Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İqor Tamm - İqor Yevgenieviç Tamm ( 8 iyul, 1895 il, Vladivostok - 12 aprel 1971 il, Moskva) - sovet nəzəri fiziki, Nobel mükafatı laureatı (1958) Совместно с П. А. Черенковым и И. М. Франком. ↑ Показывать компактно, SSRİ Elmlər Akademiyasının akademiki (1953il). Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1954il). İki laureatı.
Bioqrafiyası
8 iyul 1895-ci ildə Vladivostokda mühəndis Yevgeni Fedoroviç Tamm (millətcə alman) və Olqa Mixaylovna Davıdovanın ailəsində anadan olub. Krım tatarının və ukraynalının nəvəsi (İqor Tammın anası Olqa Mixaylovna Davıdova, ana tərəfdən əcdadı Kobılyanski ailəsinə mənsub idi, Zaporojya Seçinin siqaret çəkən atamanının Krım xanı Gireyin qızı ilə evləndirilib) . 1898-ci ildə valideynlərinin ailəsi ilə birlikdə Yelisavetqrada (indiki Kropivnitski, Ukrayna) köçdü, İqorun atası uzun illər burada "şəhər mühəndisi" işlədi: su təchizatı və şəhər elektrik stansiyasının tikintisinə nəzarət etdi. 1901-ci ildə İqorun kiçik qardaşı Leonid doğuldu, o, sonradan SSRİ Ağır Sənaye Xalq Komissarlığının Azot Sənayesi Baş İdarəsinin baş mühəndisinin müavini oldu (o, 1937-ci il mayın 28-də döyüşlərdə əksinqilabi trotskiçi-zinovyev terror təşkilatında iştirakı ittihamı ilə güllələndi).Yelisavetqradda gimnaziyanı bitirdikdən sonra İqor Tamm Edinburq Universitetində təhsil alıb. Birinci Dünya Müharibəsi başlamazdan əvvəl o, Moskva Universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsinə keçdi və 1918-ci ildə oranı bitirdi və fizika diplomu aldı. O, cəbhəyə könüllü “mərhəmət qardaşı” kimi gedib. Qısa bir siyasət həvəsindən sonra (menşevik-beynəlmiləlçi, Yelisavetqraddan Sovetlərin 1-ci Qurultayının deputatı) akademik karyerasına başlayır. Müxtəlif ali təhsil müəssisələrində dərs deyir: Tauride Universitetində (Simferopol) (1919-1920 illərdə), 1920-ci ildən L.İ.Mandelştam ilə əməkdaşlıq edir, Odessa Politexnik İnstitutunda (1921-1922 illərdə ) (1993-cü ildən - Odessa Milli Politexnik Universiteti adlandı) işləyir, burada L.İ.Mandelştam şöbəyə rəhbərlik edirdi. 1922-ci ildən (iki qısa fasilə ilə) karyerasının sonuna kimi İ.E.Tammın fəaliyyəti Moskvada baş tutdu. O, uzun illər Moskva Dövlət Universitetinin fizika fakültəsinin nəzəri fizika kafedrasına rəhbərlik etdi, burada dosent və professor oldu. Bu kafedrada ümumi kurslar: nəzəri mexanika, elektrodinamika, kvant mexanikası, statistik fizika kimi fənlər tədris olunduğundan bu kafedra fakültənin ən əsas kafedralarından biri idi. 1934-cü ildən o, əlavə olaraq P.N.Lebedev adına FİAN-da işləmiş, orada nəzəri şöbə yaratmış və ona rəhbərlik etmişdir. 