Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
"İdeal" (əvvəlki adı: Yanar ürək) — İsa Muğannanın bədii-fəlsəfi romanı.
| İdeal | |
|---|---|
 | |
| Müəllif | İsa Muğanna |
| Janr | Bədii-fəlsəfi |
| Orijinalın dili | Azərbaycan dili |
| Orijinalın nəşr ili | "Yanar ürək" adı ilə: 1956 1960 1965 1979 "İdeal" adı ilə: 1985 1997 2005 2009 2013 |
| Nəşriyyat | (2005) (2009) (2013) |
| Səhifə | 536 (2005) 576 (2009) 744 (2013) |
| Növ | kitab |
Əsər yazıldığı ilk dövrlərdə müəllifə qarşı kəskin tənqid kampaniyası başlayır və İsa Hüseynov təqib və təzyiqlərə məruz qalır. Sonralar İsa Muğanna əsasən sovet dövründə yazdığı bir sıra əsərlərlə yanaşı "İdeal" əsərinin ilkin variantı hesab olunan "Yanar ürək"dən də imtina etmişdir.
İ. Muğannanın həyatdakı ziddiyyətləri bütün kəskinliyi ilə göstərən "Yanar ürək" romanı özünün ictimai, vətəndaşlıq konsepsiyası ilə, mühüm sosial həqiqətlər barədə söz açmaq cəhdi ilə Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafı üçün çox gərəkli hesab olunur. Bu əsərinin mövzusunu müəllif sonralar "İdeal" romanında bir qədər də dərinləşdirmiş, yeni bədii məzmunda zənginləşdirib. Azərbaycanın yaxın və uzaq keçmişindən tarixi hadisələrin, alim və filosoflarının vətənpərvərlik çarpışmalarının əks etdirildiyi "İdeal" əsərində yazıçı Azərbaycan xalqının qədim tarixi kökləri ilə müasir mənəvi problemlərini vahid süjet xəttində birləşdirib.
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Şəmil Sadiq Azərbaycan romanının, postmodernizmin başlanğıcını İsa Muğannanın (Hüseynovun) "İdeal" romanı ilə əlaqələndirir. Ş. Sadiq xüsusi qeyd edir ki: "İsa Muğannanın 1980-ci illərdə yazdığı "İdeal" romanı və ilk dəfə 1993-cü ildə 3-cü nömrəsində çap edilən Azərbaycan ədəbiyyatının ilk postmodern əsərlərindəndir." Ş. Sadiq İ. Muğannanın Azərbaycan ədəbiyyatında postmodernin birinci dalğasının banisi hesab edir, ikinci dalğanı isə Kamal Abdullanın "Yarımçıq əlyazma" romanı ilə əlaqələndirir.
Şəmil Sadiq İsa Muğannanın "İdeal" romanının üzərində 6 dəfə dəyişiklik etməsinə də toxunmuşdur: "Ehtimalımıza görə "İdeal" əsərinin üzərində müəllif 6 dəfə dəyişiklik etmişdir. İlk dəfə "Yanar ürək" adı ilə 1956-cı ildə yazılan əsər 1965-ci ildə nəşr edilərkən, 1979-cu ildə yenidən nəşr edilərkən, 1984-cü ildə "İdeal" adı ilə ilk dəfə çap edilərkən, 1997-ci ildə "Peyğəmbərin möhürü" hissəsi əlavə edilərək çap edilərkən. Bu variantda heç bir nəşr ili və ya nəşriyyat göstərilməmişdir."
12 fevral 2014-cü ildə mədəniyyət portalı azərbaycanlı yazıçı, şair, tənqidçi və ədəbiyyatşünaslardan ibarət 78 şəxs arasında sorğu keçirib. Sorğuda iştirak edənlərdən "Azərbaycan ədəbiyyatının ən yaxşı üç romanı"nı seçmək xahiş edilib. Nəticələrə əsasən əsər ümumilikdə 17 səslə 3-cü, ayrı-ayrılıqda isə romanın "İdeal" adlı 2-ci variantı 12 səslə 4-cü, "Yanar ürək" adlı ilkin variantı isə 5 səslə 8-ci olub.
