Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İosif Stalin Tankı (IS tank)- SSRİ dövründə buraxılan tank.
| IS | |
|---|---|
 Belarusiya - Minsk muzeyində sərgilənən IS tankı | |
| Tipi | ağır tank |
| Ölkə | |
| İstismar tarixçəsi | |
| İstismar illəri | 1943-1995 |
| İstismara başlanması | 8 avqust 1943 |
| İstismar edənlər | SSRİ, Kuba, Çin, Şimali Koreya, Misir |
| İstifadə edilən döyüşlər | Xidmət tarixi |
| İstehsal tarixçəsi | |
| Konstruktor | Zh. Kotin, N. Dukhov |
| Konstruksiya tarixi | 1943 |
| İstehsalçı | Kirov Zavodu, UZTM |
| İstehsal illəri | 1943-1970; 1943-1944 (IS-1) 1943-1945 (IS-2) 1945-1947 (IS-3) 1947-1949 (IS-4) |
| İstehsal sayı | 3.854 (IS-2) 2.311 (IS-3) 250 (IS-4) |
| Variantları | 1943-1944 (IS-1) 1943-1945 (IS-2) 1945-1947 (IS-3)1947-1949 (IS-4) |
| Xüsusiyyətləri | |
| Ağırlığı | 46 ton |
| Zireh | IS-2 Model 1944:
100 mm qüllənin ön tərəfi: 100 mm (yuvarlaqlaşdırılmış vəziyyətdə)
|
| Əsas silah | D25-T 122 mm |
| Uzunluğu | 9.90 m |
| Eni | 3.09 m |
| Hündürlüyü | 2.73 m |
| Ekipaj | 4 nəfər |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İosif Stalin tankı (və ya IS olaraq da bilinən Joseph Stalin tankı), II Dünya müharibəsi dövründə SSRİ tərəfindən 1943-cü ilin sentyabr ayından istifadə edilmiş ağır sinifli tank olaraq yaradılmışdır və ilk dəfə olaraq Kursk müharibəsində istifadə edilmişdir. Ayrıca olaraq JS və ya ИС tankları kimi də tanınırlar. Almanların 88 mm-lik ağır toplarının atəşinə dözə biləcək və almanların Tiger və Panther tanklarını məhv edə biləcək şəkildə yaradılmışdır. Bu tanka ümumilikdə ən ön cəbhələrdə almanlar ilə mübarizə aparmaq və almanların möhkəmləndirilmiş səngərlərini yarmaq və almanların müdafiəsinin daxillərinə girmək vəzifəsi verilmişdir. 1944-cü ilin aprel ayından xidmətə qəbul edilmiş olan IS-2 tankları da, Qızıl Ordu tərəfindən Berlin müharibəsində qoçbaşı kimi (yəni ki, öndə) istifadə edilmişdir.
Zirehi: 30–120 mm
Əsas silahı:122 mm-lik çapa malik olan D25-T topları (IS-7 tanklarında: 130mm-lik çapa malik olan C-70 topları)
Digər silahları: 2 x DT , 1x DShK pulemyotları
Motor: 12-silindir dizel model V-2 600 hp (at gücü) (450 kW (kilowatt))
Dizaynı və istehsalı
KV və IS-1
KV seriyalı tankların həddindən artıq çox ləng olması və T-34 tankları ilə eyni topa sahib olmalarına baxmayaraq T-34 tanklarına baxmayaraq daha zəif olmaları SSRİ rəhbərliyini narahat edirdi. 1942-ci ildə bu problemi həll etmək məqsədilə qismən daha yüngül və daha sürətli olan KV-1S tankları yaradıldı. KV seriyalı tanklar müharibə meydanlarında çox da böyük uğurlara nail ola bilmirdilər və T-34 tankları ilə müqayisədə daha bahalı tanklar idilər. Ağır tank proqramı 1943-cü ildə Stalin tərəfindən ləğv edilmişdir. Ancaq, Kursk müharibəsi əsnasında müəyyən edildi ki, Tiger və Panther tankları SSRİ tankları ilə müqayisədə çox güclüdürlər və bu fakt SSRİ rəhbərliyinin ağır tanklar ilə bağlı olan fikirlərinin dəyişməsinə səbəb oldu. Buna cavab olaraq, SSRİ tank sektorundakı üsyanlar KV-85 tanklarını meydana gətirdi. Sonradan daha da təkmilləşdirilmiş zireh və daha güclü əsas silah ilə daha güclü bir tank yarada bilmək üçün KV-13 dizayn proqramı formalaşdırıldı. IS-85 (Object 237), IS-1 ağır tankı üçün istehsal edilən ilk prototip olmuşdur.
