Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ərəb üsyanı (ərəb. الثورة العربية, Al-Thawra al-`Arabiyya, türk. Arap İsyanı/Ayaklanması, ing. Arab Revolt) — Yaxın Şərqdə müstəqil ərəb dövlətlərinin formalaşmasına səbəb olan 1916-1918-ci illərdə baş vermiş .
| Ərəb üsyanı | |||
|---|---|---|---|
| Birinci dünya müharibəsi | |||
 Ərəbistan səhrasında ərəb üsyanı bayrağı daşıyan ərəb ordusunun əsgərləri. | |||
| Tarix | İyun 1916 — Oktyabr 1918 | ||
| Yeri | Ərəbistan yarımadası | ||
| Səbəbi | Etnik münaqişə, ərəb milliyətçiliyi | ||
| Nəticəsi | Ərəblərin qələbəsi Sevr müqaviləsi | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Ərəblər müstəqillik əldə etdilər. Osmanlı, Hicaz və Yəmən torpaqlarını itirdi. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Arxa plan
Osmanlı İmperiyasının vilayətlərindən biri olan Hicaz, valilər tərəfindən idarə olunurdu. Vilayətin idarəçiyilində, validən başqa Peyğambər soyundan və məhdudi səlahiyyətlərə sahib olan bir əmir mövcud idi. Bu əmirlərdən sonuncusu olan Şərif Hüseyn vəzir rütbəsiylə Dövlət Şurasının bir üzvü olmasına baxmayaraq, Şərif Abdi Lillah Paşanın 1908-ci ildə birdən vəfatı üzərinə Məkkə əmiri tituluna layiq görülmüş və oraya göndərilmişdir. Şərif Hüseyn, II Ədbulhəmidin iqtidarı zamanı etibarsız görülərək İstanbulda saxlanılmış və Dövlət Şurasının üzvü olmuşdur. İttihad və Tərəqqi partiyası rəhbərliyə gəldikdən sonra bu vəziyyət üzərinə onu Məkkə əmiri tituluna layiq görmüşdür. Məkkə əmiri Şərif Hüseyn və bölgənin Osmanlı valisi arasındakı anlaşılmazlıq üsyanın təməllərindən biri idi.
1865-ci ildə Ərəbistan yarımadasında milliyyətçi ərəb təşkilatları qurulmağa başlandı. Birinci Dünya Müharibəsi əsnasında, Şərif Hüseynin oğlu Əmir Feysəlın başçılığında və və un da üzv olduğu, Şərif Hüseynin Osmanlı dövlətinə qarşı müharibə elan etməsi və Antanta dövlətlərinin köməyi bir ərəb hökuməti təsisini məqsəd qoyan bir cəmiyyət qurulmuşdur.
Britaniya ilə razılaşma
Şərif Hüseynin üsyan fikri, 1914-cü ilin fevral ayının ilk həftəsində Misirdə oğlu Əmrah Abdullah ilə görüşdən sonra, Britaniya hakimiyyəti ilə davamlı irəliləyiş əldə etdi. Şərif Hüseyn 1 iyul 1915 tarixində Britaniyaya ilk təklifini göndərmiş və öz xüsusi məktubunda Mərsin və Adanadan Mosul şəhərinə qədər çəkiləcək cənub xəttində ərəblərin müstəqil bir hökumət qurmasına icazə veriməsi şərtiylə, aid olduğu Osmanlı xəlifəliyinə qarşı üsyan edəcəyini bildirmişdir. Şərif Hüseyn və Britaniya arasındakı danışıqlar nəhayət 10 mart 1916 tarixində qarşılıqlı razılaşma ilə tamamlandı. 6 noyabr 1916 tarixinə qədər Şərif Hüseynə 773 min funt sterlinq maddi dəstək verilmişdir.
Üsyan
Şərif Hüseyn 10 iyun 1916 tarixində Osmanlı dövlətinə qarşı üsyan başlatdı və özünü "Ərəb Ölkələrinin Kralı" elan etdi. Lakin 3 yanvar 1917 tarixində Britaniya və onun müttəfiqləri bu titulu uyğun görmədilər və onu, müstəqil bir idarəçi və rəsmi olaraq "Hicazın Hökmdarı və Hakimiyyəti" olaraq tanıdılar.
