Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İvazpaşazadə İbrahim Bəyəfəndi (1715 və ya 1720, Konstantinopol – 18 aprel 1798) — Osmanlı alimi və şeyxülislamı. Atası Hacı İvaz Mehmed Paşa I Mahmud, qardaşı isə III Mustafa dönəminin sədrəzəmlərindəndir. Atası vəzir olduğu üçün "bəy", üləma zümrəsinə mənsub olduğu üçün "əfəndi" ünvanı almış, bu səbəblə bir çox tarixi mənbələrdə "bəyəfəndi" ünvanıyla anılmışdır.
| İvazpaşazadə İbrahim Bəyəfəndi | |
|---|---|
| Əvvəlki | Dürrizadə Mustafa Əfəndi |
| Sonrakı | |
| 31 mart 1785 – 22 iyun 1785 | |
| Əvvəlki | Dürrizadə Mehmed Ataullah Əfəndi |
| Sonrakı | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1715 və ya 1720 |
| Doğum yeri | İstanbul, Osmanlı imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Atası | Hacı İvaz Mehmed Paşa |
| Uşağı | Qazı Mustafa Əfəndi |
Həyatı
İstanbulda dünyaya gəlmişdir. Doğum tarixi bəzi mənbələrdə 1715, bəzi mənbələrdə isə 1720-ci il olaraq qeyd edilir. Atası Hacı İvaz Mehmed Paşa I Mahmud, qardaşı isə III Mustafa dönəminin sədrəzəmlərindəndir. Təhsiliylə bağlı yetərli məlumat olmasa da, atasının çevrəsindəki alim və müdərrislərdən dərs aldığı ehtimal olunur. 1734-cü ildə gənc yaşda müdərris olaraq xidmətə başlamış, çox keçmədən 1739-cu ildə qazı olaraq təyin olunmuşdur. 1746-cı ildə Bursa, 1749-cu ildə Mədinə, 17 iyun 1752-ci ildə isə İstanbul qazılığına yüksəldi. 1753-cü ilin noyabrına qədər bu vəzifədə qaldıqdan sonra 1760-cı ilin fevralında Anadolu qazəsgərliyinə namizəd göstərilərək ikinci dəfə İstanbul qazısı təyin edildi. 11 ay bu vəzifədə qaldıqdan sonra 21 avqust 1761-ci ildə Anadolu qazəsgəri, 11 sentyabr 1766-cı ildə Rumeli qazəsgərliyinə yüksəldi. Sonuncu xidmətindən sonra uzun müddət dövlət vəzifələrindən uzaq qalsa da, 24 dekabr 1771-ci ildə ikinci dəfə Rumeli qazəsgərliyinə gətirildi. Xidmət müddətinin tamamlanması səbəbilə 12 dekabr 1772-ci ildə vəzifədən ayrıldı. 29 sentyabr 1774-cü ildə Dürrizadə Mustafa Əfəndinin yerinə şeyxülislamlığa gətirildi. Sultan Əbdülhəmid ona böyük rəğbət bəsləmiş, dövlət işləri haqqında fikrini almış və Çırağan sarayı yaxınlığında bir sahil sarayı hədiyyə etmişdi. İbrahim Bəyəfəndini tez-tez öz köşkündə ziyarət edən Sultan Əbdülhəmid, bu ziyarətlərdən birində şeyxülislamın Saloniki qazısı olan oğlu Mustafa Əfəndini Məkkə qazılığına namizəd təyin etdi (12 dekabr 1774). Qısa zamanda sarayda nüfuz qazanan İbrahim Bəyəfəndi, 1775-ci ilin iyulunda Dolmabağça sarayında keçirilən bir məclisdə sədrəzəm İzzət Mehmed Paşa ilə dalaşmış, bu sərt mübahisədən narazı olan Sultan Əbdülhəmid öncə sədrəzəmi, 22 gün sonra isə şeyxülislamı vəzifədən aldı (29 iyul 1775).
