatı Azərbaycanda baş verən hadisələrə münasibətini bildirməyə, vəziyyətin dəyişdirilməsinə təsir göstərməyə çalışmışdır.
Azərbaycan mühacirət mətbuatı Azərbaycan mətbuatının mühüm qollarından biridir.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti devrildikdən sonra istiqlal mücadiləsini xaricdə davam etdirən Azərbaycanın siyasi mühacirlərinin başda Məhəmməd Əmin Rəsulzadə olmaqla, Cümhuriyyət xadimlərinin və onların ardıcıllarının bütün XX əsr boyu SSRI-nin süqutunadək, əsasən, Türkiyədə və bəzi ölkələrində yaratdıqları mətbuat nəzərdə tutulur.
Azərbaycan mühacirət mətbuatının ilk nümunəsi
1923-cü ilin sentyabrın 26-dan Türkiyənin Istanbul şəhərində Azərbaycan mühacirət mətbuatının ilk nümunəsi olan "Yeni Qafqasya" jurnalı nəşr edilməyə başladı. Azərbaycan Milli Qurtuluş Hərəkatının ideoloqu, ilk Demokratik Azərbaycan Respublikasının banisi Məhəmməd Əmin Rəsulzadə tərəfindən nəşr edilən bu jurnalın başlıca qayəsi Azərbaycanda davam edən milli istiqlal mübarizəsinə dəstək vermək, vətəni bolşevik işğalından xilas etmək idi.
1927-ci ildə "Yeni Qafqasya" Sovet Ittifaqının Türkiyəyə təzyiqlərindən sonra fəaliyyətini dayandırdı. Lakin 1932-ci ilədək Azərbaycan mühacirləri Türkiyədən çıxarılana qədər bu və ya digər adlarla öz nəşrlərini buraxmağa müvəffəq olmuşlar. Həmin müddətdə Azərbaycan mühacirləri Istanbulda "Azəri türk" (1928–1930), "Yaşıl yarpaq" (1928), "Odlu yurd" (1929–1931) məcmuələrini və "Bildiriş" qəzetini (1930–1931) nəşr etmişlər. Həmin nəşrlərin də proqramları cüzi dəyişikliklərlə "Yeni Qafqasya"nın proqramının təkrarı idi. Jurnalda imtiyaz sahibi müdir kimi əvvəlcə Seyid Tahir, sonra Əhməd Haqqının adları göstərilsə də, əslində, nəşrə Məhəmməd Əmin Rəsulzadə rəhbərlik etmişdir.
"Yeni Qafqasya" ərəb əlifbası ilə, "Azəri-türk" ün ilk 20 sayı ərəb, sonrakı 10 nömrəsi latın əlifbası ilə buraxılmışdır. Məcmuədə əsasən publisistik janrda yazılmış əsərlərin nəşri üstünlük təşkil edirdi. Publisistik janra ona görə üstünlük verilirdi ki, mühacirət publisistikası ideyanı, fikri ifadə etmək baxımından daha azaddır. Mühacirət publisistikası üçün bir tərəfdən döyüşkənlik və üsyankarlıq, digər tərəfdən həsrət, vətən yanğısı çox xarakterikdir.
