Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbülfəz İsmayıl oğlu Babayev (20 sentyabr 1947, Qarabağlar, Noraşen rayonu) — Texnika elmləri doktoru, professor. Amerika Birləşmiş Ştatları Nyu-York Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü. Beynəlxalq (Rusiya Federasiyası) Mühəndislik Akademiyasının həqiqi üzvü, həqiqi üzvü, AMEA Yüksək Texnologiyalar Parkının baş direktoru.
| Əbülfəz Babayev | |
|---|---|
| Əbülfəz İsmayıl oğlu Babayev | |
AMEA Yüksək Texnologiyalar Parkının baş direktoru | |
  | |
| Avqust 2005 – ? | |
| Əvvəlki | Zakir Fərəcov |
| Sonrakı | |
| |
Vəzifədədir | |
| 2000-ci ildən | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 20 sentyabr 1947 (76 yaş) |
| Doğum yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | alim |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | kimya |
Həyatı
Əbülfəz İsmayıl oğlu Babayev 1947-ci il sentyabr ayının 20-də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunun (indiki Kəngərli rayonu) Qarabağlar kəndində anadan olmuşdur.
O, 1966–1972-ci illərdə Azərbaycan Neft-Kimya İnstitutunun Kimya- texnologiya fakültəsində ali təhsil almış, "kimyaçı-mühəndis-texnoloq" ixtisasına yiyələnmişdir.
Əbülfəz Babayev 1972-ci ildə təyinatla gənc mütəxəssis kimi Azərbaycan Respublikasının 40 illiyi adına "Sintetik Kauçuk" zavodunda əmək fəaliyyətinə başlamışdır.
1972–1981-ci illərdə "Sintetik Kauçuk" zavodunda mühəndis, bölmə rəisi, Mərkəzi Elmi-Tədqiqat laboratoriyasının rəisi vəzifələrində çalışmışdır. Bu dövr ərzində zavodda keçmiş SSRİ məkanında ilk istehsal prosesi olan, xalq təsərrüfatı üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən, tibb sənayesindən başlamış, məişətdə, xüsusən də şin istehsalında geniş istifadə olunan butilkauçuk istehsalının mənimsənilməsinin təkmilləşdirilməsi ilə məşğul olmuşdur. Eləcə də prosesdə iştirak edən monomerlərin təmizlik dərəcəsinin artırılması zamanı alınan yan məhsullar əsasında xalq təsərrüfatında, xüsusilə mənzil və su kanalı tikintisi sahəsində tətbiq olunan yeni kipləşdirici elastik məmulatların istehsal texnologiyalarının işlənib-hazırlanmasında iştirak etmişdir. Onun tərəfindən alınan nəticələr müəlliflik şəhadətnamələri ilə təsdiqlənmiş, ölkəmizdə və Litva Respublikasının Şaulyay şəhərində istehsal proseslərinə başlanılmışdır.
Əbülfəz Babayev 1974–1975-ci illərin nəticələrinə əsasən, çoxsaylı ixtira və səmərəli təkliflərinə görə "Respublikanın ən yaxşı gənc səmərələşdiricisi" adına layiq görülmüşdür. Alınan elmi nəticələr əsasında o, 1980-ci ildə Moskva şəhərində D. İ. Mendeleyev adına Kimya-Texnologiya İnstitutunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir.
Alim 1981-ci ildə "Sintez Kauçuk" İstehsalat Birliyinin Mərkəzi Elmi Tədqiqat laboratoriyasının müdiri təyin olunmuşdur.
O, 1982-ci ilin sentyabr ayında SSRİ Nazirlər Kabinetinin göndərişi ilə S. Orconikidze adına Moskva Ordenli İdarəetmə İnstitutunun Sənaye, tikinti və istehsalın təşkili fakültəsində ikinci təhsil almışdır.
1983-cü ildə METL-nin rəisi və zavodun Texniki şöbəsinin müdiri işləmiş, 1983-cü ilin dekabr ayından isə zavodun baş mühəndisi vəzifəsini icra etmişdir.
1984–2001-ci illərdə SSRİ Kimya Sənaye nazirinin əmri ilə "Sintetik Kauçuk" zavodunun baş mühəndisi vəzifəsində çalışmışdır.
Onun baş mühəndis təyin olunduğu dövr bu gün də neft-kimya sənayesinin əsas xammal bazası kimi geniş texniki-iqtisadi imkanlara malik olan, bir çox neft ölkələri üçün əhəmiyyət daşıyan "EP-300" kompleksinin tikintisinin başlanmasına təsadüf etmişdir. Ə. Babayev tam fəaliyyətdə olan istehsal proseslərinə nəzarət və idarə etmək, tikilməkdə olan nəhəng kompleksdə işləyəcək əməkdaşların texniki-təcrübi hazırlıqlarını həyata keçirmək, tikintiyə texniki nəzarəti təşkil etmək kimi məsul işləri yerinə yetirmişdir.
Alim 1985–1986-cı illərdə istehsal olunan "SKS-30ARKM-15" markalı Butadien- stirol kauçukunun 70 %-nin o dövr üçün böyük önəm kəsb edən keyfiyyət nişanına layiq görülməsinə nail olmuş, bununla da həmin məhsul xaricə ixrac olunmağa başlamışdır.
"EP-300" kompleksi 1987-ci ilin dekabr ayının 31-də, işə buraxıldığı gündən 19 gün sonra 99,99 % təmizlik dərəcəsi olan etilen almaqla layihədə nəzərdə tutulan məhsula çıxarılmışdır. Bu isə keçmiş SSR-də, buna qədər buraxılan bütün EP komplekslərinin işə buraxılıb mənimsənilməsi prosesində rekord göstərici idi.
Ə. Babayev 1980–1989-cu illərdə bilavasitə fasiləsiz istehsalatda aparılan proseslərin, müxtəlif konstruksiyalı avadanlıqların tədqiqi, optimallaşdırılması, yenilərinin yaradılması (çoxsaylı müəlliflik şəhadətnaməsi ilə təsdiq olunan) və istehsalata tətbiqi istiqamətində apardığı tədqiqatları ümumiləşdirərək 1989-cu ildə doktorluq dissertasiyasını Elmi Şuraya təqdim etmişdir. O, 1991-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında doktorluq dissertasiyasını müdafiə edərək, texnika elmləri doktoru elmi dərəcəsini almışdır.
