Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Üç xalq prinsipi (millətçilik, demokratiya və xalq rifahı) - (Sanmin doktrinası - ənənəvi Çin heroqlifləri ilə: 三民主義, sadələşdirilmiş Çin heroqlifləri ilə: 三民主义, Pinyin (pīnyīn) - Çin yazısının ən çox istifadə olunan latın transkripsiyası sistemi ilə: Sān Mín Zhǔyì, Palladiya - Çin yazısının rus dilində ümumi qəbul edilmiş transkripsiya sistemi ilə : сань минь чжуи) - Çin filosofu və siyasi xadimi Sun Yatsen tərəfindən işlənilmiş və təkmilləşdirilmiş siyasi doktrina. Çinin azad, çiçəklənən və güclü dövlətə çevrilməsinə istiqamətləndirilmiş siyasi fəlsəfənin tərkib hissəsi.
"Üç xalq prinsipi" ideologiyası daha çox Çin Respublikasının (Tayvan) dövlət quruluşu haqqında baxışlar sistemi və Homindan ideologiyası əsasında formalaşmışdır. Bu "xalq prinsipləri" Tayvanın dövlət himninin birinci sətrində və və Tayvan Konstitusiyasının birinci maddəsində də öz əksini tapmışdır .
Prinsiplərin təsviri
Millətçilik
Millətçilik prinsipi - ənənəvi Çin heroqlifləri ilə: 民族主義, sadələşdirilmiş Çin heroqlifləri ilə: 民族主义, Pinyin (pīnyīn) - Çin yazısının ən çox istifadə olunan latın transkripsiyası sistemi ilə: mínzú zhǔyì, Palladiya - Çin yazısının rus dilində ümumi qəbul edilmiş transkripsiya sistemi ilə : миньцзу чжуи) - imperialist dövlətlərinin dominionluğundan azad olunmasını nəzərdə tuturdu. Sun Yatsen hesab edirdi ki, bu məqsədə çatmaq üçün "vətəndaş millətçiliyi"nin (etnik mərkəzləşdirilmənin əksinə) inkişaf etdirilməsi və Çinin müxtəlif xalqlarının, ilk növbədə, beş əsas xalqın (xantsıların, monqolların, tibetlilərin, mancurların və uyğurların bir hissəsini təşkil edən müsəlmanların) birləşdirilməsi zəruridir. Bu beş xalqın birliyi Çin Respublikasının (1911-1928) beş rəngli bayrağında öz ifadəsini tapmışdır. Əslində isə bu nəzəriyyə həmin xalqların süni şəkildə mancur mənşəli süqutundan sonra özünüidarə hüququ almış xantsıların milli dövlətinin - Çin Respublikasının tərkibinə daxil edilməsini nəzərdə tuturdu.
Xalq hakimiyyəti
Demokratiya prinsipi - ənənəvi Çin heroqlifləri ilə: 民權主義, sadələşdirilmiş Çin heroqlifləri ilə: 民权主义, Pinyin (pīnyīn) - Çin yazısının ən çox istifadə olunan latın transkripsiyası sistemi ilə: mínquán zhǔyì, Palladiya - Çin yazısının rus dilində ümumi qəbul edilmiş transkripsiya sistemi ilə : миньцюань чжуи) - qərb yönümlü konstitusiya idarəçiliyinə uyğun gəlirdi. Sun Yatsenin ideyasına əsasən Çinin siyasi həyatı üçün ən ideal variant hakimiyyətin iki yerə bölünməsidir:
Siyasi hakimiyyət
Siyasi hakimiyyət - ənənəvi Çin heroqlifləri ilə: 政權, sadələşdirilmiş Çin heroqlifləri ilə: 政权, Pinyin (pīnyīn) - Çin yazısının ən çox istifadə olunan latın transkripsiyası sistemi ilə: zhèngquán, Palladiya - Çin yazısının rus dilində ümumi qəbul edilmiş transkripsiya sistemi ilə : чжэнцюань) Qərbdə olduğu kimi vətəndaşlıq hüquqlarının və parlament hüquqlarının siyasi tələblərdə ifadə olunması. Bu kateqoriyaya hüququn dörd növü daxil idi - seçki hüququ, seçilmiş nümayəndələrin geri şağrılması hüqüqu, qanunvericilik təşəbbüsü hüququ və referendum hüququ. Bu prinsiplərə uyğun olaraq Çin Respublikasının Milli Məclisi yaradıldı.
