Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şah Abbas meydanı — Gəncə şəhərinin tarixi mərkəzində yerləşən meydandır. Şah Abbas meydanı vaxtilə Gəncə qalasının forştadtının əsas memarlıq kompleksi olmuşdur. Şah Abbas meydanı kompleksi ilk dəfə Gəncə qalasının 1797-ci ilə aid planında qeyd edilir. Forştadtın mərkəzində yerləşən bu memarlıq ansamblı məscid, hamam və digər tikililərdən təşkil olunmuşdu.
| Şah Abbas meydanı | |
|---|---|
 Meydanın ümumi görünüşü | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Gəncə |
| Yerləşir | Gəncə |
| Memar | Şeyx Bəhai |
| Tikilmə tarixi | XVII əsr |
| Vəziyyəti | yaxşı |
Şimal-şərq və cənub-qərb istiqamətində 65x320 metr uzunluğunda uzanan meydan qeyri-düzgün dördbucaqlı formasına malikdir. Şah Abbas məscidi meydanın dar olan cənub-şərq hissəsində yerləşir. Meydanın şimal-qərb və cənub-şərq hissəsi dükan kimi istifadə olan tağlı binalarla tikilmişdir. Dükanlardan cənub-şərq tərəfdə qarışıq daxili həyətlərə malik bir neçə tikili mövcud olmuşdur.
Tarixi
Şah Abbas meydanı kompleksi ilk dəfə Gəncə qalasının 1797-ci ilə aid planında qeyd edilir. Forştadtın mərkəzində yerləşən bu memarlıq ansamblı məscid, hamam və digər tikililərdən təşkil olunmuşdu. Şimal-şərq və cənub-qərb istiqamətində 65x320 metr uzunluğunda uzanan meydan qeyri-düzgün dördbucaqlı formasına malikdir. Şah Abbas məscidi meydanın dar olan cənub-şərq hissəsində yerləşir. Burada meydanın eni 54 metrə qədər daralır, qarşı tərəfdə isə 85 metrə qədər genişlənir. Meydanın dörd bir tərəfi çinar ağacları ilə əhatə olunmuşdur. Meydanın şimal-qərb və cənub-şərq hissəsi dükan kimi istifadə olan tağlı binalarla tikilmişdir. Dükanlardan cənub-şərq tərəfdə qarışıq daxili həyətlərə malik bir neçə tikili mövcud olmuşdur. Onların bir neçəsi 1797-ci il planında bazar, bir neçəsi isə “ipək və kağız fabriki” kimi qeyd edilmişdir.
Meydanın şimal-qərb tərəfini, planda kvadrat formya malik və mərkəzi qapısı Şah Abbas meydanına açılan böyük bazar kompleksi tuturdu. Şah Abbas məscidi ətrafında Gəncə mədrəsəsi yerləşirdi. Məscidin arxasında qəbirsanlıq, qərb tərəfində bir qədər aralıda isə Çökək hamam yerləşirdi.
Meydan ətrafındakı tikililər
Gəncə xan sarayı
Gəncə şəhərinin tarixi mərkəzində mövcud olmuş tarixi saray kompleksi. Kompleksə bir neçə saray binası, tağlı daş qalereya, daxili həyətlər və fontanlar, o cümlədən köməkçi tikililər daxil idi. Kompleksin bəzi tikililəri 1970-ci illərin əvvəllərinə kimi xaraba vəziyyətdə qalsa da, 1974-cü ildə onlar da tamamilə sökülmüş və kompleksin yerində Bakı kinoteatrı inşa edilmişdir.2012-ci ildə Bakı kinoteatrı da sökülmüş və ərazidə Gəncə Dövlət Filarmoniyasının yeni binası inşa olunmuşdur.
Gəncə xan sarayı qəsr formalı yaşayış kompleksi olmaqla, bir neçə yaşayış binası, həmçinin, xəritədə “xan tikilisinə aparan tağlı daş qalereya” adlandırılan tağlı tikilidə ibarət olmuşdur. Bu tikili saraya aparan xüsusi qapı və ya dəhliz rolunu oynamışdır.[5] Kompleks daxili həyətlərə və bir neçə fontana malik idi.
