Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Apsis (yunanca “qövs”, “yay” mənasını verir) — əsasən xristianlığın dini ziyarətgahları olan kilsələrin mehrab otağını əhatə edən yarımdairəvi və ya çoxbucaqlı, nadir hallarda düzbucaqlı bir bina elementidir. Apsislər qədim bazilikalarda memarlıq elementləri kimi geniş istifadə edilmişdir. Apsislər binanın fasadında xaricdən bükülmüş bir quruluşda ola bilərlər və ya düzbucaqlı planlı divarlarda və ya binanın içərisində sarılmış vəziyyətdə ola bilər. Apsisin damı daha çox yarı günbəz şəklindədir, lakin düz damlı apsislərin olması da mümkündür. Əsasən kilsələrin yan neflərdən, yan şapellərindən və ya apsislərindən açılan kiçik apsislərə memarlıqda apsidiol deyilir.
Tarixi və formaları
Apsislər, Yunan və Qədim Roma memarlığında dini və mülki memarlıqda yayılmış bir elementdir. Divar nişləri binanın bir hissəsini qədim memarlıqda vurğulamaq üçün istifadə edilmişdir. Nişlər bəzək məqsədləri üçün və ya heykəlləri, abidələri ucaltmaq üçün istifadə edilmişdir. Roma imperiyası dövründə tikilmiş bazilikalarda apsisin sonunda çox vaxt bir imperator heykəli olurdu. Bu səbəbdən apsislər qədim dövr memarlığında nişlərin davamı kimi qəbul edilə bilər.
Apsisi memarlıq elementi kimi alan xristian kilsə memarlığı, Roma imperiyası dövründə tikilmiş bazilikalardan ilham almışdır. Milan Tolerantlıq Fərmanı elan edildikdən sonra (Miladın 313-cü ili, Xristianlıq Romalılar tərəfindən dövlət dini olaraq qəbul edildi), xristian memarlığı və inşaat texnikası əhəmiyyətli inkişaflar yaşadı. Qurbangah üçün yüksəldilmiş bir sahə olaraq apsisli tarixdəki ilk böyük bazilika, Romadakı Laterano bazilikasıdır (inşası 319-cu il). Bir çox kilsədə ayin otağının giriş qapısı və ya zəng qülləsi ilə üzbəüz şərq ucu yarımdairəvi apsis kimi dizayn edilmişdir. Ümumiyyətlə apsis zonasında qurbangah üçün yüksəkdilmiş otaq mövcuddur. Eynilə, daha kiçik niş tipli tikililər xristianlığa məxsus olmayan digər dini binalarda görülür. Yəhudi sinaqoqlarında Tövrat daha çox bir nişdə saxlanılır. Məscidlərdəki mehrablar kimi, bu nişlərdə ibadətin istiqamətini göstərir (İslamda qiblə). Digər tərəfdən, xristian ziyarətgahlarında, dini mərsiyələrin oxunduğu xor apsisləri, əsasən üzü şərq istiqamətində olur.
Apsis, ilk kilsə memarlığından Karolinq dövrünə qədər kilsənin ana nefinə və ya çarpaz nefinə birbaşa bitişik şəkildə dizayn edilsə də, sonrakı memarlıq strukturlarında ikisinin arasında xor quruluşunun müstəqil bir bina elementi olaraq ikisi arasında olduğu görülür. Romanesk və Gotik memarlığında apsis uzun kilsə planlarında kilsə quruluşunun mərkəz nöqtəsini təşkil edirdi. Romanesk tərzindəki apsislər əsasən çöldə müəyyən bir şəkildə görünür və çox vaxt çox ətraflı formada işlənilir.
T planında uzun nefli bəzi kilsələrdə T-nin kəsişən uclarında apsislər mövcuddur (məs., İtaliyada Santissima Trinità di Saccargia kilsəsi). Bizans memarlığına əsaslanan bu memarlıq xüsusiyyəti, İtaliyanın Sardiniya adasında olduqca yayılmışdır. İspaniyanın Avila şəhərindəki iki kilsədə də üçqat apsislər mövcuddur. Alp dağlarındakı Karolinq kilsələrində də üç apsisli olan kilsələr mövcuddur. Cüt apsislər ümumiyyətlə iki həsr olunmuş kilsələrdir. Bəzən apsis qurbangah bölməsi əvəzinə giriş portalı rolunu oynayır. Xüsusilə Karolinq dövründən bəri Almanca danışılan regionlarda şərq və qərb istiqamətli apsisli cüt xor bölmələri olan kilsələr olduqca yayılmışdır.
