Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yəmən səfəri (türk. Yemen Seferi ) — 1567-ci ildə İmam Mütəhhər öndərliyində Yəmən imamlığının Osmanlı imperiyası tabeliyindəki Yəmən vilayətində qaldırdığı üsyanı yatırmaq üçün 1568-1570-ci illər arasında Qoca Sənan Paşa və Özdəmiroğlu Osman Paşa komandanlığındakı ordu ilə Osmanlıların gerçəkləşdirdiyi hərbi əməliyyat.
| Yəmən səfəri | |||
|---|---|---|---|
 Özdəmiroğlu Osman Paşanın Taizdə Zeydiləri məğlub etməsi | |||
| Tarix | 1568-1570 | ||
| Yeri | Ədən, Taiz, Səna, Kəvkəban, Yəmən | ||
| Nəticəsi | Osmanlı imperiyasının qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
Əməliyyatın sonunda Osmanlılar yenidən Yəməni nəzarəti altına aldı.
Yəmən üsyanı
Mahmud Paşa 1565-ci ildə Yəməndən Misir valisi təyin edildikdən sonra varisi Rıdvan Paşa (1565-1567) onun həddindən artıq vergi yığdığını Divana bildirdi. Mahmud Paşa da, Divanı Yəmənin çox böyük əraziyə malik olduğu üçün iki yerə bölünməsi fikrinə inandırdı və ona qarşı ola biləcək istintaqın qarşısını aldı. Qərara uyğun olaraq qurulan Səna vilayəti Murad Paşaya, Zəbid mərkəzli Yəmən vilayəti Həsən Paşaya verildi, Rıdvan Paşa isə vəzifəsindən azad edildi. Yəməndəki bu inzibati qarışıqlıqdan istifadə edən Zeydi İmam Mütəhhər 1567-ci ildə xalqdan zorla vergi yığıldığını iddia edərək üsyan qaldırdı.
İmam Mütəhhər Sənanı mühasirəyə aldıqdan sonra Murad Paşa buraya əlavə qüvvələr göndərsə də, göndərilən qüvvələr pusquya düşərək darmadağın edildi. Bu dəfə birbaşa sənaya getmək istəyən Murad Paşanın qoşunları dağıldı. Taizə çəkilən Murad Paşa, (iyul 1567) əsir götürülərək başı kəsildi. Səna qalası da təslim oldu. Heç bir yardım ala bilməyən Taiz İmam Mütəhhərin əlinə keçdi (7 oktyabr). Keçmiş Osmanlı sancaq ağası olmasına baxmayaraq, Mütəhhər tərəfində olan zeydilərdən Əli bin Şevi Ədəni tutdu. Bütün bu uğurlarından sonra Osmanlıların əlində qalan son mühüm mərkəz Zəbidə yürüş edən İmam Mütəhhər, Həsən Paşaya məğlub oldu.
Səfər hazırlıqları
[[Fali:Arolsen_Klebeband_02_327.jpg|thumb|right|Yəmən sərdarı Qoca Sənan Paşa]] Yəməndə yaranan böhrana qarşı Osmanlı imperiyası ilk olaraq Məkkə şərifliyini xəbərdar etdi. Ardından Portuqaliya krallığına qarşı Açe sultanlığına dəstək vermək məqsədi ilə hazırlanan donanmanın Açe səfərini təxirə salaraq İsgəndəriyyə kapitanı Qurdoğlu Xızır Rəis və Süveyş kapitanı Mahmud Rəisi Yəmənə istiqamətləndirdi. Yəməndə Osmanlı suverenliyinin yenidən bərqərar olması üçün Dəməşq valisi Lələ Qara Mustafa Paşa Yəmənin sərdarı təyin edildi (31 dekabr 1567).
Lələ Qara Mustafa Paşaya səfər üçün lazım olan əsgər və sursatların Misirdən təmin edilməsi əmri verilərkən, Səna və Zəbid vilayətləri birləşdirilərək yenidən Yəmən vilayətinə qatıldı. Öldürülən Murad Paşanın yerinə Özdəmiroğlu Osman Paşa bəylərbəyi təyin edildi. Yəməndə vəziyyətin getdikcə pisləşməsi üzərinə, Özdəmiroğlu Osman Paşaya 2000 əsgər, qalanın mühasirəyə alınması üçün lazım olan top və sursatla birlikdə 20 qalera ilə birlikdə Yəmənə getməsi əmri verildi.