IS-2 (Object 240)
Silah seçimi
İstifadəyə namizəd olan iki top var idi: A-19 adlı 122 mm-lik top və BS-3 adlı 100 mm-lik top. BS-3 adlı topun zireh dağıtma qabilliyyəti daha artıq idi (A-19 adlı top 160 mm-lik zirehi dağıtmaq qabilliyyətinə sahib olduğu halda, BS-3 adlı top 185 mm-lik zirehi dağıtmaq qabilliyyətinə sahib idi), ancaq partlayıcı mərmiləri əlverişsiz idi. Ayrıca olaraq A-19 adlı top və onun mərmilərində bolluq mövcud olarkən, BS-3 adlı top tədarük sıxıntısı yaşanan yeni bir top idi. Daha köhnə olan 76.2 mm-lik topa qarşılıq olaraq, A-19 adlı topun, Alman Panther tanklarında istifadə edilən 75 mm-lik yüksək sürətli topa yaxın dağıtma qabilliyyəti, köhnə F-34-ün kinetik enerjisinin 3.5 qatına çatırdı. Həm BS-3 adlı topun, həm də A-19 adlı topun testlərindən sonra, xüsusilə hazırda asanlıqla tapılmasından və alman mövqelərinə hücum edən zaman böyük partlayıcı mərmilərindən dolayı A-19 adlı toplar seçildi. A-19 kovan və barıt atəşləyicisini ayrı-ayrı istifadə edirdi, bu da atəşin davamlılığının və cəbbəxana gücünün zəifləməsinə səbəb olduğundan tanklar ilə müharibələrdə çox ciddi bir dezavantaj idi. Bununla bərabər top olduqca güclü idi, hər nə qədər 122 mm-lik zireh dağıdıcı mərmisi, rəqibi alman 75 mm-lik və 88 mm-lik toplar ilə müqayisədə daha aşağı lülədən çıxış sürətinə sahib olsa da, SSRİ-nin apardığı təcrübələr nəticəsində müəyyənləşdirilmişdir ki, A-19 topları Nasist Almaniyasının Panther tanklarının ön zirehini dağıtmaq qabilliyyətinə malikdir, dolayı yol ilə də, anti-tank rolunda kifayət qədər uğurlu çıxış edə bilərdi. Alman ordusunun kəşfiyyat məlumatlarına görə 122 mm-lik A-19 topu, gələn atəşin istiqamətinə görə 30 dərəcəlik bir bucaqla duran Panther tanklarına görə daha az təsirli idi. A-19 Panther tanklarının əyilmiş zirehli təbəqəsini hər hansı bir məsafədən, ön alt təbəqəsini isə sadəcə olaraq 100 metr məsafədən dağıtmaq qabilliyyətinə sahib idi. Amma anti-personal yönü ilə olduqca təsirli çıxan partlayıcı mərmi, bu topun əsil güclü tərəfi idi. Topun xüsusiyyətləri IS-2 üçün problemlər yaratmağa davam edirdi, və iki hissəli cəbbəxanasının istifadəsi çətin, doldurulması yavaş idi (atəş sıxlığı təxminən dəqiqədə 2 atəş idi). Topun xüsusiyyətlərinin məhdudlaşdırdığı bir digər şey isə, mərmi ehtiyatı idi. Belə ki, tankın içərisində sadəcə olaraq 28 top mərmisi daşımaq mümkün idi.
IS-2 istehsalı
IS-122 prototipi IS-85-in yerini aldı və IS-2 tanklarının seriyalı istehsalına başlanıldı. 85 mm-lik toplar yeni T-34–85 tankları üçün saxlanıla biləcək və IS-1 tanklarının da bir qisimi yenidən silahlandırılıb IS-2 olaraq qeydiyyatdan keçiriləcəkdilər. Əsas istehsal modeli güclü A-19 topu ilə təchiz olunmuş modeli idi. KV seriyalı tankların ən inkişaf etdirilmiş versiyası olan 1942-ci il modelindən bir az daha sürətli və yüngüldü, ayrıca olaraq çox daha inkişaf etdirilmiş tank qülləsi dizaynına sahib idi. Tank zirehinə görə KV seriyalı tanklar ilə müqayisədə daha yüngül, ancaq daha qalın bir zirehə malik idi. IS seriyalı tankların zirehləri yerləşdirilərkən bu tankı istehsal edən mühəndislər belə fikirləşmişlər ki, tankın ön zirehini daha qalın etmək lazımdır, çünki tanklar ən çox ön tərəfindən atəşə məruz qalırlar. Bu mühəndislik nöqteyi-nəzərindən də düzgün addım idi. KV seriyalı tankların dizaynını verən mühəndislər isə tankı çox bərbad bir hala qoymuşdular. Belə ki, bu tankların arxa zirehləri belə olduqca qalın idi. Bu isə KV seriyalı tanklara bir çox problemlər yaradırdı. IS-2 tankları Almaniyanın Panther tanklarının ağırlığında idi, Almaniyanın ağır tankı olan Tiger tanklarından isə daha yüngüldü və hər iki tankdan da alçaq idi.
İlk IS-2 tankları kiçik sürücü vizörü və sıxılmış ön gövdə dizaynı ilə asanlıqla ayırd edilirdi. İlk tanklarda top hərəkət təhlükəsizliyi, təyyarələrə qarşı istifadə edilən pulemyot yox idi və top qalxanı dar idi.
IS-3 (Object 703)
1944-cü ilin sonlarında dizayn və konstruksiyanın yüksəldilməsi nəticəsində IS-3 (Object 703) tankları meydana gəldi. Bu tankın zireh nizamı düzəldildi və müharibədən sonra SSRİ tanklarının damğası halına gələn yarımkürəvi quruluşa malik olan çuqunlu qəlibləşdirilmiş tank qülləsindən (tərsinə çevrilmiş bir şorba kasasına bənzəyən) istifadə edilməyə başlanıldı. Bu alçaq hemisferik tank qülləsi, müdafiəni gücləndirmişdir. Eyni zamanda, xüsusilə doldurucu üçün çalışma sahəsi önəmli şəkildə azaldı (ümumiyyətlə götürdükdə SSRİ tankları Qərb tanklarına nəzərən narahat olan daha kiçik interyerə (daxili dizayn) sahib olmuşdurlar). IS-3 tankları İkinci dünya müharibəsinin lap sonlarında gəldi və almanlar ilə çox da ciddi müharibələrdə qarşılaşmadı. Yalnız Berlinin müdafiəsinin yarılması əməliyyatlarında bu tanklardan almanlara qarşı istifadə edilmişdir. Berlin müharibəsində almanların əlində olan heç bir texnika bu tankın öndən zirehini dağıtmağı bacarmamışdır. Bu tanklardan ibarət olan bir alay Yaponiya İmperiyasına qarşı Mancuriyaya göndərilmişdir.
