Özbəkistanın dövlət quruluşu - 1992-ci ildə qəbul edilmiş Konstitusiyaya əsasən hüquqi-siyasi, inzibati, iqtisadi və ictimai münasibətlər sisitemi.
Özbəkistan | |||||
---|---|---|---|---|---|
O‘zbekiston Jumhuriyati | |||||
| |||||
Tarixi | |||||
• Özbəkistan SSR | 27 Oktyabr 1924 | ||||
• Özbəkistan Respublikası | 8 Dekabr 1991 | ||||
Paytaxt | Daşkənd | ||||
İdarəetmə forması | Prezident respublikası | ||||
Prezident | İslam Kərimov | ||||
Sahəsi | Dünyada 56-cı | ||||
• Ümumi | 448900 km² | ||||
• Su sahəsi (%) | 4.90% | ||||
Əhalisi | |||||
• Əhali | 31 022 500 nəfər (44-cü) | ||||
• Siyahıyaalma (1989) | 19 810 077 nəf. | ||||
• Sıxlıq | 65,8 nəf./km² (136-cı) | ||||
İİİ (2007) | 0.617 (artış; 102-ci) | ||||
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Dövlət quruluşu
Özbəkistan - güclü prezident idarəetmə üsuluna malik respublikadır. Milli bayram günü olan müstəqillik günü (1991) sentyabr ayının 1-də qeyd olunur. Ölkə Konstitusiyası 8 dekabr 1992-ci ildə qəbul olunmuşdur.
İnzibati ərazi bölgüsü
12 vilayətə (Buxara, Cizzəx, Nəvai, , Səmərqənd, Sırdərya, Surxandərya, Daşkənd, Fərqanə, Əndican, Namanqan və Xarəzm), Qaraqalpaq Muxtar Respublikasına və Daşkənd paytaxt şəhərinə bölünür .
Dövlət başçısı
Özbəkistanın suverenliyinin, təhlükəsizliyinin və ərazi bütövlüyünün, ölkə Konstitusiyanın və qanunlarının, eləcə də vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının qarantı olan Prezident ümumxalq səsverməsi yolu ilə 7 il müddətinə seçilir.
Mövcud Konstitusiyaya əsasən dövlətin idarə olunmasında çox geniş səlahiyyətlərə malik olan dövlət başçısı Özbəkistan Respublikasını ölkə daxilində və beynəlxalq münasibətlərdə təmsil edir, Baş naziri və digər nazirləri, Baş Prokuroru, məhkəmə hakimlərini, ali komanda heyətini, əyalət qubernatorlarını təyin və vəzifədən azad edir.
Eyni zamanda silahlı qüvvələrin ali baş komandanı sayılan dövlət başçısı, zərurət yarandıqda ölkədə müharibə vəziyyəti və səfərbərlik elan edərək qəbul etdiyi qərarını 3 gün ərzində Parlamentin təsdiqinə təqdim etməkdə səlahiyyətlidir.
Qanunverici hakimiyyət
2002-ci ildə keçirilmiş referendum nəticəsində Özbəkistan Respublikasının Ali Məclisinə növbəti seçkilər zamanı iki palatalı (Senat və Qanunverici palata) Parlamentin yaradılması haqqında qərar qəbul edilmişdir. Konstitusiyaya əsasən Parlament (Ali Məclis) iki palatadan – 100 yerlik Senatdan (Yuxarı Palatadan – senatorların 84-ü yerli icra şuraları tərəfindən səsvermə yolu ilə 5 il müddətinə seçilir, 16-sı Prezident tərəfindən təyin edilir) və 150 yerlik Qanunverici Palatadan (135-i ümumxalq səsverməsi yolu ilə 5 il müddətinə seçilirlər) ibarətdir. Ölkədə qanunvericilik fəaliyyətini həyata keçirən hər iki palatanın birgə iclasları Özbəkistan Prezidentinin andiçmə mərasimində, dövlət başçısının ölkənin sosial-iqtisadi həyatının, daxili və xarici siyasətinin çox mühüm məsələləri üzrə çıxışı, xarici ölkələrin dövlət başçılarının rəsmi səfərləri çərçivəsində Parlamentdə söylədikləri nitqlər və digər taleyüklü məsələlərin müzakirəsi zamanı baş tutur .
İcraedici hakimiyyət
Nazirlər Kabineti və ona rəhbərlik edən Baş nazir Özbəkistan Prezidenti tərəfindən təyin və Ali Məclis tərəfindən təsdiq edilir. Prezident və Parlament qarşısında kollektiv məsuliyyət daşıyan Nazirlər Kabineti dövlət başçısının sərəncam və fərmanlarının, Ali Məclisin qərarlarının, Özbəkistan Respublikasının qanunlarının icrasını təmin edir, habelə iqtisadi, sosial və mədəni sahələrin effektiv fəaliyyətinə rəhbərliyi həyata keçirir.
