Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Azərbaycan memarlıq tarixində bir məktəb kimi ilk dəfə formalaşan Aran memarlıq məktəbi olmuşdur. Azərbaycan Ərəb Xilafətinin tərkibinə daxil olduğu zaman Bərdə böyük və məşhur bir şəhər idi. Burada görkəmli memarlıq abidələrinin tikilməsi haqqında mənbələrdə məlumatlar var. Qədim memarlıq ənənələri ilə islamiyyətdən gələn tipoloji xüsusiyyətlərin birləşməsi nəticəsində formalaşan orta əsr Azərbaycan memarlığının ilk rüşeyimləri məhz burada özünü göstərmişdir. Bərdədə əmələ gələn memarlıq istiqaməti, ölkədə feodal dövlətlərinin müstəqilləşməsi prosesində, yerli ənənələrin güclənməsi ərəfəsində başlayır. Məhz bu şəraitdə Aran memarlıq məktəbi əmələ gəlməkdə idi. Bərdədəki inşaat texnikası, şəhərsalma ənənələri daha sonra, şübhəsiz ki, Gəncədə davam etdirilir. X əsrdə Gəncədə Şəddadilərin apardığı geniş inşaat işləri bu şəhəri Azərbaycanın ən böyük memarlıq mərkəzlərindən birinə çevirir. Hələ Bərdədə əmələ gəlməyə başlayan üslub cəhətləri Gəncədə daha bariz şəkildə formalaşır.
Bərdə və Gəncə ətrafında formalaşmış Aran memarlıq məktəbi öz təsir dairəsini genişləndirərək demək olar ki, Azərbaycanın bütün orta hissəsinə yayılır. XI əsrdən başlayaraq Beyləqan daha sonra isə Şəmkir də memaqlıq mərkəzlərinə çevrlir. Beləliklə Aran memarlıq məktəbinin əhatə dairəsi xeyli genişlənmiş olur.
Məlumdur ki, Aran memarlıq məktəbinin mərkəzi olan Gəncə monqol yürüşləri zamanı dağıdılmış və bir daha əvvəlki vəziyyətinə qayıda bilməmişdir. Təəssüf ki, Aran memarlıq məktəbinə daxil olan şəhərlər və onların abidələri tamamilə dağıdıldığı üçün əlimizdə kifayət qədər faktik material və kitabələr yoxdur. Lakin Aran memarlıq məktəbinə daxil olan memarların fəaliyyəti haqqında əlimizdə maraqlı bir fakt var. Türkiyənin Amasiya şəhərindəki məscidin hasarı üzərindəki kitabədə onun 1236–1246-cı illərdə aranlı sənətkar tərəfindən tikildiyi qeyd edilmişdir. Azərbaycan memarlığı üçün son dərəcə əhəmiyyətli olan bu fakt, eyni zamanda kitabədə qeyd edilmiş tarix etibarilə də olduqca əhəmiyyətlidir. Adı Mahmud oğlu Məhəmməd olan bu sənətkar məhz monqol işğalından sonra vətənini tərk edərək Türkiyəyə köçmüşdür.
Aran memarlıq məktəbinin səciyyəvi xüsusiyyətləri bu cür ümumiləşdirilir: Aran memarlıq məktəbi bir sıra cəhətləri ilə yaxşı öyrənilmiş Naxçıvan memarlıq məktəbinə oxşardır. Bu yaxınlıq çox ehtimal ki, Aran memarlıq məktəbinin Naxçıvan memarlıq məktəbinə təsiri ilə izah edilməlidir. Bu yaxınlıq hər şeydən əvvəl eyni inşaat materialının tətbiqilə izah edilməlidir. Hər iki memarlıq məktəbində inşaat materialı kərpic idi. Aran memarlığının əhəmiyyətli xüsusiyyətlərindən biri divar hörgüsünün səciyyəvi cəhətlərindəndir. Memarlıq tarixində Gəncə hörgüsü adı ilə tanınan bu hörgünün əsas xüsusiyyəti çaydaşı ilə kərpicin birlikdə naxış şəklində işlədilməsidir. Gəncədə bu hörgü çaydaşının ətrafını çərçivələyən kərpic şəklində təzahür edir. Şəmkirdə isə bu hörgü daha əlvan şəkil alır. Burada kərpic və çaydaşı ilə bərabər hörgüyə ağ daş da daxil olur. Beləliklə Aran hörgüsü rəngarənglik kəsb edir, polixromik olur.