1960-cı ildə başlayan modernizasiya ilə IS-3 tankları və yüngül IS-2M tankları oxşar bir şəkildə, IS-3M olaraq modernizasiya edilmişdirlər.
IS-4 (Object 701)
Başlanğıcda IS-3 ilə rəqabət edəcək bir şəkildə inkişaf etdirilən IS-4 (Object 701), IS-2 tanklarına bənzəyən geniş bir dizayna malik idi. Gövdə ekstra (əlavə) təkərlər və inkişaf etdirilmiş motorun hesabına uzadıldı. Gövdənin və tank qülləsinin zirehi təkmilləşdirilmişdir. Sonda IS-2-nin 122 mm-lik silahını mühafizə etməsinə baxmayaraq, bir neçə alternativ silahlanma kağız üzərində aparılmış işlər ilə araşdırılmışdır. Eyni zamanda Panzer V (Panther) tankının üzərində həyata keçirilən çalışmalar, IS-4 tanklarının motor soyutma sisteminin işinə təsir etdi. Tankın 1948-ci ildə kütləvi istehsalına icazə verilməsinə baxmayaraq, tankın sürəti və hərəkət qabiliyyəti rəhbərliyin ümidlərini doğrultmadığı üçün, sadəcə olaraq bu tankdan 200 ədəd istehsal edilmişdir. Bunların çoxu 1951-ci ildə Koreya müharibəsinə müdaxilə üçün bölgəyə göndərilmişdirlər. Bu layihə ləğv edildiyində, bu tanklar 1960-cı illərə qədər yenə də bölgədə qalmağa davam edirdilər.
IS-6 (Object 252/253)
IS-6 (Object 252) ağır tankları, praktik elektrik paylama sistemini inkişaf etdirmək üçün bir giriş oldu. Oxşar sistemləri əvvəllər ABŞ və Fransa test etmişdi, əslində isə bu layihədə almanlar tərəfindən Ferdinand (Elefant) tank destroyeri ilə uğurlu nəticələrə nail olunmuşdur. Deneysel rabitə çox etibarsız olduğunu sübuta yetirdi və çox təhlükəli idi. Əlaqə daha da inkişaf etdirilərək IS-6 şassisi formalaşdırıldı.
IS-7 (Object 260)
IS-7 ağır tankı, 1948-ci ildə təkmilləşdirilmişdir. 68 ton çəkisi, qalın şəkildə dizayn edilmiş zireh və 130 mm-lik çapa malik C-70 silahı ilə indiyə qədər SSRİ tərəfindən yaradılmış ən böyük tank olmuşdur. Bu tank çox baxımdan yenilikçi olmasına baxmayaraq, mübarizə bölməsinin çox praktik nizamlanması səbəbi ilə kütləvi istehsal üçün əsla qəbul edilmədi. İnanılmaz dərəcədə qorunan bir tank qülləsinə sahib idi və 150 mm-lik ön zirehi əyildiyi üçün müdafiə effekti dolayı yolla 2 dəfə artaraq 300 mm-ə çatırdı. Bu isə öz dövrü üçün inanılmaz bir nəticə əldə etmək demək idi. Lakin bu cür əyri zirehləri hazırlamaq həm o dövrdə, həm də müasir dövrdə olduqca çətin və mühəndislik nöqteyi-nəzərindən də mürəkkəb bir iş hesab olunur. Məhz bu səbəbdən də, bu tanklar kütləvi istehsala cəlb edilməmişdirlər.
T-10 (Object 730)
IS-10 (Object 730) KV və IS sinifli tankların ən son məhsuludur. Bu tanklar IS-10 adı ilə 1952-ci ildə xidmətə qəbul edilmişdirlər, lakin 1953-cü ildə Stalinin ölümü ilə SSRİ-də dəyişmiş olan siyasi ab-havanın təsiri nəticəsində tankın adı dəyişdirilərək T-10M edildi. Doğrudan da "əcdadı" olan IS-3 tanklarından daha uzun bir gövdə, 6 cüt yol təkərləri yerinə 7 cüt yol təkərləri, inkişaf etdirilmiş olan bir dizel motoru və artan zirehi ilə duman çıxardan yeni bir silah montaj edilmiş böyük bir tank qülləsinə sahib idi. T-10 daha artıq cəbbəxana daşımaq qabilliyyətinə sahib olmasına baxmayaraq, ümumi olaraq performansı IS-3 tankları ilə bərabər hesab edilmişdir. T-10M tanklarının ordularına aid müstəqil tank taborları və müstəqil tank alayları formalaşdırılmışdır. Bu müstəqil tank birlikləri piyadaların həyata keçirdikləri hərbi əməliyyatları dəstəkləmək və hərəkət edə bilmək üçün mexanikləşdirilmiş birliklərə bağlı ola bilərdilər. Bu xidmətə qəbul edilmiş olan sonuncu SSRİ ağır tankı olmuşdur. Zaman keçdikcə təkmilləşdirilən T-64MBT tankları T-10M tanklarının yerinə cəbhələrdə vəzifələrə göndərilirdilər.