Hüseynin özünü bütün ərəb ölkələrinin padşahı olduğunu elan etməsi, u çox narahat etmişdi. Bunun üzərinə İran körfəzindəki Britanya məsulu onu indiki Küveytə dəvət edib, ona həm silah, həm də maddi yardım etmə, və həmçinin, Hüseyinin onun şəxsi işlərinə qarışmama və "Ərəblərin Kralı" olaraq ərəblər adına danışma qarantiyalarını vermişdir. Buna qarşı , Hüseynə qarşı heç bir hərəkət etməyəcəkdir. Britaniyalıların Əbdüləziz ibn Səudə çox tolerant olmasının səbəbi, Hüseyni Ərəbistan yarımadasında, Şamda və İraqda Osmanlılara qarşı mübarizə etməməsini təmin etmək idi.
Nəticə
Bir tərəfdən, 1916-cı ildən bəri ərəb üsyançılarına qarşı mübarizə aparan Osmanlı İmperiyası, 1918-ci ildə imzaladığı Mudros müqaviləsinə əsasən bölgədən çəkilmişdir. Ərəb üsyanından sonra Britaniyə Şərif Hüseynə vəd etdiyi torpaqları verməmişdir. 1917-ci ildə imzalanmış nə əsasən Fələstində bir yəhudi məskəni yaradılmışdır. Bu üsyanın nəticələri bu günə qədər bir çox problemlərə səbəb olmuşdur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Military Intelligence and the Arab Revolt: The first modern intelligence war (azərb. Hərbi Zəka və Ərəb Üsyanı: İlk müasir zəka müharibəsi), Polli a. Mohs, ISBN 1-134-19254-1, Routledge, səhifə 41.
- Deyvid Mörfi, (Pitr Dennis tərəfindən illistrasiya edilmişdir), The Arab Revolt 1916–18: Lawrence Sets Arabia Ablaze (azərb. Ərəb üsyanı 1916-18: Lourens Ərəbistanı Parıldatdı), Osprey Publishing, 2008, p. 26.
- * Mehmet Bahadir Dördüncü, Mecca-Medina: the Yıldız albums of Sultan Abdülhamid II, Tughra Books, 2006, ISBN 1-59784-054-8, səhifə 29.
- Erikson 2001, səh. 238, Appendix F
- Statistics of the Military Effort of the British Empire During the Great War 1914–1920, The War Office, səh. 633: 1918-ci ildə Suriya və Fələstində ərəb üsyançılar tərəfindən alınmış 8.000 əsir, Bitaniyalılar tərəfindən alınanlarla birlikdə 98.600 əsir.
- Parnell, səh. 75: 1916-cı ilin axırlarında 6,000 əsir alınmışdır
- Süleyman Beyoğlu, The end broken point of Turkish - Arabian relations: The evacuation of Medine, Atatürk Atatürk Research Centre Journal (Number 78, Edition: XXVI, November 2010) (Turkish). 8,000 Ottoman troops surrendered at the end of the Siege of Medina and were evacuated to Egypt afterwards.
- Sean McMeekin, The Berlin-Baghdad Express, p.288,297
- "Mustafa Bostancı, "Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nin Hicaz'da Hâkimiyet Mücadelesi"". 2015-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-09-26.
Ədəbiyyat
- Fromkin, Deyvid (1989). A Peace to End All Peace (azərb. Bütün Sülhləri Sona Çatdıran Sülh). Avon Kitablar.
- Korda, Maykl, Hero: The Life and Legend of Lawrence of Arabia (azərb. Qəhrəman: Ərəbistan Lourensinin Həyatı və Əfsanəsi). ISBN 978-0-06-171261-6.
- Lourens, T. E. (1935). Seven Pillars of Wisdom (azərb. Hikmətin Yeddi Pilləsi). Dabldey, Doran, və Ko.