1933-cü il fevralın 1-də İ.E.Tamm SSRİ Elmlər Akademiyasının riyaziyyat və təbiət elmləri bölməsinin müxbir üzvü seçilmişdir. Onun karyerasındakı bu sürətli yüksəliş 1939-cu ildə qardaşı, eləcə də yaxın dostu B.M.Qessen həbs olunaraq güllələndikdən sonra dayandı. Təzyiq FİAN icraçı rəhbərliyindən başladı və V.S.Fursov şöbə müdiri seçildi. 1943-cü ildə Moskva Dövlət Universitetinin Fizika fakültəsinin nəzəri fizika kafedrasının müdiri vəzifəsinə namizəd olmuşdur. Onun opponenti fakultənin dekanı A.S.Predvoditelev və fakültənin Elmi Şurası tərəfindən dəstəklənən A.A.Vlasov idi. Nəticədə İ.Tamm Vlasova məğlub oldu (24-ə qarşı 5 səslə), lakin bu nəticələr 14 akademikin məktubu şəklində elmi ictimaiyyət tərəfindən mübahisələndirildi. Partiya rəhbərliyi tərəfindən şöbə müdiri vəzifəsinə V.A.Fok təyin edildi. 1946-1949-cu illərdə MEPhI-də Nəzəri Nüvə Fizikası kafedrasının ilk müdiri olmuşdur . 1946-cı ildə İ.Tamm aldı. Elə həmin il A.D.Saxarovla birlikdə İ.Tamm ilk sovet atom bombasının yaradılması layihəsində iştirak etdi və yüksək intensivlikli şok dalğasının nəzəri tədqiqatlarında iştirak etdi. İlk sovet atom bombası 1949-cu il avqustun 29-da Qazaxıstanın Semipalatinsk poliqonunda sınaqdan keçirilib. 1949-cu ildə İqor Tamm Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin Kvant nəzəriyyəsi və elektrodinamika kafedrasına (ayrıldıqdan sonra nəzəri fizika kafedrasının bir hissəsi) qayıtdı. İ.V.Kurçatovun təklifi ilə 1948-ci ildə İ.Tamm termonüvə silahlarının yaradılmasının mümkünlüyü məsələsini öyrənmək üçün bir qrup təşkil etdi. 1950-ci ildə İ.Tamm bir qrup FIAN işçisi ilə Arzamas-16 (Sarov) KB-11-ə köçürüldü, burada şöbə müdiri, 1952-ci ilin mayında isə sektor müdiri oldu. A. D. Saxarov və V. L. Ginzburqun daxil olduğu İ.Tamm qrupu 1953-cü il avqustun 12-də uğurla sınaqdan keçirilmiş ilk termonüvə bombasını yaratmağa imkan verən bir sıra prinsiplər işləyib hazırladı. 23 oktyabr 1953-cü ildə İ.E.Tamm SSRİ Elmlər Akademiyasının fizika-riyaziyyat elmləri bölməsinin akademiki oldu və daha bir aldı . SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 4 yanvar 1954-cü il tarixli məxfi fərmanı ilə İ.Tamm və ilə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq görülüb. 1954-cü ilin əvvəlində İ.E.Tamm Moskvaya qayıtdı və yenidən FIAN-da işləməyə başladı. O, ömrünün sonuna kimi bu institutda çalışıb. 1955-ci ildə “Üç yüzlərin məktubu”nu imzaladı. 1960-cı illərdə İ.E.Tamm alimlərin Paquoş hərəkatının fəal iştirakçısı idi. 1966-cı ildə o, Stalinin reabilitasiyası əleyhinə 25 mədəniyyət və elm xadiminin Sov.İKP MK-nın Baş katibi L.İ.Brejnevə məktubunu imzalamışdır . İ.E.Tamm 12 aprel 1971-ci ildə Moskva şəhərində tənəffüs əzələlərinin iflicinə səbəb olan ALS xəstəliyindən vəfat etdi. Ölümündən bir müddət əvvəl o, xüsusi aparatdan istifadə edərək süni nəfəs aparatına müraciət etməli olub. Moskvada Novodeviçi qəbiristanlığında (7-ci sahədə) dəfn edilmişdir.
