Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aerofotoqrafiya- havadan fotoların çəkilməsinə əsaslanan fotoqrafiya. Bu şəkillər məsafədən alınmış verilənlər növünə aid olmaqla aşağıdakı təsnifata malikdirlər.
Aerofotoqrfaiya
Təyyarə, vertolyot vo digər uçuş cihazları ilə yer səthinin fotoşəkillərinin çəkilməsi. Aerofotoşəkilçəkmə irimiqyaslı (10 000 — dən çox), ortamiqyaslı (10000–30 000) və kiçikmiqyaslı (30000-dən kiçik) aparılır. Ərazinin təyyarədən çəkilməsi paralel marşrutla aparılır. Bu marşrutların bir-birindən uzaqlığı elə müəyyən edilir ki, qonşu marşrutlara aid aeroşokillər, orta hesabla, bir-birini 30 (enino örtmə), bir marşruta aid qonşu şəkillər isə bir-birini 60 (uzununa örtmə) örtsün. Aerofotoşəkillərə əsasən şəkil montaj edilir və fotosxem qurulur. Fotosxem şəkillərin mərkəz hissələrindən qarışdırılmış bütün ərazinin aeroşəklini verir.
Tarixi
İlk aerofotoçəkiliş 1858-ci ildə Parisdə həyata keçirilmişdir. Bu çəkiliş fransız fotoqrafı və aeronavtı Qasnar Feliks Furnaşon tərəfindən aparılmışdır. O, həmçinin Nadar ləqəbi ilə də tanınır. 1887-ci ildə isə fransız fotoqrafı Artur Batut fotoçəkilişi hava ilanı vasitəsilə aparmışdır. Müxtəlif aerofotoçəkilişlər arasında ekzotik olanları da mövcuddur. Belə ki, XX əsrin əvvəllərində alman əczaçısı Yulius Noybronner poçtalyon göyərçinlərin köməyi ilə landşaftların yuxarıdan çəkilişini həyata keçirmişdir. Bu üsul rəğbətlə qarşılanmış, 1909–1911-ci illərdə Drezdendə, Frankfurtda və Parisdə beynəlxalq mükafatlar almışdır. Həmçinin göyərçin çəkilişləri I Dünya müharibəsində hava kəşfiyyatı üçün istifadə edilmişdir. Belə ki, müasir prototip xidmət kimi canlı kameralar ev və vəhşi heyvanlara taxılmışdır. 1898-ci ildə pioner Tile R. Y ilk dəfə Rusiyada panoramoqrafı ixtira etmişdir. O, hava şarından çəkilişlər aparmaq üçün istifadə edilirdi və Rusiya Coğrafiya Cəmiyyəti tərəfindən qızıl konstantin medalı ilə təltif edilmişdir. 1909-cu il aprelin 24-də ilk kiçik metrajlı havadan video çəkiliş (3 dəq 28 san) Romada "Uibur Rayt və onun təyyarəsi" kinoroliki üçün aparılmışdır. İlk dəfə aerofotoçəkiliş üçün yarım avtomatik kamera rus hərbçisi və polkovniki V. F. Potte tərəfindən 1911-ci ildə hazırlanmışdır. Bu aparatdan I Dünya müharibəsində istifadə olunurdu. I Dünya müharibəsi dövründə hərbi məqsədlərlə müxtəlif aerofotoçəkilişlər müxtəlif təyyarəçilər tərəfindən aparıldı və onların arasında əfsanəvi amerikalı təyyarəçi Fred Zinn xüsusi seçilir. Onun tərəfindən 1915-ci ildə Nev-Şapel döyüşü zamanı aerofotoçəkiliş aparılmışdır. Kartoqrafiya üçün də aerofotoşəkillər I Dünya müharibəsi dövründə olmuşdur. 1918-ci ilin yanvar ayında general Allenbinin göstərişi ilə Avstriyanın beynəlxalq hava qüvvələrinin 5 təyyarəçisi Fələstində 1600 kv km ərazidə çəkilişlər aparmışlar. Aerofotoçəkilişlərin kommersiya baxımından istifadəsinin təşəbbüsü Şerman Feyrçaylda məxsusdur. Onun şəxsi Feyrçayld Eyrkraft şirkəti xüsusi təyyarələr hazırlayırdı ki, yüksək dağlıq ərazilərdə çəkilişlər aparmaq mümkün olsun. 1935-ci ildə bu şirkətin təyyarələrinə 2 kameralı sinxron işləyən qurğular quraşdırılmışdır. Hər bir kameral yüksək ayırdetməli linzalarla təchiz olunmuşdur ki, 7000 m hündürlükdən çəkiliş aparmaq mümkün olsun. İlk dövlət tərəfindən irəli sürülmüş sifariş Nyu-Meksika ştatının torpaqlarının eroziya durumunu öyrənmək üçün olmuşdur. Bir il sonra artıq şirkətin istehsal etdiyi kameralar 9000 m hündürlükdən məsafələri qeydə ala bilirdi ki, hər bir şəklin sahəsi isə 1600 kv km idi.