Azərbaycan mühacirət mətbuatının banisi
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə mühacirət mətbuatını Milli dövlət ideyalarının təbliği və itirilmiş Azərbaycan müstəqilliyinin bərpası uğrunda mübarizə kimi dəyərləndirirdi. Bu məqsədlə "Yeni Qafqasya" da Azərbaycan mühacirət mətbuatında tanınmış Azərbaycan ziyalılarının yaradıcılığı haqqında mütəmadi məlumatlar verilirdi. Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin "Istiqlal" jurnalında "Azərbaycan mətbuatının şanlı xatirəsi" (Yeni Qafqasya, 1926, № 9), "Tutduğumuz yol" (Azəri türk, 1928, № 1), "Hərf inqilabı cəbhəsində" (Azəri türk, 1928, № 18), "Əfqanıstan faciəsi" (Odlu yurd, 1929, № 1), "Öyrədən bir müsibət" (Odlu yurd, 1929, № 3), "Müştərək Qafqaz cəbhəsi" (1932, № 12), "Türkiyə və " (1932, № 13), "Bir rejimin ildönümü" (1932, № 20), "Demokratiya və Sovetlər" (1932, № 30), "Haqq da ümid də bizdə" (Istiqlal, 1932, № 23), "Vahid istiqlalçılar cəbhəsi" (1933, № 9), "Uzaq Şərqdə" (1933, № 34), "Ukrayna məsələsi" (1933, № 48), "S. Ə. Şirvaninin çap olunmuş bir şeri haqqında", (1933, Azərbaycan Yurd Bilgisi), "Milli Azərbaycan hərəkatının xarakteri" (Azərbaycan Yurd Bilgisi, 1934, № 29), "Azərbaycan haqqında ümumi məlumat" (Azərbaycan (Ankara), 1952, № 9) "Azərbaycanın qara günü" (Birləşik Qafqasya, 1953, № 3–4), "Azərbaycan istiqlalının elanı" (Birləşik Qafqasya, 1953, № 5) məqalələri davamlı olaraq nəşr olunurdu.
Azərbaycan mühacirət mətbuatının inkişafında Mirzə Bala Məmmədzadənin rolu
Azərbaycan mühacirət mətbuatında haqqında yazılar verilən, publisistik məqalələri nəşr edilən, azadlıq mübarizəsinin önündə gedənlərdən biri də Mirzə Bala Məmmədzadə idi.
Azərbaycan mühacirət probleminin araşdırılması, elmi-nəzəri tədqiqi və dəyərləndirilməsi sahəsində ilk tədqiqat heç şübhəsiz Mirzə Bala Məmmədzadənin "Milli Azərbaycan hərəkatı" adlı kitabı olmuşdur.
Kitabın 1991-ci ildə Ankarada buraxılan ikinci nəşrinin "Ön sözündə qeyd olunur ki, bu qiymətli əsər ilk dəfə 1938-ci ildə Almaniyanın paytaxtı Berlində о günün şərtlərinə görə məhdud sayda çap olunmuş və qısa bir zamanda da tükənmişdir". Əsərdə göstərilirdi ki, "Yeni Qafqasya" yalnız azərbaycanlıların deyil, rus əsarəti altındakı bütün türklərin xaricdə çıxardıqları ilk məcmuə idi.
Mirzə Bala Məmmədzadənin "Səkkiz illik yol" (Yeni Qafqasya, 1926. № 4), "Bakının azad olunması uğrunda döyüş-15 sentyabr qələbəsi" (Yeni Qafqasya, 1927. № 24), "31 Mart" (Odlu yurd, 1929. № 2), "Müsavatçılar və kommunistlər" (Odlu yurd, 1929. № 4), "Bolşeviklər və daşnaklar" (Odlu yurd, 1929. — № 5), "Azərbaycan parlamenti" (Odlu yurd, 1930. № 11), "Azərbaycan həyat və mətbuatında" (Odlu yurd, 1931. № 3, 4, 5, 6, 7), "Azərbaycan və bolşeviklər" (Odlu yurd, 1931. № 27), "Kommunistlər və istiqlal" (Odlu yurd, 1931. № 27), "Bir qırğının 15 illiyi" (Istiqlal, 1933, № 31), "Hər şeydən öncə milli istiqlal" (Qafqasya, 1952, № 15), "Sovetlər Birliyində əhali və rus olmayan millətlər məsələsi" (Birləşik Qafqasya, 1953, № 3–4), "Mirzə Fətəli və əlifba məsələsi" (Birləşik Qafqasya, 1953, № 3), "Rus imperializmi və onun alətlər" (Birləşik qafqasya, 1953, № 5), "Müstəqil Azərbaycan" (Birləşik Qafqasya, 1953, № 5), "Yeni tariximizin mühüm günlərindən" (Birləşik Qafqasya, 1953, № 7), "Azərbaycanın milli zəfər günÜ" (Birləşik Qafqasya, 1953, № 9), "Milli tariximizin son 50 ili" (Azərbaycan, 1956, № 1) və s. kimi məqalələri mühacirət mətbuatında ardıcıl olaraq nəşr olunmuşdur.