Mövzu
"İdeal" romanı ədəbiyyatımızın Dostoyevskisi adlandırılanİsa Muğannanın yaradıcılığında yeni səhifə açmış və böyük ajiotaj yaratmış romandır.Qeyd etmək lazımdır ki, bu roman Azərbaycan ədəbiyyatının ən sanballı romanlarından biri olmaqla yanaşı həm də dünya ədəbiyyatının da incilərindən hesab olunur.Dünya ədəbiyyatında sayılıb-seçilməsinin ən əsas səbəbi də ondadır ki iyirminci əsr dünya ədəbiyyatında ən möhtəşəm adlar olan Coys, Kafka, Prust, Tomas Mann, Feyxtvanger, Sartr, Kamyu, Brox, Faulz, Eko və s. kimi yazıçıların heç birinin yaradıcılığında bu növdə romana rast gəlinməmişdir.
Məzmun
"İdeal"da ictimai konflikt çox güclüdür. Həqiqi kommunist tərbiyəsi ilə böyümüş gənc Səmədin qarşısında çox böyük maneələr durur. Kəndə gəlib işə başladığı ilk gündən elə böyük çətinliklərlə, hər gün, hər saat, hər dəqiqə elə ağır və bəd xəbərlərlə, dəhşətli və anlaşılmaz müəmmalarla, el malına həris düşmən qüvvələrlə qarşılaşır ki, onun bu çətinliklərə necə dözəcəyini, bunlara necə tablaşacağını, bunlarla necə mübarizə aparacağını, öz ürəyinin, vicdanının tələbləri əsasında necə işləyəcəyini, məsələləri necə həll edəcəyini fikirləşdikdə az qala oxucunun nəfəsi təngiyir. Rayona çatan kimi, sevgilisini əmisi evində gəlin görməsi, ata yadigarı köhnə evlərini gözləri önündə Əlləzoğlunun yandırması,əmisi ilə barışmaq üzrə ikən gözünün qabağında Sultanın Gülgəzi zorlaması hələ bir yana, Səməd əmisinin idarəçilik işlərində geriyə doğru dəhşətli dönüş görür: illərlə Qudalılara qarşı mübarizə aparan əmisi indi Qudalıları iş başına gətirmiş, kolxoza rəhbərliyi onlara tapşırmışdır. Qudalı Rəhim kolxoz sədri olan kimi, əsas vəzifələri — mühasibliyi də, fermanı da qudalılara tapşırmışdır. Rəhim kişi sədr olan kimi, vaxtilə xalq düşməni çıxarılmış qardaşı Məhəmmədin intiqamını almağa başlayıb, kolxozçuların əmək haqqını ləngidir, onları dövlətdən narazı salır, gizli yolla kolxozu dağıtmağa çalışır. Təbiətən əyriliyə, soyğunçuluğa, el malına həris olan, faktiki olaraq Sovet hökumətinə düşmən mövqe tutan Qudalıları Sultan niyə birdən-birə iş başına gətirmiş, kolxozun ixtiyarını onlara vermişdir?
Romanı oxuduqca oxucu həyəcanla hadisələrin necə cərəyan edəcəyini,baş qəhrəman Səmədin,müəllifin diliylə desək SimOdun başına nələr gələcəyini düşünür. Müəllifin-İsa Muğannanın da elə əsl qələbəsi bunda oldu ki, Azərbaycan xalqının ulu tarixi kökləri ilə müasir mənəvi problemlərini vahid süjet xəttində ustalıqla birləşdirdi.
Nəşr
Əsər ilk dəfə Bakıda kiril qrafikalı Azərbaycan əlifbası ilə 1956-cı ildə, növbəti dəfələrdə isə 1960, 1965, 1979-cu illərdə əlavə və dəyişikliklərlə təkrar nəşr edilib.
Roman "İdeal" adı ilə tamamilə yenilərək Bakıda, ilk dəfə 1985-ci ildə, latın qrafikalı Azərbaycan əlifbası ilə isə ilk dəfə 2005-ci ildə , 536 səhifədə, 25 min tirajla çap edilib. Əsərin 2005 nəşri Azərbaycan Respublikasının 3-cü Prezidenti İlham Əliyevin "Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında" 12 yanvar 2004-cü il tarixli 56 №-li sərəncamı ( 2020-02-04 at the Wayback Machine) ilə nəşr olunub və kitabxanalara hədiyyə edilib.
Əsər 2009-cu ildə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən İsa Muğannanın 6 cildlik Seçilmiş əsərlərinin 4-cü cildində Bakıda, , 576 səhifədə nəşr edilib.
Romanın müəllif tərəfindən edilən yeni düzəliş və əlavələrlə olan yeni forması 2013-cü ildə "XAN" (Xalqım, Azərbaycanım Naminə!) bədii ədəbiyyat layihəsi çərçivəsində 744 səhifədə nəşr olunub.