Eyni zamanda, 1991-ci ildə ABŞ-nin Kaliforniya ştatında "PEPPERDİNE" Universitetində "Müasir dövrdə iqtisadiyyatın təşkili" kursunu keçmişdir.
1980–1990-cı illərdə "Ulduz" İstehsalat Birliyində Ə. Babayevin rəhbərliyi ilə yüksək təmizliyə malik stirol istehsalı texnologiyası həyata keçirilmişdir. İlk dəfə olaraq beynəlxalq standartlara cavab verən stirol məhsulu istehsal olunaraq Avropaya göndərilmiş və bunun müqabilində "Ulduz" İstehsalat Birliyinə ehtiyat hissələri gətirilərək iki kasetli "Philips" maqnitofonlarının istehsalı təşkil olunmuşdur.
1991-ci ildə müəyyən səbəblərdən "EP-300" kompleksində ağır qəza baş vermiş və bu kompleks Ə. Babayevin rəhbərliyi ilə heç bir kənar dəstək olmadan bərpa edilmişdir.
Azərbaycanın müstəqillik qazanması ilə bir vaxtlar sovet neft-kimya sənayesinin daşıyıcı sütunlarından olan Azərbaycan neft-kimya sənayesinə təzyiqlər başlamış, tədricən Azərbaycan məhsullarının satış bazarına məhdudiyyətlər qoyulmuş, kauçuk istehsalatı, lateks istehsalatı dayandırılmışdır. Keçmiş sovetin yüngül sənayesinin 100%-ni latekslərlə təmin edən Sumqayıtdan onun alışı dayandırılmışdır. "Sintez Kauçuk" zavodunun tərkibindən çıxarıldıqdan sonra bağlanmaq təhlükəsi ilə qarşı-qarşıya qalan EP kompleksi Ulu Öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi və siyasi stabilliyin təmin olunması ilə fəaliyyətini davam etdirmək imkanı əldə etmişdir.
Ə. Babayevin rəhbərliyi ilə 1995-ci ildə 6 ay ərzində dünya bazarında satılan MİPS (Mütləqləşdirilmiş izopropil spirti) istehsalı texnologiyası və prosesinin layihəsi işlənib-hazırlanmış, istehsalatdan çıxarılmış avadanlıqlardan istifadə edilərək MİPS istehsalatı yaradılmışdır. Bu məhsulun keyfiyyət göstəriciləri yüksək olduğundan 10 illərlə fəaliyyət göstərən məşhur şirkətlərin bazarına daxil ola bilmiş və Azərbaycana ilk beynəlxalq "Avropa markası" keyfiyyət nişanı gətirilmişdir.
1997-ci ildə 10 il əvvəl yarımçıq qalmış butadien istehsalatının tikintisi, MİPS-dən gələn gəlirdən yararlanaraq daxili imkanlar hesabına davam etdirilmişdir. Yüksək tonnajlı istehsalat qurğusu mövcud xammal imkanlarına uyğunlaşdırılaraq işə buraxılmış və 2000-ci ildə bütün texniki şərtlərə cavab verən butadien istehsal edilərək satılmışdır.
Elmi-nəzəri fəaliyyəti
Əbülfəz Babayevin rəhbərliyi ilə 1994–2000-ci illərdə bir sıra yeni texnologiyalar işlənərək istehsalata tətbiq olunmuşdur. Bunlardan pirokondensatın benzol-etilbenzola qədər emal texnologiyası "Sintez Kauçuk" və "Kimyasənaye" zavodlarında tətbiq edilmişdir.
Respublikamızda ilk olaraq Aktiv Katalizator Kompleksinin tərkibi və istehsal prosesinin texnologiyasının işlənib-hazırlanması və KH-2 sexində istehsalı həyata keçirilmişdir. Həmçinin alim tərəfindən Aktiv Katalizator Kompleksinin iştirakı ilə ağır piroliz qətranının naftalinə, reaktiv yanacağa, dizel yanacağına və neftin komponentlərinə ayrılmaqla kompleks emalı texnologiyası işlənib-hazırlanmış, "Sintez Kauçuk", "Üzvi sintez" zavodlarında istehsalata tətbiq edilmişdir.
Butilkauçuk, etilen-propilen sopolimerləri, butadien-stirol kauçuku, müxtəlif növ butadien-stirol və nitril latekslərinin istehsal texnologiyalarının geniş elmi tədqiqi və təkmilləşdirilməsi, onların bazasında yeni calaq sopolimerlərinin, kompozisiya materiallarının, onların istehsal texnologiyalarının yaradılması və tədqiqi alimin ilkin apardığı, uğurla nəticələnən elmi tədqiqat sahəsi olub.
Onun tədqiqatların elmi nəticələri adi şəraitdə tikilmə (vulkanlaşma) prosesinə məruz qalmaqla möhkəm hidroizolyasiya – örtük qatı əmələ gətirən kompozisiya materialları kimi sənaye miqyasında tətbiq olunmuşdur. Həmin ixtiralar əsasında Litvada Şaulyay şəhərində, Rusiyada Ryazan şəhərində, eləcə də Sumqayıtda "Sintez Kauçuk" zavodunda müəllifin iştirakı ilə polimer örtük materiallarının (sonradan mastika adı ilə tanınan) istehsalına başlanılmışdır.
Aparılan elmi tədqiqatlar əsasında keçmiş SSRİ məkanında Sumqayıt "Sintez Kauçuk" zavodunda ilk dəfə olaraq nitril latekslərin fasiləsiz texnologiyası işlənərək istehsalata tətbiq olunmuşdur. Bunun nəticəsində keçmiş SSRİ-nin yüngül sənayesinin bu məhsula olan tələbatı 100% ödənilmişdir. Bu texnologiya əsasında hazırlanan lateks modifikasiyaları Çernobıl qəzasının nəticələrini aradan qaldırmaqda müstəsna rol oynamışdır.