Rus imperializminin, bolşevizminin ifşası SSRI xalqlarının dözülməz, ağır həyatı, istiqlal tarixi və istiqlal uğrunda mücadilə aparan qəhrəmanların həyat və fəaliyyəti, sovet rejiminin təzyiq, təqib və işgəncələrinə məruz qalan insanların taleyi, Qafqaz birliyi ideyası, Sovetlərin ədəbi-mədəni və din sahəsindəki siyasətinin tənqidi nəşr olunan məqalələrin məzmununu əhatə edirdi.
Bolşeviklərin qanlı qırğınlarından sonra Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, M. B. Məmmədzadə kimi respublikamızda yüzlərlə ziyalı haqsız təqiblərə məruz qalmış, doğma yurdunu tərk etməyə məcbur olmuşdur. Ancaq bir an da Azərbaycansız yaşamamışlar, ürəklərində gəzdirmişlər Azərbaycan odunu, Azərbaycan həsrətini. Uzaqlarda yaşasalar da, ancaq vətənsiz yaşamayıblar. Ürəklərində yaşayan qürbət duyğusu, qəriblik acısı əsərlərində əks olunub.
Hüseyn Baykara və Azərbaycan mühacirət mətbuatı
Azərbaycan mühacirət publisistikasında görkəmli ictimai xadimi H. Baykaranın xüsusi yeri var. Hüseyn Baykara da digər mühacirlər kimi qürbətdə vətəninin istiqlalı uğrunda mübarizəyə başlayır, Azərbaycan xalqının vəziyyəti haqqında mətbuatda elmi, publisistik məqalələrlə çıxış edirdi. О cümlədən, "Azərbaycanda erməni basqısı və Naxçıvan məsələsi", "Azərbaycan istiqlalının 50 illiyi dolayısilə", "Azərbaycan cümhuriyyətinin iki hərbi zəfəri", "Azərbaycan renessansını yapanlardan Abbasqulu Ağa Bakıxanov", "Azərbaycan istiqlal mücadiləsinin iqtisadi təməli", "Dədə Qorqud kitabı üzərinə notlar" və s. yazılar bu qəbildəndir.
Hüseyn Baykara Azərbaycanın azadlıq hərəkatından bəhs edən bir neçə elmi kitabın müəllifidir. "XIX əsrdə Azərbaycanda yeniləşmə hərəkatları" (kitab 1966-cı ildə Türk Kültürünü Araşdırma Institutu tərəfindən nəşr olunmuşdur), "İran inqilabı və azadlıq hərəkatı", "Azərbaycan istiqlal mübarizəsi tarixi" (kitab 1975-ci ildə İstanbulda buraxılmışdır).
Hüseyn Baykara "Azərbaycan istiqlal mübarizəsi tarixi" əsərində Azərbaycanın bolşeviklər tərəfindən istila olunmasını, ermənilərin bundan istifadə edərək Azərbaycanda qırğın törətməsini, türkiyəli soydaşlarımızın bizə etdikləri hərbi yardım və digər hadisələri tarixi faktlar əsasında işıqlandırmışdır.
Azərbaycan mühacirət mətbuatının son inkişaf mərhələsi
Azərbaycan öz müstəqilliyini yenidən bərpa etmək uğrunda mübarizə apardığı illər 80-ci illərin sonu 90-cı illərin əvvəllərində mühacirət publisistikası yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoydu. Həmin dövrdə və müstəqilliyin ilk illərində "Azərbaycan" (Ankara) jurnalı ölkədə gedən ictimai-siyasi prosesləri, xüsusilə Dağlıq Qarabağ və onun ətrafında baş verən hadisələri diqqətlə izləyir və dərhal reaksiya verirdi.