2013-cü il mayın 18-də Bakıdakı Atatürk Mərkəzində İ. Muğannanın 85 illik yubileyi münasibətilə ədibin "Hədəf nəşrləri" tərəfindən çap olunmuş romanlarının təqdimatı keçirilib. Müəllifin özünün də iştirak etdiyi mərasimdə "İdeal" silsiləsində işıq üzü görmüş 6 əsəri — "İdeal", "Məhşər", "", "", "" və "" romanları son əlavələrlə, yeni çap üslubunda, yeni formada, nəfis tərtibatda oxuculara təqdim olunub. Bu əsərlərin çapa hazırlanması və redaktəsi yazıçının razılığı ilə baş tutub. Kitabların naşiri , qrafik dizayneri isə .
Satış
"İdeal" romanının 2013-cü il nəşri "Kitabevim.AZ" kitab mağazasının 2016-cı ildə ən çox satılan kitablarının siyahısında "Bədii (Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Silsiləsi üzrə)" kateqoriyası üzrə 30 kitab arasında 19-cu, 2017-ci ildə isə "Ən çox satılan yerli ədəbiyyat" kateqoriyası üzrə 50 kitab arasında 40-cı olub.
Qəbulu
"İdeal"ın o vaxt necə ajiotaj yaratmasından danışan AMEA-nın müxbir üzvü, professor Nizami Cəfərov deyir ki, əsəri sərt şəkildə tənqid edənlərdən biri akademik Ziya Bünyadov olub: "İdeal" işıq üzü görəndən sonra çox böyük səs-küy yarandı. İsa Hüseynovun həm "Yanar ürək"dən, həm də "Hüseynov" soyadından imtina etməsi çaşqınlıq yaratmışdı. Azərbaycanda hələ belə bir hadisə olmamışdı və ümumiyyətlə müəllifin öz əsərindən imtina etməyi nadir hallarda rast gəlinən haldır. 60-cı illər nəsri, yeni nəsr "Yanar ürək"lə başladığına görə belə bir fikir irəli sürülürdü ki, İsa Hüseynovun bu əsərdən imtina etməyə haqqı yoxdur. Bundan başqa görkəmli tarixçimiz Ziya Bünyadov əsəri sərt tənqid edərək bildirdi ki, burada sadalanan faktların tarixə heç bir dəxli yoxdur. Ziya Bünyadov "İdeal" haqqında yaxşı yazı yazmış Qəzənfər Kazımovu da tənqid etmişdi. Amma Ziya müəllim bir şeyi nəzərə almamışdı ki, bu, bədii əsərdir, bədii əsərdə müəyyən tarixi faktların bir az başqa şəkildə təqdim olunması normaldır. Ümumiyyətlə, indiyədək ciddi müzakirə mövzudur ki, "İdeal"dakı yanaşma, estetika nə qədər doğru və qəbul olunandır. Ancaq istənilən halda "İdeal" bədii təfəkkür hadisəsidir".
Əkrəm Əylisli "Yanar ürəy"i "İdeal"dan yaxşı əsər sayır: "Mənə İsa Hüseynovun Muğannaya qədərki yaradıcılığı maraqlıdır, ondan o tərəfi mənlik deyil. "Yanar ürək" dövrün, epoxanın ab-havasını göstərə bilən əsərdir. Həm də o vaxt bizim üçün yeni idi bu əsər. Müəllif "Yanar ürək"də insanın zəifliyini ustalıqla göstərə bilmişdi, halbuki sovet dövründə insanı zəif göstərməyə icazə yox idi. "İdeal" isə bədii cəhətdən o qədər yüksək əsər kimi qiymətləndirmirəm. Populizm, vətənpərvərlik var bu əsərdə, biz tarixin yiyəsi kimi təqdim edilirik. Belə şeylər mənlik deyil. İdeya ilə yüklənən, daha doğrusu ideyası gözlə görünən əsərləri bəyənmirəm. İdeyanı əsərin içində əritmək lazımdır".
Tənqidçi bu fikirdədir ki, İsa Muğannanın "İdeal" romanının dəyərləndirilməsinə bir neçə kontekstdən yanaşmaq lazımdır: "Bu roman yazıçının 1958-ci ildə yazdığı "Yanar ürək" romanının dahiyanə redaktəsidir. Birinci roman realist-psixoloji, ikincisi isə postmodern düşüncə ilə yazılıb. Amma qərb postmodernistlərindən fərqli olaraq İsa Muğanna nəinki insana inanır, hətta onu ideal olmağa layiq bilir. Bu roman yeni bir inanc yaradır — dinin yerinə elmi, Allahın yerinə insanı qoyur."