Gəncə Dövlət Filarmoniyası
Gəncə Dövlət Filarmoniyasının təməli 21 yanvar 2012-ci ildə İlham Əliyevin Gəncə səfəri zamanı qoyulmuşdur. 10 noyabr 2017-ci ildə İlham Əliyevin iştirakı ilə filarmoniyanın yeni binasının açılış mərasimi keçirilib.
Klassisizm üslubunda inşa edilmiş altımərtəbəli binada inzibati, məşq, qrim, rejissor və istirahət otaqları, bufet yaradılıb. Burada, eyni zamanda, 1200 nəfərlik konsert və 300 yerlik iclas zalları, 10 loja və 1 VİP loja vardır. Binanın üçüncü mərtəbəsinin eyvanında Üzeyir Hacıbəyovun, Fikrət Əmirovun, Qara Qarayevin, Niyazinin və Arif Məlikovun heykəlləri qoyulub. Ərazidə açıq havada yay konsert meydançası, baxış qülləsi və digər tikililər yerləşir.
Şah Abbas məscidi
XVII əsrdə Arran memarlıq üslubunda inşa edilmiş tarixi məsciddir. Gəncə Cümə məscidi ümumi memarlıq kompozisiyası, planlaşdırma, konstruktiv və bədii-dekorativ xüsusiyyətlərinə görə orta əsr Azərbaycan memarlığının portal-günbəz ənənələrini davam etdirir. Binanın memarlığında, xüsusilə günbəz və portalların həll edilməsində Azərbaycan və qonşu ölkələrin zəngin memarlıq ənənələri uğurla istifadə olunmuşdur. Bununla yanaşı binanın memarlığında forma və detalların sadə təkrarlanmasına da yol verilməmiş, Arran memarlıq məktəbi üçün xarakterik olan lakoniklik, ifadəlik və aydınlıq əks etdirilmişdir.
Kompleksin əsas binası inşası 1606-cı ilə aid edilən məscid binasıdır. C. Aleksandroviç yazır: “...məscid qapısı üzərindəki kitabədə onun inşa tarixi “Kilidi-Şamaxi” ifadəsi ilə bildirilmişdir ki, bu da əbcəd hesabı ilə hicri 1015-ci il, yəni bizim eranın 1606-cı ili deməkdir.”
Cavad xan türbəsi
Şah Abbas meydanının mərkəzində, Gəncə xanlığının sonuncu monarxı olan Cavad xanın məzarı üzərində inşa edilmiş türbədir. Cavad xanın məzarı və yazılı baş daşı 1962-ci ildə meydanın mərkəzində fəvvarə inşa etmək məqsədi ilə aparılan qazıntılar zamanı təsadüfən aşkara çıxarılmışdır.
Türbə Arran memarlıq məktəbi üslubunda, bişmiş kərpicdən dördkünc formada inşa edilmiş və üstü gümbəzlə örtülmüşdür. Türbənin mərkəzində Cavad xanın məzarı durur, baş daşı isə Gəncə Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyində saxlanılır.
Gəncə mədrəsəsi
Gəncə şəhərinin əsas meydanında vaxtilə mövcud olmuş mədrəsə binasıdır. Şah Abbas məscidini əhatə edən mədrəsə binasının dövrümüzə yalnız məscidin qərb tərəfində həyə boyunca yerləşən dörd otaq və divarlar qalmışdır.
Mədrəsənin dövrümüzə çatmış qalıqları çox da böyük olmayan bir mərtəbəli otaqlardır. Bu otaqların hər biri böyük oxvari tağ vasitəsiylə həyətə açılan müstəqil girişə malikdir. Otaqlar, aralarında inşa edilmiş kar divarlar vasitəsiylə bir-birindən ayrılmışdır. Otaqların tağvari örtüyü ara divarlara söykənir. Mədrəsənin kənar divarları onu ətraf küçələrdən tamamilə izolyasiya edir ki, bunun da nəticəsində qapalı daxili həyət yarnır. Gəncə mədrəsəsi yaxınlıqda yerləşən Şah Abbas məscidi kimi bişmiş kərpic və gəc məhlulundan inşa edilmişdir.