Dövlət idarəçiliyi hakimiyyəti
Dövlət idarəçiliyi hakimiyyəti - ənənəvi Çin heroqlifləri ilə: 治權, sadələşdirilmiş Çin heroqlifləri ilə: 治权, Pinyin (pīnyīn) - Çin yazısının ən çox istifadə olunan latın transkripsiyası sistemi ilə: zhìquán, Palladiya - Çin yazısının rus dilində ümumi qəbul edilmiş transkripsiya sistemi ilə : чжицюань). Sun Yatsen hakimiyyətin üç qolu (qanunverici, icraedici və məhkəmə hakimiyyəti) barədə Monteskyö Şarl Luiyə məxsus nəzəriyyəni geniləndirərək onu hakimiyyətin beş qolu barədə Çin ənənəsi ilə birləşdirmək məqsədilə nəzarətedici və imtahanedici (seleksiya) qollarını da əlavə etdi. İlk vaxtlar qanunverici hakimiyyət dövlət idarəçiliyi hakimiyyətinin tərkib hissəsi hesab edilsə də, siyasi hakimiyyətə daxil olan milli parlamentlə bərabər səviyyəli hesab olunmurdu.
Xalq rifahı
Xalq rifahı prinsipi - ənənəvi Çin heroqlifləri ilə:民生主義, sadələşdirilmiş Çin heroqlifləri ilə: 民生主义, Pinyin (pīnyīn) - Çin yazısının ən çox istifadə olunan latın transkripsiyası sistemi ilə: mínshēng zhǔyì, Palladiya - Çin yazısının rus dilində ümumi qəbul edilmiş transkripsiya sistemi ilə : миньшэн чжуи) - Sun Yatsen tərəfindən sənaye iqtisadiyyatının yaradılması və kəndlilərin torpaq sahibliyində bərabərliyinin təmin edilməsi kimi dərk olunurdu. Sonuncu nəzəriyyə Amerika mütəfəkkiri Henri Corcun təsiri nəticəsində yaranmışdır, torpaq sahəsinin dəyərinə görə müəyyən edilən Tayvan vergisi də məhz bu nəzəriyyənin bəhrəsidir. Sun Yatsen mövcud olmaq üçün tələb olunan vəsaitləri dörd yerə (ərzaq, paltar, yaşayış evi və nəqliyyat) bölürdü və qeyd edirdi ki, Çin hökuməti kimi ideal bir dövlət əhalinin bu zəruri tələbatla təmin olunmasını planlaşdırmağa qadir olmalıdır. Xalq rifahı prinsipini bəzən sosializm quruluşu kimi başa düşürdülər.
"Üç xalq prinsipi"nin mənbələri
"Üç xalq prinsipi" ideologiyası Sun Yatsen ABŞ-da olarkən aldığı təcrübənin nəticəsi kimi meydana gəlmişdir. Bu nəzəriyyədə Amerika siyasi fikrinin bir sıra elementləri özünü büruzə verir. Sun Yatsen qeyd edirdi ki, o, Avraam Linkolnun "xalqın içərisindən çıxan, xalqın yaratdığı və xalq üçün yaranan hökumət" sözlərindən riqqətə gəlmişdir. Bundan başqa, Konfutsiçilik ideologiyası da Sun Yatsenin baxışlarına ciddi təsir göstərmişdir.
Bu prinsiplərin ən dəqiq ifadə forması dostu Xuan Çanqu tərəfindən toplanan, Sun Yatsenin özü tərəfindən redaktə olunan, Sun Yatsenin nitqlərindən ibarət külliyyatda öz əksini tapmışdır.
Mənbə
- Sun Yat-sen, translated by Pasquale d'Elia.The Triple Demism of Sun Yat-Sen. New York: AMS Press, Inc., 1974.