Professor Ə. Babayevin rəhbərliyi ilə respublikamızda və keçmiş SSRİ məkanında ilk dəfə olaraq yüksək təmizlik dərəcəsinə malik monomerlərin istehsal texnologiyasının tədqiqi və tətbiqi, monomerlərin sintezi, tərkibinin öyrənilməsi, eləcə də yeni kompozisiya materiallarının tədqiqi və tətbiqi, həmçinin ölkənin neft emalı və neft-kimya istehsalatlarında istifadə olunan xammal və yan məhsulların dərin emalı sahəsində proqressiv texnoloji proseslərin, katalizatorların tədqiqi və sənayeyə tətbiqi uğurla həyata keçirilmişdir.
Alim tərəfindən nəzəri, təcrübi və sənaye miqyasında olan istehsal proseslərinin elmi araşdırmalarından alınan nəticələr ümumiləşdirilmiş, piroliz qazlarından alınan butilen-butadien fraksiyasından yüksək polimerləşmə təmizliyinə malik olan monomerlərin, həmçinin olefinlər və dienlərin elmi cəhətdən əsaslandırılmış yeni texnologiyası təklif olunmuş və sənayeyə biləvasitə tətbiq olunmuşdur.
Mikroqarışıqlardan təmizlənmiş, yüksək təmizliyə malik olan dien monomerləri əsasında nitril latekslərinin fasiləsiz istehsal texnologiyası, poliizobutilen istehsalı prosesləri, piroliz prosesi üçün xammal bazasının genişləndirilməsi və alınan məhsulların yeni emal texnologiyalarının tədqiqi, eləcə də dərin emalı sahələrində yüksək effektlivliyə malik aparat, texnoloji proses və onların avtomatik idarəetmə sistemlərinin tədqiqi sahəsində aparılan elmi-tədqiqat işləri Ə. Babayevin fəaliyyətinin əsas istiqamətlərini təşkil edir.
Bu ixtiralar əsasında respublikamızda xüsusi təyinatlı lateks istehsalının yeni texnologiyası işlənərək sənayeyə tətbiq olunmuşdur.
Alimin ixtiraları əsasında respublikamızla yanaşı, Rusiya Federasiyasının Ryazan və Litva Respublikasının Şaulyay şəhərlərində polimer örtük kompozisiya materialları istehsalatı quraşdırılaraq işə buraxılmışdır.
BBF-də asetilenli birləşmələrın "Alüminium-oksidi üzərində çəkilmiş palladium" katalizatorunun iştirakı ilə hidrogenləşmə prosesinin mexanizmi və kinetikası öyrənilmiş, butadienin minimum sərfi ilə BDF-in tərkibində olan asetilenli birləşmələrin selektiv hidrogenləşməsinin optimal şəraiti öyrənilərək sənaye miqyasında tətbiq edilmişdir.
Elmi kəşf səviyyəsində hidrogenin oksigendən və civədən təmizlənməsi texnologiyası, aktivləşmiş kömür absorbentinin regenerasiya texnologiyası işlənib istehsalata tətbiq olunmuşdur. Həmçinin butadien, butadien-stirol və butilkauçukun istehsalatda texnoloji prosesin gedişini nizamlayan, xarici təsir faktorlarını aradan qaldırmağa imkan verən idarəetmə sistemləri istehsalata tətbiq olunmuşdur.
Aparılan tədqiqatlar keçmiş SSRİ məkanında ilk dəfə olaraq "Sintez Kauçuk" zavodunda butadien, izobutilen, stirol manomerlərinin mikroqarışıqlardan təmizlənməsi texnologiyasının tətbiq olunmasına və nəticədə fasiləsiz texnologiya ilə butilkauçuk istehsalına nail olmağa imkan vermişdir.
İzobutilenin sulfat turşusu ekstraksiyasının n-parafin mühitində parçalanması prosesinin kinetikasını və mexanizmini öyrənməklə reaktorun riyazi modeli, onun konstruktiv xüsusiyyətləri və prosesin optimal paramertləri təyin edilmişdir. N-parafin mühitində izobutil sulfat turşusunun parçalanması ilə yüksək təmizliyə malik izobutilenin alınmasına, sulfat turşusunun yenidən prosesə qaytarılmasına, onun sərfinin 8–10 dəfə azaldılmasına və bununla da bu prosesin səmərəliyinin təmin olunmasına imkan verən yeni prinsipial texnoloji sxem işlənib layihələndirmək üçün təklif olunmuşdur.
Alim tərəfindən izobutilenin ayrılması prosesində həm xammala gələn, həm də izobutil sulfat turşusunun yaranması və parçalanması zamanı yaranan oksigen tərkibli qarışıqların prosesin bütün mərhələlərində paylanması əsaslı tədqiq olunmuşdur. "Ekstrakt-fraksiya C-4 oksigen tərkibli qarışıqları", "izobutilen sulfat turşusu məhlulu- Su-oksigen" tərkibli qarışıqlar (spirtlər, ketonlar, sadə efirlər) sistemində həmin maddələrin paylanma tarazlığının öyrənilməsi əsasında ekstraksiya, deqazasiya, hidroliz, yuyulma və rektifikasiya şöbələrinin təkmilləşdirilməsi və texniki istehsal parametrlərinin dəqiqləşdirilməsi aparılmışdır. Elmi kəşf səviyyəsində izobutileni mikro qarışıqlardan təmizləmək üçün diizobutilen, sulfat turşusu və su iştirakı ilə əlavə aralıq ekstrkasiya mərhələsi daxil etməklə iki pilləli rektifikasiya sxemi işlənib istehsalata tətbiq olunmuşdur. Həmçinin yüngül uçan maddələrin, o cümlədən dimetil efirinin azetrop qurutma mərhələsində ayrılması sxemi işlənib istehsalata tətbiq edilmişdir.
Aşağı temperaturda izobutilenin izoprenlə katalitik sopolimerləşmə prosesini təkmilləşdirmək və onların əsasında alınan butilkauçukun keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədilə əsas komponent olan izobutileni mikro qarışıqlardan təmizləmək üçün qələvi ilə işlənmiş alüminium-oksidinin vasitəsilə əlavə absorbsiya sxemi işlənib istehsalata tətbiq olunmuşdur.