"İdeal"da Cənubi Azərbaycanla bağlı xeyli məqamlar var. Bu barədə yazıçı Həmid Herisçi deyib ki, İsa Hüseynov bu əsərdə Cənubi Azərbaycan sirləri barədə üstüörtülü yazıb, əsl həqiqətlər unudulub. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan sirləri Bakıda yox, Təbrizdədir. Bu sirləri bilən yazıçılardan biri Sabir Əhmədli idi və bu barədə "Yasaq edilmiş oyun" əsərində az da olsa yazıb.
"İdeal"ın Azərbaycan Milli Azadlıq Hərəkatına müəyyən təsiri barədə müxtəlif vaxtlarda müxtəlif fikirlər irəli sürülüb. Milli Azadlıq Hərəkatının aktiv iştirakçılarından olmuş yazıçı Səfər Alışarlı isə deyib ki, "İdeal" milli azadlıq hərəkatının bayrağına çevriləcək əsər deyil: "İdeal" kütlənin qavraya biləcəyi bir əsər deyil, xeyli mürəkkəbdir. O başqa söhbətdir ki, "İdeal" çap olunması ilə hərəkatın başlaması təxminən eyni vaxta təsadüf etdi. Və bu əsəri başa düşən ziyalılar o əsərdə fikirləri, xüsusilə stalinizmlə bağlı məqamları öz çıxışlarında bir daha vurğulayırdılar".
Tənqidçi, ədəbiyyatşünas fikrincə, "İdeal" "" (azərb. Bizim torpaq) romanına bənzəyir.
Əsərlə bağlı maraqlı faktlar
- Kitabda Mircəfər Bağırov Mirqəzəb, Ağasəlim Atakişiyev isə Pers adlandırılır.
İstinadlar
- Elmin Nuri. "Azərbaycanda qadağan olunmuş 5 kitab - SİYAHI" ( (az.)). modern.az. 2013-01-09. 2020-03-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-24.
- "İsa Hüseynov və "Bizim qızlar"" ( (az.)). . 2014-02-22. 2020-03-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-24.
- . "İsa Muğannanı bu əsərinə görə çox incitdilər  - TARİX" ( (az.)). . 2016-08-19. 2020-03-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-24.
- Salidə Şərifova. ""İsa Muğanna yaradıcılığı "İdeal" işığında"" ( (az.)). . 2017-02-21. 2019-11-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-24.
- ""Azərbaycan ədəbiyyatında 3 ən yaxşı roman hansıdır?" SORĞU" ( (az.)). . 2014-02-12. 2014-12-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-20.
- "Üç ən yaxşı Azərbaycan romanı məlum oldu 78 NƏFƏRLIK SORĞU" ( (az.)). kulis.az. 2014-02-12. 2018-03-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-20.
- "Azərbaycanın Dostoyevskisi – İsa Muğanna" ( (az.)). . 2017-02-28. 2020-03-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-21.
- İsa Muğanna. . Bakı, "Lider nəşriyyat", 2005, 536 səh.
- İsa Muğanna, Seçilmiş əsərləri, altı cilddə, . Bakı, "", 2009, 576 səh. ;
- ""İdeal" – İsa Muğanna" ( (az.)). . 2020-03-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-25.
- ""Hədəf nəşrləri"nin "İdeal" silsiləsi" ( (az.)). medeniyyet.az. 2013-05-22. 2020-03- tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-25.
- "Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi İsa Muğannanın romanlarının yenilənmiş nəşrlərinin təqdimatı keçirilmişdir" ( (az.)). azertag.az. 2013-05-18. 2020-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-25.
- "Anar: "İsa Hüseynov bizim nəslin ustadıdır"" ( (az.)). kulis.az. 2013-05-18. 2013-06-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-25.
- . "Xalq yazıçısı İsa Muğannanın yeni çap olunmuş kitabları təqdim edilib" ( (az.)). 525.az. 2013-05-21. 2020-03- tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-25.
- "Kitabevim.AZ kitab mağazası 2016-cı ildə ən çox satılan 30 bədii, uşaq və tərcümə ədəbiyyatı kitablarının siyahısını təqdim edir – SİYAHI" ( (az.)). akademik.az. 2017-08-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-04.
- Oxu Zalı. ""Kitabevim.az" mağazasında 2016-cı ilin ən çox satılanları məlum oldu" ( (az.)). azadliq.org. 2016-12-26. 2016-12-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-04.
- "2016-ci ildə kimlərin kitabları daha çox satılıb? - SİYAHI" ( (az.)). . 2016-12-22. 2020-02-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-18.