Xidmət tarixi
IS-2 tankı ilk dəfə olaraq 1944-cü ilin yazında müharibə meydanlarına göndərilmişdir. IS-2 tanklarından ağır tank alayları formalaşdıra bilmək üçün 21 tankdan ibarət olan qruplara ehtiyac var idi. Bu alaylar hücum əməliyyatları sırasında ən önəmli hücum sektorlarını gücləndirmək üçün istifadə edilirdilər. Taktiki olaraq bu tanklardan hücum tankları kimi istifadə edilmişdir. Bu tankların savaş meydanlarında rolu, böyük kalibrə malik silahları ilə əngəlləri, binaları və müxtəlif xırda hədəfləri məhv edərək piyadalara hücum əməliyyatları zamanı dəstək vermək idi. Bu tanklar lazım gələndə hər hansı bir alman tankını da məhv etməyə qadir idilər. Bir dəfə atəş açdıqdan sonra, onlardan daha sürətli, yüngül və çoxsaylı olan T-34–85 tankları bölgəyə nəzarəti ələ keçirməyi bacarırdı.
IS-3 tanklarını ilk dəfə olaraq Qərbin mütəxəssisləri 1945-ci ilin sentyabr ayında Berlində təşkil edilmiş olan hərbi parad zamanı görmüşdülər. IS-3 tanklarını öz ağır tankları ilə qarşılaşdıran ingilis mütəxəssislərin gözündə bu tank bir inkişaf modeli oldu. 1950-ci illərdə ortaya çıxmış olan yeni tank konsepsiyası, orta tankların hərəkətliliyi ilə yüksək vuruş gücünə malik olan topların birləşdirilməsi üzərində idi. 1960-cı illərin sonlarında qalan SSRİ ağır tankları, Qızıl Ordunun rezerv xidməti və depolama bölümlərinə verilmişdi. 1944 model IS-2 Kuba, Çin, Şimali Koreyanın silahlı qüvvələrində uzun müddət istifadə edilmişdirlər. Ancaq Çinə məxsus olan bir alayın IS-2 tankları istifadəyə hazır olmalarına baxmayaraq, Koreya müharibəsində iştirak etməmişdirlər. SSRİ ilə Çin arasında olan sərhəd konfliktlərinə cavab olaraq bəzi SSRİ IS-3 tankları sərhəddə pillboxes (müşahidəçi) kimi saxlanılmışdırlar. IS-3 tanklarından 1956-cı ildə baş vermiş olan Macarıstan inqilabı və 1968-ci il Praqa baharında da istifadə edilmişdir.
1950-ci illərin əvvəllərində bütün IS-3 tankları IS-3M olaraq modernizasiya edilmişdirlər. Misir ordusu SSRİ-dən 100 ədəd IS-3M tankını satın almışdır. Altı gün müharibəsi sırasında Misirin VII piyada diviziyası, 125-ci tank briqadası ilə birləşdirilərkən Kuntilla bölgəsində olan Altıncı Mexanikləşdirilmiş Bölük də 60 ədəd IS-3M tankı ilə təchiz edilmişdir. Bu səbəbdən də İsrailin bazukalı piyadaları və paraşütçüləri IS-3M tanklarının qalın zirehi ilə qarşılaşan zaman ciddi problemlər yaşamışdırlar. Hətta İsrail Silahlı Qüvvələrinə məxsus olan 90 mm-lik çapa malik toplar ilə təchiz edilmiş AP mərmiləri atmağı bacaran M48 Patton tankları belə IS-3M tanklarının zirehini dağıda bilməmişdir. İsrail Müdafiə Qüvvələrinə məxsus 7-ci zirehli briqadaya aid M48A2 Patton tankları ilə Misirin mövqelərini müdafiə edən IS-3M tankları arasında baş vermiş olan döyüşlərdə IS-3M tanklarının M48A2 Patton tanklarını məhv etdikləri müşahidə edilmişdir. Ancaq İsrail Silahlı Qüvvələrinə məxsus olan 90 mm-lik M48A3 bölüyü ilə Misir Silahlı Qüvvələrinə məxsus olan IS-3M taboru arasındakı döyüşlərdə 7 ədəd IS-3M tankı sıradan çıxarılmışdır. Asta atəş sürəti, zəif motor performansı (motoru isti iqlim şərtlərinə uyğun deyildi) və ilkin (sadə, bəsit) yanğınsöndürmə mexanizminə sahib olması səbəbi ilə 73 ədəd IS-3M tankı 1967-ci il müharibəsində sıradan çıxarılmışdır. Misirə məxsus çoxlu IS-3M tankı xidmətdən çıxarılmasına baxmayaraq 1973-cü ilə kimi ən azı bir alayda IS-3M tankları mühafizə edilərək saxlanıldılar. İsrail Silahlı Qüvvələri də döyüşlər zamanı ələ keçirmiş olduğu IS-3M tanklarını döyüşlərdə aktiv şəkildə istifadə etməsinə baxmayaraq, İsrail Silahlı Qüvvələrinin rəhbərliyi belə fikirləşirdi ki, sürətli çöl tanklarının yanında belə ağır tankların da xidmət etməsi düzgün deyildir. Bu tanklardan daha çox, İordaniya çayının sahillərini müdafiə etmək məqsədilə istifadə edilmişdir.