Etilen-propilen istehsalatında piroliz qazlarını Sa sialit üzərindən keçirməklə kükürdlü birləşmələrdən, karbon oksigenlərindən və sudan təmizlənmə prosesi həyata keçirilmişdir. Təcrübə və elmi araşdırmaların nəticələri əsasında istehsalatda işləyən adsorberin optimal parametlərinin hesabatı aparılmışdır. Eyni zamanda, tədqiq olunan prosesin iqtisadi-riyazi modeli qurularaq araşdırılmış, onun əsasında təmizləmə sisteminin optimizasiyası aparılmışdır.
Etilen-propilen qurğusunu xammala təmin etmək və regionda olan karbohidrogenlərin səmərəli istifadəsinə nail olmaq üçün texnoloji proseslərin və neft-qaz istismar sahələrinin səmt qazlarının, o cümlədən butilen-izobutilen və başqa sıxılmış karbohidrogen fraksiyalarının müstəqil olaraq və benzinlə kompozisiya variantında piroliz prosesi, həmçinin onun optimal şəraiti tədqiq olunmuş, konkret texnoloji sxem əsasında istehsalata tətbiq edilimişdir Həmin qazların piroliz prosesinə verilməsi ilə yanaşı, etilen-propilen istehsalatının texnoloji sxem üzrə müxtəlif mərhələlərdə prosesə verilmə variantları və ümumilikdə regionda olan C-4 fraksiyasının kompleks istifadə olunma variantları da təklif olunmuşdur.
Elmi — təşkilati fəaliyyəti
- 2021-ci ildən AMEA Yüksək Texnologiyalar Parkının baş direktorudur;
- Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin Neft-kimya texnologiyası və sənaye ekologiyası kafedrasının professorudur;
- Yeni Azərbaycan Partiyasının, Partiyanın Sumqayıt şəhər şöbəsinin idarə heyətinin, eləcə də Partiyanın mərkəzi aparatının komissiyalarının üzvüdür;
- Azərbaycan Neft və Sənaye Univesitetinin nəzdində təşkil edilmiş ED 2.02 Dissertasiya Şurasının üzvüdür;
- "Azərikimya" Dövlət Şirkətinin vitse-prezidenti vəzifəsində çalışıb;
- 1999, 2004 və 2009-cu illərdə Sumqayıt Bələdiyyəsinin üzvü seçilib, ekologiya komissiyasının sədri olub;
- 2001-ci ildə "Etilen-Polietilien" zavoduna direktor təyin edilib;
- 2005-ci ildə Sumqayıt Bələdiyyəsinin sədri seçilib
- 2017–2019-cu illərdə SOCAR-ın emal üzrə vitse-prezidentinin müşaviri kimi fəaliyyət göstərib;
- 2006-cı ildə Azərbaycan Şəhər Bələdiyyələri Milli Assosiasiyasının sədri seçilib.
Elmi-pedaqoji fəaliyyəti
Əbülfəz Babayev uzun illər Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetində, Bakı Dövlət Universitetində və ASU-da pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmuşdur. Həmçinin AMEA-nın Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunda 16 saylı "Alkilləşmə laboratoriyası"nın rəhbəri və AMEA-nın Kimya Problemləri İnstitutunun nəzdində İxtisaslaşdırılmış elmi şuranın üzvü olmuşdur.
O, Sumqayıtın orta təhsil məktəblərində Kimya laboratoriyalarının təchizatına və fəaliyyətinə himayədarlıq etmişdir. Hazırda Azərbaycan Neft və Sənaye Univesitetində "Neft-Kimya texnologiyası və sənaye ekologiyası" kafedrasının professoru kimi pedaqoji fəaliyyətini davam etdirir. Bu universitetin nəzdində təşkil edilmiş ED 2.02 Dissertasiya Şurasının üzvüdür.
Alimin elmi axtarışlarının nəticələri 320-dən çox məqalə, o cümlədən 105-dən artıq elmi ixtira və patent, 20-yə yaxın dərslik və monoqrafiyada öz əksini tapıb, bu gün də fəaliyyətdə olan çoxsaylı unikal texnoloji avadanlıq və qurğularda tətbiq olunmaqdadır.
Əldə etdiyi elmi nailiyyətlərə görə
1994-cü ildə Beynəlxalq (keçmiş SSRİ) Mühəhdislik Akademiyasının müxbir üzvü, ABŞ-nın Nyu-York Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, 1996-cı ildə Beynəlxalq Mühəndislik Akademiyasının həqiqi üzvü, 2007-ci ildə həmin akademiyanın qızıl medalı ilə təltif olunmuşdur. 2006-cı ildə Azərbaycan Mühəndislik Akademiyasının həqiqi üzvü seçilmişdir.
2003-cü ilin nəticələrinə görə London Banklar Assosasiyası tərəfindən Avropa və MDB ölkələri üzrə Sumqayıt "Etilen-Polietilen" zavodunun direktoru olan Ə. Babayevə "Dünya iqtisadiyyatına təsir etməyə qadir olan adam — "Crystal Eksmeycer" fəxri titulu verilmişdir.
Əbülfəz Babayev ABŞ, İtaliya, Almaniya, Fransa, İngiltərə, Türkiyə, İran, Rusiya, İsrail, Əlcəzair kimi ölkələrdə keçirilən elmi-praktiki konfranslarda məruzələrlə çıxış etmiş, bölmə iclaslarına sədrlik etmişdir.
Avropa Şurasının Yerli və Regional Hakimiyyətlər Konqresində Azərbaycan nümayəndə heyətinin üzvü və rəhbərinin müavini kimi fəaliyyət göstərmişdir. Konqresdə iştirakına və Fransa Yerli Özünüidarəetmə Orqanları ilə işgüzar əlaqələrin qurulmasına görə 2010-cu ildə Fransa Şəhər Bələdiyyələri Assosiasiyasının illik yığıncağının qərarı ilə adıçəkilən qurumun qızıl medalı ilə təltif olunmuşdur.