Lakin Yəmən sərdarı Lələ Qara Mustafa Paşa komandanlığı altındakı əsgərlərin azlığını əsas gətirərək Yəmənə səfərini gecikdirdi və İstanbulun təzyiqi ilə 13 may 1568-ci ildə Şamdan Misirə doğru hərəkət etdi. Misirə gələn Lələ Mustafa Paşa Misir valisi Qoca Sənan Paşa, Yəmən valisi Özdəmiroğlu Osman Paşa və İsgəndəriyyə kapitanı Qurdoğlu Xızır Rəisin iştirakı ilə Yəmən səfəri üçün Divan çağırdı. Lakin aralarındakı şəxsi ədavət səbəbindən Lələ Mustafa Paşa ilə Qoca Sənan Paşa Misirdən gətiriləcək əsgər, taxıl və ülufə məsələlərində razılığa gələ bilməyib bir-birindən İstanbula şikayət etdilər. Bu mübahisəli məsələd vəzir Sokullu Mehmed Paşa, Qoca Sənan Paşaya haqq verərək Lələ Mustafa Paşanı Yəmən sərdarlığından uzaqlaşdırdı, onun yerinə Qoca Sənan Paşanı bu vəzifəyə təyin etdi (21 avqust 1568). Səfərə çıxmaqda geçikən Özdəmiroğlu Osman Paşanın edamına qərar verilsə də, edam əmrini icra etmək üçün göndərilən çavuşlar Misirə çatdıqda (noyabr 1568), Özdəmiroğlu Osman Paşa artıq Yəmənə doğru yola çıxmışdı.
Səfər
Ədən, Taiz, Sənanın alınması (yanvar-avqust 1569)
Qurdoğlu Xızır Rəis komandanlığında donanma və 3000 əsgərlə Süveyşdən yola çıxaraq Ciddəyə çatan Özdemiroğlu Osman Paşa Məkkə şərifinin qonağı oldu. Məkkə şərifinin verdiyi atlar və dəvələr quru yolu ilə Yəmənə göndərilərkən, Osman Paşa və əsgərləri donanma ilə Ciddədən Zəbidə gəldi.
Osman Paşa, 1-2 gün qaldığı Zəbiddə bəylərbəyi Həsən Paşanı təftiş etdi və onun xalqdan haqsız yerə vergi topladığı anlaşılınca malları müsadirə edildi, özü isə Misirə göndərildi. Sonra 10 ay Yəmən imamlığı işğalı altında olan Taiz üzərinə yürüş etdi. İmam Mütəhhər ətrafdakı ərəb tayfalarından əsgərlər toplayaraq yeni müdafiə tədbirləri görsə də, Taizin köməyinə gələ bilmədi və 1569-cu ilin yanvarında adı çəkilən qala Osmanlı qüvvələri tərəfindən ələ keçirildi. Bu, Osmanlı qüvvələrinin Yəmən səfəri zamanı ilk hərbi uğuru idi.
Qoca Sənan Paşa Süveyşdə yeni qalera və böyük qaleonlar inşa etdirib, 5 yanvar 1569-cu ildə 3000 nəfərlik qüvvə ilə Misirdən yola düşdü və 17 fevral 1569-cu ildə (Ciddə və Məkkə ziyarətindən sonra) Cizana çatdı.
Özdəmiroğlu Osman Paşa Taizdən sonra Yəmənin ən yaxşı möhkəmləndirilmiş qalalarından biri olan Qahirə qalasına yürüş etdi. Qalanı mühasirə edərək, top atəşinə tutdu. Digər tərəfdən, İmam Mütəhhərin Əli Şevinin komandanlığında böyük bir ordunu Qahirəyə dəstək olmaq üçün göndərdiyi zaman çətin vəziyyətə düşən Özdmiroğlu Osman Paşaya Yəmən sərdarı Qoca Sənan Paşa köməyə gəldi. Yəmən ordusu dəf edildikdən sonra Osmanlılar Qahirə qalasını ələ keçirdilər (3 may 1569). Bu məğlubiyyətdən sonra İmam Mütəhhər Sənaya çəkildi.