Çökək hamam
1606-cı ildə Şeyx Bəhainin planı əsasında inşa edilmiş və Gəncə şəhərinin tarixi mərkəzində yerləşən günbəzli hamamdır. Binanın tikintisində gil-əhəng qatışığı və qırmızı kərpicdən istifadə olunub.
Onun «Çökək hamam» adlandırılması texniki quruluşdan irəli gəlir. Suyun təzyiqini təmin etmək üçün bu hamamı çökəkdə inşa ediblər, tikilinin altında olan zırzəmi isə qızdırıcı soba rolunu oynayır. Belə ki, su qızdırılan zaman qazanın altında yandırılan odunun tüstüsü zirzəmiyə yönəldilir, buxar vasitəsi ilə hamamın altının və divarlarının qızdırılmasını təmin edilirdi. Digər tərəfdən isti suyun özünü də kirəmit borularla divarın içərisindən dolanma yolllarla istifadə nöqtəsinə çatdırırmışlar.
Qeydlər
- Kilidi-Şamaxı ifadəsi Gəncəni Şirvan-Şamaxının açarı hesab edən I Şah Abbas tərəfindən işlədilmişdir: Ətraflı bax: İskəndər Münşi – Tarixi Aləm ara-i Abbasi, Tehran, 1896, səh. 48
İstinadlar
- Саламзаде, 1964. səh. 126
- "Tarixin qaranlıq məqamlarına işıq salan yeraltı yollar". medeniyyet.az. Mədəniyyət qəzeti. 07-07-2010. 2021-05-11 tarixində . İstifadə tarixi: 7 iyul 2019.
- Саламзаде, 1964. səh. 125
- . gencekitab.az. 2019-04-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 noyabr 2017.
- "İlham Əliyev Gəncə Dövlət Filarmoniyasının yeni binasının açılışında iştirak edib". president.az. 10 noyabr 2017. 2020-03-05 tarixində . İstifadə tarixi: 11 noyabr 2017.
- Алиев, 1954. səh. 673
- Александрович (Насыфи), Дж. Гянджа и могила Низами (Известия Азербайджанского археологического комитета, вып. 2). Баку. 1926.
- Алиев, 1954. səh. 672
Ədəbiyyat
- Алиев, М. Джума-мечеть в Кировабаде (Искусство Азербайджана, Т. 4). Баку. 1954.
- Саламзаде, А. Архитектура Азербайдана XVI-XIX вв. Баку: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1964.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sah Abbas meydani Gence seherinin tarixi merkezinde yerlesen meydandir Sah Abbas meydani vaxtile Gence qalasinin forstadtinin esas memarliq kompleksi olmusdur Sah Abbas meydani kompleksi ilk defe Gence qalasinin 1797 ci ile aid planinda qeyd edilir Forstadtin merkezinde yerlesen bu memarliq ansambli mescid hamam ve diger tikililerden teskil olunmusdu Sah Abbas meydaniMeydanin umumi gorunusu40 40 40 sm e 46 21 31 s u Olke AzerbaycanSeher Gence GenceYerlesir GenceMemar Seyx BehaiTikilme tarixi XVII esrVeziyyeti yaxsi Simal serq ve cenub qerb istiqametinde 65x320 metr uzunlugunda uzanan meydan qeyri duzgun dordbucaqli formasina malikdir Sah Abbas mescidi meydanin dar olan cenub serq hissesinde yerlesir Meydanin simal qerb ve cenub serq hissesi dukan kimi istifade olan tagli binalarla tikilmisdir Dukanlardan cenub serq terefde qarisiq daxili heyetlere malik bir nece tikili movcud olmusdur TarixiSah Abbas meydani kompleksi ilk defe Gence qalasinin 1797 ci ile aid planinda qeyd edilir Forstadtin merkezinde yerlesen bu memarliq ansambli mescid hamam ve diger tikililerden teskil olunmusdu Simal serq ve cenub qerb istiqametinde 65x320 metr uzunlugunda uzanan meydan qeyri duzgun dordbucaqli formasina malikdir Sah Abbas mescidi meydanin dar olan cenub serq hissesinde yerlesir Burada meydanin eni 54 metre qeder daralir qarsi terefde