Səmərəli fəaliyyətin nəticəsi olaraq, Şəki şəhəri Dünyanın Qədim Şəhərlər Assosiasiyasına üzv seçilmiş, Ankara şəhərinin mərkəzində Xocalı soyqırımına möhtəşəm abidə qoyulmuş, 2014-cü ilin sonunda Avropa Şurası Yerli və Regional Hakimiyyətlər Konqresində Dağlıq Qarabağ barədə həqiqəti əks etdirən qərar qəbul olunmuşdur.
Xarici keçidlər
- — Report.az
- — ict.az
- — science.gov.az
- Orxan Rəhman. Moskvanın kömək istədiyi, Omskda"izi" qalmış sumqayıtlı kimyaçı: Əbülfəz Babayev həm də Azərbaycan sənayesinin ilk elmlər doktorudur. //Kaspi.-2015.- 29 oktyabr.- S.15.
İstinadlar
- -science.gov.az
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebulfez Ismayil oglu Babayev 20 sentyabr 1947 Qarabaglar Norasen rayonu Texnika elmleri doktoru professor Amerika Birlesmis Statlari Nyu York Elmler Akademiyasinin heqiqi uzvu Beynelxalq Rusiya Federasiyasi Muhendislik Akademiyasinin heqiqi uzvu heqiqi uzvu AMEA Yuksek Texnologiyalar Parkinin bas direktoru Ebulfez BabayevEbulfez Ismayil oglu BabayevAMEA Yuksek Texnologiyalar Parkinin bas direktoruSumqayit belediyyesinin sedriAvqust 2005 EvvelkiZakir FerecovSonrakiAzerkimya Dovlet Sirketinin Vitse PrezidentiVezifededir2000 ci ildenSexsi melumatlarDogum tarixi 20 sentyabr 1947 1947 09 20 76 yas Dogum yeri Qarabaglar Norasen rayonu Naxcivan MSSR Azerbaycan SSR SSRITehsili Azerbaycan Dovlet Neft ve Senaye UniversitetiFealiyyeti alimElmi fealiyyetiElm sahesi kimyaHeyatiEbulfez Ismayil oglu Babayev 1947 ci il sentyabr ayinin 20 de Naxcivan Muxtar Respublikasinin Serur rayonunun indiki Kengerli rayonu Qarabaglar kendinde anadan olmusdur O 1966 1972 ci illerde Azerbaycan Neft Kimya Institutunun Kimya texnologiya fakultesinde ali tehsil almis kimyaci muhendis texnoloq ixtisasina yiyelenmisdir Ebulfez Babayev 1972 ci ilde teyinatla genc mutexessis kimi Azerbaycan Respublikasinin 40 illiyi adina Sintetik Kaucuk zavodunda emek fealiyyetine baslamisdir 1972 1981 ci illerde Sintetik Kaucuk zavodunda muhendis bolme reisi Merkezi Elmi Tedqiqat laboratoriyasinin reisi vezifelerinde calismisdir Bu dovr erzinde zavodda kecmis SSRI mekaninda ilk istehsal prosesi olan xalq teserrufati ucun boyuk ehemiyyet kesb eden tibb senayesinden baslamis meisetde xususen de sin istehsalinda genis istifade olunan butilkaucuk istehsalinin menimsenilmesinin tekmillesdirilmesi ile mesgul olmusdur Elece de prosesde istirak eden monomerlerin temizlik derecesinin artirilmasi zamani alinan yan mehsullar esasinda xalq teserrufatinda xususile menzil ve su kanali tikintisi sahesinde tetbiq olunan yeni kiplesdirici elastik memulatlarin istehsal texnologiyalarinin islenib hazirlanmasinda istirak etmisdir Onun terefinden alinan neticeler muelliflik sehadetnameleri ile tesdiqlenmis olkemizde ve Litva Respublikasinin Saulyay seherinde istehsal proseslerine baslanilmisdir Ebulfez Babayev 1974 1975 ci illerin neticelerine esasen coxsayli ixtira ve semereli tekliflerine gore Respublikanin en yaxsi genc semerelesdiricisi adina layiq gorulmusdur Alinan elmi neticeler esasinda o 1980 ci ilde Moskva seherinde D I Mendeleyev adina Kimya Texnologiya Institutunda namizedlik dissertasiyasini mudafie etmisdir Alim 1981 ci ilde Sintez Kaucuk Istehsalat Birliyinin Merkezi Elmi Tedqiqat laboratoriyasinin mudiri teyin olunmusdur O 1982 ci ilin sentyabr ayinda SSRI Nazirler Kabinetinin gonderisi ile S Orconikidze adina Moskva Qirmizi Emek Bayragi Ordenli Idareetme Institutunun Senaye tikinti ve istehsalin teskili fakultesinde ikinci tehsil almisdir 1983 cu ilde METL nin reisi ve zavodun Texniki sobesinin mudiri islemis 1983 cu ilin dekabr ayindan ise zavodun bas muhendisi vezifesini icra etmisdir 1984 2001 ci illerde SSRI Kimya Senaye nazirinin emri ile Sintetik Kaucuk zavodunun bas muhendisi vezifesinde calismisdir Onun bas muhendis teyin olundugu dovr bu gun de neft kimya senayesinin esas xammal bazasi kimi genis texniki iqtisadi imkanlara malik olan bir cox neft olkeleri ucun ehemiyyet dasiyan EP 300 kompleksinin tikintisinin baslanmasina tesaduf etmisdir E Babayev tam fealiyyetde olan istehsal proseslerine nezaret ve idare etmek tikilmekde olan neheng kompleksde isleyecek emekdaslarin texniki tecrubi hazirliqlarini heyata kecirmek tikintiye texniki nezareti teskil etmek kimi mesul isleri yerine yetirmisdir Alim 1985 1986 ci illerde istehsal olunan SKS 30ARKM 15 markali Butadien stirol kaucukunun 70 nin o dovr ucun boyuk onem kesb eden keyfiyyet nisanina layiq gorulmesine nail olmus bununla da hemin mehsul xarice ixrac olunmaga baslamisdir EP 300 kompleksi 1987 ci ilin dekabr ayinin 31 de ise buraxildigi gunden 19 gun sonra 99 99 temizlik derecesi olan etilen almaqla layihede nezerde tutulan mehsula cixarilmisdir Bu ise kecmis SSR de buna qeder buraxilan butun EP komplekslerinin ise buraxilib