Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Arran, Aran – Qafqaz Albaniyasının yarıəfsanəvi hökmdarı. Arran haqqında mənbələrdə olduqca az məlumat var. Moisey Kalankatlı onun I əsrdə Parfiya hökmdar sülaləsi Arşakilərdən olan I Vologez (51-78-ci illər) tərəfindən Albaniya hökmdarı təyin edildiyini və sülaləsindən olduğunu qeyd edir. Tarixçi Arranın Yafətin nəslindən olduğunu da xüsusilə vurğulayır.
| Arran | |
|---|---|
Qafqaz Albaniyasının çarı | |
| ? – I əsrin ortaları | |
| Əvvəlki | Vəzifə təsis edilib |
| Sonrakı | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Milliyyəti | alban |
| Dini | Zərdüştilik |
Tədqiqatçılar Alban Arşakilərinə qədər Qafqaz Albaniyasında hakimiyyətdə olmuş hökmdarlarının yerli – alban mənşəli olduqlarını qeyd edir. Moisey Kalankatlı “Alban ölkəsinin tarixi” əsərində yazır:
- “Burada Alban dövlətinin tarixi başlanır. Dünyanın yaranmasıilə çar Vologezin dövrünə Böyük Qafqaz dağları arasında hansı xalq yurd salıb, bu haqda oxucularımıza heç bir aydın məlumat verə bilmərik. Vologez öz hakimiyyətini şimal tayfaları üzərində bərqərar edəndə o, yanına şimal düzənliklərində və Qafqaz dağları ətəklərində, dağlardan cənubdakı dərələrlə çöllərdə və düzənlik başlanan yerlərdə yaşayan vəhşi qəbilələrin başçılarını çağırıb, onlara qarətlərlə qətllərdən əl çəkib, çarın vergilərinin itaətlə ödənməsini əmr etdi. Çar qəbilələr üzərində hakim və canişinlər təyin edir və onun əmrilə Yafət nəslindən və olan Arran onlara hakim təyin olunur.”
Hakimiyyət ərazisi və varisləri
Moisey Kalankatlı qeyd edir ki, Arranın hakimiyyəti dövründə Qafqaz Albaniyası`nın ərazisi Araz çayından Xunan qalasına qədər olan ərazini əhatə etmişdir. Erməni mənbələri isə IV əsrə qədər Araz və Kür çayları arasındakı ərazilərin Böyük Ermənistanın tərkibində olduğunu qeyd edirlər. Moisey Kalankatlı yazır:
“Arran Araz çayından başlayaraq Xunan qalasına qədər uzanan Alban ölkəsinin düzənliklərini və dağlarını miras olaraq almışdır.”
— Moisey Kalankatlı, I, V.
Bəzi alban tayfalarının birbaşa Arranın nəslindən törəməsi haqqında məlumat vardır. Tədqiqatçılar isə bu fikrə şübhə ilə yanaşmışlar. Moisey Kalankatlı yazır:
“Deyilənə görə, həmin Arranın nəslindən olan məşhur və cəsur ərlərin çoxunu çar Vologez özü hakim təyin etmişdir. Uti, Girdiman, Tsovd və Qarqar knyazlıqlarda yaşayan xalqlar da həmin Arranın oğullarının nəslindəndir.”
— Kalankatlı, I, V.
Adın etimologiyası
Prof. Q. Qeybullayev yazır ki, “Arran” sözü qədim türk dilində “ərən” – igid, cəsur sözündəndir.
Arran toponimi
Moisey Kalankatlı Albaniya adının məhz Arranın şərəfinə verildiyini yazır:
“Onlar öz ölkələrinə Ağvan adını ona görə vermişlər ki, Aranın özünü, yumşaq xasiyyətinə görə,”ağu”, “mehriban” deyə çağırırdılar.”
— Kalankatlı, I. V.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Moisey Kalankatlı – Alban ölkəsinin tarixi, I, V.
- Q. Qeybullayev – Azərbaycan türklərinin təşəkkür tarixindən, Bakı, Azərnəşr, 1994
- F. Məmmədova – Qafqaz Albaniyasının siyasi tarixi və tarixi coğrafiyası, Bakı, ADN, 1993
- Azərbaycan tarixi (yeddi cilddə), Bakı, Elm, 2007
- "Kalankatlı, I, V." 2022-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-12-04.
- Ф. Маммедова – Кавказская Албания и Албаны, Баку, 2005
- "«Армянская География VII века по Р.Х (приписывавшаяся прежде Моисею Хоренскому)», СПб.,1877". 2017-07-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-12-04.