ise 85 metre qeder genislenir Meydanin dord bir terefi cinar agaclari ile ehate olunmusdur Meydanin simal qerb ve cenub serq hissesi dukan kimi istifade olan tagli binalarla tikilmisdir Dukanlardan cenub serq terefde qarisiq daxili heyetlere malik bir nece tikili movcud olmusdur Onlarin bir necesi 1797 ci il planinda bazar bir necesi ise ipek ve kagiz fabriki kimi qeyd edilmisdir Meydanin simal qerb terefini planda kvadrat formya malik ve merkezi qapisi Sah Abbas meydanina acilan boyuk bazar kompleksi tuturdu Sah Abbas mescidi etrafinda Gence medresesi yerlesirdi Mescidin arxasinda qebirsanliq qerb terefinde bir qeder aralida ise Cokek hamam yerlesirdi Meydan etrafindaki tikililerGence xan sarayi 1960 ci illerin sonlarinda Gence xanlarinin sarayinin xarabaliqlariEsas meqale Gence xan sarayi Gence seherinin tarixi merkezinde movcud olmus tarixi saray kompleksi Komplekse bir nece saray binasi tagli das qalereya daxili heyetler ve fontanlar o cumleden komekci tikililer daxil idi Kompleksin bezi tikilileri 1970 ci illerin evvellerine kimi xaraba veziyyetde qalsa da 1974 cu ilde onlar da tamamile sokulmus ve kompleksin yerinde Baki kinoteatri insa edilmisdir 2012 ci ilde Baki kinoteatri da sokulmus ve erazide Gence Dovlet Filarmoniyasinin yeni binasi insa olunmusdur Gence xan sarayi qesr formali yasayis kompleksi olmaqla bir nece yasayis binasi hemcinin xeritede xan tikilisine aparan tagli das qalereya adlandirilan tagli tikilide ibaret olmusdur Bu tikili saraya aparan xususi qapi ve ya dehliz rolunu oynamisdir 5 Kompleks daxili heyetlere ve bir nece fontana malik idi Gence Dovlet Filarmoniyasi Gence Dovlet FilarmoniyasiEsas meqale Gence Dovlet Filarmoniyasi Gence Dovlet Filarmoniyasinin temeli 21 yanvar 2012 ci ilde Ilham Eliyevin Gence seferi zamani qoyulmusdur 10 noyabr 2017 ci ilde Ilham Eliyevin istiraki ile filarmoniyanin yeni binasinin acilis merasimi kecirilib Klassisizm uslubunda insa edilmis altimertebeli binada inzibati mesq qrim rejissor ve istirahet otaqlari bufet yaradilib Burada eyni zamanda 1200 neferlik konsert ve 300 yerlik iclas zallari 10 loja ve 1 VIP loja vardir Binanin ucuncu mertebesinin eyvaninda Uzeyir Hacibeyovun Fikret Emirovun Qara Qarayevin Niyazinin ve Arif Melikovun heykelleri qoyulub Erazide aciq havada yay konsert meydancasi baxis qullesi ve diger tikililer yerlesir Sah Abbas mescidi Sah Abbas mescidiEsas meqale Sah Abbas mescidi Gence XVII esrde Arran memarliq uslubunda insa edilmis tarixi mesciddir Gence Cume mescidi umumi memarliq kompozisiyasi planlasdirma konstruktiv ve bedii dekorativ xususiyyetlerine gore orta esr Azerbaycan memarliginin portal gunbez enenelerini davam etdirir Binanin memarliginda xususile gunbez ve portallarin hell edilmesinde Azerbaycan ve qonsu olkelerin zengin memarliq eneneleri ugurla istifade olunmusdur Bununla yanasi binanin memarliginda forma ve detallarin sade tekrarlanmasina da yol verilmemis Arran memarliq mektebi ucun xarakterik olan lakoniklik ifadelik ve aydinliq eks etdirilmisdir Kompleksin esas binasi insasi 1606 ci ile aid edilen mescid binasidir C Aleksandrovic yazir mescid qapisi uzerindeki kitabede onun insa tarixi Kilidi Samaxi ifadesi ile