Baş nazir Nazirlər Kabinetinin fəaliyyətini təşkil edir və ona rəhbərliyi həyata keçirir, Kabinetin işinin səmərəliliyinə görə fərdi məsuliyyət daşıyır, Hökumətin iclaslarına sədrlik edir və onun qərarlarını imzalayır, dövlət başçısının göstərişi ilə Özbəkistan Respublikasını beynəlxalq münasibətlərdə təmsil edir və mövcud Konstitusiyada təsbit edilmiş digər mühüm funksiyaları yerinə yetirir.
Məhkəmə hakimiyyəti
Hakimləri 5 il müddətinə Prezident tərəfindən təyin və Ali Məclis tərəfindən təsdiq olunan, ölkədə mülki, cinayət və inzibati sahələr üzrə ən yüksək məhkəmə orqanı sayılan Ali Məhkəmə, habelə qanunvericilik və icra hakimiyyətinin normativ-hüquqi aktlarının Konstitusiyaya uyğunluğu ilə bağlı işlərə nəzarət edən Konstitusiya Məhkəməsi ölkədə məhkəmə hakimiyyətini həyata keçirir.
Bundan əlavə, Özbəkistan Respublikasında hakimləri 5 illik müddətə Prezident tərəfindən təyin edilən, istər dövlət, istərsə də özəl təşkilatlar arasında iqtisadi mübahisələrin işləri üzrə məhkəmə orqanı olan Ali Təsərrüfat Məhkəməsi, Qaraqalpaq Muxtar Respublikasının mülki və cinayət işləri üzrə Ali Məhkəməsi və Təsərrüfat Məhkəməsi də fəaliyyət göstərir.
İstinadlar
- Central Intelligence Agency - CİA - The World Factbook :Country comparison: Area 2012-11-13 at the Wayback Machine
- . 9 July 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 may 2015–ci il.
- Central Intelligence Agency - CİA - The World Factbook :Country comparison: Population 2012-10-23 at the Wayback Machine
- Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1989 года.: Национальный состав населения по республикам СССР :Узбекская ССР 2012-01-06 at the Wayback Machine--Источник: Рабочий архив Госкостата России.Таблица 9с. Распределение населения по национальности и родному языку.
- СССР. Административно-территориальное деление союзных республик. — М.: "Известия Советов Народных Депутатов СССР", 1987. — 672 с. — 103 800 экз.
- http://parliament.gov.uz/ru/history/ 2015-12-21 at the Wayback Machine История парламента. Сайт Олий Мажлиса
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ozbekistanin dovlet qurulusu 1992 ci ilde qebul edilmis Konstitusiyaya esasen huquqi siyasi inzibati iqtisadi ve ictimai munasibetler sisitemi OzbekistanO zbekiston JumhuriyatiBayraq GerbTarixi Ozbekistan SSR 27 Oktyabr 1924 Ozbekistan Respublikasi 8 Dekabr 1991Paytaxt DaskendIdareetme formasi Prezident respublikasiPrezident Islam KerimovSahesi Dunyada 56 ci Umumi 448900 km Su sahesi 4 90 Ehalisi Ehali 31 022 500 nefer 44 cu Siyahiyaalma 1989 19 810 077 nef Sixliq 65 8 nef km 136 ci III 2007 0 617 artis 102 ci Vikianbarda elaqeli mediafayllarDovlet qurulusuOzbekistan guclu prezident idareetme usuluna malik respublikadir Milli bayram gunu olan musteqillik gunu 1991 sentyabr ayinin 1 de qeyd olunur Olke Konstitusiyasi 8 dekabr 1992 ci ilde qebul olunmusdur Inzibati erazi bolgusuOzbekistanin inzibati erazi bolgusunun xeritesi 12 vilayete Buxara Cizzex Nevai Semerqend Sirderya Surxanderya Daskend Ferqane Endican Namanqan ve Xarezm Qaraqalpaq Muxtar Respublikasina ve Daskend paytaxt seherine bolunur Dovlet bascisiOzbekistanin suverenliyinin tehlukesizliyinin ve erazi butovluyunun olke Konstitusiyanin ve qanunlarinin elece de vetendaslarin huquq ve azadliqlarinin qaranti olan Prezident umumxalq sesvermesi yolu ile 7 il muddetine secilir Movcud Konstitusiyaya esasen dovletin idare olunmasinda cox genis selahiyyetlere malik olan dovlet bascisi Ozbekistan Respublikasini olke daxilinde ve beynelxalq munasibetlerde temsil edir Bas naziri ve diger nazirleri Bas Prokuroru mehkeme hakimlerini ali komanda heyetini eyalet qubernatorlarini teyin ve vezifeden azad edir Eyni zamanda silahli quvvelerin