Qoca Sənan Paşa, Özdəmiroğlu Osman Paşanı Taiz və Qahirə qalalarının müdafiəsi üçün görəvləndirdi, Qurdoğlu Xızır Rəisi Ədənə göndərdi, özü isə birbaşa Sənadakı İmam Mütəhhərin üzərinə yürüş etdi. Sıldırımlı keçidlərdən keçərkən yaranan çətinliklər qarşısında Osman Paşadan kömək istəsə də, bu dəfə bu iki paşa arasında fikir ayrılıqları yarandı, Qoca Sənan Paşa da Özdəmiroğlu Osman Paşanı İstanbula geri göndərdi (Osman paşa II Səlim tərəfindən Bəsrə bəylərbəyi təyin edilsə də, Sokullu Mehmed Paşanın müdaxiləsi ilə Lahsa bəylərbəyliyi təyin edildi).
Qurdoğlu Xızır Rəis dənizdən Ədənə hücum etmək üçün hərəkətə keçərkən, Yəmən imamlarının Ədən mühafizi Hind okeanındakı Portuqaliya donanmasından kömək istədi. 20 gəmi ilə Ədən limanına gələn Portuqaliya donanması, Xızır Rəisin rəhbərliyi altındakı donanmanın Ədənə yaxınlaşması ilə münaqişədən yayınaraq geri çəkildi. Qurudan göndərilən Mimayi bəyin komandanlığı altında Osmanlı qüvvələri gəldiyində həm qurudan, həm də dənizdən mühasirəyə alınan Ədən Osmanlılar tərəfindən ələ keçirildi (15 may 1569-cu il).
Qoca Sənan Paşa Ədənin alınmasından sonra təxminən 1000-1200 nəfərlik ordusu ilə Samara vadisini ələ keçirdikdən sonra da davam etdirdi. Avqust ayında o, yolda olan yəmənli nizamsızları dağıdaraq, Zəmər yaxınlığındakı İbb və Damarı mühasirəyə aldı. Osmanlı ordusu Səna ətrafına çatdıqda (iyulun 26-da), İmam Mütəhhər şəhəri tərk etdi və təxminən 10000 əsgəri ilə (1000-i atlı idi) Sula qalasına çəkildi. Osmanlılar Səna yaxınlığındakı Havlan qalasını və Kəvkəban yaxınlığındakı Şibam qəsəbəsini ələ keçirdilər (17 avqust).
Kəvkəban mühasirəsi (22 avqust 1569-16 may 1570)
Bundan sonra onlar Kəvkəban qalasına yürüş etmək istəsələr də, yeniçərilər sıldırım keçidləri tutan Zeydi qoşunlarına qarşı irəliləyə bilmədilər. Osmanlıların səhra döyüşlərinə yararlı silahları da İmam Mütəhhərin gerçəkləşdirdiyi əməliyyatlara qarşı kifayət etmirdi. Lakin Həsən Paşa və əmisi Abdullah (Qahirə qalasını Osmanlılara təhvil vermiş) 26-27 oktyabr tarixlərində təxminən 1500 əsgərlə Kəvkəbana gedən üç keçiddən biri olan Beyt İzzi tutmağı bacardılar. İmam Mütəhhər 10000 əsgərlə qalanı mühasirəyə alan Osmanlı qoşunlarına hücum etsə də, məğlub olaraq, geri çəkildi.
Qala mühasirəyə alınsa da, qalanın üzərində tikildiyi qaya ilə mühasirəyə alınanların mövqeləri arasındakı boşluq kəndirlərlə daşına bilən topların (əsasən darbzen topları) təsirli olmasına mane olduğu kimi, həmçinin tunel qazmağı və kanalizasiya borularını partlamağı da mümkünsüz edirdi. Sənadan gətirilən taxta ilə qurulmağa başlanılan körpülər də dağıldı. Uçurumun daş və qaya ilə doldurulması cəhdləri də heç bir nəticə vermədi. Digər tərəfdən, Kəvkəbandakı Zeydi qarnizonu da Osmanlı topları ilə atəşə cavab verirdi (1567-ci il üsyanında ələ keçirilən). Bu təhlükə səbəbi ilə Osmanlı əsgərləri, daha çox məsafə qət etdikləri şimaldan belə top məsafəsi daxilində olduqları üçün 300 metrdən artıq yaxınlaşa bilmədilər.