Xarici keçidlər
- Ərəb üsyanının tarixi ( rəsmi saytında)
- PBS-də Ərəb üsyanı
- Tomas Edvard Lourensin Fələstinə dair yazdığı məktubları Şapel Manuskript Fondu
- Ərəbistanda Üsyan by
- Müharibə arabaları: Tomas Edvard Lourens və zirehli Rolls-Roys ərəb çölünü idarə etdi, , 10 avqust 2017, .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ereb usyani ereb الثورة العربية Al Thawra al Arabiyya turk Arap Isyani Ayaklanmasi ing Arab Revolt Yaxin Serqde musteqil ereb dovletlerinin formalasmasina sebeb olan 1916 1918 ci illerde bas vermis Ereb usyaniBirinci dunya muharibesiErebistan sehrasinda ereb usyani bayragi dasiyan ereb ordusunun esgerleri Tarix Iyun 1916 Oktyabr 1918Yeri Erebistan yarimadasiSebebi Etnik munaqise ereb milliyetciliyiNeticesi Ereblerin qelebesi Sevr muqavilesiErazi deyisikliyi Erebler musteqillik elde etdiler Osmanli Hicaz ve Yemen torpaqlarini itirdi Munaqise terefleriOsmanli Imperiyasi Hicaz kralligiKomandan lar Camal pasa Fexreddin pasa Muhiddin pasa Otto Liman fon Sanders Huseyn ibn Eli Feysel ibn Huseyn Edmund Allenbi T E LourensTereflerin quvvesimay 1916 6 500 7 000 sentyabr 1918 23 000 iyun 1916 30 000 1918 50 000ItkilerOlu 5 000 10 000 xestelikden Yarali 10 000 Esir 22 000 Bilinmir Vikianbarda elaqeli mediafayllarArxa planOsmanli Imperiyasinin vilayetlerinden biri olan Hicaz valiler terefinden idare olunurdu Vilayetin idareciyilinde validen basqa Peygamber soyundan ve mehdudi selahiyyetlere sahib olan bir emir movcud idi Bu emirlerden sonuncusu olan Serif Huseyn vezir rutbesiyle Dovlet Surasinin bir uzvu olmasina baxmayaraq Serif Abdi Lillah Pasanin 1908 ci ilde birden vefati uzerine Mekke emiri tituluna layiq gorulmus ve oraya gonderilmisdir Serif Huseyn II Edbulhemidin iqtidari zamani etibarsiz gorulerek Istanbulda saxlanilmis ve Dovlet Surasinin uzvu olmusdur Ittihad ve Tereqqi partiyasi rehberliye geldikden sonra bu veziyyet uzerine onu Mekke emiri tituluna layiq gormusdur Mekke emiri Serif Huseyn ve bolgenin Osmanli valisi arasindaki anlasilmazliq usyanin temellerinden biri idi 1865 ci ilde Erebistan yarimadasinda milliyyetci ereb teskilatlari qurulmaga baslandi Birinci Dunya Muharibesi esnasinda Serif Huseynin oglu Emir Feyselin basciliginda ve ve un da uzv oldugu Serif Huseynin Osmanli dovletine qarsi muharibe elan etmesi ve Antanta dovletlerinin komeyi bir ereb hokumeti tesisini meqsed qoyan bir cemiyyet qurulmusdur Britaniya ile razilasmaSerif Huseynin usyan fikri 1914 cu ilin fevral ayinin ilk heftesinde Misirde oglu Emrah Abdullah ile gorusden sonra Britaniya hakimiyyeti ile davamli irelileyis elde etdi Serif Huseyn 1 iyul 1915 tarixinde Britaniyaya ilk teklifini gondermis ve oz xususi mektubunda Mersin ve Adanadan Mosul seherine qeder cekilecek cenub xettinde ereblerin musteqil bir hokumet qurmasina icaze verimesi sertiyle aid oldugu Osmanli xelifeliyine qarsi usyan edeceyini bildirmisdir Serif Huseyn ve Britaniya arasindaki danisiqlar nehayet 10 mart 1916 tarixinde qarsiliqli razilasma ile tamamlandi 6 noyabr 1916 tarixine qeder Serif Huseyne 773 min funt sterlinq maddi destek verilmisdir UsyanSerif Huseyn 10 iyun 1916 tarixinde Osmanli dovletine qarsi usyan baslatdi