Koreya müharibəsindən sonra, Çinin mühəndisləri IS-2/IS-3 tanklarının üzərində çalışaraq Type-122 orta tank layihəsini formalaşdırdılar. Ancaq layihədən sovet T-54 tankının kopyası olan Type-59 layihəsinin xeyrinə imtina edildi.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Iosif Stalin Tanki IS tank SSRI dovrunde buraxilan tank ISBelarusiya Minsk muzeyinde sergilenen IS tankiTipi agir tankOlke SSRIIstismar tarixcesiIstismar illeri 1943 1995Istismara baslanmasi 8 avqust 1943Istismar edenler SSRI Kuba Cin Simali Koreya MisirIstifade edilen doyusler Xidmet tarixiIstehsal tarixcesiKonstruktor Zh Kotin N DukhovKonstruksiya tarixi 1943Istehsalci Kirov Zavodu UZTMIstehsal illeri 1943 1970 1943 1944 IS 1 1943 1945 IS 2 1945 1947 IS 3 1947 1949 IS 4 Istehsal sayi 3 854 IS 2 2 311 IS 3 250 IS 4 Variantlari 1943 1944 IS 1 1943 1945 IS 2 1945 1947 IS 3 1947 1949 IS 4 XususiyyetleriAgirligi 46 tonZireh IS 2 Model 1944 Govde onu 100 mm 60 bucaq altinda Asagi seth 30 bucaq altinda 100 mm qullenin on terefi 100 mm yuvarlaqlasdirilmis veziyyetde Qalxan hissesi 155 mm yuvarlaqlasdirilmis veziyyetde Kort 90 130 mm 9 25 bucaq altinda Qulle terefi 20 bucaq altinda 90 mm Esas silah D25 T 122 mmUzunlugu 9 90 mEni 3 09 mHundurluyu 2 73 mEkipaj 4 nefer Vikianbarda elaqeli mediafayllar Iosif Stalin tanki ve ya IS olaraq da bilinen Joseph Stalin tanki II Dunya muharibesi dovrunde SSRI terefinden 1943 cu ilin sentyabr ayindan istifade edilmis agir sinifli tank olaraq yaradilmisdir ve ilk defe olaraq Kursk muharibesinde istifade edilmisdir Ayrica olaraq JS ve ya IS tanklari kimi de taninirlar Almanlarin 88 mm lik agir toplarinin atesine doze bilecek ve almanlarin Tiger ve Panther tanklarini mehv ede bilecek sekilde yaradilmisdir Bu tanka umumilikde en on cebhelerde almanlar ile mubarize aparmaq ve almanlarin mohkemlendirilmis sengerlerini yarmaq ve almanlarin mudafiesinin daxillerine girmek vezifesi verilmisdir 1944 cu ilin aprel ayindan xidmete qebul edilmis olan IS 2 tanklari da Qizil Ordu terefinden Berlin muharibesinde qocbasi kimi yeni ki onde istifade edilmisdir SSRI agir tank sinfinin inkisaf xetti KV 1 tanklarindan baslamis T 10M tanklarina qeder Zirehi 30 120 mm Esas silahi 122 mm lik capa malik olan D25 T toplari IS 7 tanklarinda 130mm lik capa malik olan C 70 toplari Diger silahlari 2 x DT 1x DShK pulemyotlari Motor 12 silindir dizel model V 2 600 hp at gucu 450 kW kilowatt Dizayni ve istehsaliKV ve IS 1 IS 1 tanki Kursk muharibesinde KV seriyali tanklarin heddinden artiq cox leng olmasi ve T 34 tanklari ile eyni topa sahib olmalarina baxmayaraq T 34 tanklarina baxmayaraq daha zeif olmalari SSRI rehberliyini narahat edirdi 1942 ci ilde bu problemi hell etmek meqsedile qismen daha yungul ve daha suretli olan KV 1S tanklari yaradildi KV seriyali tanklar muharibe meydanlarinda cox da boyuk ugurlara nail ola bilmirdiler ve T 34 tanklari ile muqayisede daha bahali tanklar idiler Agir tank proqrami 1943 cu ilde Stalin terefinden legv edilmisdir Ancaq Kursk muharibesi esnasinda mueyyen edildi ki Tiger ve Panther tanklari SSRI tanklari ile muqayisede cox gucludurler ve bu fakt SSRI rehberliyinin agir tanklar ile bagli olan fikirlerinin deyismesine sebeb oldu Buna cavab olaraq SSRI tank sektorundaki usyanlar KV 85 tanklarini meydana getirdi Sonradan daha da tekmillesdirilmis zireh ve daha guclu esas silah ile daha guclu bir tank yarada bilmek ucun KV 13 dizayn proqrami formalasdirildi IS 85 Object 237 IS 1 agir tanki ucun istehsal edilen ilk prototip olmusdur IS 1 prototipiIS 2 Object 240 Silah secimi Esas meqale IS 2Boyuk Veten Muharibesi Muzeyinde sergilenen 1944 cu il modelli IS 2 tanki 2014 IS 2 tanki 1944 cu il modelli Drezden muzeyinde1944 cu il modelli IS 2 tanki Budapest muharibesinde1943 cu il modelli IS 2 tanki Sapun daginda Sevastopol 1944 cu il modelli IS 2 tankinin qrafik cizgileri Istifadeye namized olan iki top var idi A 19 adli 122 mm lik top ve BS 3 adli 100 mm lik top BS 3 adli topun zireh dagitma qabilliyyeti daha artiq idi A 19 adli top 160 mm lik zirehi dagitmaq qabilliyyetine sahib oldugu halda BS 3 adli top 185 mm lik zirehi dagitmaq qabilliyyetine sahib idi ancaq partlayici mermileri elverissiz idi Ayrica olaraq A 19 adli top ve onun