Elmi fəaliyyəti
İ.E.Tammın elmi işinin əsas istiqamətləri kvant mexanikası, , şüalanma nəzəriyyəsi, nüvə fizikası, elementar hissəciklər fizikası, eləcə də bir sıra tətbiqi məsələlərin həllinə aiddir. 1932-ci ildə o, nəzəri olaraq bərk cismin səthində səth hallarının mövcudluğunu proqnozlaşdırdığı bir məqalə dərc etdi. 1937-ci ildə İ.M.Frank ilə birlikdə o, bir mühitdə hissəciklərin bu mühitdəki işığın sürətindən çox sürətlə hərəkətini təsvir etdi. Bu iş Çerenkov, Frank və Tammın 1958-ci ildə aldıqları əvvəlki eksperimental məlumatları (Vavilov-Çerenkov effekti) izah edirdi. 1945-ci ildə o, Tamm-Dankov metodu adlanan kvant sahə nəzəriyyəsi məsələlərinin həlli metodunu işləyib hazırladı . A.D.Saxarovla birlikdə o, tokamakda (tokamak- nəzarət olunan termonüvə birləşməsinin baş verməsi üçün lazım olan şərtlərə nail olmaq üçün plazmanın maqnit qapalılığı, toroidal quraşdırma.) plazmanın saxlanması prinsiplərini işləyib hazırladı. Onun tələbələri arasında S. P. Şubin, E. L. Feynberq, V. L. Ginzburq, L. V. Keldış, D. İ. Bloxintsev, M. A. Markov, A. D. Saxarov, V. Q. Kadışevski, S. A. Altşüler, D. A. Kirjnits, A. A. Vlasov var.
Ailə və məşğuliyyəti
- Qızı - İrina (1921ci il doğumlu), partlayış mütəxəssisi
- Nəvəsi-Leonid Vereşinskiy (Babaylov), arxeoloq, baba irsinin qoruyucusu.
- Oğlu- Yevgeni (1926-2008), alpinist, SSRİ İdman Ustası, SSRİ-nin Əməkdar Məşqçisi, ilk Sovet Himalay ekspedisiyasının rəhbəri (Everest, 1982), Fizika-riyaziyyat elmləri doktoru (yüksək enerji fizikası).
- Nəvəsi-Marina M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin Kimya fakültəsində qeyri-üzvi kimyadan dərs deyir.
İ.E.Tammın fizikadan sonra əsas məşğuliyyəti 1926-cı ildə məşq etməyə başladığı alpinizm olub. İqor Evgenieviç yetmiş yaşına qədər boş vaxtlarında dağlara getdi.
Mükafatlar və aldığı adlar
- Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (01.04.1954il)
- Dörd (19.09.1953il;01.04.1954il;09.11.1956il; 07.07.1965il)
- (06.10.1945il)
- medallar
- (1946il) - maddədə superlüminal sürətlə hərəkət edən elektronların şüalanmasının kəşfi və tədqiqinə görə, nəticələri ümumiləşdirilmiş və P.N.Lebedev FIAN-ın materiallarında dərc edilmişdir (1944il)
- Birinci dərəcəli (1953il)
- Fizika üzrə Nobel mükafatı (P.A.Çerenkov və İ.M.Frank ilə birlikdə, 1958il)
- SSRİ Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü (1933il)
- SSRİ Elmlər Akademiyasının akademiki (1953il)
- İsveç Kral Elmlər Akademiyasının üzvü (1959il)
- Polşa Elmlər Akademiyasının xarici üzvü (1959il)
- Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının fəxri xarici üzvü (1961il)
- Almaniyanın "Leopoldina" Təbiətşünaslar Akademiyasının üzvü, QDR (1964il)
- Elementar hissəciklər nəzəriyyəsində və nəzəri fizikanın digər sahələrində görkəmli nailiyyətlərinə görə SSRİ Elmlər Akademiyasının M.V.Lomonosov adına Böyük Qızıl medalı (1967il
Yaddaşlarda qalması
- Moskvada bir meydan Akademik İ.Tammın adını daşıyır.