menimsenilmesi prosesinde rekord gosterici idi E Babayev 1980 1989 cu illerde bilavasite fasilesiz istehsalatda aparilan proseslerin muxtelif konstruksiyali avadanliqlarin tedqiqi optimallasdirilmasi yenilerinin yaradilmasi coxsayli muelliflik sehadetnamesi ile tesdiq olunan ve istehsalata tetbiqi istiqametinde apardigi tedqiqatlari umumilesdirerek 1989 cu ilde doktorluq dissertasiyasini Elmi Suraya teqdim etmisdir O 1991 ci ilde Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinda doktorluq dissertasiyasini mudafie ederek texnika elmleri doktoru elmi derecesini almisdir Eyni zamanda 1991 ci ilde ABS nin Kaliforniya statinda PEPPERDINE Universitetinde Muasir dovrde iqtisadiyyatin teskili kursunu kecmisdir 1980 1990 ci illerde Ulduz Istehsalat Birliyinde E Babayevin rehberliyi ile yuksek temizliye malik stirol istehsali texnologiyasi heyata kecirilmisdir Ilk defe olaraq beynelxalq standartlara cavab veren stirol mehsulu istehsal olunaraq Avropaya gonderilmis ve bunun muqabilinde Ulduz Istehsalat Birliyine ehtiyat hisseleri getirilerek iki kasetli Philips maqnitofonlarinin istehsali teskil olunmusdur 1991 ci ilde mueyyen sebeblerden EP 300 kompleksinde agir qeza bas vermis ve bu kompleks E Babayevin rehberliyi ile hec bir kenar destek olmadan berpa edilmisdir Azerbaycanin musteqillik qazanmasi ile bir vaxtlar sovet neft kimya senayesinin dasiyici sutunlarindan olan Azerbaycan neft kimya senayesine tezyiqler baslamis tedricen Azerbaycan mehsullarinin satis bazarina mehdudiyyetler qoyulmus kaucuk istehsalati lateks istehsalati dayandirilmisdir Kecmis sovetin yungul senayesinin 100 ni latekslerle temin eden Sumqayitdan onun alisi dayandirilmisdir Sintez Kaucuk zavodunun terkibinden cixarildiqdan sonra baglanmaq tehlukesi ile qarsi qarsiya qalan EP kompleksi Ulu Onder Heyder Eliyevin hakimiyyete gelmesi ve siyasi stabilliyin temin olunmasi ile fealiyyetini davam etdirmek imkani elde etmisdir E Babayevin rehberliyi ile 1995 ci ilde 6 ay erzinde dunya bazarinda satilan MIPS Mutleqlesdirilmis izopropil spirti istehsali texnologiyasi ve prosesinin layihesi islenib hazirlanmis istehsalatdan cixarilmis avadanliqlardan istifade edilerek MIPS istehsalati yaradilmisdir Bu mehsulun keyfiyyet gostericileri yuksek oldugundan 10 illerle fealiyyet gosteren meshur sirketlerin bazarina daxil ola bilmis ve Azerbaycana ilk beynelxalq Avropa markasi keyfiyyet nisani getirilmisdir 1997 ci ilde 10 il evvel yarimciq qalmis butadien istehsalatinin tikintisi MIPS den gelen gelirden yararlanaraq daxili imkanlar hesabina davam etdirilmisdir Yuksek tonnajli istehsalat qurgusu movcud xammal imkanlarina uygunlasdirilaraq ise buraxilmis ve 2000 ci ilde butun texniki sertlere cavab veren butadien istehsal edilerek satilmisdir Elmi nezeri fealiyyetiEbulfez Babayevin rehberliyi ile 1994 2000 ci illerde bir sira yeni texnologiyalar islenerek istehsalata tetbiq olunmusdur Bunlardan pirokondensatin benzol etilbenzola qeder emal texnologiyasi Sintez Kaucuk ve Kimyasenaye zavodlarinda tetbiq edilmisdir Respublikamizda ilk olaraq Aktiv Katalizator Kompleksinin terkibi ve istehsal prosesinin texnologiyasinin islenib hazirlanmasi ve KH 2 sexinde istehsali heyata kecirilmisdir Hemcinin alim terefinden Aktiv Katalizator Kompleksinin istiraki ile agir piroliz qetraninin naftaline reaktiv yanacaga dizel yanacagina ve neftin komponentlerine ayrilmaqla kompleks emali texnologiyasi islenib hazirlanmis Sintez Kaucuk Uzvi sintez zavodlarinda istehsalata tetbiq edilmisdir Butilkaucuk etilen propilen sopolimerleri butadien stirol kaucuku muxtelif nov butadien stirol ve nitril latekslerinin istehsal texnologiyalarinin genis elmi tedqiqi ve tekmillesdirilmesi onlarin bazasinda yeni calaq sopolimerlerinin kompozisiya materiallarinin onlarin istehsal texnologiyalarinin yaradilmasi ve tedqiqi alimin ilkin apardigi ugurla neticelenen elmi tedqiqat sahesi olub Onun tedqiqatlarin elmi neticeleri adi seraitde tikilme vulkanlasma prosesine meruz qalmaqla mohkem hidroizolyasiya ortuk qati emele getiren kompozisiya materiallari kimi senaye miqyasinda tetbiq olunmusdur Hemin ixtiralar esasinda Litvada Saulyay seherinde Rusiyada Ryazan seherinde elece de Sumqayitda Sintez Kaucuk zavodunda muellifin istiraki ile polimer ortuk materiallarinin sonradan mastika adi ile taninan istehsalina baslanilmisdir Aparilan elmi tedqiqatlar esasinda kecmis SSRI mekaninda Sumqayit Sintez Kaucuk zavodunda ilk defe olaraq nitril latekslerin fasilesiz texnologiyasi islenerek istehsalata tetbiq olunmusdur Bunun neticesinde kecmis SSRI nin yungul senayesinin bu mehsula olan telebati 100 odenilmisdir Bu texnologiya esasinda hazirlanan lateks modifikasiyalari Cernobil qezasinin neticelerini aradan qaldirmaqda mustesna rol oynamisdir Professor E Babayevin