- "«История Армении»,III,гл.6". 2013-03-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-12-04.
- İ. Əliyev – Qarabağ: tarix, faktlar, hadisələr, Bakı, Elm, 1989
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Arran Aran Qafqaz Albaniyasinin yariefsanevi hokmdari Arran haqqinda menbelerde olduqca az melumat var Moisey Kalankatli onun I esrde Parfiya hokmdar sulalesi Arsakilerden olan I Vologez 51 78 ci iller terefinden Albaniya hokmdari teyin edildiyini ve sulalesinden oldugunu qeyd edir Tarixci Arranin Yafetin neslinden oldugunu da xususile vurgulayir ArranQafqaz Albaniyasinin cari I esrin ortalariEvvelkiVezife tesis edilibSonrakiSexsi melumatlarMilliyyeti albanDini Zerdustilik Tedqiqatcilar Alban Arsakilerine qeder Qafqaz Albaniyasinda hakimiyyetde olmus hokmdarlarinin yerli alban menseli olduqlarini qeyd edir Moisey Kalankatli Alban olkesinin tarixi eserinde yazir Burada Alban dovletinin tarixi baslanir Dunyanin yaranmasiile car Vologezin dovrune Boyuk Qafqaz daglari arasinda hansi xalq yurd salib bu haqda oxucularimiza hec bir aydin melumat vere bilmerik Vologez oz hakimiyyetini simal tayfalari uzerinde berqerar edende o yanina simal duzenliklerinde ve Qafqaz daglari eteklerinde daglardan cenubdaki derelerle collerde ve duzenlik baslanan yerlerde yasayan vehsi qebilelerin bascilarini cagirib onlara qaretlerle qetllerden el cekib carin vergilerinin itaetle odenmesini emr etdi Car qebileler uzerinde hakim ve canisinler teyin edir ve onun emrile Yafet neslinden ve olan Arran onlara hakim teyin olunur Hakimiyyet erazisi ve varisleriMoisey Kalankatli qeyd edir ki Arranin hakimiyyeti dovrunde Qafqaz Albaniyasi nin erazisi Araz cayindan Xunan qalasina qeder olan erazini ehate etmisdir Ermeni menbeleri ise IV esre qeder Araz ve Kur caylari arasindaki erazilerin Boyuk Ermenistanin terkibinde oldugunu qeyd edirler Moisey Kalankatli yazir Arran Araz cayindan baslayaraq Xunan qalasina qeder uzanan Alban olkesinin duzenliklerini ve daglarini miras olaraq almisdir Moisey Kalankatli I V Bezi alban tayfalarinin birbasa Arranin neslinden toremesi haqqinda melumat vardir Tedqiqatcilar ise bu fikre subhe ile yanasmislar Moisey Kalankatli yazir Deyilene gore hemin Arranin neslinden olan meshur ve cesur erlerin coxunu car Vologez ozu hakim teyin etmisdir Uti Girdiman Tsovd ve Qarqar knyazliqlarda yasayan xalqlar da hemin Arranin ogullarinin neslindendir Kalankatli I V Adin etimologiyasiProf Q Qeybullayev yazir ki Arran sozu qedim turk dilinde eren igid cesur sozundendir Arran toponimiEsas meqale Arran Moisey Kalankatli Albaniya adinin mehz Arranin serefine verildiyini yazir Onlar oz olkelerine Agvan adini ona gore vermisler ki Aranin ozunu yumsaq xasiyyetine gore agu mehriban deye cagirirdilar Kalankatli I V IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Moisey Kalankatli Alban olkesinin tarixi I V Q Qeybullayev Azerbaycan turklerinin tesekkur tarixinden Baki Azernesr 1994 F Memmedova Qafqaz Albaniyasinin siyasi tarixi ve tarixi cografiyasi Baki ADN 1993 Azerbaycan tarixi yeddi cildde Baki Elm 2007 Kalankatli I V 2022 03 31 tarixinde Istifade tarixi 2012 12 04 F Mammedova Kavkazskaya Albaniya i Albany Baku 2005 Armyanskaya Geografiya VII veka po R H pripisyvavshayasya prezhde Moiseyu Horenskomu SPb 1877 2017 07 08 tarixinde Istifade tarixi 2012 12 04 Istoriya Armenii III gl 6 2013 03 29 tarixinde Istifade tarixi 2012 12 04 I Eliyev Qarabag tarix faktlar hadiseler Baki Elm 1989Hemcinin bax Qafqaz Albaniyasi portaliArraniler Qafqaz albanlari Azerbaycan turklerinin etnogenezi