Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dyoqon (lat. Dugong dugon) — su məməlisi olaraq, Dyoqonlar fəsiləsinə daxil olan növ. Bu canlı dəniz inəyinin ən yaxın qohumudur. Dyoqon sözü Malay dilində "Su pərisi" mənasını verir.
| Dyoqon | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Dyoqon | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Xariçi görünüş
Ölçü baxımından sirenlərin ən kiçik nümayəndəsidir. Uzunluğu 2,5–4 metr olub, 600 kq təşkil . Maksimal uzunluğu 5,8 metr erkək Qırmızı dəniz sularında aşkarlanmışdır. Dişilər əsasən erkəklərdən kiçik olurlar.
Quyruqları Lamantinlərdən fərqli olaraq, Balinakimilərdə olduğu kimidir. Ön ətrafları 35–45 sm uzunluğa malikdirlər. Dərisi sərtdir, qalınlığı 2–2,5 sm təşkil edir. Üzərində tək-tək tüklərə rast gəlinir. Rəngi yaşdan asılı olaraq tündləşir. Rəngləri qonur olur, qarın nahiyəsi isə nisbətən parlaqdır.
Başı balaçadır və yumrudur. Burun dəlikləri nisbətən iridir. Suyun altında dəliklər qapanır. Sərt damağa malikdir. 26 dişə malik olub və 2 azı və 4–7 köpək dişinə malikdir.
Burun sümüklərindən məhrumdurlar. Berin qutusu olduqca kiçikdir.
Yayılması
Keçmişdə arialı daha geniş sahəyə malik olmuşdur. Onlara hətta Qərbi Avropa sahillərində belə rast gəkinirdi. Hətta su pərilərinin bu canlılarla bağlanması ehtimal edilir. Hazırda Hind okeanı və Sakit okean sularında rast gəlinir. Qərbdə Qırmızı dəniz və Afrikanın şərq sahilləri boyunca, Fars körfəzi, Hindustan yarımadası sahillərində və Avstraliya, Yeni Qvineya ətrafı ərazilərdə yayılmışlar. Onlar 140 000 km sahil zolağında yayılmışdır.
Hazırda Böyük Sədd rifi və Torres boğazı ərazilərində 10 000 baş dyoqon yaşayır. Onlar Keniya və Mozambik sahillərində bu canlıların sayı 1970-ci illərdən etibarən azalmışdır. Tanzaniya sahillərində sonuncu dəfə bu canlılar 2003-cü ilin 22 sentyabrda müşahidə edilmişdir. Az miqdarda olsa belə Mikroneziyada, Okinava adası, Malayziya və Sinqapur sahillərində rast gəlinir.
Həyat tərzi
Dyoqonlar əsasən dayaz körfəz, estuari və laqunlarda yaşayırlar. Onların yaşadığı ərazinin dərinliyi 1–5 metr arasında dəyişir. Onlar əsasən yosunlarla qidalanırlar. Bununla belə bəzən onların mədələrindən yengəclər belə aşkarlanır. Qidalanarkən vaxtlarının 98 % suyun altında keçir. 1–3 dəqiqə nəfəs almadan suyun altında üzə bilirlər. Maksimal olaraq isə 10–15 dəqiqə nəfəs almadan dura bilirlər. Gün ərzində 40 kq yemək yeyirlər.
Onlar əsasən qrup halında yaşayırlar. Hər qrupda 3–6 baş canlı olur. Əvvəllər isə onların hətta bir necə yük başdan ibarət dəstədən ibarət olmaları qeydə alənırdı. Ehtiyac yarandıqda bir necə min km məsafəyə miqrasiya edirlər (1). Adətən onların sürəti 10 km/s təşkil edir. Bəzən isə sürət 18 km/s təşkil edə bilir. Səs çıxarmırlar. Bəzən müəyyən fit səsi çıxara bilirlər. Balalar isə nisbətən səs-küylüdürlər. Görmələri nisbədən zəif olsa da, eşitmə orqanları yaxşı inkişaf etmişdir.
Çoxalması
Dyoqonlar il boyu çütləşə bilirlər. Erkəklər dişilər uğrunda mübarizə aparırdılar. Boğazlıq 1 il davam edir. Bir və ya nadir halda iki bala verir. Balalar 1–1,2 metr uzunluğa və 20–35 kq çəkiyə malik olurlar. Suyun dibinə enərkən analarının bellərində olurlar. Balaların bəslənməsində erkəklər iştirak etmirlər. Günorta vaxtı balalar dayazlıq ərazilərə toplaşırlar.