Vəzifədən alındıqdan sonra Çırağan yaxınlığındakı sahil köşkündə ev həbsinə alınan İbrahim Bəyəfəndi, daha sonra uzun müddət Beykozdakı köşkündə yaşadı. Bu müddət ərzində saraydakı hadisələri uzaqdan izlədi və dönəmin siyasi hadisələrində fəal rol oynadı. Xüsusilə Xəlil Həmid Paşanın Sultan Əbdülhəmidi devirmə təşəbbüsünü Əsma Sultan vasitəsilə padşaha xəbər verməsi onun yenidən şeyxülislamlığa yüksəlməsinə yol açdı. Xəlil Həmid Paşa ilə birlikdə taxt çevrilişinə adı qarışan şeyxülislam Dürrizadə Ataullah Əfəndinin vəzifədən alınması ilə 31 mart 1785-ci ildə ikinci dəfə vəzifəyə yüksəldi. Ancaq tarixi mənbələrə görə, hiyləgərliyi və rüşvətə meyilliyi səbəbilə çox keçmədən 22 iyun 1785-ci ildə vəzifədən alındı.
Vəzifədən alınmasına baxmayaraq saray mənsublarını tez-tez köşkünə dəvət etməsi, siyasi hadisələrə müdaxilə etməsi və bəzi dövlət işləriylə bağlı şayələr yayması səbəbilə vəzifədən alındıqdan 85 gün sonra İstanbuldan uzaqlaşdırıldı və Ankaraya göndərildi. 1786-cı ilin aprelində öz xahişiylə sürgün yeri Bursa olaraq dəyişdirildi və Sultan Əbdülhəmidin vəfatına qədər orada qaldı. III Səlimin taxta çıxmasıyla İstanbuldakı sahil köşkündə ev həbsinə alınma şərtiylə İstanbula gəlişinə icazə verildi. Buna baxmayaraq Sultan Səlim şahzadəliyi dönəmində baş tutan hadisələr və Xəlil Həmid Paşanın edamıyla nəticələnən taxt çevrilişinin üzə çıxmasında İbrahim Bəyəfəndini günahlandırırdı. Bu səbəblə onun bir çox məsələylə bağlı xahişlərini geri çevirdi. 1 fevral 1790-cı ildə Anadolu, 5 ay sonra isə Rumeli qazəsgərliyinə gətirilən oğlu Mustafa Əfəndi acgözlüyü səbəbilə vəzifədən alınmış, 4 sentyabrda Kipr adasına sürgün edilmişdi. Mustafa Əfəndi isə sürgündə çox yaşaya bilmədi və bir il sonra vəfat etdi. Oğlunun vəfatından sonra nəvəsi Abdullah Əfəndini (ö. 1800) yanına aldıran İbrahim Bəyəfəndi nəvəsinin yaşının az olmasına baxmayaraq Sultan Səlimdən onun müdərrisliyə təyin edilməsini xahiş etmiş, ancaq onun bu xahişi də qəbul edilməmişdir. Bütün bu hadisələrin ardından 18 aprel 1798-ci ildə vəfat etmiş, cənazəsi Bəyazid məscidinin həyətinə dəfn edilmişdir.
Mənbə
- Çeşmîzâde, Târih (nşr. Bekir Kütükoğlu), İstanbul 1959, s. 53.
- Şem‘dânîzâde, Müri’t-tevârîh (Aktepe), I, 145–146, 162; II-B, 87, 90; III, 30–31, 67.
- Halil Nûri, Târih, İÜ Ktp., TY, nr. 5996, vr. 258a, 258b.
- Sâdullah Enverî, Târih, İÜ Ktp., TY, nr. 5994, vr. 4b.
- Vâsıf, Târih, I, 202, 215; a.e. (İlgürel), s. 126, 234–235, 264, 287–288, 335–336.
- Devhatü’l-meşâyih, s. 105–106.
- Cevdet, Târih, III, 130, 150, 262; IV, 271–272, 273.
- Sicill-i Osmânî, I, 143.
- İlmiyye Salnâmesi, s. 542.
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, IV/2, s. 495–496.