- "2017-ci ildə Azərbaycanda ən çox satılan kitabların siyahısı" ( (az.)). senet.az. 2017-12-29. 2019-07-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-04.
- . "Ziya Bünyadovun sevmədiyi möhtəşəm roman - "İdeal"" ( (az.)). kulis.az. 2014-02-20. 2020-03- tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-24.
- . ""İdeal" romanını "Terra Nostra" ilə müqayisə etmək keçir ürəyimdən" ( (az.)). azadliq.org. 2016-03-01. 2020-03-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-24.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- ""İdeal" – İsa Muğanna" ( (az.)). . 2020-03-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-25.
- İsa Muğanna. İdeal (PDF). Bakı: . 2005. səh. 536. ISBN . 2019-07-16 tarixində (PDF).
- Goodreads-də İdeal
- İsa Muğanna. "İsa Muğannanın "İdeal" romanı elektron kitabxanamızda (Oxu)" ( (az.)). azadliq.org. 2013-02-05. 2020-03-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-24.
- İsa Muğanna, Seçilmiş əsərləri, altı cilddə, . Bakı, "", 2009, 576 səh. ;
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ideal evvelki adi Yanar urek Isa Mugannanin bedii felsefi romani IdealMuellif Isa MugannaJanr Bedii felsefiOrijinalin dili Azerbaycan diliOrijinalin nesr ili Yanar urek adi ile 1956 1960 1965 1979 Ideal adi ile 1985 1997 2005 2009 2013Nesriyyat 2005 2009 2013 Sehife 536 2005 576 2009 744 2013 Nov kitab Eser yazildigi ilk dovrlerde muellife qarsi keskin tenqid kampaniyasi baslayir ve Isa Huseynov teqib ve tezyiqlere meruz qalir Sonralar Isa Muganna esasen sovet dovrunde yazdigi bir sira eserlerle yanasi Ideal eserinin ilkin varianti hesab olunan Yanar urek den de imtina etmisdir I Mugannanin heyatdaki ziddiyyetleri butun keskinliyi ile gosteren Yanar urek romani ozunun ictimai vetendasliq konsepsiyasi ile muhum sosial heqiqetler barede soz acmaq cehdi ile Azerbaycan edebiyyatinin inkisafi ucun cox gerekli hesab olunur Bu eserinin movzusunu muellif sonralar Ideal romaninda bir qeder de derinlesdirmis yeni bedii mezmunda zenginlesdirib Azerbaycanin yaxin ve uzaq kecmisinden tarixi hadiselerin alim ve filosoflarinin vetenperverlik carpismalarinin eks etdirildiyi Ideal eserinde yazici Azerbaycan xalqinin qedim tarixi kokleri ile muasir menevi problemlerini vahid sujet xettinde birlesdirib Filologiya uzre felsefe doktoru dosent Semil Sadiq Azerbaycan romaninin postmodernizmin baslangicini Isa Mugannanin Huseynovun Ideal romani ile elaqelendirir S Sadiq xususi qeyd edir ki Isa Mugannanin 1980 ci illerde yazdigi Ideal romani ve ilk defe 1993 cu ilde 3 cu nomresinde cap edilen Azerbaycan edebiyyatinin ilk postmodern eserlerindendir S Sadiq I Mugannanin Azerbaycan edebiyyatinda postmodernin birinci dalgasinin banisi hesab edir ikinci dalgani ise Kamal Abdullanin Yarimciq elyazma romani ile elaqelendirir Semil Sadiq Isa Mugannanin Ideal romaninin uzerinde 6 defe deyisiklik etmesine de toxunmusdur Ehtimalimiza gore Ideal eserinin uzerinde muellif 6 defe deyisiklik etmisdir Ilk defe Yanar urek adi ile 1956 ci ilde yazilan eser 1965 ci ilde nesr edilerken 1979 cu ilde yeniden nesr edilerken 1984 cu ilde Ideal adi ile ilk defe cap edilerken 1997 ci ilde Peygemberin mohuru hissesi elave edilerek cap edilerken Bu variantda hec bir nesr ili ve ya nesriyyat gosterilmemisdir 12 fevral 2014 cu ilde medeniyyet portali azerbaycanli yazici sair tenqidci ve edebiyyatsunaslardan ibaret 78 sexs arasinda sorgu kecirib Sorguda istirak edenlerden Azerbaycan edebiyyatinin en yaxsi uc romani ni secmek xahis edilib Neticelere esasen eser umumilikde 17 sesle 3 cu ayri ayriliqda ise romanin Ideal adli 2 ci varianti 12 sesle 4 cu Yanar urek