ve ozunu Ereb Olkelerinin Krali elan etdi Lakin 3 yanvar 1917 tarixinde Britaniya ve onun muttefiqleri bu titulu uygun gormediler ve onu musteqil bir idareci ve resmi olaraq Hicazin Hokmdari ve Hakimiyyeti olaraq tanidilar Huseynin ozunu butun ereb olkelerinin padsahi oldugunu elan etmesi u cox narahat etmisdi Bunun uzerine Iran korfezindeki Britanya mesulu onu indiki Kuveyte devet edib ona hem silah hem de maddi yardim etme ve hemcinin Huseyinin onun sexsi islerine qarismama ve Ereblerin Krali olaraq erebler adina danisma qarantiyalarini vermisdir Buna qarsi Huseyne qarsi hec bir hereket etmeyecekdir Britaniyalilarin Ebduleziz ibn Seude cox tolerant olmasinin sebebi Huseyni Erebistan yarimadasinda Samda ve Iraqda Osmanlilara qarsi mubarize etmemesini temin etmek idi NeticeBir terefden 1916 ci ilden beri ereb usyancilarina qarsi mubarize aparan Osmanli Imperiyasi 1918 ci ilde imzaladigi Mudros muqavilesine esasen bolgeden cekilmisdir Ereb usyanindan sonra Britaniye Serif Huseyne ved etdiyi torpaqlari vermemisdir 1917 ci ilde imzalanmis ne esasen Felestinde bir yehudi meskeni yaradilmisdir Bu usyanin neticeleri bu gune qeder bir cox problemlere sebeb olmusdur Hemcinin baxOsmanli Erebistani Ereb bahariIstinadlarMilitary Intelligence and the Arab Revolt The first modern intelligence war azerb Herbi Zeka ve Ereb Usyani Ilk muasir zeka muharibesi Polli a Mohs ISBN 1 134 19254 1 Routledge sehife 41 Deyvid Morfi Pitr Dennis terefinden illistrasiya edilmisdir The Arab Revolt 1916 18 Lawrence Sets Arabia Ablaze azerb Ereb usyani 1916 18 Lourens Erebistani Parildatdi Osprey Publishing 2008 p 26 Mehmet Bahadir Dorduncu Mecca Medina the Yildiz albums of Sultan Abdulhamid II Tughra Books 2006 ISBN 1 59784 054 8 sehife 29 Erikson 2001 seh 238 Appendix F Statistics of the Military Effort of the British Empire During the Great War 1914 1920 The War Office seh 633 1918 ci ilde Suriya ve Felestinde ereb usyancilar terefinden alinmis 8 000 esir Bitaniyalilar terefinden alinanlarla birlikde 98 600 esir Parnell seh 75 1916 ci ilin axirlarinda 6 000 esir alinmisdir Suleyman Beyoglu The end broken point of Turkish Arabian relations The evacuation of Medine Ataturk Ataturk Research Centre Journal Number 78 Edition XXVI November 2010 Turkish 8 000 Ottoman troops surrendered at the end of the Siege of Medina and were evacuated to Egypt afterwards Sean McMeekin The Berlin Baghdad Express p 288 297 Mustafa Bostanci Birinci Dunya Savasi nda Osmanli Devleti nin Hicaz da Hakimiyet Mucadelesi 2015 02 16 tarixinde Istifade tarixi 2017 09 26 EdebiyyatFromkin Deyvid 1989 A Peace to End All Peace azerb Butun Sulhleri Sona Catdiran Sulh Avon Kitablar Korda Maykl Hero The Life and Legend of Lawrence of Arabia azerb Qehreman Erebistan Lourensinin Heyati ve Efsanesi ISBN 978 0 06 171261 6 Lourens T E 1935 Seven Pillars of Wisdom azerb Hikmetin Yeddi Pillesi Dabldey Doran ve Ko Xarici kecidlerEreb usyaninin tarixi resmi saytinda PBS de Ereb usyani Tomas Edvard Lourensin Felestine dair yazdigi mektublari Sapel Manuskript Fondu Erebistanda Usyan by Muharibe arabalari Tomas Edvard Lourens ve zirehli Rolls Roys ereb colunu idare etdi 10 avqust 2017