1570-ci ilin ilk aylarında Kəvkəbanı mühasirəyə alaraq, barıt qıtlığından əziyyət çəkən Osmanlı birliyinə cənubdan təchizatla bağlı gələn yardımlar da zaman-zaman kəsilirdi. Əslində, 1570-ci il martın 4-də Səna yenidən Zeydilərin əlinə keçərkən İmam Mütəhhər qoşunları vur-qaç taktikalarını davam etdirərək, 5 mart 1570-ci ildə Həbb ətrafındakı Osmanlı birliyinə zərbə vurmağı (75 ölü) bacardı. Qalanın alınması və Misirdən əlavə qüvvələrin gəlməsinin mümkün olmadığı anlaşılınca, Qoca Sənan Paşa 19 aprel 1570-ci il tarixindən etibarən qarnizon komandiri Məhəmməd ibin Şəmsəddinlə atəşkəs şərtlərini müzakirə etməli oldu.
1570-ci il mayın 16-da bağlanmış sülhə uyğun olaraq əsirlər dəyişdirildi və 6000 gümüş ağça ayrılması şərtilə Kəvkəbanın mühafizəsi Məhəmməd ibin Şəmsəddinə həvalə edildi. Kəvkəbanın bu şəkildə təslim olduğunu və Məhəmməd ibin Şəmsəddinin Osmanlılarla razılaşdığını öyrənən İmam Mütəhhər müqavimətini dayandıraraq 21 may 1570-ci ildə Qoca Sənan Paşa ilə sülh müqaviləsi imzaladı. Sözügedən müqaviləyə uyğun olaraq İmam Mütəhhər Yəməndə Osmanlı sultanı adına xütbə oxunmasına və sikkənin zərb edilməsinə razılıq verdi. O, həmçinin 1567-ci ildən əvvəl Osmanlı hakimiyyəti altında olan əraziləri geri qaytardı, bundan sonra Osmanlılara qarşı qiyam qaldıran Yəmən tayfalarına dəstək verməyəcəyinə dair söz verdi. Bunun qarşılığında Qoca Sənan Paşa İmam Mütəhhərə, Ben düzü və Amran mühafazasını arpalıq ərazisi kimi verdi və onun Sənada iqamətgah etməsinə razılıq verdi.
Bu əsnada Yəmənin bəylərbəyi (Özdəmiroğlu Osman Paşanın yerinə) təyin edilən Bəhram Paşa Zəbidə gəldi. Oradan da Taiz-Beydə yolu ilə Həbb qalasına yürüş edən Bəhram Paşa İmam Mütəhhərin qardaşı Əlinin müdafiə etdiyi qalanı ələ keçirə bildi. 1570-ci il mayın 21-də imzalanan sülh müqaviləsi ilə 200 irili-xırdalı qalanın Osmanlı imperiyasına tabe edilməsindən sonra Osmanlının Yəmənə qarşı yürüşü 1570-ci ilin yayında faktiki olaraq sona çatdı.
Nəticəsi
Səfəri müvəffəqiyyətlə başa vuraraq, Yəməni yenidən Osmanlı imperiyasına birləşdirən Qoca Sənan Paşa 1571-ci il martın 1-də Moha limanını tərk edərək idarəçilyi yeni bəylərbəyi Bəhram Paşaya həvalə etdi. Bu əsanada Osmanlı imperiyasının əsas diqqəti Şərqi Aralıq dənizinə yönəlmişdi. 27 iyul 1570-ci ildə Venesiyaya müharibə elan edən Osmanlı imperiyasının əsas məqsədi Kiprin fəthi idi.
1572-ci ildə İmam Mütəhhərin vəfatından sonra uzun müddət Yəməndə Osmanlı hakimiyyətinə qarşı müqavimət göstərəcək bir rəhbər olmadı.