adli ilkin varianti ise 5 sesle 8 ci olub Movzu Ideal romani edebiyyatimizin Dostoyevskisi adlandirilanIsa Mugannanin yaradiciliginda yeni sehife acmis ve boyuk ajiotaj yaratmis romandir Qeyd etmek lazimdir ki bu roman Azerbaycan edebiyyatinin en sanballi romanlarindan biri olmaqla yanasi hem de dunya edebiyyatinin da incilerinden hesab olunur Dunya edebiyyatinda sayilib secilmesinin en esas sebebi de ondadir ki iyirminci esr dunya edebiyyatinda en mohtesem adlar olan Coys Kafka Prust Tomas Mann Feyxtvanger Sartr Kamyu Brox Faulz Eko ve s kimi yazicilarin hec birinin yaradiciliginda bu novde romana rast gelinmemisdir Mezmun Ideal da ictimai konflikt cox gucludur Heqiqi kommunist terbiyesi ile boyumus genc Semedin qarsisinda cox boyuk maneeler durur Kende gelib ise basladigi ilk gunden ele boyuk cetinliklerle her gun her saat her deqiqe ele agir ve bed xeberlerle dehsetli ve anlasilmaz muemmalarla el malina heris dusmen quvvelerle qarsilasir ki onun bu cetinliklere nece dozeceyini bunlara nece tablasacagini bunlarla nece mubarize aparacagini oz ureyinin vicdaninin telebleri esasinda nece isleyeceyini meseleleri nece hell edeceyini fikirlesdikde az qala oxucunun nefesi tengiyir Rayona catan kimi sevgilisini emisi evinde gelin gormesi ata yadigari kohne evlerini gozleri onunde Ellezoglunun yandirmasi emisi ile barismaq uzre iken gozunun qabaginda Sultanin Gulgezi zorlamasi hele bir yana Semed emisinin idarecilik islerinde geriye dogru dehsetli donus gorur illerle Qudalilara qarsi mubarize aparan emisi indi Qudalilari is basina getirmis kolxoza rehberliyi onlara tapsirmisdir Qudali Rehim kolxoz sedri olan kimi esas vezifeleri muhasibliyi de fermani da qudalilara tapsirmisdir Rehim kisi sedr olan kimi vaxtile xalq dusmeni cixarilmis qardasi Mehemmedin intiqamini almaga baslayib kolxozcularin emek haqqini lengidir onlari dovletden narazi salir gizli yolla kolxozu dagitmaga calisir Tebieten eyriliye soygunculuga el malina heris olan faktiki olaraq Sovet hokumetine dusmen movqe tutan Qudalilari Sultan niye birden bire is basina getirmis kolxozun ixtiyarini onlara vermisdir Romani oxuduqca oxucu heyecanla hadiselerin nece cereyan edeceyini bas qehreman Semedin muellifin diliyle desek SimOdun basina neler geleceyini dusunur Muellifin Isa Mugannanin da ele esl qelebesi bunda oldu ki Azerbaycan xalqinin ulu tarixi kokleri ile muasir menevi problemlerini vahid sujet xettinde ustaliqla birlesdirdi NesrEser ilk defe Bakida kiril qrafikali Azerbaycan elifbasi ile 1956 ci ilde novbeti defelerde ise 1960 1965 1979 cu illerde elave ve deyisikliklerle tekrar nesr edilib Roman Ideal adi ile tamamile yenilerek Bakida ilk defe 1985 ci ilde latin qrafikali Azerbaycan elifbasi ile ise ilk defe 2005 ci ilde 536 sehifede 25 min tirajla cap edilib Eserin 2005 nesri Azerbaycan Respublikasinin 3 cu Prezidenti Ilham Eliyevin Azerbaycan dilinde latin qrafikasi ile kutlevi nesrlerin heyata kecirilmesi haqqinda 12 yanvar 2004 cu il tarixli 56 li serencami 2020 02 04 at the Wayback Machine ile nesr olunub ve kitabxanalara hediyye edilib Eser 2009 cu ilde Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet ve Turizm Nazirliyi terefinden Isa Mugannanin 6 cildlik Secilmis eserlerinin 4 cu cildinde Bakida 576 sehifede nesr edilib Romanin muellif terefinden edilen yeni duzelis ve elavelerle olan yeni formasi 2013 cu ilde XAN Xalqim Azerbaycanim Namine bedii edebiyyat layihesi cercivesinde 744 sehifede nesr olunub 2013 cu il mayin 18 de Bakidaki Ataturk Merkezinde I Mugannanin 85 illik yubileyi munasibetile edibin Hedef nesrleri terefinden cap olunmus romanlarinin teqdimati kecirilib Muellifin