Türkiyədə ("Azərbaycan türkləri", "Xəzər", Istanbul, 1990), Isveçdə ("Araz", Lund, 1991; "Azərbaycan", Stokholm), Böyük Britaniyada ("Aydınlıq", 1988, London; "Odlar ölkəsi", 1988, Edinburq), Almaniyada ("Azər",1990, Berlin; "Ana dili", 1984, Bonn; "Savalan", 1967, Berlin, "Ərk",1975), İspaniyada ("Dədə Qorqud", 1988, Madrid), Belçikada ("Qürbət", 1984, Brüssel; "Odlu vətən", 1992, Brüssel), habelə keçmiş SSRI məkanında Rusiya Federasiyasında ("Azərros", "Azərbaycan XXI əsr", "Millətin səsi", "Azərbaycan diasporu", "Asudə vaxt", Moskva; "Azərbaycan media", Ivanovo; "Azerbaydjan", Yekaterinburq; "Bizim qəzet", Kemerovo; "Yurd", Saratov; "İnam" Sankt-Peterburq; "Azərbaycan", Vladivostok; "Dərbənd", Dərbənd), Estoniyada ("Ocaq", Tallin"), Ukraynada ("Savalan", Dnepropetrovsk; "Exo Azerbaydjana", "Qolos Azerbaydjana", Kiyev; "Millət", Simferepol), Moldovada ("Araz", Kişinyov) nəşr edilən qəzet və jurnallarda mühacirət mətbuatı tarixində müəyyən iz qoymuş publisistik əsərlər çap edilirdi.
Mənbə
- Azərbaycan Demokratik Respublikası. Azərbaycan hökuməti 1918–1920. B., 1990.
- Baykara Hüseyn. Azərbaycan istiqlal mübarizəsi tarixi. B.: Azərnəşr, 1992.
- Cəfərli Məmməd. Azərbaycan legion ədəbiyyatı. Bakı: "Qapp-poliqraf" nəşriyyatı, 2005
- Həşimova Aygün. XX əsrin birinci yarısında Azərbaycan mühacirəti. B.: Bilik, 1992.
- Məmmədzadə Mirzə Bala. Milli Azərbaycan hərəkatı, Bakı: "Nicat" nəşriyyatı, 1992, 246 s.
- Rəsulzadə Məhəmməd Əmin. Azərbaycan Cümhuriyyəti. Bakı: Elm, 1991
- Sultanlı Vaqif. Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatı (dərs vəsaiti). Bakı: Şirvannəşr, 1998, 160 s.
- Tahirli Abid. Azərbaycan mühacirət mətbuatı, I hissə, Bakı: "Qapp-poliqraf" nəşriyyatı, 2002, 158 s.
- Tahirli Abid. Azərbaycan mühacirət mətbuatı, II hissə, Bakı: "Ozan" nəşriyyatı, 2003, 258 s.
- Tahirli Abid. Azərbaycan mühacirət mətbuatında publisistika (1921–1991), Bakı: "CBS" nəşriyyatı, 2005, 528 s.
Həmçinin bax
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Elçin. Azərbaycan mühacirəti haqqında. "Odlar yurdu" qəzeti, noyabr 1991, № 21.
- Azərbaycan Cümhuriyyəti (1918–1920). Bakı: Elm,1998,
- Bayramoğlu Alxan. Azərbaycan mühacirət mətbuatının başlanma tarixinə dair bir aydınlaşdırma. "525-ci qəzet", 29 dekabr 2007-ci il.
- * Rəsulzadə M. Ə. Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı. Çağdaş Azərbaycan tarixi. – Bakı, 1991.