- Johannes Chang: Sun Yat-sen - Seine Lehre und seine Bedeutung in: JCSW 1 [1960] S.179-194
- Stéphane Corcuff, « Une remise en cause des trois principes du peuple ? L'avenir d'une idéologie », Perspectives chinoises, 1995,
Həmçinin bax
Xarici keçid
- Сунь Ятсен — Энциклопедия «Вокруг света»
- СУНЬ ЯТСЕН | Онлайн Энциклопедия Кругосвет
İstinad
- Stéphane Corcuff (editor) Memories of the Future: National Identity Issues and the Search for a New Taiwan 2018-10-27 at the Wayback Machine.
- http://www.humanities.edu.ru/db/msg/81535 2010-11-26 at the Wayback Machine Конституция Китайской республики (Тайвань)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Uc xalq prinsipi milletcilik demokratiya ve xalq rifahi Sanmin doktrinasi enenevi Cin heroqlifleri ile 三民主義 sadelesdirilmis Cin heroqlifleri ile 三民主义 Pinyin pinyin Cin yazisinin en cox istifade olunan latin transkripsiyasi sistemi ile San Min Zhǔyi Palladiya Cin yazisinin rus dilinde umumi qebul edilmis transkripsiya sistemi ile san min chzhui Cin filosofu ve siyasi xadimi Sun Yatsen terefinden islenilmis ve tekmillesdirilmis siyasi doktrina Cinin azad ciceklenen ve guclu dovlete cevrilmesine istiqametlendirilmis siyasi felsefenin terkib hissesi Uc xalq prinsipi ideologiyasi daha cox Cin Respublikasinin Tayvan dovlet qurulusu haqqinda baxislar sistemi ve Homindan ideologiyasi esasinda formalasmisdir Bu xalq prinsipleri Tayvanin dovlet himninin birinci setrinde ve ve Tayvan Konstitusiyasinin birinci maddesinde de oz eksini tapmisdir Prinsiplerin tesviriMilletcilik Milletcilik prinsipi enenevi Cin heroqlifleri ile 民族主義 sadelesdirilmis Cin heroqlifleri ile 民族主义 Pinyin pinyin Cin yazisinin en cox istifade olunan latin transkripsiyasi sistemi ile minzu zhǔyi Palladiya Cin yazisinin rus dilinde umumi qebul edilmis transkripsiya sistemi ile minczu chzhui imperialist dovletlerinin dominionlugundan azad olunmasini nezerde tuturdu Sun Yatsen hesab edirdi ki bu meqsede catmaq ucun vetendas milletciliyi nin etnik merkezlesdirilmenin eksine inkisaf etdirilmesi ve Cinin muxtelif xalqlarinin ilk novbede bes esas xalqin xantsilarin monqollarin tibetlilerin mancurlarin ve uygurlarin bir hissesini teskil eden muselmanlarin birlesdirilmesi zeruridir Bu bes xalqin birliyi Cin Respublikasinin 1911 1928 bes rengli bayraginda oz ifadesini tapmisdir Eslinde ise bu nezeriyye hemin xalqlarin suni sekilde mancur menseli suqutundan sonra ozunuidare huququ almis xantsilarin milli dovletinin Cin Respublikasinin terkibine daxil edilmesini nezerde tuturdu Xalq hakimiyyeti Demokratiya prinsipi enenevi Cin heroqlifleri ile 民權主義 sadelesdirilmis Cin heroqlifleri ile 民权主义 Pinyin pinyin Cin yazisinin en cox istifade olunan latin transkripsiyasi sistemi ile minquan zhǔyi Palladiya Cin yazisinin rus dilinde umumi qebul edilmis transkripsiya sistemi ile mincyuan chzhui qerb yonumlu konstitusiya idareciliyine uygun gelirdi Sun Yatsenin ideyasina esasen Cinin siyasi heyati ucun en ideal variant hakimiyyetin iki yere bolunmesidir Siyasi hakimiyyet Siyasi hakimiyyet enenevi Cin heroqlifleri ile 政權 sadelesdirilmis Cin heroqlifleri ile 政权 Pinyin pinyin Cin yazisinin en cox istifade olunan latin transkripsiyasi sistemi ile zhengquan Palladiya Cin yazisinin rus dilinde umumi qebul edilmis transkripsiya sistemi ile chzhencyuan Qerbde oldugu kimi vetendasliq huquqlarinin ve