-
-
-
-
-
1960-cı illərin sonlarında Gəncə xanlarının sarayının xarabalıqları -
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Azerbaycan memarliq tarixinde bir mekteb kimi ilk defe formalasan Aran memarliq mektebi olmusdur Azerbaycan Ereb Xilafetinin terkibine daxil oldugu zaman Berde boyuk ve meshur bir seher idi Burada gorkemli memarliq abidelerinin tikilmesi haqqinda menbelerde melumatlar var Qedim memarliq eneneleri ile islamiyyetden gelen tipoloji xususiyyetlerin birlesmesi neticesinde formalasan orta esr Azerbaycan memarliginin ilk ruseyimleri mehz burada ozunu gostermisdir Berdede emele gelen memarliq istiqameti olkede feodal dovletlerinin musteqillesmesi prosesinde yerli enenelerin guclenmesi erefesinde baslayir Mehz bu seraitde Aran memarliq mektebi emele gelmekde idi Berdedeki insaat texnikasi sehersalma eneneleri daha sonra subhesiz ki Gencede davam etdirilir X esrde Gencede Seddadilerin apardigi genis insaat isleri bu seheri Azerbaycanin en boyuk memarliq merkezlerinden birine cevirir Hele Berdede emele gelmeye baslayan uslub cehetleri Gencede daha bariz sekilde formalasir Berde ve Gence etrafinda formalasmis Aran memarliq mektebi oz tesir dairesini genislendirerek demek olar ki Azerbaycanin butun orta hissesine yayilir XI esrden baslayaraq Beyleqan daha sonra ise Semkir de memaqliq merkezlerine cevrlir Belelikle Aran memarliq mektebinin ehate dairesi xeyli genislenmis olur Melumdur ki Aran memarliq mektebinin merkezi olan Gence monqol yurusleri zamani dagidilmis ve bir daha evvelki veziyyetine qayida bilmemisdir Teessuf ki Aran memarliq mektebine daxil olan seherler ve onlarin abideleri tamamile dagidildigi ucun elimizde kifayet qeder faktik material ve kitabeler yoxdur Lakin Aran memarliq mektebine daxil olan memarlarin fealiyyeti haqqinda elimizde maraqli bir fakt var Turkiyenin Amasiya seherindeki mescidin hasari uzerindeki kitabede onun 1236 1246 ci illerde aranli senetkar terefinden tikildiyi qeyd edilmisdir Azerbaycan memarligi ucun son derece ehemiyyetli olan bu fakt eyni zamanda kitabede qeyd edilmis tarix etibarile de olduqca ehemiyyetlidir Adi Mahmud oglu Mehemmed olan bu senetkar mehz monqol isgalindan sonra vetenini terk ederek Turkiyeye kocmusdur Aran memarliq mektebinin seciyyevi xususiyyetleri bu cur umumilesdirilir Aran memarliq mektebi bir sira cehetleri ile yaxsi oyrenilmis Naxcivan memarliq mektebine oxsardir Bu yaxinliq cox ehtimal ki Aran memarliq mektebinin Naxcivan memarliq mektebine tesiri ile izah edilmelidir Bu yaxinliq her seyden evvel eyni insaat materialinin tetbiqile izah edilmelidir Her iki memarliq mektebinde insaat materiali kerpic idi Aran memarliginin ehemiyyetli xususiyyetlerinden biri divar horgusunun seciyyevi cehetlerindendir Memarliq tarixinde Gence horgusu adi ile taninan bu horgunun esas xususiyyeti caydasi ile kerpicin birlikde naxis seklinde isledilmesidir Gencede bu horgu caydasinin etrafini cerciveleyen kerpic seklinde tezahur edir Semkirde ise bu horgu daha elvan sekil alir Burada kerpic ve caydasi ile beraber horguye ag das da daxil olur Belelikle Aran horgusu rengarenglik kesb edir polixromik olur Qarabag xan sarayi Qutlu Musa turbesi Gence imamzadesi Qazaxlar mescidi 1960 ci illerin sonlarinda Gence xanlarinin sarayinin xarabaliqlari Sahbulaq qalasiHemcinin baxSah Abbas mescidi Naxcivan memarliq mektebi Sirvan Abseron memarliq mektebi