Məscidə çevrilən kilsələrdə apsislər
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Qars dakı Kümbət məscidi
Apsidalı kilsə şəkilləri
-
![image]()
Müqəddəs Petros və Pavlos Kilsəsi, Reichenau Adası/Niederzell-Almaniya -
![image]()
Treffurt (Almaniya) mərkəz kilsəsinin apsidaları -
![image]()
Almaniyada son dövr Roman üslubunda kənd kilsəsi (Vietlübbe)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Apsis yunanca qovs yay menasini verir esasen xristianligin dini ziyaretgahlari olan kilselerin mehrab otagini ehate eden yarimdairevi ve ya coxbucaqli nadir hallarda duzbucaqli bir bina elementidir Apsisler qedim bazilikalarda memarliq elementleri kimi genis istifade edilmisdir Apsisler binanin fasadinda xaricden bukulmus bir qurulusda ola bilerler ve ya duzbucaqli planli divarlarda ve ya binanin icerisinde sarilmis veziyyetde ola biler Apsisin dami daha cox yari gunbez seklindedir lakin duz damli apsislerin olmasi da mumkundur Esasen kilselerin yan neflerden yan sapellerinden ve ya apsislerinden acilan kicik apsislere memarliqda apsidiol deyilir Almaniyadaki Heisterbach monastirinin salamat qalmis apsisiTarixi ve formalariCehrayi isareli bir kilsenin apsisiCehrayi isareli apsisden acilan kicik apsidiyollar Apsisler Yunan ve Qedim Roma memarliginda dini ve mulki memarliqda yayilmis bir elementdir Divar nisleri binanin bir hissesini qedim memarliqda vurgulamaq ucun istifade edilmisdir Nisler bezek meqsedleri ucun ve ya heykelleri abideleri ucaltmaq ucun istifade edilmisdir Roma imperiyasi dovrunde tikilmis bazilikalarda apsisin sonunda cox vaxt bir imperator heykeli olurdu Bu sebebden apsisler qedim dovr memarliginda nislerin davami kimi qebul edile biler Apsisi memarliq elementi kimi alan xristian kilse memarligi Roma imperiyasi dovrunde tikilmis bazilikalardan ilham almisdir Milan Tolerantliq Fermani elan edildikden sonra Miladin 313 cu ili Xristianliq Romalilar terefinden dovlet dini olaraq qebul edildi xristian memarligi ve insaat texnikasi ehemiyyetli inkisaflar yasadi Qurbangah ucun yukseldilmis bir sahe olaraq apsisli tarixdeki ilk boyuk bazilika Romadaki Laterano bazilikasidir insasi 319 cu il Bir cox kilsede ayin otaginin giris qapisi ve ya zeng qullesi ile uzbeuz serq ucu yarimdairevi apsis kimi dizayn edilmisdir Umumiyyetle apsis zonasinda qurbangah ucun yuksekdilmis otaq movcuddur Eynile daha kicik nis tipli tikililer xristianliga mexsus olmayan diger dini binalarda gorulur Yehudi sinaqoqlarinda Tovrat daha cox bir nisde saxlanilir Mescidlerdeki mehrablar kimi bu nislerde ibadetin istiqametini gosterir Islamda qible Diger terefden xristian ziyaretgahlarinda dini mersiyelerin oxundugu xor apsisleri esasen uzu serq istiqametinde olur Apsis ilk kilse memarligindan Karolinq dovrune qeder kilsenin ana nefine ve ya carpaz nefine birbasa bitisik sekilde dizayn edilse de sonraki memarliq strukturlarinda ikisinin arasinda xor qurulusunun musteqil bir bina elementi olaraq ikisi arasinda oldugu gorulur Romanesk ve Gotik memarliginda apsis uzun kilse planlarinda kilse qurulusunun merkez noqtesini teskil edirdi Romanesk terzindeki apsisler esasen colde mueyyen bir sekilde gorunur ve cox vaxt cox etrafli formada islenilir T planinda uzun nefli bezi kilselerde T nin kesisen uclarinda apsisler movcuddur mes Italiyada Santissima Trinita di Saccargia kilsesi Bizans memarligina esaslanan bu memarliq xususiyyeti Italiyanin Sardiniya adasinda olduqca yayilmisdir Ispaniyanin Avila seherindeki iki kilsede de ucqat apsisler movcuddur Alp daglarindaki Karolinq kilselerinde de uc apsisli olan kilseler movcuddur Cut apsisler umumiyyetle iki hesr olunmus kilselerdir Bezen apsis qurbangah bolmesi evezine giris portali rolunu oynayir Xususile Karolinq dovrunden beri Almanca danisilan regionlarda serq ve qerb istiqametli apsisli cut xor bolmeleri olan kilseler olduqca yayilmisdir Mescide cevrilen kilselerde apsislerIstanbuldaki Monastir mescidi Istanbuldaki Gul mescidi Qars daki Kumbet mescidiApsidali kilse sekilleriMuqeddes Petros ve Pavlos Kilsesi Reichenau Adasi Niederzell Almaniya Treffurt Almaniya merkez kilsesinin apsidalari Almaniyada son dovr Roman uslubunda kend kilsesi Vietlubbe