- Vladivostokda Uzaq Şərq Federal Universitetinin Fizika və İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun binası qarşısında İ.Tammın abidəsi ucaldılıb.
- İ.E.Tamm adı Rusiya Elmlər Akademiyasının (FIAN) P.N.Lebedev adına Fizika İnstitutunun Nəzəri şöbəsinə verilmişdir.
- İ. E. Tammın adı Rusiya Elmlər Akademiyasının 1995-ci ildən nəzəri fizika və elementar hissəciklər fizikası, sahə nəzəriyyəsi sahəsində görkəmli işlərinə görə verilir.
- Kropivnitskidə (keçmiş Yelisavetqrad) "Radiy" Elmi-İstehsalat Müəssisəsinin girişinin qarşısında İ.E.Tammın abidəsi ucaldılıb, 2012-ci il sentyabrın 22-də açılışı olub.Eyni zamanda o, "Kirovoqradın fəxri vətəndaşı" adına layiq görülüb.
- Kropivnitski şəhərində (keçmiş Geroyev Stalinqrada küçəsinin bir hissəsi) bir küçəyə akademik İ.E.Tamm adı verildi.
- İ.E.Tammın şərəfinə Aeroflot parkında A320 VP-BID təyyarəsinə adı verildi.
- Tamm plazmonu İ.E.Tammın şərəfinə adlandırılmışdır.
- 1976-cı ildə Beynəlxalq Astronomiya İttifaqı İ.E. Tammın şərəfinə Ayın uzaq tərəfində bir krater yaratdı.
- 2018-ci ildə Moskvada, Milli Tədqiqat Nüvə Universitetində, Nobel Mükafatları Xiyabanında heykəltaraş Aleksandr Mironov tərəfindən abidə ucaldıldı. Heykəltəraşlıq kompozisiyasında İqor Yevgenyeviç Tammın Nobel mükafatının təqdimatı zamanı frakda yeriməsi, o, əlində medal və diplomu, bu mükafata niyə layiq görüldüyü barədə sitatla təsvir edilmişdir.
İstinadlar
- [a]
- Письма деятелей науки и культуры против реабилитации Сталина. Дата обращения: 17 марта 2012. Архивировано 16 ноября 2012 года.
- Жертвы политического террора в СССР. Дата обращения: 25 августа 2013. Архивировано 4 марта 2016 года.
- Г. А. Сарданашвили. Борьба за физфак МГУ // Дмитрий Иваненко — суперзвезда советской физики: Ненаписанные мемуары. — М.: ЛИБРОКОМ, 2010. — 313 с. — (Наука в СССР: Через тернии к звёздам). — . Архивная копия от 13 апреля 2014 на Wayback Machine
- Заведующие кафедрой. Дата обращения: 17 мая 2017. Архивировано 30 июня 2017 года.
- Отмечая, что создание водородной бомбы и новых конструкций атомных бомб является крупным успехом Советской науки и промышленности, Совет Министров Союза ССР ПОСТАНОВЛЯЕТ: 1. За разработку водородной бомбы с многослойным зарядом и создание основ теории этой бомбы: — присудить Сахарову Андрею Дмитриевичу, академику, и Тамму Игорю Евгеньевичу, академику, Сталинскую премию I степени в размере 1 млн руб. — по 500 тыс. руб. каждому; — премировать Сахарова А. Д. и Тамма И. Е. автомашинами ЗИМ. Построить за счет государства и передать в собственность Сахарову А. Д. и Тамму И. Е. дачи с обстановкой; — установить Сахарову А. Д. и Тамму И. Е. двойные оклады жалования на все время работы по специальным заданиям». (Постановление СМ СССР № 3044-1304сс «О присуждении Сталинских премий научным и инженерно-техническим работникам Министерства среднего машиностроения и других ведомств за создание водородной бомбы и новых конструкций атомных бомб». 31 декабря 1953 г. // Атомный проект СССР: документы и материалы. Т. 3. Кн. 2. — 2009. — С. 107—122.)