- a.mlf., "Sadrâzam Halil Hamid Paşa", TM, V (1936), s. 239, 247, 249, 250.
- Danişmend, Kronoloji2, V, 104, nr. 107, 113
İstinadlar
- Kethüda Said Efendi Tarihi (haz. Ahmet Özcan, yüksek lisans tezi, 1999), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, vr. 29a.
- Edib Mehmed Emin, Târih, İÜ Ktp., TY, nr. 3220, vr. 50b-51a, 51b, 53b, 60b, 74a, 76b, 77a, 92a.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ivazpasazade Ibrahim Beyefendi 1715 ve ya 1720 Konstantinopol 18 aprel 1798 Osmanli alimi ve seyxulislami Atasi Haci Ivaz Mehmed Pasa I Mahmud qardasi ise III Mustafa doneminin sedrezemlerindendir Atasi vezir oldugu ucun bey ulema zumresine mensub oldugu ucun efendi unvani almis bu sebeble bir cox tarixi menbelerde beyefendi unvaniyla anilmisdir Ivazpasazade Ibrahim Beyefendi105 Osmanli seyxulislamiEvvelkiDurrizade Mustafa EfendiSonraki111 Osmanli seyxulislami31 mart 1785 22 iyun 1785EvvelkiDurrizade Mehmed Ataullah EfendiSonrakiSexsi melumatlarDogum tarixi 1715 ve ya 1720Dogum yeri Istanbul Osmanli imperiyasiVefat tarixi 18 aprel 1798Atasi Haci Ivaz Mehmed PasaUsagi Qazi Mustafa EfendiHeyatiIstanbulda dunyaya gelmisdir Dogum tarixi bezi menbelerde 1715 bezi menbelerde ise 1720 ci il olaraq qeyd edilir Atasi Haci Ivaz Mehmed Pasa I Mahmud qardasi ise III Mustafa doneminin sedrezemlerindendir Tehsiliyle bagli yeterli melumat olmasa da atasinin cevresindeki alim ve muderrislerden ders aldigi ehtimal olunur 1734 cu ilde genc yasda muderris olaraq xidmete baslamis cox kecmeden 1739 cu ilde qazi olaraq teyin olunmusdur 1746 ci ilde Bursa 1749 cu ilde Medine 17 iyun 1752 ci ilde ise Istanbul qaziligina yukseldi 1753 cu ilin noyabrina qeder bu vezifede qaldiqdan sonra 1760 ci ilin fevralinda Anadolu qazesgerliyine namized gosterilerek ikinci defe Istanbul qazisi teyin edildi 11 ay bu vezifede qaldiqdan sonra 21 avqust 1761 ci ilde Anadolu qazesgeri 11 sentyabr 1766 ci ilde Rumeli qazesgerliyine yukseldi Sonuncu xidmetinden sonra uzun muddet dovlet vezifelerinden uzaq qalsa da 24 dekabr 1771 ci ilde ikinci defe Rumeli qazesgerliyine getirildi Xidmet muddetinin tamamlanmasi sebebile 12 dekabr 1772 ci ilde vezifeden ayrildi 29 sentyabr 1774 cu ilde Durrizade Mustafa Efendinin yerine seyxulislamliga getirildi Sultan Ebdulhemid ona boyuk regbet beslemis dovlet isleri haqqinda fikrini almis ve Ciragan sarayi yaxinliginda bir sahil sarayi hediyye etmisdi Ibrahim Beyefendini tez tez oz koskunde ziyaret eden Sultan Ebdulhemid bu ziyaretlerden birinde seyxulislamin Saloniki qazisi olan oglu Mustafa Efendini Mekke qaziligina namized teyin etdi 12 dekabr 1774 Qisa zamanda sarayda nufuz qazanan Ibrahim Beyefendi 1775 ci ilin iyulunda Dolmabagca sarayinda kecirilen bir meclisde sedrezem Izzet Mehmed Pasa ile dalasmis bu sert mubahiseden narazi olan Sultan Ebdulhemid once sedrezemi 22 gun sonra ise seyxulislami vezifeden