parlament huquqlarinin siyasi teleblerde ifade olunmasi Bu kateqoriyaya huququn dord novu daxil idi secki huququ secilmis numayendelerin geri sagrilmasi huququ qanunvericilik tesebbusu huququ ve referendum huququ Bu prinsiplere uygun olaraq Cin Respublikasinin Milli Meclisi yaradildi Dovlet idareciliyi hakimiyyeti Dovlet idareciliyi hakimiyyeti enenevi Cin heroqlifleri ile 治權 sadelesdirilmis Cin heroqlifleri ile 治权 Pinyin pinyin Cin yazisinin en cox istifade olunan latin transkripsiyasi sistemi ile zhiquan Palladiya Cin yazisinin rus dilinde umumi qebul edilmis transkripsiya sistemi ile chzhicyuan Sun Yatsen hakimiyyetin uc qolu qanunverici icraedici ve mehkeme hakimiyyeti barede Monteskyo Sarl Luiye mexsus nezeriyyeni genilendirerek onu hakimiyyetin bes qolu barede Cin enenesi ile birlesdirmek meqsedile nezaretedici ve imtahanedici seleksiya qollarini da elave etdi Ilk vaxtlar qanunverici hakimiyyet dovlet idareciliyi hakimiyyetinin terkib hissesi hesab edilse de siyasi hakimiyyete daxil olan milli parlamentle beraber seviyyeli hesab olunmurdu Xalq rifahi Xalq rifahi prinsipi enenevi Cin heroqlifleri ile 民生主義 sadelesdirilmis Cin heroqlifleri ile 民生主义 Pinyin pinyin Cin yazisinin en cox istifade olunan latin transkripsiyasi sistemi ile minsheng zhǔyi Palladiya Cin yazisinin rus dilinde umumi qebul edilmis transkripsiya sistemi ile minshen chzhui Sun Yatsen terefinden senaye iqtisadiyyatinin yaradilmasi ve kendlilerin torpaq sahibliyinde beraberliyinin temin edilmesi kimi derk olunurdu Sonuncu nezeriyye Amerika mutefekkiri Henri Corcun tesiri neticesinde yaranmisdir torpaq sahesinin deyerine gore mueyyen edilen Tayvan vergisi de mehz bu nezeriyyenin behresidir Sun Yatsen movcud olmaq ucun teleb olunan vesaitleri dord yere erzaq paltar yasayis evi ve neqliyyat bolurdu ve qeyd edirdi ki Cin hokumeti kimi ideal bir dovlet ehalinin bu zeruri telebatla temin olunmasini planlasdirmaga qadir olmalidir Xalq rifahi prinsipini bezen sosializm qurulusu kimi basa dusurduler Uc xalq prinsipi nin menbeleri Uc xalq prinsipi ideologiyasi Sun Yatsen ABS da olarken aldigi tecrubenin neticesi kimi meydana gelmisdir Bu nezeriyyede Amerika siyasi fikrinin bir sira elementleri ozunu buruze verir Sun Yatsen qeyd edirdi ki o Avraam Linkolnun xalqin icerisinden cixan xalqin yaratdigi ve xalq ucun yaranan hokumet sozlerinden riqqete gelmisdir Bundan basqa Konfutsicilik ideologiyasi da Sun Yatsenin baxislarina ciddi tesir gostermisdir Bu prinsiplerin en deqiq ifade formasi dostu Xuan Canqu terefinden toplanan Sun Yatsenin ozu terefinden redakte olunan Sun Yatsenin nitqlerinden ibaret kulliyyatda oz eksini tapmisdir MenbeSun Yat sen translated by Pasquale d Elia The Triple Demism of Sun Yat Sen New York AMS Press Inc 1974 Johannes Chang Sun Yat sen Seine Lehre und seine Bedeutung in JCSW 1 1960 S 179 194 Stephane Corcuff Une remise en cause des trois principes du peuple L avenir d une ideologie Perspectives chinoises 1995 Hemcinin baxSun YatsenXarici kecidSun Yatsen Enciklopediya Vokrug sveta SUN YaTSEN Onlajn Enciklopediya KrugosvetIstinadStephane Corcuff editor Memories of the Future National Identity Issues and the Search for a New Taiwan 2018 10 27 at the Wayback Machine ISBN 0765607921 http www humanities edu ru db msg 81535 2010 11 26 at the Wayback Machine Konstituciya Kitajskoj respubliki Tajvan