- Могила И. Е. Тамма на Новодевичьем кладбище. Дата обращения: 18 апреля 2014. Архивировано 19 апреля 2014 года.
- В. П. Силин, В. Я. Файнберг. Метод Тамма — Данкова // Успехи физических наук. — Российская академия наук, 1955. — Т. 56, вып. 5. — С. 569—639. Архивировано 5 января 2012 года.
- Аэрофлот ввел в эксплуатацию лайнер А320 «И.Тамм»
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Iqor Tamm Iqor Yevgenievic Tamm 8 iyul 1895 il Vladivostok 12 aprel 1971 il Moskva sovet nezeri fiziki Nobel mukafati laureati 1958 Sovmestno s P A Cherenkovym i I M Frankom Pokazyvat kompaktno SSRI Elmler Akademiyasinin akademiki 1953il Sosialist Emeyi Qehremani 1954il Iki Stalin mukafati laureati Bioqrafiyasi8 iyul 1895 ci ilde Vladivostokda muhendis Yevgeni Fedorovic Tamm milletce alman ve Olqa Mixaylovna Davidovanin ailesinde anadan olub Krim tatarinin ve ukraynalinin nevesi Iqor Tammin anasi Olqa Mixaylovna Davidova ana terefden ecdadi Kobilyanski ailesine mensub idi Zaporojya Secinin siqaret ceken atamaninin Krim xani Gireyin qizi ile evlendirilib 1898 ci ilde valideynlerinin ailesi ile birlikde Yelisavetqrada indiki Kropivnitski Ukrayna kocdu Iqorun atasi uzun iller burada seher muhendisi isledi su techizati ve seher elektrik stansiyasinin tikintisine nezaret etdi 1901 ci ilde Iqorun kicik qardasi Leonid doguldu o sonradan SSRI Agir Senaye Xalq Komissarliginin Azot Senayesi Bas Idaresinin bas muhendisinin muavini oldu o 1937 ci il mayin 28 de doyuslerde eksinqilabi trotskici zinovyev terror teskilatinda istiraki ittihami ile gullelendi Yelisavetqradda gimnaziyani bitirdikden sonra Iqor Tamm Edinburq Universitetinde tehsil alib Birinci Dunya Muharibesi baslamazdan evvel o Moskva Universitetinin fizika riyaziyyat fakultesine kecdi ve 1918 ci ilde orani bitirdi ve fizika diplomu aldi O cebheye konullu merhemet qardasi kimi gedib Qisa bir siyaset hevesinden sonra mensevik beynelmilelci Yelisavetqraddan Sovetlerin 1 ci Qurultayinin deputati akademik karyerasina baslayir Muxtelif ali tehsil muessiselerinde ders deyir Tauride Universitetinde Simferopol 1919 1920 illerde 1920 ci ilden L I Mandelstam ile emekdasliq edir Odessa Politexnik Institutunda 1921 1922 illerde 1993 cu ilden Odessa Milli Politexnik Universiteti adlandi isleyir burada L I Mandelstam sobeye rehberlik edirdi 1922 ci ilden iki qisa fasile ile karyerasinin sonuna kimi I E Tammin fealiyyeti Moskvada bas tutdu O uzun iller Moskva Dovlet Universitetinin fizika fakultesinin nezeri fizika kafedrasina rehberlik etdi burada dosent ve professor oldu Bu kafedrada umumi kurslar nezeri mexanika elektrodinamika kvant mexanikasi statistik fizika kimi fenler tedris olundugundan bu kafedra fakultenin en esas kafedralarindan biri idi 1934 cu ilden o elave olaraq P N Lebedev adina FIAN da islemis orada nezeri sobe yaratmis ve ona rehberlik etmisdir 1933 cu il fevralin 1 de I E Tamm SSRI Elmler Akademiyasinin riyaziyyat ve tebiet elmleri bolmesinin muxbir