mermilerinde bolluq movcud olarken BS 3 adli top tedaruk sixintisi yasanan yeni bir top idi Daha kohne olan 76 2 mm lik topa qarsiliq olaraq A 19 adli topun Alman Panther tanklarinda istifade edilen 75 mm lik yuksek suretli topa yaxin dagitma qabilliyyeti kohne F 34 un kinetik enerjisinin 3 5 qatina catirdi Hem BS 3 adli topun hem de A 19 adli topun testlerinden sonra xususile hazirda asanliqla tapilmasindan ve alman movqelerine hucum eden zaman boyuk partlayici mermilerinden dolayi A 19 adli toplar secildi A 19 kovan ve barit atesleyicisini ayri ayri istifade edirdi bu da atesin davamliliginin ve cebbexana gucunun zeiflemesine sebeb oldugundan tanklar ile muharibelerde cox ciddi bir dezavantaj idi Bununla beraber top olduqca guclu idi her ne qeder 122 mm lik zireh dagidici mermisi reqibi alman 75 mm lik ve 88 mm lik toplar ile muqayisede daha asagi luleden cixis suretine sahib olsa da SSRI nin apardigi tecrubeler neticesinde mueyyenlesdirilmisdir ki A 19 toplari Nasist Almaniyasinin Panther tanklarinin on zirehini dagitmaq qabilliyyetine malikdir dolayi yol ile de anti tank rolunda kifayet qeder ugurlu cixis ede bilerdi Alman ordusunun kesfiyyat melumatlarina gore 122 mm lik A 19 topu gelen atesin istiqametine gore 30 derecelik bir bucaqla duran Panther tanklarina gore daha az tesirli idi A 19 Panther tanklarinin eyilmis zirehli tebeqesini her hansi bir mesafeden on alt tebeqesini ise sadece olaraq 100 metr mesafeden dagitmaq qabilliyyetine sahib idi Amma anti personal yonu ile olduqca tesirli cixan partlayici mermi bu topun esil guclu terefi idi Topun xususiyyetleri IS 2 ucun problemler yaratmaga davam edirdi ve iki hisseli cebbexanasinin istifadesi cetin doldurulmasi yavas idi ates sixligi texminen deqiqede 2 ates idi Topun xususiyyetlerinin mehdudlasdirdigi bir diger sey ise mermi ehtiyati idi Bele ki tankin icerisinde sadece olaraq 28 top mermisi dasimaq mumkun idi IS 2 istehsali 1943 cu il modelli IS 2 tanki 1960 ci ilde Sapun daginda qehremanliq mudafie ve Sevastopol Qurtulus MuzeyindeIS 2 Sovet tanki 1959 cu ilde Litva Salantaide IS 122 prototipi IS 85 in yerini aldi ve IS 2 tanklarinin seriyali istehsalina baslanildi 85 mm lik toplar yeni T 34 85 tanklari ucun saxlanila bilecek ve IS 1 tanklarinin da bir qisimi yeniden silahlandirilib IS 2 olaraq qeydiyyatdan kecirilecekdiler Esas istehsal modeli guclu A 19 topu ile techiz olunmus modeli idi KV seriyali tanklarin en inkisaf etdirilmis versiyasi olan 1942 ci il modelinden bir az daha suretli ve yunguldu ayrica olaraq cox daha inkisaf etdirilmis tank qullesi dizaynina sahib idi Tank zirehine gore KV seriyali tanklar ile muqayisede daha yungul ancaq daha qalin bir zirehe malik idi IS seriyali tanklarin zirehleri yerlesdirilerken bu tanki istehsal eden muhendisler bele fikirlesmisler ki tankin on zirehini daha qalin etmek lazimdir cunki tanklar en cox on terefinden atese meruz qalirlar Bu muhendislik noqteyi nezerinden de duzgun addim idi KV seriyali tanklarin dizaynini veren muhendisler ise tanki cox berbad bir hala qoymusdular Bele ki bu tanklarin arxa zirehleri bele olduqca qalin idi Bu ise KV seriyali tanklara bir cox problemler yaradirdi IS 2 tanklari Almaniyanin Panther tanklarinin agirliginda idi Almaniyanin agir tanki olan Tiger tanklarindan ise daha yunguldu ve her iki tankdan da alcaq idi Ilk IS 2 tanklari kicik surucu vizoru ve sixilmis on govde dizayni ile asanliqla ayird edilirdi Ilk tanklarda top hereket tehlukesizliyi teyyarelere qarsi istifade edilen pulemyot yox idi ve top qalxani dar idi IS 2 tanklarinin zireh plani model 1943 yuxari ve model 1944 asagi IS 3 Object 703 Esas meqale IS 3IS 3 Kiyev 1944 cu ilin sonlarinda dizayn ve konstruksiyanin yukseldilmesi neticesinde IS 3 Object 703 tanklari meydana geldi Bu tankin zireh nizami duzeldildi ve muharibeden sonra SSRI tanklarinin damgasi halina gelen yarimkurevi qurulusa malik olan cuqunlu qeliblesdirilmis tank qullesinden tersine cevrilmis bir sorba kasasina benzeyen istifade edilmeye baslanildi Bu alcaq hemisferik tank qullesi mudafieni guclendirmisdir Eyni zamanda xususile doldurucu ucun calisma sahesi onemli sekilde azaldi umumiyyetle goturdukde SSRI tanklari Qerb tanklarina nezeren narahat olan daha kicik interyere