ali bas komandani sayilan dovlet bascisi zeruret yarandiqda olkede muharibe veziyyeti ve seferberlik elan ederek qebul etdiyi qerarini 3 gun erzinde Parlamentin tesdiqine teqdim etmekde selahiyyetlidir Qanunverici hakimiyyet2002 ci ilde kecirilmis referendum neticesinde Ozbekistan Respublikasinin Ali Meclisine novbeti seckiler zamani iki palatali Senat ve Qanunverici palata Parlamentin yaradilmasi haqqinda qerar qebul edilmisdir Konstitusiyaya esasen Parlament Ali Meclis iki palatadan 100 yerlik Senatdan Yuxari Palatadan senatorlarin 84 u yerli icra suralari terefinden sesverme yolu ile 5 il muddetine secilir 16 si Prezident terefinden teyin edilir ve 150 yerlik Qanunverici Palatadan 135 i umumxalq sesvermesi yolu ile 5 il muddetine secilirler ibaretdir Olkede qanunvericilik fealiyyetini heyata keciren her iki palatanin birge iclaslari Ozbekistan Prezidentinin andicme merasiminde dovlet bascisinin olkenin sosial iqtisadi heyatinin daxili ve xarici siyasetinin cox muhum meseleleri uzre cixisi xarici olkelerin dovlet bascilarinin resmi seferleri cercivesinde Parlamentde soyledikleri nitqler ve diger taleyuklu meselelerin muzakiresi zamani bas tutur Icraedici hakimiyyetOzbekistanin xeritesi Nazirler Kabineti ve ona rehberlik eden Bas nazir Ozbekistan Prezidenti terefinden teyin ve Ali Meclis terefinden tesdiq edilir Prezident ve Parlament qarsisinda kollektiv mesuliyyet dasiyan Nazirler Kabineti dovlet bascisinin serencam ve fermanlarinin Ali Meclisin qerarlarinin Ozbekistan Respublikasinin qanunlarinin icrasini temin edir habele iqtisadi sosial ve medeni sahelerin effektiv fealiyyetine rehberliyi heyata kecirir Bas nazir Nazirler Kabinetinin fealiyyetini teskil edir ve ona rehberliyi heyata kecirir Kabinetin isinin semereliliyine gore ferdi mesuliyyet dasiyir Hokumetin iclaslarina sedrlik edir ve onun qerarlarini imzalayir dovlet bascisinin gosterisi ile Ozbekistan Respublikasini beynelxalq munasibetlerde temsil edir ve movcud Konstitusiyada tesbit edilmis diger muhum funksiyalari yerine yetirir Mehkeme hakimiyyetiHakimleri 5 il muddetine Prezident terefinden teyin ve Ali Meclis terefinden tesdiq olunan olkede mulki cinayet ve inzibati saheler uzre en yuksek mehkeme orqani sayilan Ali Mehkeme habele qanunvericilik ve icra hakimiyyetinin normativ huquqi aktlarinin Konstitusiyaya uygunlugu ile bagli islere nezaret eden Konstitusiya Mehkemesi olkede mehkeme hakimiyyetini heyata kecirir Bundan elave Ozbekistan Respublikasinda hakimleri 5 illik muddete Prezident terefinden teyin edilen ister dovlet isterse de ozel teskilatlar arasinda iqtisadi mubahiselerin isleri uzre mehkeme orqani olan Ali Teserrufat Mehkemesi Qaraqalpaq Muxtar Respublikasinin mulki ve cinayet isleri uzre Ali Mehkemesi ve Teserrufat Mehkemesi de fealiyyet gosterir IstinadlarCentral Intelligence Agency CIA The World Factbook Country comparison Area 2012 11 13 at the Wayback Machine 9 July 2017 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 27 may 2015 ci il Central Intelligence Agency CIA The World Factbook Country comparison Population 2012 10 23 at the Wayback Machine Demoskop Weekly ezhenedelnaya demograficheskaya gazeta Elektronnaya versiya Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1989 goda Nacionalnyj sostav naseleniya po respublikam SSSR Uzbekskaya SSR 2012 01 06 at the Wayback Machine Istochnik Rabochij arhiv Goskostata Rossii Tablica 9s Raspredelenie naseleniya po nacionalnosti i rodnomu yazyku SSSR Administrativno territorialnoe delenie soyuznyh respublik M Izvestiya Sovetov Narodnyh Deputatov SSSR 1987 672 s 103 800 ekz http parliament gov uz ru history 2015 12 21 at the Wayback Machine Istoriya parlamenta Sajt Olij Mazhlisa