bildirilmisdir ki bu da ebced hesabi ile hicri 1015 ci il yeni bizim eranin 1606 ci ili demekdir Cavad xan turbesi Cavad xan turbesiEsas meqale Cavad xan turbesi Sah Abbas meydaninin merkezinde Gence xanliginin sonuncu monarxi olan Cavad xanin mezari uzerinde insa edilmis turbedir Cavad xanin mezari ve yazili bas dasi 1962 ci ilde meydanin merkezinde fevvare insa etmek meqsedi ile aparilan qazintilar zamani tesadufen askara cixarilmisdir Turbe Arran memarliq mektebi uslubunda bismis kerpicden dordkunc formada insa edilmis ve ustu gumbezle ortulmusdur Turbenin merkezinde Cavad xanin mezari durur bas dasi ise Gence Tarix Diyarsunasliq Muzeyinde saxlanilir Gence medresesi Esas meqale Gence medresesi Gence seherinin esas meydaninda vaxtile movcud olmus medrese binasidir Sah Abbas mescidini ehate eden medrese binasinin dovrumuze yalniz mescidin qerb terefinde heye boyunca yerlesen dord otaq ve divarlar qalmisdir Medresenin dovrumuze catmis qaliqlari cox da boyuk olmayan bir mertebeli otaqlardir Bu otaqlarin her biri boyuk oxvari tag vasitesiyle heyete acilan musteqil girise malikdir Otaqlar aralarinda insa edilmis kar divarlar vasitesiyle bir birinden ayrilmisdir Otaqlarin tagvari ortuyu ara divarlara soykenir Medresenin kenar divarlari onu etraf kucelerden tamamile izolyasiya edir ki bunun da neticesinde qapali daxili heyet yarnir Gence medresesi yaxinliqda yerlesen Sah Abbas mescidi kimi bismis kerpic ve gec mehlulundan insa edilmisdir Cokek hamam Cokek hamamEsas meqale Cokek hamam 1606 ci ilde Seyx Behainin plani esasinda insa edilmis ve Gence seherinin tarixi merkezinde yerlesen gunbezli hamamdir Binanin tikintisinde gil eheng qatisigi ve qirmizi kerpicden istifade olunub Onun Cokek hamam adlandirilmasi texniki qurulusdan ireli gelir Suyun tezyiqini temin etmek ucun bu hamami cokekde insa edibler tikilinin altinda olan zirzemi ise qizdirici soba rolunu oynayir Bele ki su qizdirilan zaman qazanin altinda yandirilan odunun tustusu zirzemiye yoneldilir buxar vasitesi ile hamamin altinin ve divarlarinin qizdirilmasini temin edilirdi Diger terefden isti suyun ozunu de kiremit borularla divarin icerisinden dolanma yolllarla istifade noqtesine catdirirmislar QeydlerKilidi Samaxi ifadesi Genceni Sirvan Samaxinin acari hesab eden I Sah Abbas terefinden isledilmisdir Etrafli bax Iskender Munsi Tarixi Alem ara i Abbasi Tehran 1896 seh 48IstinadlarSalamzade 1964 seh 126 Tarixin qaranliq meqamlarina isiq salan yeralti yollar medeniyyet az Medeniyyet qezeti 07 07 2010 2021 05 11 tarixinde Istifade tarixi 7 iyul 2019 Salamzade 1964 seh 125 gencekitab az 2019 04 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 11 noyabr 2017 Ilham Eliyev Gence Dovlet Filarmoniyasinin yeni binasinin acilisinda istirak edib president az 10 noyabr 2017 2020 03 05 tarixinde Istifade tarixi 11 noyabr 2017 Aliev 1954 seh 673 Aleksandrovich Nasyfi Dzh Gyandzha i mogila Nizami Izvestiya Azerbajdzhanskogo arheologicheskogo komiteta vyp 2 Baku 1926 Aliev 1954 seh 672EdebiyyatAliev M Dzhuma mechet v Kirovabade Iskusstvo Azerbajdzhana T 4 Baku 1954 Salamzade A Arhitektura Azerbajdana XVI XIX vv Baku Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1964