uzvu secilmisdir Onun karyerasindaki bu suretli yukselis 1939 cu ilde qardasi elece de yaxin dostu B M Qessen hebs olunaraq gullelendikden sonra dayandi Tezyiq FIAN icraci rehberliyinden basladi ve V S Fursov sobe mudiri secildi 1943 cu ilde Moskva Dovlet Universitetinin Fizika fakultesinin nezeri fizika kafedrasinin mudiri vezifesine namized olmusdur Onun opponenti fakultenin dekani A S Predvoditelev ve fakultenin Elmi Surasi terefinden desteklenen A A Vlasov idi Neticede I Tamm Vlasova meglub oldu 24 e qarsi 5 sesle lakin bu neticeler 14 akademikin mektubu seklinde elmi ictimaiyyet terefinden mubahiselendirildi Partiya rehberliyi terefinden sobe mudiri vezifesine V A Fok teyin edildi 1946 1949 cu illerde MEPhI de Nezeri Nuve Fizikasi kafedrasinin ilk mudiri olmusdur 1946 ci ilde I Tamm Stalin mukafatini aldi Ele hemin il A D Saxarovla birlikde I Tamm ilk sovet atom bombasinin yaradilmasi layihesinde istirak etdi ve yuksek intensivlikli sok dalgasinin nezeri tedqiqatlarinda istirak etdi Ilk sovet atom bombasi 1949 cu il avqustun 29 da Qazaxistanin Semipalatinsk poliqonunda sinaqdan kecirilib 1949 cu ilde Iqor Tamm Lomonosov adina Moskva Dovlet Universitetinin Kvant nezeriyyesi ve elektrodinamika kafedrasina ayrildiqdan sonra nezeri fizika kafedrasinin bir hissesi qayitdi I V Kurcatovun teklifi ile 1948 ci ilde I Tamm termonuve silahlarinin yaradilmasinin mumkunluyu meselesini oyrenmek ucun bir qrup teskil etdi 1950 ci ilde I Tamm bir qrup FIAN iscisi ile Arzamas 16 Sarov KB 11 e kocuruldu burada sobe mudiri 1952 ci ilin mayinda ise sektor mudiri oldu A D Saxarov ve V L Ginzburqun daxil oldugu I Tamm qrupu 1953 cu il avqustun 12 de ugurla sinaqdan kecirilmis ilk termonuve bombasini yaratmaga imkan veren bir sira prinsipler isleyib hazirladi 23 oktyabr 1953 cu ilde I E Tamm SSRI Elmler Akademiyasinin fizika riyaziyyat elmleri bolmesinin akademiki oldu ve daha bir Stalin mukafati aldi SSRI Ali Soveti Reyaset Heyetinin 4 yanvar 1954 cu il tarixli mexfi fermani ile I Tamm Lenin ordeni ve Oraq ve cekic qizil medali ile Sosialist Emeyi Qehremani adina layiq gorulub 1954 cu ilin evvelinde I E Tamm Moskvaya qayitdi ve yeniden FIAN da islemeye basladi O omrunun sonuna kimi bu institutda calisib 1955 ci ilde Uc yuzlerin mektubu nu imzaladi 1960 ci illerde I E Tamm alimlerin Paquos herekatinin feal istirakcisi idi 1966 ci ilde o Stalinin reabilitasiyasi eleyhine 25 medeniyyet ve elm xadiminin Sov IKP MK nin Bas katibi L I Brejneve mektubunu imzalamisdir I E Tamm 12 aprel 1971 ci ilde Moskva seherinde teneffus ezelelerinin iflicine sebeb olan ALS xesteliyinden vefat etdi Olumunden bir muddet evvel o xususi aparatdan istifade ederek suni nefes aparatina muraciet etmeli olub Moskvada Novodevici qebiristanliginda 7 ci sahede defn edilmisdir Elmi fealiyyetiI E Tammin elmi isinin esas istiqametleri kvant mexanikasi sualanma nezeriyyesi nuve fizikasi elementar hissecikler fizikasi elece de bir sira tetbiqi