İstinadlar
- "The Collapse of Ottoman Authority in Yemen, 968/1560-976/1568", J. R. Blackburn, WI, XIX/1-4 (1979), s.148-171
- "Yemen'de Osmanlı-Zeydî Mücadelelerinin Sebep ve Sonuçları", Sadettin Baştürk, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, Elazığı (2013), c.9, sy.1, s.16
- "Lightning Over Yemen: A History of the Ottoman Campaign (1569-71)" Ḥamad Al-Jāsir, Riyad (1967)
- "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.6, s.263
- "Kawkabān, the key to Sinān Pasha's campaign in the Yemen (March 1569 - March 1571)", Clive Smith, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies, c.32, Papers from the 35th meeting of the Seminar for Arabian Studies, Edinburgh (2002), s.287-294
- "Yemen'de Osmanlı-Zeydî Mücadelelerinin Sebep ve Sonuçları", Sadettin Baştürk, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, Elazığ (2013), c.9, sy.1, s.18
- "San'a'; An Arabian Islamic City", R.B. Serjeant & R. Lewcock, Londra (1983), s. 70
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yemen seferi turk Yemen Seferi 1567 ci ilde Imam Mutehher onderliyinde Yemen imamliginin Osmanli imperiyasi tabeliyindeki Yemen vilayetinde qaldirdigi usyani yatirmaq ucun 1568 1570 ci iller arasinda Qoca Senan Pasa ve Ozdemiroglu Osman Pasa komandanligindaki ordu ile Osmanlilarin gerceklesdirdiyi herbi emeliyyat Yemen seferiOzdemiroglu Osman Pasanin Taizde Zeydileri meglub etmesiTarix 1568 1570Yeri Eden Taiz Sena Kevkeban YemenNeticesi Osmanli imperiyasinin qelebesiMunaqise terefleriOsmanli imperatorlugu Yemen imamligiKomandan lar Qoca Senan Pasa Ozdemiroglu Osman Pasa Lele Qara Mustafa Pasa Qurdoglu Xizir Reis Imam Mutehher Eli bin Sevi Mehemmed bin SemseddinTereflerin quvvesi6 000 10 12 000Itkiler1000 e yaxin olu ve yarali Agir Emeliyyatin sonunda Osmanlilar yeniden Yemeni nezareti altina aldi Yemen usyaniMahmud Pasa 1565 ci ilde Yemenden Misir valisi teyin edildikden sonra varisi Ridvan Pasa 1565 1567 onun heddinden artiq vergi yigdigini Divana bildirdi Mahmud Pasa da Divani Yemenin cox boyuk eraziye malik oldugu ucun iki yere bolunmesi fikrine inandirdi ve ona qarsi ola bilecek istintaqin qarsisini aldi Qerara uygun olaraq qurulan Sena vilayeti Murad Pasaya Zebid merkezli Yemen vilayeti Hesen Pasaya verildi Ridvan Pasa ise vezifesinden azad edildi Yemendeki bu inzibati qarisiqliqdan istifade eden Zeydi Imam Mutehher 1567 ci ilde xalqdan zorla vergi yigildigini iddia ederek usyan qaldirdi Imam Mutehher Senani muhasireye aldiqdan sonra Murad Pasa buraya elave quvveler gonderse de gonderilen quvveler pusquya duserek darmadagin edildi Bu defe birbasa senaya getmek isteyen Murad Pasanin qosunlari dagildi Taize cekilen Murad Pasa iyul 1567 esir goturulerek basi kesildi Sena qalasi da teslim oldu Hec bir yardim ala bilmeyen Taiz Imam Mutehherin eline kecdi 7 oktyabr Kecmis Osmanli sancaq agasi olmasina baxmayaraq Mutehher terefinde olan zeydilerden Eli bin Sevi Edeni tutdu Butun bu ugurlarindan sonra Osmanlilarin elinde qalan son muhum merkez Zebide yurus eden Imam Mutehher Hesen Pasaya meglub oldu Sefer hazirliqlari Fali Arolsen Klebeband 02 327 jpg thumb right Yemen serdari Qoca Senan Pasa Yemende yaranan bohrana qarsi Osmanli imperiyasi ilk olaraq Mekke serifliyini xeberdar etdi Ardindan Portuqaliya kralligina qarsi