Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Turmalin qrupu — triqonal sinqoniya. Rast gəlmə tezliyi şkalası: tez-tez rast gələn.
| Turmalin | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Kateqoriya | Mineral |
| Xüsusiyyətləri | |
| ağ | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ümumi formulu XY3Z6 [(O,OH,F)4 | (BO3)3| Si6O18] olan borosilikatlarla təmsil edilmişdir: burada X = Na, Ca, K; Y=Al, Fe2+, Fe3+, Li, Mg, Mn2+; Z=Al, Cr3+, Fe3+, V3+.İzomorf əvəzlənmələrin geniş təzahürü ilə səciyyələnən qrupun kənar üzvləri bunlardır:
Dravit – Na Mg3 Al6 [(OH,F)4 | (BO3)3 | Si6O18]
Şerl – Na Fe3 Al6 [(OH,F)4 | (BO3)3 | Si6O18]
Elbait – Na (Li, Al)3 Al6 [(OH,F)4 | (BO3)3 | Si6O18]
Növ müxtəliflikləri
Axroit – rəngsiz, indiqolit – göy, rubellit – çəhrayı, siberit – moruğu, verdelit – yaşıl turmalinlərdir.
Xassələri
Rəng – kimyəvi tərkibindən asılı olaraq çox müxtəlifdir. Dəmirsiz, yaxud dəmirlə kasıb olan turmalinlər, adətən, açıq çəhrayı, qırmızı, sarı və yaşıl, maqneziumlu - dəmirlilər – tünd rəngli: qara, tünd-yaşıl, tünd-qonuru, tünd-göy olur; dravit–qəhvəyi, şerl – qara, elbait – rəngsiz, çəhrayı, qırmızı və ya yaşıl rəngdə olur; ayrı-ayrı hissələri mineral fərdlərinin həm uzunu və həm də eni istiqamətində müxtəlif rənglərlə səciyyələnən polixrom kristallara da rast gəlinir. Müxtəlif rəngə boyanmış zonal kristallar da qeyd edilir; Mineralın cizgisinin rəngi – ağ, yaxud açıq rəngli; Parıltı – şüşədən ipəyiyədək (lifli növ müxtəlifliklərində); Şəffaflıq – şəffafdan yarımşəffafadək; Sıxlıq – 3,0-3,25; S – 7-7,5; Ayrılma – yoxdur; Bölünmə – {1120 }və {1011} üzrə zəif; Sınıqlar – qeyri-hamar, tikanlı, qabıqvari; Başqa xassələr– piro-və pyezoelektrik xassələri səciyyəvidir; Morfologiya – kristallar: uzununa cizgilənmiş, uzunprizmatik, sütunvari, iynəvari; prizma üzləri, adətən, bir qədər yuvarlanmış olur; kristalın en kəsiyi – sferik üçbucaqdır; İkiləşmə: nadir hallarda {1011} üzrə; Mineral aqreqatları: çubuqvari, radial-şüalı («turmalin günəşi»), qarışıq-iynəvarı, lifli əmələgəlmələr, bəzən bütöv dənəvər və gizlikristallik kütlələr.
Mənşəyi və yayılması
Turmalinlər qranitlərdə və qranit peqmatitlərində geniş yayılmışdır. Hidrotermal turmalin kvars-turmalin damarlarında, qalay filizi, kolçedan, qurğuşun-sink yataqlarında qeyd edilir. Metasomatik proseslərin məhsulu kimi qreyzenlərdə, skarnlarda və törəmə kvarsitlərdə müşahidə edilir. Metamorfik süxurlarda – fillitlərdə, kristallik şistlərdə və qneyslərdə rast gəlir. Çökmə süxurlarda turmalin qırıntı və autigen mineral kimi iştirak edir. Kimyəvi dayanıqlı mineral kimi səpintilərdə toplanır. Birlikdə rast gəldiyi minerallar: kvars, topaz, kassiterit, muskovit, lepidolit, biotit, siderit, maqnezit, xlorit və b. Mineralın tapıldığı yerlər: Qrota d'Oci (İtaliya); Dalneqorski, Şaytanka, Murzinka, Sarapulka, Lipovka (Rusiya); Kremençuq rayonu, Krivoy Roq hövzəsinin cənubu (Ukrayna); Orissa şt. (Hindistan); Şri-Lanka ad.; Madaqaskar ad.; Orsana (ABŞ); Minas-Jerays (Braziliya) və b. Azərbaycanda Gədəbəy rayonunda qreyzenlər içərisində yerləşən Əyridağ turmalin yatağı əsasən şerllə və qismən dravitlə təmsil olunmuşdur. İkinci dərəcəli mineral kimi turmalin Gədəbəy və İtqırılan kolçedan yataqlarında rast gəlir. Həmçinin Daşkəsən dəmir filizi, Başqışlaq barit-polimetal yataqlarında və Tutqun filiz sahəsində (Kəlbəcər rayonu) törəmə kvarsitlər içərisində aşkar edilmişdir.