Aerofotoçəkilişlərin növləri
Aerofotoçəkilişin müxtəlif növləri ayrılır ki, bu zaman yuxarıdan düz çəkiliş və ya meyillik nəzərə alınaraq aparılan çəkiliş plan və ya perspektiv çəkiliş adlanır. Bəzən hərəkət edən cisimlərin silindir səthində çəkili də mövcuddur ki, bu da adlanır. Əsasən aerofotoşəkillər bir obyektivli kamera ilə çəkilir. Bəzən isə lazım olduqda çoxobyektivli kameralardan istifadə edilir. Həmçinin tək hava şəkilişləri də mövcuddur ki, bu zaman bir istiqamətdə və ya sahə boyu çəkilişlər də aparmaq mümkündür. Bu zaman çəkiliş marşrut və ya sahəvi ad alır.
Aeroşəkillərin deşifrlənməsi
Aeroşəkil əsasında yer səthinin öyrənilməsi üsullarından biri. Aeroşəkillərin deşifrlənməsi-rəngli aerofotoşəkil, zorrebin, parallaktik xətkeş, stereoskop və s-dən istifadə edilir. Topoqrafik deşifrleşdirmə aerofotoşəkildəki sahənin təfsilatı (bitki örtüyü, hidroqrafıya, yaşayış məntəqələri, yollar, sərhədlər və s.) və relyefi ayırd edilib topoqrafik xəritədə göstərilir. Xüsusi deşifrləşdirmə isə geoloji, hidroloji, torpaqşünaslıq və s. məqsədlər üçün aparılır. Geoloji deşifrləşdirmədə aerofotoşəkildə əks olunmuş geoloji obyekt, süxur, faydalı qazıntı və b. geoloji xüsusiyyətlər ayırd edilir.
Aerofototopoqrafiya
Aerofotoşəkilçəkmə materialları əsasında topoqrafik xəritələrin tərtib üsullarını öyrənən elmi fənn.
Xarici keçidlər
- Coğrafi İnformasiya Sistemlərində istifadə olunan terminlər Arxivləşdirilib 2017-06-29 at the Wayback Machine
İstinadlar
- Qərib Məmmədov, Mahmud Xəlilov. Ensiklopedik ekoloji lüğət, Bakı 2008
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aerofotoqrafiya havadan fotolarin cekilmesine esaslanan fotoqrafiya Bu sekiller mesafeden alinmis verilenler novune aid olmaqla asagidaki tesnifata malikdirler AerofotoqrfaiyaKarikatura Onori Dome 1852 ci il Teyyare vertolyot vo diger ucus cihazlari ile yer sethinin fotosekillerinin cekilmesi Aerofotosekilcekme irimiqyasli 10 000 den cox ortamiqyasli 10000 30 000 ve kicikmiqyasli 30000 den kicik aparilir Erazinin teyyareden cekilmesi paralel marsrutla aparilir Bu marsrutlarin bir birinden uzaqligi ele mueyyen edilir ki qonsu marsrutlara aid aerosokiller orta hesabla bir birini 30 enino ortme bir marsruta aid qonsu sekiller ise bir birini 60 uzununa ortme ortsun Aerofotosekillere esasen sekil montaj edilir ve fotosxem qurulur Fotosxem sekillerin merkez hisselerinden qarisdirilmis butun erazinin aeroseklini verir TarixiKamerali goyercin aerofotosekil ucun Ilk aerofotocekilis 1858 ci ilde Parisde heyata kecirilmisdir Bu cekilis fransiz fotoqrafi ve aeronavti Qasnar Feliks Furnason terefinden aparilmisdir O hemcinin Nadar leqebi ile de taninir 1887 ci ilde ise fransiz fotoqrafi Artur Batut fotocekilisi hava ilani vasitesile aparmisdir Muxtelif aerofotocekilisler arasinda ekzotik olanlari da movcuddur Bele ki XX esrin evvellerinde alman eczacisi Yulius Noybronner poctalyon goyercinlerin komeyi ile landsaftlarin yuxaridan cekilisini heyata kecirmisdir Bu usul regbetle qarsilanmis 1909 1911 ci illerde Drezdende Frankfurtda ve Parisde beynelxalq mukafatlar almisdir Hemcinin goyercin cekilisleri I Dunya muharibesinde hava kesfiyyati ucun istifade edilmisdir Bele ki muasir prototip xidmet kimi canli kameralar ev ve vehsi heyvanlara taxilmisdir 