Südlə bəslənmə 12–18 ay davam edir. Bununla belə üç ayından etibarən onlar yosunlarla qidalana bilirlər. Yetkinlik yaşına 9–10 ilində çatırlar. Balalara əsasən iri Köpək balığı, Osa və . 70 il yaşaya bilirlər.
Statusu
Dyoqunlar əsasən ətinə görə ovlanır. Bu canlıların əti dana ətini xatırladır. Onların yağı və sümüyü qiymətlədir. Sümükləri hətta kimi qiymətlidir. Bir çox Asiya xalqlarının inancında xüsusi yer tutur. 200–300 kiloqramlıq canlıdan 24–56 l yağ əldə edilir. Son zamanlar areal olduqca kiçilmişdir. Sayları 1962–1999 illər ərzində 72 mindən 4 220 başa qədər azalmışdır.(2) 2008-04-12 at the Wayback Machine
Hazırda bu canlıların torla ovlanması qadağandır. Onları qarpunla ovlamağa icazə verilir. Ovlanma, ancaq aborigenlərə icazə verilir.
Ədəbiyyatda
Jül Vern "Sirli ada" romanında dyoqonların adı çəkilir. Burada kolonistlərlin sadiq iti ilə dyoqon Qrant gölündə döyümürlər. Jül Vernin digər "20 000 lye su altında" romanında Ned Lend Çad gölündə dyoqonla rastlaşır.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p.
- Соколов В. Е. Систематика млекопитающих. Том 3 (китообразные, хищные, ластоногие, трубкозубые, хоботные, даманы, сирены, парнокопытные, мозоленогие, непарнокопытные). — М.: Высш. школа, 1979. — С. 330. — 528 с.
- "Dugong (Seacow)". members.optusnet.com.au. 2015-12-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-01.
Xarici keçidlər
- Dyoqon heyvanlar aləmi saytında
- Animal Diversity Web
- Dyoqon 2011-01-23 at the Wayback Machine
- Beynəlxalq Qırmızı kitab 2008-04-12 at the Wayback Machine
- Дюгони, которых дает море [ölü keçid]
- Nə səbəbdən dyoqonlar gedirlər?
- Marsh et al. 2002. Dugong : status reports and action plans for countries and territories. 2007-05-08 at the Wayback Machine IUCN
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dyoqon lat Dugong dugon su memelisi olaraq Dyoqonlar fesilesine daxil olan nov Bu canli deniz ineyinin en yaxin qohumudur Dyoqon sozu Malay dilinde Su perisi menasini verir DyoqonElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir DyoqonBeynelxalq elmi adiDugong dugon Filipp Ludviq Statius Muller 1776 Sekil axtarisiITIS 180679NCBI 29137FW 65051Xarici gorunusOlcu baximindan sirenlerin en kicik numayendesidir Uzunlugu 2 5 4 metr olub 600 kq teskil Maksimal uzunlugu 5 8 metr erkek Qirmizi deniz sularinda askarlanmisdir Disiler esasen erkeklerden kicik olurlar Quyruqlari Lamantinlerden ferqli olaraq Balinakimilerde oldugu kimidir On etraflari 35 45 sm uzunluga malikdirler Derisi sertdir qalinligi 2 2 5 sm teskil edir Uzerinde tek tek tuklere rast gelinir Rengi yasdan asili olaraq tundlesir Rengleri qonur olur qarin nahiyesi ise nisbeten parlaqdir Basi balacadir ve yumrudur Burun delikleri nisbeten iridir Suyun altinda delikler qapanir Sert damaga malikdir 26 dise malik olub ve 2 azi ve 4 7 kopek disine malikdir Burun sumuklerinden mehrumdurlar Berin qutusu olduqca kicikdir YayilmasiKecmisde ariali daha genis saheye malik olmusdur Onlara hetta Qerbi Avropa sahillerinde bele rast gekinirdi Hetta su perilerinin bu canlilarla baglanmasi ehtimal edilir Hazirda Hind okeani ve Sakit okean sularinda rast gelinir Qerbde Qirmizi deniz ve Afrikanin serq sahilleri boyunca Fars korfezi Hindustan yarimadasi sahillerinde ve Avstraliya Yeni Qvineya etrafi erazilerde yayilmislar Onlar 140 000 km sahil zolaginda yayilmisdir