ozunun de istirak etdiyi merasimde Ideal silsilesinde isiq uzu gormus 6 eseri Ideal Mehser ve romanlari son elavelerle yeni cap uslubunda yeni formada nefis tertibatda oxuculara teqdim olunub Bu eserlerin capa hazirlanmasi ve redaktesi yazicinin raziligi ile bas tutub Kitablarin nasiri qrafik dizayneri ise Satis Ideal romaninin 2013 cu il nesri Kitabevim AZ kitab magazasinin 2016 ci ilde en cox satilan kitablarinin siyahisinda Bedii Milli Azerbaycan Edebiyyati Silsilesi uzre kateqoriyasi uzre 30 kitab arasinda 19 cu 2017 ci ilde ise En cox satilan yerli edebiyyat kateqoriyasi uzre 50 kitab arasinda 40 ci olub Qebulu Ideal in o vaxt nece ajiotaj yaratmasindan danisan AMEA nin muxbir uzvu professor Nizami Ceferov deyir ki eseri sert sekilde tenqid edenlerden biri akademik Ziya Bunyadov olub Ideal isiq uzu gorenden sonra cox boyuk ses kuy yarandi Isa Huseynovun hem Yanar urek den hem de Huseynov soyadindan imtina etmesi casqinliq yaratmisdi Azerbaycanda hele bele bir hadise olmamisdi ve umumiyyetle muellifin oz eserinden imtina etmeyi nadir hallarda rast gelinen haldir 60 ci iller nesri yeni nesr Yanar urek le basladigina gore bele bir fikir ireli surulurdu ki Isa Huseynovun bu eserden imtina etmeye haqqi yoxdur Bundan basqa gorkemli tarixcimiz Ziya Bunyadov eseri sert tenqid ederek bildirdi ki burada sadalanan faktlarin tarixe hec bir dexli yoxdur Ziya Bunyadov Ideal haqqinda yaxsi yazi yazmis Qezenfer Kazimovu da tenqid etmisdi Amma Ziya muellim bir seyi nezere almamisdi ki bu bedii eserdir bedii eserde mueyyen tarixi faktlarin bir az basqa sekilde teqdim olunmasi normaldir Umumiyyetle indiyedek ciddi muzakire movzudur ki Ideal daki yanasma estetika ne qeder dogru ve qebul olunandir Ancaq istenilen halda Ideal bedii tefekkur hadisesidir Ekrem Eylisli Yanar urey i Ideal dan yaxsi eser sayir Mene Isa Huseynovun Mugannaya qederki yaradiciligi maraqlidir ondan o terefi menlik deyil Yanar urek dovrun epoxanin ab havasini gostere bilen eserdir Hem de o vaxt bizim ucun yeni idi bu eser Muellif Yanar urek de insanin zeifliyini ustaliqla gostere bilmisdi halbuki sovet dovrunde insani zeif gostermeye icaze yox idi Ideal ise bedii cehetden o qeder yuksek eser kimi qiymetlendirmirem Populizm vetenperverlik var bu eserde biz tarixin yiyesi kimi teqdim edilirik Bele seyler menlik deyil Ideya ile yuklenen daha dogrusu ideyasi gozle gorunen eserleri beyenmirem Ideyani eserin icinde eritmek lazimdir Tenqidci bu fikirdedir ki Isa Mugannanin Ideal romaninin deyerlendirilmesine bir nece kontekstden yanasmaq lazimdir Bu roman yazicinin 1958 ci ilde yazdigi Yanar urek romaninin dahiyane redaktesidir Birinci roman realist psixoloji ikincisi ise postmodern dusunce ile yazilib Amma qerb postmodernistlerinden ferqli olaraq Isa Muganna neinki insana inanir hetta onu ideal olmaga layiq bilir Bu roman yeni bir inanc yaradir dinin yerine elmi Allahin yerine insani qoyur Ideal da Cenubi Azerbaycanla bagli xeyli meqamlar var Bu barede yazici Hemid Herisci deyib ki Isa Huseynov bu eserde Cenubi Azerbaycan sirleri barede ustuortulu yazib esl heqiqetler unudulub Onun sozlerine gore Azerbaycan sirleri Bakida yox Tebrizdedir Bu sirleri bilen yazicilardan biri Sabir Ehmedli idi ve bu barede Yasaq edilmis oyun eserinde az da olsa yazib Ideal in Azerbaycan Milli Azadliq Herekatina mueyyen tesiri barede muxtelif vaxtlarda muxtelif fikirler ireli surulub Milli Azadliq Herekatinin aktiv istirakcilarindan olmus yazici Sefer Alisarli ise deyib ki Ideal milli azadliq herekatinin bayragina cevrilecek eser deyil Ideal kutlenin qavraya bileceyi bir eser deyil xeyli murekkebdir O basqa sohbetdir ki