- Qurbanov Şamil. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə. Bakı: Nurlan, 2001,
- Tahirli Abid. Azərbaycan mühacirət mətbuatı. Məlumat – soraq kitabı. Bakı: Çinar-çap, 2007,
- Tahirli Abid. Azərbaycan mühacirət mətbuatında publisistika (1921–1991). Bakı, 2005,
- Bünyadov Ziya. Qırmızı terror. Bakı: Azərnəşr, 1993,
- Tahirli Abid. Azərbaycan mühacirət mətbuatında publisistika (1921–1991). Bakı, 2005,
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Azerbaycan muhaciret metbuati Azerbaycan metbuatinin muhum qollarindan biri Azerbaycan muhaciret metbuatiTarixin mueyyen inkisaf merhelesinde ictimai siyasi heyatin insanlar ve dovletler arasindaki munasibetlerin herbi ideoloji munaqiselerin mehsulu kimi ortaya cixan muhaciret umumbeseri bir problemdir Muhaciret latinca emiqro kocurem cixiram daimi ve ya muveqqeti yasamaq ucun diger olkeye konullu ve ya mecburi kocme her hansi bir olkede yasayan muhacirlerin toplusudur Muhaciretin tarixi uzaq kecmisden baslamisdir Qedim imperiyalarin sonralar ise Sasanilerin Ereb xilafetinin ve diger dovletlerin Azerbaycanda isgalci siyaseti muhacirete sebeb olmusdur Lakin muasir anlamda muhaciret Azerbaycan Rusiya ve Iran arasinda bolusdurulmesile 1813 cu il Gurcustan muqavilesi ve 1828 ci il Turkmencay muqavilesi bagli olmusdur Car Rusiyasinin mustemlekecilik siyaseti azerbaycanlilara qarsi soyqirimlari Simali Azerbaycandan hakim dairelerin sosial siyasi zulmunden naraziliq ise Cenubi Azerbaycandan ehalinin zaman zaman muhaciretine sebeb olmusdur Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin suqutundan sonra yaranan muhaciret Azerbaycanin muhaciret tarixinde yeni bir sehife acmisdi Cumhuriyyetin rehberlerinin boyuk bir hissesi yeni qurulmus sovet hakimiyyetinin ideya dusmenleri kecmis sahibkarlarin ekseriyyeti olkeni terk ederek muhacirete getmisdi Ilk defe olaraq Azerbaycan muhacireti siyasi cehetden teskilatlanmis edebi bedii mekteb dovri metbuat yaratmisdi Bu dovr muhaciret metbuati Azerbaycanda bas veren hadiselere munasibetini bildirmeye veziyyetin deyisdirilmesine tesir gostermeye calismisdir Azerbaycan muhaciret metbuati Azerbaycan metbuatinin muhum qollarindan biridir Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti devrildikden sonra istiqlal mucadilesini xaricde davam etdiren Azerbaycanin siyasi muhacirlerinin basda Mehemmed Emin Resulzade olmaqla Cumhuriyyet xadimlerinin ve onlarin ardicillarinin butun XX esr boyu SSRI nin suqutunadek esasen Turkiyede ve bezi olkelerinde yaratdiqlari metbuat nezerde tutulur Azerbaycan muhaciret metbuatinin ilk numunesi 1923 cu ilin sentyabrin 26 dan Turkiyenin Istanbul seherinde Azerbaycan muhaciret metbuatinin ilk numunesi olan Yeni Qafqasya jurnali nesr edilmeye basladi Azerbaycan Milli Qurtulus Herekatinin ideoloqu ilk Demokratik Azerbaycan Respublikasinin banisi Mehemmed Emin Resulzade terefinden nesr edilen bu jurnalin baslica qayesi Azerbaycanda davam eden milli istiqlal mubarizesine destek vermek veteni bolsevik isgalindan xilas etmek idi 1927 ci ilde Yeni Qafqasya Sovet