aldi 29 iyul 1775 Vezifeden alindiqdan sonra Ciragan yaxinligindaki sahil koskunde ev hebsine alinan Ibrahim Beyefendi daha sonra uzun muddet Beykozdaki koskunde yasadi Bu muddet erzinde saraydaki hadiseleri uzaqdan izledi ve donemin siyasi hadiselerinde feal rol oynadi Xususile Xelil Hemid Pasanin Sultan Ebdulhemidi devirme tesebbusunu Esma Sultan vasitesile padsaha xeber vermesi onun yeniden seyxulislamliga yukselmesine yol acdi Xelil Hemid Pasa ile birlikde taxt cevrilisine adi qarisan seyxulislam Durrizade Ataullah Efendinin vezifeden alinmasi ile 31 mart 1785 ci ilde ikinci defe vezifeye yukseldi Ancaq tarixi menbelere gore hiylegerliyi ve rusvete meyilliyi sebebile cox kecmeden 22 iyun 1785 ci ilde vezifeden alindi Vezifeden alinmasina baxmayaraq saray mensublarini tez tez koskune devet etmesi siyasi hadiselere mudaxile etmesi ve bezi dovlet isleriyle bagli sayeler yaymasi sebebile vezifeden alindiqdan 85 gun sonra Istanbuldan uzaqlasdirildi ve Ankaraya gonderildi 1786 ci ilin aprelinde oz xahisiyle surgun yeri Bursa olaraq deyisdirildi ve Sultan Ebdulhemidin vefatina qeder orada qaldi III Selimin taxta cixmasiyla Istanbuldaki sahil koskunde ev hebsine alinma sertiyle Istanbula gelisine icaze verildi Buna baxmayaraq Sultan Selim sahzadeliyi doneminde bas tutan hadiseler ve Xelil Hemid Pasanin edamiyla neticelenen taxt cevrilisinin uze cixmasinda Ibrahim Beyefendini gunahlandirirdi Bu sebeble onun bir cox meseleyle bagli xahislerini geri cevirdi 1 fevral 1790 ci ilde Anadolu 5 ay sonra ise Rumeli qazesgerliyine getirilen oglu Mustafa Efendi acgozluyu sebebile vezifeden alinmis 4 sentyabrda Kipr adasina surgun edilmisdi Mustafa Efendi ise surgunde cox yasaya bilmedi ve bir il sonra vefat etdi Oglunun vefatindan sonra nevesi Abdullah Efendini o 1800 yanina aldiran Ibrahim Beyefendi nevesinin yasinin az olmasina baxmayaraq Sultan Selimden onun muderrisliye teyin edilmesini xahis etmis ancaq onun bu xahisi de qebul edilmemisdir Butun bu hadiselerin ardindan 18 aprel 1798 ci ilde vefat etmis cenazesi Beyazid mescidinin heyetine defn edilmisdir MenbeCesmizade Tarih nsr Bekir Kutukoglu Istanbul 1959 s 53 Sem danizade Muri t tevarih Aktepe I 145 146 162 II B 87 90 III 30 31 67 Halil Nuri Tarih IU Ktp TY nr 5996 vr 258a 258b Sadullah Enveri Tarih IU Ktp TY nr 5994 vr 4b Vasif Tarih I 202 215 a e Ilgurel s 126 234 235 264 287 288 335 336 Devhatu l mesayih s 105 106 Cevdet Tarih III 130 150 262 IV 271 272 273 Sicill i Osmani I 143 Ilmiyye Salnamesi s 542 Uzuncarsili Osmanli Tarihi IV 2 s 495 496 a mlf Sadrazam Halil Hamid Pasa TM V 1936 s 239 247 249 250 Danismend Kronoloji2 V 104 nr 107 113IstinadlarKethuda Said Efendi Tarihi haz Ahmet Ozcan yuksek lisans tezi 1999 Kirikkale Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu vr 29a Edib Mehmed Emin Tarih IU Ktp TY nr 3220 vr 50b 51a 51b 53b 60b 74a 76b 77a 92a