Ace sultanligina destek vermek meqsedi ile hazirlanan donanmanin Ace seferini texire salaraq Isgenderiyye kapitani Qurdoglu Xizir Reis ve Suveys kapitani Mahmud Reisi Yemene istiqametlendirdi Yemende Osmanli suverenliyinin yeniden berqerar olmasi ucun Demesq valisi Lele Qara Mustafa Pasa Yemenin serdari teyin edildi 31 dekabr 1567 Lele Qara Mustafa Pasaya sefer ucun lazim olan esger ve sursatlarin Misirden temin edilmesi emri verilerken Sena ve Zebid vilayetleri birlesdirilerek yeniden Yemen vilayetine qatildi Oldurulen Murad Pasanin yerine Ozdemiroglu Osman Pasa beylerbeyi teyin edildi Yemende veziyyetin getdikce pislesmesi uzerine Ozdemiroglu Osman Pasaya 2000 esger qalanin muhasireye alinmasi ucun lazim olan top ve sursatla birlikde 20 qalera ile birlikde Yemene getmesi emri verildi Lakin Yemen serdari Lele Qara Mustafa Pasa komandanligi altindaki esgerlerin azligini esas getirerek Yemene seferini gecikdirdi ve Istanbulun tezyiqi ile 13 may 1568 ci ilde Samdan Misire dogru hereket etdi Misire gelen Lele Mustafa Pasa Misir valisi Qoca Senan Pasa Yemen valisi Ozdemiroglu Osman Pasa ve Isgenderiyye kapitani Qurdoglu Xizir Reisin istiraki ile Yemen seferi ucun Divan cagirdi Lakin aralarindaki sexsi edavet sebebinden Lele Mustafa Pasa ile Qoca Senan Pasa Misirden getirilecek esger taxil ve ulufe meselelerinde raziliga gele bilmeyib bir birinden Istanbula sikayet etdiler Bu mubahiseli meseled vezir Sokullu Mehmed Pasa Qoca Senan Pasaya haqq vererek Lele Mustafa Pasani Yemen serdarligindan uzaqlasdirdi onun yerine Qoca Senan Pasani bu vezifeye teyin etdi 21 avqust 1568 Sefere cixmaqda geciken Ozdemiroglu Osman Pasanin edamina qerar verilse de edam emrini icra etmek ucun gonderilen cavuslar Misire catdiqda noyabr 1568 Ozdemiroglu Osman Pasa artiq Yemene dogru yola cixmisdi Kevkebandaki dagliq araziSeferEden Taiz Senanin alinmasi yanvar avqust 1569 Ozdemiroglu Osman Pasa Taizde Sabka asirimindan kecerkenTaizdeki Qahire qalasiImam Mutehherin elcisi Qoca Senan Pasaya sulh teklif ederken Qurdoglu Xizir Reis komandanliginda donanma ve 3000 esgerle Suveysden yola cixaraq Ciddeye catan Ozdemiroglu Osman Pasa Mekke serifinin qonagi oldu Mekke serifinin verdiyi atlar ve develer quru yolu ile Yemene gonderilerken Osman Pasa ve esgerleri donanma ile Ciddeden Zebide geldi Osman Pasa 1 2 gun qaldigi Zebidde beylerbeyi Hesen Pasani teftis etdi ve onun xalqdan haqsiz yere vergi topladigi anlasilinca mallari musadire edildi ozu ise Misire gonderildi Sonra 10 ay Yemen imamligi isgali altinda olan Taiz uzerine yurus etdi Imam Mutehher etrafdaki ereb tayfalarindan esgerler toplayaraq yeni mudafie tedbirleri gorse de Taizin komeyine gele bilmedi ve 1569 cu ilin yanvarinda adi cekilen qala Osmanli quvveleri terefinden ele kecirildi Bu Osmanli quvvelerinin Yemen seferi zamani ilk herbi uguru idi Qoca Senan Pasa Suveysde yeni qalera ve boyuk qaleonlar insa etdirib 5 yanvar 1569 cu ilde 3000 neferlik quvve ile Misirden yola dusdu ve 17 fevral 1569 cu ilde Cidde ve Mekke ziyaretinden sonra Cizana catdi Ozdemiroglu Osman Pasa Taizden sonra Yemenin en yaxsi mohkemlendirilmis qalalarindan biri olan Qahire qalasina yurus etdi Qalani muhasire ederek top atesine tutdu Diger terefden Imam Mutehherin Eli Sevinin komandanliginda boyuk bir ordunu Qahireye