Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Urup adası (yap. 得撫島, aynu. ウルㇷ゚, Уруп; həmçinin Rakkoşima; 1760—1806-cı illər ərzində Aleksandr adası) — Kuril adalarına daxil olan Böyük Kuril cırgəsinə aid olan ada. Ümumilikdə isə arxipelaqın dördüncü ən böyük adası. İnzibati cəhətdən isə Saxalin vilayətinin Kuril şəhər dairəsinə aiddir. 1946—1991 illərdən adada sərhəd zastavası fəaliyyət göstərmişdir. Burada Sovet sərhəd konringenti xidmət edirdi. Hazırda isə daimi əhaliyə sahib deyildir.
| İturup adası | |
|---|---|
| rus. Oстров Уруп | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Sahəsi | 1450 km² |
| Hündür nöqtəsi | 1426 m |
| Əhalisi | 0 nəfər |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Rusiya |
| Vilayət | |
| Arxipelaq | |
| Akvatoriya | |
| | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Fiziki-coğrafi xüsusiyyətləri
Coğrafiyası
Ada Urup boğazı ilə Çornıye Bratya adalarından ayrılır. Bu ada Urupdan 30 km şimal-şərqdə yerləşir. İturup adası isə 40 km şimal-qərbdə qərarlaşır. Adaları birbirndən Friza boğazı ayırır. Ada şimal-şərqdən cənub-qərbə 116 km məsafədə uzanır. Ən maksimsl eni 20 km-dir. Adanın sahəsi 1426 km² təşkil edir. Ərazusi dağlıqdır. Maksimal hündürlüyü 1426 metr olan . Ada ərazisi ardıcıl vulkanin cərgədən ibarətdir. Vulkanlardan fəaliyyətdə olan vulkandır. Vulkanın krateri 980 metr hündürlüyə malikdir.
Vısokaya dağı və Kovsya silsiləsi üzərində 1016 metr yüksəklikdə Vısokaya gölü yerləşir. Adanın ən hündür silsiləsi 75 metr yüksəklikdə qərarlaşır. Adanın cənub hissəsi düzənlik və təpəlikdən ibarətdir. Bu hissədə bir necə zəif inkişaf etmiş buxta və körfəzlər vardır. Onlar arasında nisbətən fərqlənənləri Şukin və Kapsyuldur. Sahil hissəsi dayazlıqdır. Çimərlikləri çınqıl və daşlıqlsrdan ibarətdir. Dərinlik 100 metrdən başlayaraq qərb və şərq sahillərindən uzaqlaşdıqca 3-5 kilometrə qədər artır. Sahil hissələrdə qabarma və çəkilmələr müşahidə edilir.
İqlimi
Ada iki iqlim zonası arasında sərhəd rolunu oynayır. Beləki cənubunda rütübətli musson dəniz, şimalında isə subartkik iqlik tipi hakimdir. Yayı sərim, olduqca yumşaq və qarlı keçir. Ümumilikdə isə adanın iqlimini sərin və rütubətli adlandırmaq olar. Tez-tez duman olur ancaq güçlü şimşəklər müşahidə edilmir. Nisbətən isti yer adanın cənub qərb hissəsidir. Buradan isti Soya cərəyanı keçir. Ən isti və quraq dövr payızın birinci yarısı hesab edilir. Şimal-şərqinin iqlimi isə olduqca sərtdir.. Hər il fevral-mart ayları Friza boğazının Oxot dənizi sahillərini iri buz parçaları örtür. Onun şimal-şərq sahilləri buzlardan cəmi 1-1,5 ay müddətində tərtəmiz olur. Adada çox illik orta temperatur +2,2 °C təşkil edir.
Hidroqrafiya
Çayları və bulaqları qısa axara malikdir. Onların bəzisi bir başa qyalıqların üzərindən dənizə tökülür. Qıdalanmasında yağış, qar və yeraltı suları iştirak edir. Ən iri çayları: Qolinka, Rıbnaya, Tokotan, Taki, Tosikoe və Kaimeya.
Tarixi
Adanın köklü əhalisi Aynular olmuşdur. Aynu dilindən tərcümədə «Forel» adlanır.