daxili dizayn sahib olmusdurlar IS 3 tanklari Ikinci dunya muharibesinin lap sonlarinda geldi ve almanlar ile cox da ciddi muharibelerde qarsilasmadi Yalniz Berlinin mudafiesinin yarilmasi emeliyyatlarinda bu tanklardan almanlara qarsi istifade edilmisdir Berlin muharibesinde almanlarin elinde olan hec bir texnika bu tankin onden zirehini dagitmagi bacarmamisdir Bu tanklardan ibaret olan bir alay Yaponiya Imperiyasina qarsi Mancuriyaya gonderilmisdir IS 3 tankinin arxa terefden gorunusuIS 3 2015 ci il 9 mayda Xabarovsk paradi zamani 1960 ci ilde baslayan modernizasiya ile IS 3 tanklari ve yungul IS 2M tanklari oxsar bir sekilde IS 3M olaraq modernizasiya edilmisdirler IS 3 hemisferik tank qullesi ile Bu IS 3 Bruksel Belcika Silahli Quvveleri ve Kral Herbi Tarix Muzeyinde sergilenmekdedir IS 4 Object 701 IS 4 tanki Baslangicda IS 3 ile reqabet edecek bir sekilde inkisaf etdirilen IS 4 Object 701 IS 2 tanklarina benzeyen genis bir dizayna malik idi Govde ekstra elave tekerler ve inkisaf etdirilmis motorun hesabina uzadildi Govdenin ve tank qullesinin zirehi tekmillesdirilmisdir Sonda IS 2 nin 122 mm lik silahini muhafize etmesine baxmayaraq bir nece alternativ silahlanma kagiz uzerinde aparilmis isler ile arasdirilmisdir Eyni zamanda Panzer V Panther tankinin uzerinde heyata kecirilen calismalar IS 4 tanklarinin motor soyutma sisteminin isine tesir etdi Tankin 1948 ci ilde kutlevi istehsalina icaze verilmesine baxmayaraq tankin sureti ve hereket qabiliyyeti rehberliyin umidlerini dogrultmadigi ucun sadece olaraq bu tankdan 200 eded istehsal edilmisdir Bunlarin coxu 1951 ci ilde Koreya muharibesine mudaxile ucun bolgeye gonderilmisdirler Bu layihe legv edildiyinde bu tanklar 1960 ci illere qeder yene de bolgede qalmaga davam edirdiler Kubinka Tank Muzeyinde sergilenen IS 4 tankiIS 6 Object 252 253 IS 6 Object 252 agir tanklari praktik elektrik paylama sistemini inkisaf etdirmek ucun bir giris oldu Oxsar sistemleri evveller ABS ve Fransa test etmisdi eslinde ise bu layihede almanlar terefinden Ferdinand Elefant tank destroyeri ile ugurlu neticelere nail olunmusdur Deneysel rabite cox etibarsiz oldugunu subuta yetirdi ve cox tehlukeli idi Elaqe daha da inkisaf etdirilerek IS 6 sassisi formalasdirildi IS 7 Object 260 IS 7 agir tanki 1948 ci ilde tekmillesdirilmisdir 68 ton cekisi qalin sekilde dizayn edilmis zireh ve 130 mm lik capa malik C 70 silahi ile indiye qeder SSRI terefinden yaradilmis en boyuk tank olmusdur Bu tank cox baximdan yenilikci olmasina baxmayaraq mubarize bolmesinin cox praktik nizamlanmasi sebebi ile kutlevi istehsal ucun esla qebul edilmedi Inanilmaz derecede qorunan bir tank qullesine sahib idi ve 150 mm lik on zirehi eyildiyi ucun mudafie effekti dolayi yolla 2 defe artaraq 300 mm e catirdi Bu ise oz dovru ucun inanilmaz bir netice elde etmek demek idi Lakin bu cur eyri zirehleri hazirlamaq hem o dovrde hem de muasir dovrde olduqca cetin ve muhendislik noqteyi nezerinden de murekkeb bir is hesab olunur Mehz bu sebebden de bu tanklar kutlevi istehsala celb edilmemisdirler Prototip merhelesinde olan IS 7 tanki 1948 T 10 Object 730 Esas meqale T 10T 10 tankiT 10 M tanklarinin tirtilinin qurulusuT 10M tanklarinin sassisiT 10 Lutsk Ukrayna ordusunun Volynskiy regional muzeyi IS 10 Object 730 KV ve IS sinifli tanklarin en son mehsuludur Bu tanklar IS 10 adi ile 1952 ci ilde xidmete qebul edilmisdirler lakin 1953 cu ilde Stalinin olumu ile SSRI de deyismis olan siyasi ab havanin tesiri neticesinde tankin adi deyisdirilerek T 10M edildi Dogrudan da ecdadi olan IS 3 tanklarindan daha uzun bir govde 6 cut yol tekerleri yerine 7 cut yol tekerleri inkisaf etdirilmis olan bir dizel motoru ve artan zirehi ile duman cixardan yeni bir silah montaj edilmis boyuk bir tank qullesine sahib idi T 10 daha artiq cebbexana dasimaq qabilliyyetine sahib olmasina baxmayaraq umumi olaraq performansi IS 3 tanklari ile beraber hesab edilmisdir T 10M tanklarinin ordularina aid musteqil tank taborlari ve musteqil tank alaylari formalasdirilmisdir Bu musteqil tank birlikleri piyadalarin heyata kecirdikleri herbi emeliyyatlari desteklemek ve hereket ede bilmek ucun mexaniklesdirilmis birliklere bagli ola bilerdiler Bu xidmete qebul edilmis olan sonuncu SSRI