meselelerin helline aiddir 1932 ci ilde o nezeri olaraq berk cismin sethinde seth hallarinin movcudlugunu proqnozlasdirdigi bir meqale derc etdi 1937 ci ilde I M Frank ile birlikde o bir muhitde hisseciklerin bu muhitdeki isigin suretinden cox suretle hereketini tesvir etdi Bu is Cerenkov Frank ve Tammin 1958 ci ilde Fizika uzre Nobel Mukafatini aldiqlari evvelki eksperimental melumatlari Vavilov Cerenkov effekti izah edirdi 1945 ci ilde o Tamm Dankov metodu adlanan kvant sahe nezeriyyesi meselelerinin helli metodunu isleyib hazirladi A D Saxarovla birlikde o tokamakda tokamak nezaret olunan termonuve birlesmesinin bas vermesi ucun lazim olan sertlere nail olmaq ucun plazmanin maqnit qapaliligi toroidal qurasdirma plazmanin saxlanmasi prinsiplerini isleyib hazirladi Onun telebeleri arasinda S P Subin E L Feynberq V L Ginzburq L V Keldis D I Bloxintsev M A Markov A D Saxarov V Q Kadisevski S A Altsuler D A Kirjnits A A Vlasov var Aile ve mesguliyyetiQizi Irina 1921ci il dogumlu partlayis mutexessisi Nevesi Leonid Veresinskiy Babaylov arxeoloq baba irsinin qoruyucusu Oglu Yevgeni 1926 2008 alpinist SSRI Idman Ustasi SSRI nin Emekdar Mesqcisi ilk Sovet Himalay ekspedisiyasinin rehberi Everest 1982 Fizika riyaziyyat elmleri doktoru yuksek enerji fizikasi Nevesi Marina M V Lomonosov adina Moskva Dovlet Universitetinin Kimya fakultesinde qeyri uzvi kimyadan ders deyir I E Tammin fizikadan sonra esas mesguliyyeti 1926 ci ilde mesq etmeye basladigi alpinizm olub Iqor Evgenievic yetmis yasina qeder bos vaxtlarinda daglara getdi Mukafatlar ve aldigi adlarSosialist Emeyi Qehremani 01 04 1954il Dord Lenin ordeni 19 09 1953il 01 04 1954il 09 11 1956il 07 07 1965il Qirmizi Emek Bayragi ordeni 06 10 1945il medallar Birinci dereceli Stalin Mukafati 1946il maddede superluminal suretle hereket eden elektronlarin sualanmasinin kesfi ve tedqiqine gore neticeleri umumilesdirilmis ve P N Lebedev FIAN in materiallarinda derc edilmisdir 1944il Birinci dereceli Stalin mukafati 1953il Fizika uzre Nobel mukafati P A Cerenkov ve I M Frank ile birlikde 1958il SSRI Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu 1933il SSRI Elmler Akademiyasinin akademiki 1953il Isvec Kral Elmler Akademiyasinin uzvu 1959il Polsa Elmler Akademiyasinin xarici uzvu 1959il Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasinin fexri xarici uzvu 1961il Almaniyanin Leopoldina Tebietsunaslar Akademiyasinin uzvu QDR 1964il Elementar hissecikler nezeriyyesinde ve nezeri fizikanin diger sahelerinde gorkemli nailiyyetlerine gore SSRI Elmler Akademiyasinin M V Lomonosov adina Boyuk Qizil medali 1967ilYaddaslarda qalmasiMoskvada bir meydan Akademik I Tammin adini dasiyir Vladivostokda Uzaq Serq Federal Universitetinin Fizika ve Informasiya Texnologiyalari Institutunun binasi qarsisinda I Tammin abidesi ucaldilib I E Tamm adi Rusiya Elmler Akademiyasinin FIAN P N Lebedev adina Fizika Institutunun Nezeri sobesine verilmisdir I E Tammin adi Rusiya