20 iyun 1643-cü ildə hollandiyalı dənizçi Maarten Qerritsen de Friza İturup və Urup arsında boğazın olmasını aşkar etmişdir. Hazırda boğaz Friza boğazı adlanır. De Friz Hokkaydonun şimal qutaracaının Asiya, Urupu isə Amerika qitəsinə aid edirdi.
SSRİ, RSFSR, Rusiya Federasiyası
1945-ci ildə Urup Sovet qüvvələri tərəfindən işğal edilmişdir. 1991-ci ilə qədər adada SSRİ sərhəd zastavası fəaliyyət göstərmişdir.
Cənubda yerləşən adalardan fərqli olaraq adalar Yaponiya ilə mübahisə predmeti deyildir. Ancaq San-Fransisko sülh müqaviləsində Yaponiyanın iddiasının təminatı ilə bağı addəmlar atəlsada SSRİ bu müqaviləyə qoşulmamışdır.
1981—1983 və 2007 ildə rus alimləri burada rus yaşsyış məntəqələrinin qalıqlarını aşkarlamışlar.
Əhalisi
Hazırda adada yaşayış yoxdur. Ancaq burada vaxtı ilə Kastrikum və Kompaneyskoe yaşayış məntəqələri olmuşdur. Bununla belə adada iki mayak inşa edən ailə yaşayır. Onlar Van-der-Linda və Kastrikum mayaklarında yaşayırlar. Mayaklar arasında məsafə 120 km təşkil edur. 2011-ci ildən isə adada qızıl axtaranlar peyda olmuşdur.
İstinadlar
- "Urupun ürəyi :: Qeoqeşinq ::". 2013-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-03.
- "Kitab: Yaponiya. Bitməmiş rəqabət". 2013-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-05.
- "Курильские острова. ООО «Курилы-тур»". 2015-06-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-01-28.
- "Sakitokean Rusiyası". 2015-12-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-18.
- "Из бродяжьих воспоминаний дальневосточного геолога-поисковика.— С. 44". 2013-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-03.
- "Ekologiya". 2015-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-18.
- "Kuril adalarının çayları". 2020-01-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-18.
- "Yeni Kurilrusiya". 2013-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-03.
- "Valeri Orinoroviç Şubin". 2013-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-03.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Urup adasi yap 得撫島 aynu ウルㇷ Urup hemcinin Rakkosima 1760 1806 ci iller erzinde Aleksandr adasi Kuril adalarina daxil olan Boyuk Kuril cirgesine aid olan ada Umumilikde ise arxipelaqin dorduncu en boyuk adasi Inzibati cehetden ise Saxalin vilayetinin Kuril seher dairesine aiddir 1946 1991 illerden adada serhed zastavasi fealiyyet gostermisdir Burada Sovet serhed konringenti xidmet edirdi Hazirda ise daimi ehaliye sahib deyildir Iturup adasirus Ostrov UrupUmumi melumatlarSahesi 1450 km Hundur noqtesi 1426 mEhalisi 0 neferYerlesmesi45 54 00 sm e 149 59 00 s u Olke RusiyaVilayet Saxalin vilayetiArxipelaq Kuril adalariAkvatoriya Sakit okeanOxot deniziIturup adasiIturup adasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarFiziki cografi xususiyyetleriCografiyasi Ada Urup bogazi ile Corniye Bratya adalarindan ayrilir Bu ada Urupdan 30 km simal serqde yerlesir Iturup adasi ise 40 km simal qerbde qerarlasir Adalari birbirnden Friza bogazi ayirir Ada simal serqden cenub qerbe 116 km mesafede uzanir En maksimsl eni 20 km dir Adanin sahesi 1426 km teskil edir Erazusi dagliqdir Maksimal hundurluyu 1426 metr olan Ada erazisi ardicil vulkanin cergeden ibaretdir Vulkanlardan fealiyyetde olan vulkandir Vulkanin krateri 980 metr hundurluye malikdir Visokaya dagi ve Kovsya silsilesi uzerinde 1016 metr yukseklikde Visokaya golu yerlesir