Hazirda Boyuk Sedd rifi ve Torres bogazi erazilerinde 10 000 bas dyoqon yasayir Onlar Keniya ve Mozambik sahillerinde bu canlilarin sayi 1970 ci illerden etibaren azalmisdir Tanzaniya sahillerinde sonuncu defe bu canlilar 2003 cu ilin 22 sentyabrda musahide edilmisdir Az miqdarda olsa bele Mikroneziyada Okinava adasi Malayziya ve Sinqapur sahillerinde rast gelinir Heyat terziDyoqonlar esasen dayaz korfez estuari ve laqunlarda yasayirlar Onlarin yasadigi erazinin derinliyi 1 5 metr arasinda deyisir Onlar esasen yosunlarla qidalanirlar Bununla bele bezen onlarin medelerinden yengecler bele askarlanir Qidalanarken vaxtlarinin 98 suyun altinda kecir 1 3 deqiqe nefes almadan suyun altinda uze bilirler Maksimal olaraq ise 10 15 deqiqe nefes almadan dura bilirler Gun erzinde 40 kq yemek yeyirler Onlar esasen qrup halinda yasayirlar Her qrupda 3 6 bas canli olur Evveller ise onlarin hetta bir nece yuk basdan ibaret desteden ibaret olmalari qeyde alenirdi Ehtiyac yarandiqda bir nece min km mesafeye miqrasiya edirler 1 Adeten onlarin sureti 10 km s teskil edir Bezen ise suret 18 km s teskil ede bilir Ses cixarmirlar Bezen mueyyen fit sesi cixara bilirler Balalar ise nisbeten ses kuyludurler Gormeleri nisbeden zeif olsa da esitme orqanlari yaxsi inkisaf etmisdir Coxalmasi Disi dyoqon ve balasi Dyoqonlar il boyu cutlese bilirler Erkekler disiler ugrunda mubarize aparirdilar Bogazliq 1 il davam edir Bir ve ya nadir halda iki bala verir Balalar 1 1 2 metr uzunluga ve 20 35 kq cekiye malik olurlar Suyun dibine enerken analarinin bellerinde olurlar Balalarin beslenmesinde erkekler istirak etmirler Gunorta vaxti balalar dayazliq erazilere toplasirlar Sudle beslenme 12 18 ay davam edir Bununla bele uc ayindan etibaren onlar yosunlarla qidalana bilirler Yetkinlik yasina 9 10 ilinde catirlar Balalara esasen iri Kopek baligi Osa ve 70 il yasaya bilirler StatusuDyoqunlar esasen etine gore ovlanir Bu canlilarin eti dana etini xatirladir Onlarin yagi ve sumuyu qiymetledir Sumukleri hetta kimi qiymetlidir Bir cox Asiya xalqlarinin inancinda xususi yer tutur 200 300 kiloqramliq canlidan 24 56 l yag elde edilir Son zamanlar areal olduqca kicilmisdir Saylari 1962 1999 iller erzinde 72 minden 4 220 basa qeder azalmisdir 2 2008 04 12 at the Wayback Machine Hazirda bu canlilarin torla ovlanmasi qadagandir Onlari qarpunla ovlamaga icaze verilir Ovlanma ancaq aborigenlere icaze verilir EdebiyyatdaJul Vern Sirli ada romaninda dyoqonlarin adi cekilir Burada kolonistlerlin sadiq iti ile dyoqon Qrant golunde doyumurler Jul Vernin diger 20 000 lye su altinda romaninda Ned Lend Cad golunde dyoqonla rastlasir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0 Sokolov V E Sistematika mlekopitayushih Tom 3 kitoobraznye hishnye lastonogie trubkozubye hobotnye damany sireny parnokopytnye mozolenogie neparnokopytnye M Vyssh shkola 1979 S 330 528 s Dugong Seacow members optusnet com au 2015 12 02 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 01 Xarici kecidlerDyoqon heyvanlar alemi saytinda Animal Diversity Web Dyoqon 2011 01 23 at the Wayback Machine Beynelxalq Qirmizi kitab 2008 04 12 at the Wayback Machine Dyugoni kotoryh daet more olu kecid Ne sebebden dyoqonlar gedirler Marsh et al 2002 Dugong status reports and action plans for countries and territories 2007 05 08 at the Wayback Machine IUCN