agir tanki olmusdur Zaman kecdikce tekmillesdirilen T 64MBT tanklari T 10M tanklarinin yerine cebhelerde vezifelere gonderilirdiler T 10 tanklarinin yandan gorunusuArxangelskiyde Vadim Zadorozhni adina avtomobil muzeyinde sergilenen T 10 tankiXidmet tarixiIS 2 tanki ilk defe olaraq 1944 cu ilin yazinda muharibe meydanlarina gonderilmisdir IS 2 tanklarindan agir tank alaylari formalasdira bilmek ucun 21 tankdan ibaret olan qruplara ehtiyac var idi Bu alaylar hucum emeliyyatlari sirasinda en onemli hucum sektorlarini guclendirmek ucun istifade edilirdiler Taktiki olaraq bu tanklardan hucum tanklari kimi istifade edilmisdir Bu tanklarin savas meydanlarinda rolu boyuk kalibre malik silahlari ile engelleri binalari ve muxtelif xirda hedefleri mehv ederek piyadalara hucum emeliyyatlari zamani destek vermek idi Bu tanklar lazim gelende her hansi bir alman tankini da mehv etmeye qadir idiler Bir defe ates acdiqdan sonra onlardan daha suretli yungul ve coxsayli olan T 34 85 tanklari bolgeye nezareti ele kecirmeyi bacarirdi IS 3 tanklarini ilk defe olaraq Qerbin mutexessisleri 1945 ci ilin sentyabr ayinda Berlinde teskil edilmis olan herbi parad zamani gormusduler IS 3 tanklarini oz agir tanklari ile qarsilasdiran ingilis mutexessislerin gozunde bu tank bir inkisaf modeli oldu 1950 ci illerde ortaya cixmis olan yeni tank konsepsiyasi orta tanklarin hereketliliyi ile yuksek vurus gucune malik olan toplarin birlesdirilmesi uzerinde idi 1960 ci illerin sonlarinda qalan SSRI agir tanklari Qizil Ordunun rezerv xidmeti ve depolama bolumlerine verilmisdi 1944 model IS 2 Kuba Cin Simali Koreyanin silahli quvvelerinde uzun muddet istifade edilmisdirler Ancaq Cine mexsus olan bir alayin IS 2 tanklari istifadeye hazir olmalarina baxmayaraq Koreya muharibesinde istirak etmemisdirler SSRI ile Cin arasinda olan serhed konfliktlerine cavab olaraq bezi SSRI IS 3 tanklari serhedde pillboxes musahideci kimi saxlanilmisdirlar IS 3 tanklarindan 1956 ci ilde bas vermis olan Macaristan inqilabi ve 1968 ci il Praqa baharinda da istifade edilmisdir 1950 ci illerin evvellerinde butun IS 3 tanklari IS 3M olaraq modernizasiya edilmisdirler Misir ordusu SSRI den 100 eded IS 3M tankini satin almisdir Alti gun muharibesi sirasinda Misirin VII piyada diviziyasi 125 ci tank briqadasi ile birlesdirilerken Kuntilla bolgesinde olan Altinci Mexaniklesdirilmis Boluk de 60 eded IS 3M tanki ile techiz edilmisdir Bu sebebden de Israilin bazukali piyadalari ve parasutculeri IS 3M tanklarinin qalin zirehi ile qarsilasan zaman ciddi problemler yasamisdirlar Hetta Israil Silahli Quvvelerine mexsus olan 90 mm lik capa malik toplar ile techiz edilmis AP mermileri atmagi bacaran M48 Patton tanklari bele IS 3M tanklarinin zirehini dagida bilmemisdir Israil Mudafie Quvvelerine mexsus 7 ci zirehli briqadaya aid M48A2 Patton tanklari ile Misirin movqelerini mudafie eden IS 3M tanklari arasinda bas vermis olan doyuslerde IS 3M tanklarinin M48A2 Patton tanklarini mehv etdikleri musahide edilmisdir Ancaq Israil Silahli Quvvelerine mexsus olan 90 mm lik M48A3 boluyu ile Misir Silahli Quvvelerine mexsus olan IS 3M taboru arasindaki doyuslerde 7 eded IS 3M tanki siradan cixarilmisdir Asta ates sureti zeif motor performansi motoru isti iqlim sertlerine uygun deyildi ve ilkin sade besit yanginsondurme mexanizmine sahib olmasi sebebi ile 73 eded IS 3M tanki 1967 ci il muharibesinde siradan cixarilmisdir Misire mexsus coxlu IS 3M tanki xidmetden cixarilmasina baxmayaraq 1973 cu ile kimi en azi bir alayda IS 3M tanklari muhafize edilerek saxlanildilar Israil Silahli Quvveleri de doyusler zamani ele kecirmis oldugu IS 3M tanklarini doyuslerde aktiv sekilde istifade etmesine baxmayaraq Israil Silahli Quvvelerinin rehberliyi bele fikirlesirdi ki suretli col tanklarinin yaninda bele agir tanklarin da xidmet etmesi duzgun deyildir Bu tanklardan daha cox Iordaniya cayinin sahillerini mudafie etmek meqsedile istifade edilmisdir Koreya muharibesinden sonra Cinin muhendisleri IS 2 IS 3 tanklarinin uzerinde calisaraq Type 122 orta tank layihesini formalasdirdilar Ancaq layiheden sovet T 54 tankinin kopyasi olan Type 59 layihesinin xeyrine imtina edildi IstinadlarVikianbarda Iosif Stalin tanki ile elaqeli mediafayllar var