Ittifaqinin Turkiyeye tezyiqlerinden sonra fealiyyetini dayandirdi Lakin 1932 ci iledek Azerbaycan muhacirleri Turkiyeden cixarilana qeder bu ve ya diger adlarla oz nesrlerini buraxmaga muveffeq olmuslar Hemin muddetde Azerbaycan muhacirleri Istanbulda Azeri turk 1928 1930 Yasil yarpaq 1928 Odlu yurd 1929 1931 mecmuelerini ve Bildiris qezetini 1930 1931 nesr etmisler Hemin nesrlerin de proqramlari cuzi deyisikliklerle Yeni Qafqasya nin proqraminin tekrari idi Jurnalda imtiyaz sahibi mudir kimi evvelce Seyid Tahir sonra Ehmed Haqqinin adlari gosterilse de eslinde nesre Mehemmed Emin Resulzade rehberlik etmisdir Yeni Qafqasya ereb elifbasi ile Azeri turk un ilk 20 sayi ereb sonraki 10 nomresi latin elifbasi ile buraxilmisdir Mecmuede esasen publisistik janrda yazilmis eserlerin nesri ustunluk teskil edirdi Publisistik janra ona gore ustunluk verilirdi ki muhaciret publisistikasi ideyani fikri ifade etmek baximindan daha azaddir Muhaciret publisistikasi ucun bir terefden doyuskenlik ve usyankarliq diger terefden hesret veten yangisi cox xarakterikdir Azerbaycan muhaciret metbuatinin banisi Mehemmed Emin Resulzade muhaciret metbuatini Milli dovlet ideyalarinin tebligi ve itirilmis Azerbaycan musteqilliyinin berpasi ugrunda mubarize kimi deyerlendirirdi Bu meqsedle Yeni Qafqasya da Azerbaycan muhaciret metbuatinda taninmis Azerbaycan ziyalilarinin yaradiciligi haqqinda mutemadi melumatlar verilirdi Mehemmed Emin Resulzadenin Istiqlal jurnalinda Azerbaycan metbuatinin sanli xatiresi Yeni Qafqasya 1926 9 Tutdugumuz yol Azeri turk 1928 1 Herf inqilabi cebhesinde Azeri turk 1928 18 Efqanistan faciesi Odlu yurd 1929 1 Oyreden bir musibet Odlu yurd 1929 3 Musterek Qafqaz cebhesi 1932 12 Turkiye ve 1932 13 Bir rejimin ildonumu 1932 20 Demokratiya ve Sovetler 1932 30 Haqq da umid de bizde Istiqlal 1932 23 Vahid istiqlalcilar cebhesi 1933 9 Uzaq Serqde 1933 34 Ukrayna meselesi 1933 48 S E Sirvaninin cap olunmus bir seri haqqinda 1933 Azerbaycan Yurd Bilgisi Milli Azerbaycan herekatinin xarakteri Azerbaycan Yurd Bilgisi 1934 29 Azerbaycan haqqinda umumi melumat Azerbaycan Ankara 1952 9 Azerbaycanin qara gunu Birlesik Qafqasya 1953 3 4 Azerbaycan istiqlalinin elani Birlesik Qafqasya 1953 5 meqaleleri davamli olaraq nesr olunurdu Azerbaycan muhaciret metbuatinin inkisafinda Mirze Bala Memmedzadenin rolu Azerbaycan muhaciret metbuatinda haqqinda yazilar verilen publisistik meqaleleri nesr edilen azadliq mubarizesinin onunde gedenlerden biri de Mirze Bala Memmedzade idi Milli Azerbaycan herekati Berlin 1938 Azerbaycan muhaciret probleminin arasdirilmasi elmi nezeri tedqiqi ve deyerlendirilmesi sahesinde ilk tedqiqat hec subhesiz Mirze Bala Memmedzadenin Milli Azerbaycan herekati adli kitabi olmusdur Kitabin 1991 ci ilde Ankarada buraxilan ikinci nesrinin On sozunde qeyd olunur ki bu qiymetli eser ilk defe 1938 ci ilde Almaniyanin paytaxti Berlinde o gunun sertlerine gore mehdud sayda cap olunmus ve qisa bir zamanda da tukenmisdir Eserde gosterilirdi ki Yeni Qafqasya yalniz azerbaycanlilarin deyil rus