1898 ci ilde pioner Tile R Y ilk defe Rusiyada panoramoqrafi ixtira etmisdir O hava sarindan cekilisler aparmaq ucun istifade edilirdi ve Rusiya Cografiya Cemiyyeti terefinden qizil konstantin medali ile teltif edilmisdir 1909 cu il aprelin 24 de ilk kicik metrajli havadan video cekilis 3 deq 28 san Romada Uibur Rayt ve onun teyyaresi kinoroliki ucun aparilmisdir Ilk defe aerofotocekilis ucun yarim avtomatik kamera rus herbcisi ve polkovniki V F Potte terefinden 1911 ci ilde hazirlanmisdir Bu aparatdan I Dunya muharibesinde istifade olunurdu I Dunya muharibesi dovrunde herbi meqsedlerle muxtelif aerofotocekilisler muxtelif teyyareciler terefinden aparildi ve onlarin arasinda efsanevi amerikali teyyareci Fred Zinn xususi secilir Onun terefinden 1915 ci ilde Nev Sapel doyusu zamani aerofotocekilis aparilmisdir Kartoqrafiya ucun de aerofotosekiller I Dunya muharibesi dovrunde olmusdur 1918 ci ilin yanvar ayinda general Allenbinin gosterisi ile Avstriyanin beynelxalq hava quvvelerinin 5 teyyarecisi Felestinde 1600 kv km erazide cekilisler aparmislar Aerofotocekilislerin kommersiya baximindan istifadesinin tesebbusu Serman Feyrcaylda mexsusdur Onun sexsi Feyrcayld Eyrkraft sirketi xususi teyyareler hazirlayirdi ki yuksek dagliq erazilerde cekilisler aparmaq mumkun olsun 1935 ci ilde bu sirketin teyyarelerine 2 kamerali sinxron isleyen qurgular qurasdirilmisdir Her bir kameral yuksek ayirdetmeli linzalarla techiz olunmusdur ki 7000 m hundurlukden cekilis aparmaq mumkun olsun Ilk dovlet terefinden ireli surulmus sifaris Nyu Meksika statinin torpaqlarinin eroziya durumunu oyrenmek ucun olmusdur Bir il sonra artiq sirketin istehsal etdiyi kameralar 9000 m hundurlukden mesafeleri qeyde ala bilirdi ki her bir seklin sahesi ise 1600 kv km idi Aerofotocekilislerin novleriAerofotocekilisin muxtelif novleri ayrilir ki bu zaman yuxaridan duz cekilis ve ya meyillik nezere alinaraq aparilan cekilis plan ve ya perspektiv cekilis adlanir Bezen hereket eden cisimlerin silindir sethinde cekili de movcuddur ki bu da adlanir Esasen aerofotosekiller bir obyektivli kamera ile cekilir Bezen ise lazim olduqda coxobyektivli kameralardan istifade edilir Hemcinin tek hava sekilisleri de movcuddur ki bu zaman bir istiqametde ve ya sahe boyu cekilisler de aparmaq mumkundur Bu zaman cekilis marsrut ve ya sahevi ad alir Aerosekillerin desifrlenmesiAerosekil esasinda yer sethinin oyrenilmesi usullarindan biri Aerosekillerin desifrlenmesi rengli aerofotosekil zorrebin parallaktik xetkes stereoskop ve s den istifade edilir Topoqrafik desifrlesdirme aerofotosekildeki sahenin tefsilati bitki ortuyu hidroqrafiya yasayis menteqeleri yollar serhedler ve s ve relyefi ayird edilib topoqrafik xeritede gosterilir Xususi desifrlesdirme ise geoloji hidroloji torpaqsunasliq ve s meqsedler ucun aparilir Geoloji desifrlesdirmede aerofotosekilde eks olunmus geoloji obyekt suxur faydali qazinti ve b geoloji xususiyyetler ayird edilir AerofototopoqrafiyaAerofotosekilcekme materiallari esasinda topoqrafik xeritelerin tertib usullarini oyrenen elmi fenn Xarici kecidlerCografi Informasiya Sistemlerinde istifade olunan terminler Arxivlesdirilib 2017 06 29 at the Wayback MachineIstinadlarQerib Memmedov Mahmud Xelilov Ensiklopedik ekoloji luget Baki 2008