Ideal cap olunmasi ile herekatin baslamasi texminen eyni vaxta tesaduf etdi Ve bu eseri basa dusen ziyalilar o eserde fikirleri xususile stalinizmle bagli meqamlari oz cixislarinda bir daha vurgulayirdilar Tenqidci edebiyyatsunas fikrince Ideal azerb Bizim torpaq romanina benzeyir Eserle bagli maraqli faktlarKitabda Mircefer Bagirov Mirqezeb Agaselim Atakisiyev ise Pers adlandirilir IstinadlarElmin Nuri Azerbaycanda qadagan olunmus 5 kitab SIYAHI az modern az 2013 01 09 2020 03 22 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 24 Isa Huseynov ve Bizim qizlar az 2014 02 22 2020 03 22 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 24 Isa Mugannani bu eserine gore cox incitdiler A TARIX az 2016 08 19 2020 03 22 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 24 Salide Serifova Isa Muganna yaradiciligi Ideal isiginda az 2017 02 21 2019 11 09 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 24 Azerbaycan edebiyyatinda 3 en yaxsi roman hansidir SORGU az 2014 02 12 2014 12 21 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 20 Uc en yaxsi Azerbaycan romani melum oldu 78 NEFERLIK SORGU az kulis az 2014 02 12 2018 03 16 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 20 Azerbaycanin Dostoyevskisi Isa Muganna az 2017 02 28 2020 03 18 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 21 Isa Muganna Baki Lider nesriyyat 2005 536 seh ISBN 9952 417 29 0 Isa Muganna Secilmis eserleri alti cildde Baki 2009 576 seh ISBN 978 9952 442 16 8 ISBN 978 9952 442 20 5 Ideal Isa Muganna az 2020 03 23 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 25 Hedef nesrleri nin Ideal silsilesi az medeniyyet az 2013 05 22 2020 03 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 25 Azerbaycan edebiyyatinin gorkemli numayendesi Isa Mugannanin romanlarinin yenilenmis nesrlerinin teqdimati kecirilmisdir az azertag az 2013 05 18 2020 03 25 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 25 Anar Isa Huseynov bizim neslin ustadidir az kulis az 2013 05 18 2013 06 17 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 25 Xalq yazicisi Isa Mugannanin yeni cap olunmus kitablari teqdim edilib az 525 az 2013 05 21 2020 03 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 25 Kitabevim AZ kitab magazasi 2016 ci ilde en cox satilan 30 bedii usaq ve tercume edebiyyati kitablarinin siyahisini teqdim edir SIYAHI az akademik az 2017 08 24 tarixinde Istifade tarixi 2020 02 04 Oxu Zali Kitabevim az magazasinda 2016 ci ilin en cox satilanlari melum oldu az azadliq org 2016 12 26 2016 12 27 tarixinde Istifade tarixi 2020 02 04 2016 ci ilde kimlerin kitablari daha cox satilib SIYAHI az 2016 12 22 2020 02 18 tarixinde Istifade tarixi 2020 02 18 2017 ci ilde Azerbaycanda en cox satilan kitablarin siyahisi az senet az 2017 12 29 2019 07 19 tarixinde Istifade tarixi 2020 02 04 Ziya Bunyadovun sevmediyi mohtesem roman Ideal az kulis az 2014 02 20 2020 03 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 24 Ideal romanini Terra Nostra ile muqayise etmek kecir ureyimden az azadliq org 2016 03 01 2020 03 21 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 24 Hemcinin baxMehser Muganna Xarici kecidler Ideal Isa Muganna az 2020 03 23 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 25 Isa Muganna Ideal PDF Baki 2005 seh 536 ISBN 9952 417 29 0 2019 07 16 tarixinde PDF Goodreads de Ideal Isa Muganna Isa Mugannanin Ideal romani elektron kitabxanamizda Oxu az azadliq org 2013 02 05 2020 03 23 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 24 Isa Muganna Secilmis eserleri alti cildde Baki 2009 576 seh ISBN 978 9952 442 16 8 ISBN 978 9952 442 20 5