esareti altindaki butun turklerin xaricde cixardiqlari ilk mecmue idi Mirze Bala Memmedzadenin Sekkiz illik yol Yeni Qafqasya 1926 4 Bakinin azad olunmasi ugrunda doyus 15 sentyabr qelebesi Yeni Qafqasya 1927 24 31 Mart Odlu yurd 1929 2 Musavatcilar ve kommunistler Odlu yurd 1929 4 Bolsevikler ve dasnaklar Odlu yurd 1929 5 Azerbaycan parlamenti Odlu yurd 1930 11 Azerbaycan heyat ve metbuatinda Odlu yurd 1931 3 4 5 6 7 Azerbaycan ve bolsevikler Odlu yurd 1931 27 Kommunistler ve istiqlal Odlu yurd 1931 27 Bir qirginin 15 illiyi Istiqlal 1933 31 Her seyden once milli istiqlal Qafqasya 1952 15 Sovetler Birliyinde ehali ve rus olmayan milletler meselesi Birlesik Qafqasya 1953 3 4 Mirze Feteli ve elifba meselesi Birlesik Qafqasya 1953 3 Rus imperializmi ve onun aletler Birlesik qafqasya 1953 5 Musteqil Azerbaycan Birlesik Qafqasya 1953 5 Yeni tariximizin muhum gunlerinden Birlesik Qafqasya 1953 7 Azerbaycanin milli zefer gunU Birlesik Qafqasya 1953 9 Milli tariximizin son 50 ili Azerbaycan 1956 1 ve s kimi meqaleleri muhaciret metbuatinda ardicil olaraq nesr olunmusdur Rus imperializminin bolsevizminin ifsasi SSRI xalqlarinin dozulmez agir heyati istiqlal tarixi ve istiqlal ugrunda mucadile aparan qehremanlarin heyat ve fealiyyeti sovet rejiminin tezyiq teqib ve isgencelerine meruz qalan insanlarin taleyi Qafqaz birliyi ideyasi Sovetlerin edebi medeni ve din sahesindeki siyasetinin tenqidi nesr olunan meqalelerin mezmununu ehate edirdi Bolseviklerin qanli qirginlarindan sonra Mehemmed Emin Resulzade M B Memmedzade kimi respublikamizda yuzlerle ziyali haqsiz teqiblere meruz qalmis dogma yurdunu terk etmeye mecbur olmusdur Ancaq bir an da Azerbaycansiz yasamamislar ureklerinde gezdirmisler Azerbaycan odunu Azerbaycan hesretini Uzaqlarda yasasalar da ancaq vetensiz yasamayiblar Ureklerinde yasayan qurbet duygusu qeriblik acisi eserlerinde eks olunub Huseyn Baykara ve Azerbaycan muhaciret metbuati Azerbaycan muhaciret publisistikasinda gorkemli ictimai xadimi H Baykaranin xususi yeri var Huseyn Baykara da diger muhacirler kimi qurbetde veteninin istiqlali ugrunda mubarizeye baslayir Azerbaycan xalqinin veziyyeti haqqinda metbuatda elmi publisistik meqalelerle cixis edirdi O cumleden Azerbaycanda ermeni basqisi ve Naxcivan meselesi Azerbaycan istiqlalinin 50 illiyi dolayisile Azerbaycan cumhuriyyetinin iki herbi zeferi Azerbaycan renessansini yapanlardan Abbasqulu Aga Bakixanov Azerbaycan istiqlal mucadilesinin iqtisadi temeli Dede Qorqud kitabi uzerine notlar ve s yazilar bu qebildendir Huseyn Baykara Azerbaycanin azadliq herekatindan behs eden bir nece elmi kitabin muellifidir XIX esrde Azerbaycanda yenilesme herekatlari kitab 1966 ci ilde Turk Kulturunu Arasdirma Institutu terefinden nesr olunmusdur Iran inqilabi ve azadliq herekati Azerbaycan istiqlal mubarizesi tarixi kitab 1975 ci ilde Istanbulda buraxilmisdir Huseyn Baykara Azerbaycan istiqlal mubarizesi tarixi eserinde Azerbaycanin bolsevikler terefinden istila olunmasini ermenilerin bundan istifade ederek Azerbaycanda qirgin toretmesini