rehberliyi ile respublikamizda ve kecmis SSRI mekaninda ilk defe olaraq yuksek temizlik derecesine malik monomerlerin istehsal texnologiyasinin tedqiqi ve tetbiqi monomerlerin sintezi terkibinin oyrenilmesi elece de yeni kompozisiya materiallarinin tedqiqi ve tetbiqi hemcinin olkenin neft emali ve neft kimya istehsalatlarinda istifade olunan xammal ve yan mehsullarin derin emali sahesinde proqressiv texnoloji proseslerin katalizatorlarin tedqiqi ve senayeye tetbiqi ugurla heyata kecirilmisdir Alim terefinden nezeri tecrubi ve senaye miqyasinda olan istehsal proseslerinin elmi arasdirmalarindan alinan neticeler umumilesdirilmis piroliz qazlarindan alinan butilen butadien fraksiyasindan yuksek polimerlesme temizliyine malik olan monomerlerin hemcinin olefinler ve dienlerin elmi cehetden esaslandirilmis yeni texnologiyasi teklif olunmus ve senayeye bilevasite tetbiq olunmusdur Mikroqarisiqlardan temizlenmis yuksek temizliye malik olan dien monomerleri esasinda nitril latekslerinin fasilesiz istehsal texnologiyasi poliizobutilen istehsali prosesleri piroliz prosesi ucun xammal bazasinin genislendirilmesi ve alinan mehsullarin yeni emal texnologiyalarinin tedqiqi elece de derin emali sahelerinde yuksek effektlivliye malik aparat texnoloji proses ve onlarin avtomatik idareetme sistemlerinin tedqiqi sahesinde aparilan elmi tedqiqat isleri E Babayevin fealiyyetinin esas istiqametlerini teskil edir Bu ixtiralar esasinda respublikamizda xususi teyinatli lateks istehsalinin yeni texnologiyasi islenerek senayeye tetbiq olunmusdur Alimin ixtiralari esasinda respublikamizla yanasi Rusiya Federasiyasinin Ryazan ve Litva Respublikasinin Saulyay seherlerinde polimer ortuk kompozisiya materiallari istehsalati qurasdirilaraq ise buraxilmisdir BBF de asetilenli birlesmelerin Aluminium oksidi uzerinde cekilmis palladium katalizatorunun istiraki ile hidrogenlesme prosesinin mexanizmi ve kinetikasi oyrenilmis butadienin minimum serfi ile BDF in terkibinde olan asetilenli birlesmelerin selektiv hidrogenlesmesinin optimal seraiti oyrenilerek senaye miqyasinda tetbiq edilmisdir Elmi kesf seviyyesinde hidrogenin oksigenden ve civeden temizlenmesi texnologiyasi aktivlesmis komur absorbentinin regenerasiya texnologiyasi islenib istehsalata tetbiq olunmusdur Hemcinin butadien butadien stirol ve butilkaucukun istehsalatda texnoloji prosesin gedisini nizamlayan xarici tesir faktorlarini aradan qaldirmaga imkan veren idareetme sistemleri istehsalata tetbiq olunmusdur Aparilan tedqiqatlar kecmis SSRI mekaninda ilk defe olaraq Sintez Kaucuk zavodunda butadien izobutilen stirol manomerlerinin mikroqarisiqlardan temizlenmesi texnologiyasinin tetbiq olunmasina ve neticede fasilesiz texnologiya ile butilkaucuk istehsalina nail olmaga imkan vermisdir Izobutilenin sulfat tursusu ekstraksiyasinin n parafin muhitinde parcalanmasi prosesinin kinetikasini ve mexanizmini oyrenmekle reaktorun riyazi modeli onun konstruktiv xususiyyetleri ve prosesin optimal paramertleri teyin edilmisdir N parafin muhitinde izobutil sulfat tursusunun parcalanmasi ile yuksek temizliye malik izobutilenin alinmasina sulfat tursusunun yeniden prosese qaytarilmasina onun serfinin 8 10 defe azaldilmasina ve bununla da bu prosesin semereliyinin temin olunmasina imkan veren yeni prinsipial texnoloji sxem islenib layihelendirmek ucun teklif olunmusdur Alim terefinden izobutilenin ayrilmasi prosesinde hem xammala gelen hem de izobutil sulfat tursusunun yaranmasi ve parcalanmasi zamani yaranan oksigen terkibli qarisiqlarin prosesin butun merhelelerinde paylanmasi esasli tedqiq olunmusdur Ekstrakt fraksiya C 4 oksigen terkibli qarisiqlari izobutilen sulfat tursusu mehlulu Su oksigen terkibli qarisiqlar spirtler ketonlar sade efirler sisteminde hemin maddelerin paylanma tarazliginin oyrenilmesi esasinda ekstraksiya deqazasiya hidroliz yuyulma ve rektifikasiya sobelerinin tekmillesdirilmesi ve texniki istehsal parametrlerinin deqiqlesdirilmesi aparilmisdir Elmi kesf seviyyesinde izobutileni mikro qarisiqlardan temizlemek ucun diizobutilen sulfat tursusu ve su istiraki ile elave araliq ekstrkasiya merhelesi daxil etmekle iki pilleli rektifikasiya sxemi islenib istehsalata tetbiq olunmusdur Hemcinin yungul ucan maddelerin o cumleden dimetil efirinin azetrop qurutma merhelesinde ayrilmasi sxemi islenib istehsalata tetbiq edilmisdir Asagi temperaturda izobutilenin izoprenle katalitik sopolimerlesme prosesini tekmillesdirmek ve onlarin esasinda alinan butilkaucukun keyfiyyetini yaxsilasdirmaq meqsedile esas komponent olan izobutileni mikro qarisiqlardan temizlemek ucun qelevi ile islenmis aluminium oksidinin vasitesile elave absorbsiya sxemi islenib istehsalata tetbiq olunmusdur Etilen propilen istehsalatinda piroliz qazlarini Sa sialit uzerinden