destek olmaq ucun gonderdiyi zaman cetin veziyyete dusen Ozdmiroglu Osman Pasaya Yemen serdari Qoca Senan Pasa komeye geldi Yemen ordusu def edildikden sonra Osmanlilar Qahire qalasini ele kecirdiler 3 may 1569 Bu meglubiyyetden sonra Imam Mutehher Senaya cekildi Kevkeban qalasi Qoca Senan Pasa Ozdemiroglu Osman Pasani Taiz ve Qahire qalalarinin mudafiesi ucun gorevlendirdi Qurdoglu Xizir Reisi Edene gonderdi ozu ise birbasa Senadaki Imam Mutehherin uzerine yurus etdi Sildirimli kecidlerden kecerken yaranan cetinlikler qarsisinda Osman Pasadan komek istese de bu defe bu iki pasa arasinda fikir ayriliqlari yarandi Qoca Senan Pasa da Ozdemiroglu Osman Pasani Istanbula geri gonderdi Osman pasa II Selim terefinden Besre beylerbeyi teyin edilse de Sokullu Mehmed Pasanin mudaxilesi ile Lahsa beylerbeyliyi teyin edildi Qurdoglu Xizir Reis denizden Edene hucum etmek ucun herekete kecerken Yemen imamlarinin Eden muhafizi Hind okeanindaki Portuqaliya donanmasindan komek istedi 20 gemi ile Eden limanina gelen Portuqaliya donanmasi Xizir Reisin rehberliyi altindaki donanmanin Edene yaxinlasmasi ile munaqiseden yayinaraq geri cekildi Qurudan gonderilen Mimayi beyin komandanligi altinda Osmanli quvveleri geldiyinde hem qurudan hem de denizden muhasireye alinan Eden Osmanlilar terefinden ele kecirildi 15 may 1569 cu il Qoca Senan Pasa Edenin alinmasindan sonra texminen 1000 1200 neferlik ordusu ile Samara vadisini ele kecirdikden sonra da davam etdirdi Avqust ayinda o yolda olan yemenli nizamsizlari dagidaraq Zemer yaxinligindaki Ibb ve Damari muhasireye aldi Osmanli ordusu Sena etrafina catdiqda iyulun 26 da Imam Mutehher seheri terk etdi ve texminen 10000 esgeri ile 1000 i atli idi Sula qalasina cekildi Osmanlilar Sena yaxinligindaki Havlan qalasini ve Kevkeban yaxinligindaki Sibam qesebesini ele kecirdiler 17 avqust Kevkeban muhasiresi 22 avqust 1569 16 may 1570 Bundan sonra onlar Kevkeban qalasina yurus etmek isteseler de yeniceriler sildirim kecidleri tutan Zeydi qosunlarina qarsi irelileye bilmediler Osmanlilarin sehra doyuslerine yararli silahlari da Imam Mutehherin gerceklesdirdiyi emeliyyatlara qarsi kifayet etmirdi Lakin Hesen Pasa ve emisi Abdullah Qahire qalasini Osmanlilara tehvil vermis 26 27 oktyabr tarixlerinde texminen 1500 esgerle Kevkebana geden uc kecidden biri olan Beyt Izzi tutmagi bacardilar Imam Mutehher 10000 esgerle qalani muhasireye alan Osmanli qosunlarina hucum etse de meglub olaraq geri cekildi Qala muhasireye alinsa da qalanin uzerinde tikildiyi qaya ile muhasireye alinanlarin movqeleri arasindaki bosluq kendirlerle dasina bilen toplarin esasen darbzen toplari tesirli olmasina mane oldugu kimi hemcinin tunel qazmagi ve kanalizasiya borularini partlamagi da mumkunsuz edirdi Senadan getirilen taxta ile qurulmaga baslanilan korpuler de dagildi Ucurumun das ve qaya ile doldurulmasi cehdleri de hec bir netice vermedi Diger terefden Kevkebandaki Zeydi qarnizonu da Osmanli toplari ile atese cavab verirdi 1567 ci il usyaninda ele kecirilen Bu tehluke sebebi ile Osmanli esgerleri daha cox mesafe qet etdikleri simaldan bele top mesafesi daxilinde olduqlari ucun 300 metrden artiq yaxinlasa bilmediler 1570 ci ilin ilk aylarinda Kevkebani muhasireye alaraq barit qitligindan eziyyet ceken Osmanli birliyine cenubdan