turkiyeli soydaslarimizin bize etdikleri herbi yardim ve diger hadiseleri tarixi faktlar esasinda isiqlandirmisdir Azerbaycan muhaciret metbuatinin son inkisaf merhelesiAzerbaycan oz musteqilliyini yeniden berpa etmek ugrunda mubarize apardigi iller 80 ci illerin sonu 90 ci illerin evvellerinde muhaciret publisistikasi yeni inkisaf merhelesine qedem qoydu Hemin dovrde ve musteqilliyin ilk illerinde Azerbaycan Ankara jurnali olkede geden ictimai siyasi prosesleri xususile Dagliq Qarabag ve onun etrafinda bas veren hadiseleri diqqetle izleyir ve derhal reaksiya verirdi Turkiyede Azerbaycan turkleri Xezer Istanbul 1990 Isvecde Araz Lund 1991 Azerbaycan Stokholm Boyuk Britaniyada Aydinliq 1988 London Odlar olkesi 1988 Edinburq Almaniyada Azer 1990 Berlin Ana dili 1984 Bonn Savalan 1967 Berlin Erk 1975 Ispaniyada Dede Qorqud 1988 Madrid Belcikada Qurbet 1984 Brussel Odlu veten 1992 Brussel habele kecmis SSRI mekaninda Rusiya Federasiyasinda Azerros Azerbaycan XXI esr Milletin sesi Azerbaycan diasporu Asude vaxt Moskva Azerbaycan media Ivanovo Azerbaydjan Yekaterinburq Bizim qezet Kemerovo Yurd Saratov Inam Sankt Peterburq Azerbaycan Vladivostok Derbend Derbend Estoniyada Ocaq Tallin Ukraynada Savalan Dnepropetrovsk Exo Azerbaydjana Qolos Azerbaydjana Kiyev Millet Simferepol Moldovada Araz Kisinyov nesr edilen qezet ve jurnallarda muhaciret metbuati tarixinde mueyyen iz qoymus publisistik eserler cap edilirdi MenbeAzerbaycan Demokratik Respublikasi Azerbaycan hokumeti 1918 1920 B 1990 Baykara Huseyn Azerbaycan istiqlal mubarizesi tarixi B Azernesr 1992 Ceferli Memmed Azerbaycan legion edebiyyati Baki Qapp poliqraf nesriyyati 2005 Hesimova Aygun XX esrin birinci yarisinda Azerbaycan muhacireti B Bilik 1992 Memmedzade Mirze Bala Milli Azerbaycan herekati Baki Nicat nesriyyati 1992 246 s Resulzade Mehemmed Emin Azerbaycan Cumhuriyyeti Baki Elm 1991 Sultanli Vaqif Azerbaycan muhaciret edebiyyati ders vesaiti Baki Sirvannesr 1998 160 s Tahirli Abid Azerbaycan muhaciret metbuati I hisse Baki Qapp poliqraf nesriyyati 2002 158 s Tahirli Abid Azerbaycan muhaciret metbuati II hisse Baki Ozan nesriyyati 2003 258 s Tahirli Abid Azerbaycan muhaciret metbuatinda publisistika 1921 1991 Baki CBS nesriyyati 2005 528 s Hemcinin baxAzerbaycan muhaciret edebiyyati Mirze Bala MemmedzadeIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Elcin Azerbaycan muhacireti haqqinda Odlar yurdu qezeti noyabr 1991 21 Azerbaycan Cumhuriyyeti 1918 1920 Baki Elm 1998 Bayramoglu Alxan Azerbaycan muhaciret metbuatinin baslanma tarixine dair bir aydinlasdirma 525 ci qezet 29 dekabr 2007 ci il Resulzade M E Cagdas Azerbaycan edebiyyati Cagdas Azerbaycan tarixi Baki 1991 Qurbanov Samil Mehemmed Emin Resulzade Baki Nurlan 2001 Tahirli Abid Azerbaycan muhaciret metbuati Melumat soraq kitabi Baki Cinar cap 2007 Tahirli Abid Azerbaycan muhaciret metbuatinda publisistika 1921 1991 Baki 2005 Bunyadov Ziya Qirmizi terror Baki Azernesr 1993 Tahirli Abid Azerbaycan muhaciret metbuatinda publisistika 1921 1991 Baki 2005 Xarici kecidler