Tətbiqi
Şəffaf, gözəl boyanmış yaşıl, çəhrayı və polixrom turmalinlər qiymətli zərgərlik daşlarıdır. Turmalin piro- və pyezoelektrik xammalı kimi radiotexnikada və optik cihazqayırmada istifadə edilir.
İstinadlar
Mənbə
- Azərbaycan mineralları. Bakı: Nafta-Press, 2004.
Xarici keçidlər
- THE GEMSTONE TOURMALINE
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turmalin qrupu triqonal sinqoniya Rast gelme tezliyi skalasi tez tez rast gelen TurmalinUmumi melumatlarKateqoriya MineralXususiyyetleriag Vikianbarda elaqeli mediafayllarElbait Umumi formulu XY3Z6 O OH F 4 BO3 3 Si6O18 olan borosilikatlarla temsil edilmisdir burada X Na Ca K Y Al Fe2 Fe3 Li Mg Mn2 Z Al Cr3 Fe3 V3 Izomorf evezlenmelerin genis tezahuru ile seciyyelenen qrupun kenar uzvleri bunlardir Dravit Na Mg3 Al6 OH F 4 BO3 3 Si6O18 Serl Na Fe3 Al6 OH F 4 BO3 3 Si6O18 Elbait Na Li Al 3 Al6 OH F 4 BO3 3 Si6O18 Nov muxteliflikleriAxroit rengsiz indiqolit goy rubellit cehrayi siberit morugu verdelit yasil turmalinlerdir XasseleriReng kimyevi terkibinden asili olaraq cox muxtelifdir Demirsiz yaxud demirle kasib olan turmalinler adeten aciq cehrayi qirmizi sari ve yasil maqneziumlu demirliler tund rengli qara tund yasil tund qonuru tund goy olur dravit qehveyi serl qara elbait rengsiz cehrayi qirmizi ve ya yasil rengde olur ayri ayri hisseleri mineral ferdlerinin hem uzunu ve hem de eni istiqametinde muxtelif renglerle seciyyelenen polixrom kristallara da rast gelinir Muxtelif renge boyanmis zonal kristallar da qeyd edilir Mineralin cizgisinin rengi ag yaxud aciq rengli Parilti suseden ipeyiyedek lifli nov muxtelifliklerinde Seffafliq seffafdan yarimseffafadek Sixliq 3 0 3 25 S 7 7 5 Ayrilma yoxdur Bolunme 1120 ve 1011 uzre zeif Siniqlar qeyri hamar tikanli qabiqvari Basqa xasseler piro ve pyezoelektrik xasseleri seciyyevidir Morfologiya kristallar uzununa cizgilenmis uzunprizmatik sutunvari iynevari prizma uzleri adeten bir qeder yuvarlanmis olur kristalin en kesiyi sferik ucbucaqdir Ikilesme nadir hallarda 1011 uzre Mineral aqreqatlari cubuqvari radial suali turmalin gunesi qarisiq iynevari lifli emelegelmeler bezen butov denever ve gizlikristallik kutleler Menseyi ve yayilmasiTurmalinler qranitlerde ve qranit peqmatitlerinde genis yayilmisdir Hidrotermal turmalin kvars turmalin damarlarinda qalay filizi kolcedan qurgusun sink yataqlarinda qeyd edilir Metasomatik proseslerin mehsulu kimi qreyzenlerde skarnlarda ve toreme kvarsitlerde musahide edilir Metamorfik suxurlarda fillitlerde kristallik sistlerde ve qneyslerde rast gelir Cokme suxurlarda turmalin qirinti ve autigen mineral kimi istirak edir Kimyevi dayaniqli mineral kimi sepintilerde toplanir Birlikde rast geldiyi minerallar kvars topaz kassiterit muskovit lepidolit biotit siderit maqnezit xlorit ve b Mineralin tapildigi yerler Qrota d Oci Italiya Dalneqorski Saytanka Murzinka Sarapulka Lipovka Rusiya Kremencuq rayonu Krivoy Roq hovzesinin cenubu Ukrayna Orissa st Hindistan Sri Lanka ad Madaqaskar ad Orsana ABS Minas Jerays Braziliya ve b Azerbaycanda Gedebey rayonunda qreyzenler icerisinde yerlesen Eyridag turmalin yatagi esasen serlle ve qismen dravitle temsil olunmusdur Ikinci dereceli mineral kimi turmalin Gedebey ve Itqirilan kolcedan yataqlarinda rast gelir Hemcinin Daskesen demir filizi Basqislaq barit polimetal yataqlarinda ve Tutqun filiz sahesinde Kelbecer rayonu toreme kvarsitler icerisinde askar edilmisdir TetbiqiSeffaf gozel boyanmis yasil cehrayi ve polixrom turmalinler qiymetli zergerlik daslaridir Turmalin piro ve pyezoelektrik xammali kimi radiotexnikada ve optik cihazqayirmada istifade edilir IstinadlarMenbeAzerbaycan minerallari Baki Nafta Press 2004 Xarici kecidlerTHE GEMSTONE TOURMALINE