techizatla bagli gelen yardimlar da zaman zaman kesilirdi Eslinde 1570 ci il martin 4 de Sena yeniden Zeydilerin eline kecerken Imam Mutehher qosunlari vur qac taktikalarini davam etdirerek 5 mart 1570 ci ilde Hebb etrafindaki Osmanli birliyine zerbe vurmagi 75 olu bacardi Qalanin alinmasi ve Misirden elave quvvelerin gelmesinin mumkun olmadigi anlasilinca Qoca Senan Pasa 19 aprel 1570 ci il tarixinden etibaren qarnizon komandiri Mehemmed ibin Semseddinle ateskes sertlerini muzakire etmeli oldu Kevkebanin Osmanlilar terefinden muhasiresi zamani Imam Mutehherin yerlesdiyi Sula qalasi 1570 ci il mayin 16 da baglanmis sulhe uygun olaraq esirler deyisdirildi ve 6000 gumus agca ayrilmasi sertile Kevkebanin muhafizesi Mehemmed ibin Semseddine hevale edildi Kevkebanin bu sekilde teslim oldugunu ve Mehemmed ibin Semseddinin Osmanlilarla razilasdigini oyrenen Imam Mutehher muqavimetini dayandiraraq 21 may 1570 ci ilde Qoca Senan Pasa ile sulh muqavilesi imzaladi Sozugeden muqavileye uygun olaraq Imam Mutehher Yemende Osmanli sultani adina xutbe oxunmasina ve sikkenin zerb edilmesine raziliq verdi O hemcinin 1567 ci ilden evvel Osmanli hakimiyyeti altinda olan erazileri geri qaytardi bundan sonra Osmanlilara qarsi qiyam qaldiran Yemen tayfalarina destek vermeyeceyine dair soz verdi Bunun qarsiliginda Qoca Senan Pasa Imam Mutehhere Ben duzu ve Amran muhafazasini arpaliq erazisi kimi verdi ve onun Senada iqametgah etmesine raziliq verdi Bu esnada Yemenin beylerbeyi Ozdemiroglu Osman Pasanin yerine teyin edilen Behram Pasa Zebide geldi Oradan da Taiz Beyde yolu ile Hebb qalasina yurus eden Behram Pasa Imam Mutehherin qardasi Elinin mudafie etdiyi qalani ele kecire bildi 1570 ci il mayin 21 de imzalanan sulh muqavilesi ile 200 irili xirdali qalanin Osmanli imperiyasina tabe edilmesinden sonra Osmanlinin Yemene qarsi yurusu 1570 ci ilin yayinda faktiki olaraq sona catdi NeticesiSeferi muveffeqiyyetle basa vuraraq Yemeni yeniden Osmanli imperiyasina birlesdiren Qoca Senan Pasa 1571 ci il martin 1 de Moha limanini terk ederek idarecilyi yeni beylerbeyi Behram Pasaya hevale etdi Bu esanada Osmanli imperiyasinin esas diqqeti Serqi Araliq denizine yonelmisdi 27 iyul 1570 ci ilde Venesiyaya muharibe elan eden Osmanli imperiyasinin esas meqsedi Kiprin fethi idi 1572 ci ilde Imam Mutehherin vefatindan sonra uzun muddet Yemende Osmanli hakimiyyetine qarsi muqavimet gosterecek bir rehber olmadi Istinadlar The Collapse of Ottoman Authority in Yemen 968 1560 976 1568 J R Blackburn WI XIX 1 4 1979 s 148 171 Yemen de Osmanli Zeydi Mucadelelerinin Sebep ve Sonuclari Sadettin Basturk Firat Universitesi Orta Dogu Arastirmalari Dergisi Elazigi 2013 c 9 sy 1 s 16 Lightning Over Yemen A History of the Ottoman Campaign 1569 71 Ḥamad Al Jasir Riyad 1967 Buyuk Osmanli Tarihi Joseph von Hammer c 6 s 263 Kawkaban the key to Sinan Pasha s campaign in the Yemen March 1569 March 1571 Clive Smith Proceedings of the Seminar for Arabian Studies c 32 Papers from the 35th meeting of the Seminar for Arabian Studies Edinburgh 2002 s 287 294 Yemen de Osmanli Zeydi Mucadelelerinin Sebep ve Sonuclari Sadettin Basturk Firat Universitesi Orta Dogu Arastirmalari Dergisi Elazig 2013 c 9 sy 1 s 18 San a An Arabian Islamic City R B Serjeant amp R Lewcock Londra 1983 s 70