Adanin en hundur silsilesi 75 metr yukseklikde qerarlasir Adanin cenub hissesi duzenlik ve tepelikden ibaretdir Bu hissede bir nece zeif inkisaf etmis buxta ve korfezler vardir Onlar arasinda nisbeten ferqlenenleri Sukin ve Kapsyuldur Sahil hissesi dayazliqdir Cimerlikleri cinqil ve dasliqlsrdan ibaretdir Derinlik 100 metrden baslayaraq qerb ve serq sahillerinden uzaqlasdiqca 3 5 kilometre qeder artir Sahil hisselerde qabarma ve cekilmeler musahide edilir Iqlimi Adanin sisal serq qutaracagi Ada iki iqlim zonasi arasinda serhed rolunu oynayir Beleki cenubunda rutubetli musson deniz simalinda ise subartkik iqlik tipi hakimdir Yayi serim olduqca yumsaq ve qarli kecir Umumilikde ise adanin iqlimini serin ve rutubetli adlandirmaq olar Tez tez duman olur ancaq guclu simsekler musahide edilmir Nisbeten isti yer adanin cenub qerb hissesidir Buradan isti Soya cereyani kecir En isti ve quraq dovr payizin birinci yarisi hesab edilir Simal serqinin iqlimi ise olduqca sertdir Her il fevral mart aylari Friza bogazinin Oxot denizi sahillerini iri buz parcalari ortur Onun simal serq sahilleri buzlardan cemi 1 1 5 ay muddetinde tertemiz olur Adada cox illik orta temperatur 2 2 C teskil edir Hidroqrafiya Caylari ve bulaqlari qisa axara malikdir Onlarin bezisi bir basa qyaliqlarin uzerinden denize tokulur Qidalanmasinda yagis qar ve yeralti sulari istirak edir En iri caylari Qolinka Ribnaya Tokotan Taki Tosikoe ve Kaimeya TarixiAdanin koklu ehalisi Aynular olmusdur Aynu dilinden tercumede Forel adlanir 20 iyun 1643 cu ilde hollandiyali denizci Maarten Qerritsen de Friza Iturup ve Urup arsinda bogazin olmasini askar etmisdir Hazirda bogaz Friza bogazi adlanir De Friz Hokkaydonun simal qutaracainin Asiya Urupu ise Amerika qitesine aid edirdi SSRI RSFSR Rusiya Federasiyasi 1945 ci ilde Urup Sovet quvveleri terefinden isgal edilmisdir 1991 ci ile qeder adada SSRI serhed zastavasi fealiyyet gostermisdir Cenubda yerlesen adalardan ferqli olaraq adalar Yaponiya ile mubahise predmeti deyildir Ancaq San Fransisko sulh muqavilesinde Yaponiyanin iddiasinin teminati ile bagi addemlar atelsada SSRI bu muqavileye qosulmamisdir 1981 1983 ve 2007 ilde rus alimleri burada rus yassyis menteqelerinin qaliqlarini askarlamislar EhalisiHazirda adada yasayis yoxdur Ancaq burada vaxti ile Kastrikum ve Kompaneyskoe yasayis menteqeleri olmusdur Bununla bele adada iki mayak insa eden aile yasayir Onlar Van der Linda ve Kastrikum mayaklarinda yasayirlar Mayaklar arasinda mesafe 120 km teskil edur 2011 ci ilden ise adada qizil axtaranlar peyda olmusdur Istinadlar Urupun ureyi Qeoqesinq 2013 02 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 02 03 Kitab Yaponiya Bitmemis reqabet 2013 02 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 02 05 Kurilskie ostrova OOO Kurily tur 2015 06 07 tarixinde Istifade tarixi 2013 01 28 Sakitokean Rusiyasi 2015 12 22 tarixinde Istifade tarixi 2016 11 18 Iz brodyazhih vospominanij dalnevostochnogo geologa poiskovika S 44 2013 02 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 02 03 Ekologiya 2015 12 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 11 18 Kuril adalarinin caylari 2020 01 28 tarixinde Istifade tarixi 2016 11 18 Yeni Kurilrusiya 2013 02 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 02 03 Valeri Orinorovic Subin 2013 02 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 02 03