kecirmekle kukurdlu birlesmelerden karbon oksigenlerinden ve sudan temizlenme prosesi heyata kecirilmisdir Tecrube ve elmi arasdirmalarin neticeleri esasinda istehsalatda isleyen adsorberin optimal parametlerinin hesabati aparilmisdir Eyni zamanda tedqiq olunan prosesin iqtisadi riyazi modeli qurularaq arasdirilmis onun esasinda temizleme sisteminin optimizasiyasi aparilmisdir Etilen propilen qurgusunu xammala temin etmek ve regionda olan karbohidrogenlerin semereli istifadesine nail olmaq ucun texnoloji proseslerin ve neft qaz istismar sahelerinin semt qazlarinin o cumleden butilen izobutilen ve basqa sixilmis karbohidrogen fraksiyalarinin musteqil olaraq ve benzinle kompozisiya variantinda piroliz prosesi hemcinin onun optimal seraiti tedqiq olunmus konkret texnoloji sxem esasinda istehsalata tetbiq edilimisdir Hemin qazlarin piroliz prosesine verilmesi ile yanasi etilen propilen istehsalatinin texnoloji sxem uzre muxtelif merhelelerde prosese verilme variantlari ve umumilikde regionda olan C 4 fraksiyasinin kompleks istifade olunma variantlari da teklif olunmusdur Elmi teskilati fealiyyeti2021 ci ilden AMEA Yuksek Texnologiyalar Parkinin bas direktorudur Azerbaycan Dovlet Neft ve Senaye Universitetinin Neft kimya texnologiyasi ve senaye ekologiyasi kafedrasinin professorudur Yeni Azerbaycan Partiyasinin Partiyanin Sumqayit seher sobesinin idare heyetinin elece de Partiyanin merkezi aparatinin komissiyalarinin uzvudur Azerbaycan Neft ve Senaye Univesitetinin nezdinde teskil edilmis ED 2 02 Dissertasiya Surasinin uzvudur Azerikimya Dovlet Sirketinin vitse prezidenti vezifesinde calisib 1999 2004 ve 2009 cu illerde Sumqayit Belediyyesinin uzvu secilib ekologiya komissiyasinin sedri olub 2001 ci ilde Etilen Polietilien zavoduna direktor teyin edilib 2005 ci ilde Sumqayit Belediyyesinin sedri secilib 2017 2019 cu illerde SOCAR in emal uzre vitse prezidentinin musaviri kimi fealiyyet gosterib 2006 ci ilde Azerbaycan Seher Belediyyeleri Milli Assosiasiyasinin sedri secilib Elmi pedaqoji fealiyyetiEbulfez Babayev uzun iller Azerbaycan Dovlet Neft ve Senaye Universitetinde Baki Dovlet Universitetinde ve ASU da pedaqoji fealiyyetle mesgul olmusdur Hemcinin AMEA nin Neft Kimya Prosesleri Institutunda 16 sayli Alkillesme laboratoriyasi nin rehberi ve AMEA nin Kimya Problemleri Institutunun nezdinde Ixtisaslasdirilmis elmi suranin uzvu olmusdur O Sumqayitin orta tehsil mekteblerinde Kimya laboratoriyalarinin techizatina ve fealiyyetine himayedarliq etmisdir Hazirda Azerbaycan Neft ve Senaye Univesitetinde Neft Kimya texnologiyasi ve senaye ekologiyasi kafedrasinin professoru kimi pedaqoji fealiyyetini davam etdirir Bu universitetin nezdinde teskil edilmis ED 2 02 Dissertasiya Surasinin uzvudur Alimin elmi axtarislarinin neticeleri 320 den cox meqale o cumleden 105 den artiq elmi ixtira ve patent 20 ye yaxin derslik ve monoqrafiyada oz eksini tapib bu gun de fealiyyetde olan coxsayli unikal texnoloji avadanliq ve qurgularda tetbiq olunmaqdadir Elde etdiyi elmi nailiyyetlere gore1994 cu ilde Beynelxalq kecmis SSRI Muhehdislik Akademiyasinin muxbir uzvu ABS nin Nyu York Elmler Akademiyasinin heqiqi uzvu 1996 ci ilde Beynelxalq Muhendislik Akademiyasinin heqiqi uzvu 2007 ci ilde hemin akademiyanin qizil medali ile teltif olunmusdur 2006 ci ilde Azerbaycan Muhendislik Akademiyasinin heqiqi uzvu secilmisdir 2003 cu ilin neticelerine gore London Banklar Assosasiyasi terefinden Avropa ve MDB olkeleri uzre Sumqayit Etilen Polietilen zavodunun direktoru olan E Babayeve Dunya iqtisadiyyatina tesir etmeye qadir olan adam Crystal Eksmeycer fexri titulu verilmisdir Ebulfez Babayev ABS Italiya Almaniya Fransa Ingiltere Turkiye Iran Rusiya Israil Elcezair kimi olkelerde kecirilen elmi praktiki konfranslarda meruzelerle cixis etmis bolme iclaslarina sedrlik etmisdir Avropa Surasinin Yerli ve Regional Hakimiyyetler Konqresinde Azerbaycan numayende heyetinin uzvu ve rehberinin muavini kimi fealiyyet gostermisdir Konqresde istirakina ve Fransa Yerli Ozunuidareetme Orqanlari ile isguzar elaqelerin qurulmasina gore 2010 cu ilde Fransa Seher Belediyyeleri Assosiasiyasinin illik yigincaginin qerari ile adicekilen qurumun qizil medali ile teltif olunmusdur Semereli fealiyyetin neticesi olaraq Seki seheri Dunyanin Qedim Seherler Assosiasiyasina uzv secilmis Ankara seherinin merkezinde Xocali soyqirimina mohtesem abide qoyulmus 2014 cu ilin sonunda Avropa Surasi Yerli ve Regional Hakimiyyetler Konqresinde Dagliq Qarabag barede heqiqeti eks etdiren qerar qebul olunmusdur Xarici kecidler Report az ict az science gov az Orxan Rehman Moskvanin komek istediyi Omskda izi qalmis sumqayitli kimyaci Ebulfez Babayev hem de Azerbaycan senayesinin ilk elmler doktorudur Kaspi 2015 29 oktyabr S 15 Istinadlar science gov az