Elmler Akademiyasinin 1995 ci ilden nezeri fizika ve elementar hissecikler fizikasi sahe nezeriyyesi sahesinde gorkemli islerine gore verilir Kropivnitskide kecmis Yelisavetqrad Radiy Elmi Istehsalat Muessisesinin girisinin qarsisinda I E Tammin abidesi ucaldilib 2012 ci il sentyabrin 22 de acilisi olub Eyni zamanda o Kirovoqradin fexri vetendasi adina layiq gorulub Kropivnitski seherinde kecmis Geroyev Stalinqrada kucesinin bir hissesi bir kuceye akademik I E Tamm adi verildi I E Tammin serefine Aeroflot parkinda A320 VP BID teyyaresine adi verildi Tamm plazmonu I E Tammin serefine adlandirilmisdir 1976 ci ilde Beynelxalq Astronomiya Ittifaqi I E Tammin serefine Ayin uzaq terefinde bir krater yaratdi 2018 ci ilde Moskvada Milli Tedqiqat Nuve Universitetinde Nobel Mukafatlari Xiyabaninda heykeltaras Aleksandr Mironov terefinden abide ucaldildi Heykelterasliq kompozisiyasinda Iqor Yevgenyevic Tammin Nobel mukafatinin teqdimati zamani frakda yerimesi o elinde medal ve diplomu bu mukafata niye layiq gorulduyu barede sitatla tesvir edilmisdir Istinadlar a Pisma deyatelej nauki i kultury protiv reabilitacii Stalina Data obrasheniya 17 marta 2012 Arhivirovano 16 noyabrya 2012 goda Zhertvy politicheskogo terrora v SSSR Data obrasheniya 25 avgusta 2013 Arhivirovano 4 marta 2016 goda G A Sardanashvili Borba za fizfak MGU Dmitrij Ivanenko superzvezda sovetskoj fiziki Nenapisannye memuary M LIBROKOM 2010 313 s Nauka v SSSR Cherez ternii k zvyozdam ISBN 978 5 397 00868 6 Arhivnaya kopiya ot 13 aprelya 2014 na Wayback Machine Zaveduyushie kafedroj Data obrasheniya 17 maya 2017 Arhivirovano 30 iyunya 2017 goda Otmechaya chto sozdanie vodorodnoj bomby i novyh konstrukcij atomnyh bomb yavlyaetsya krupnym uspehom Sovetskoj nauki i promyshlennosti Sovet Ministrov Soyuza SSR POSTANOVLYaET 1 Za razrabotku vodorodnoj bomby s mnogoslojnym zaryadom i sozdanie osnov teorii etoj bomby prisudit Saharovu Andreyu Dmitrievichu akademiku i Tammu Igoryu Evgenevichu akademiku Stalinskuyu premiyu I stepeni v razmere 1 mln rub po 500 tys rub kazhdomu premirovat Saharova A D i Tamma I E avtomashinami ZIM Postroit za schet gosudarstva i peredat v sobstvennost Saharovu A D i Tammu I E dachi s obstanovkoj ustanovit Saharovu A D i Tammu I E dvojnye oklady zhalovaniya na vse vremya raboty po specialnym zadaniyam Postanovlenie SM SSSR 3044 1304ss O prisuzhdenii Stalinskih premij nauchnym i inzhenerno tehnicheskim rabotnikam Ministerstva srednego mashinostroeniya i drugih vedomstv za sozdanie vodorodnoj bomby i novyh konstrukcij atomnyh bomb 31 dekabrya 1953 g Atomnyj proekt SSSR dokumenty i materialy T 3 Kn 2 2009 S 107 122 Mogila I E Tamma na Novodevichem kladbishe Data obrasheniya 18 aprelya 2014 Arhivirovano 19 aprelya 2014 goda V P Silin V Ya Fajnberg Metod Tamma Dankova Uspehi fizicheskih nauk Rossijskaya akademiya nauk 1955 T 56 vyp 5 S 569 639 Arhivirovano 5 yanvarya 2012 goda Aeroflot vvel v ekspluataciyu lajner A320 I Tamm