Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hələb (ərəb. حلب ḥalab; q.yun. Βέροια Béroia;yun. Χαλέπι Chalépi; osman. حلب haleb;türk. Halep; ing. Aleppo) — Suriya Ərəb Respublikasının şimal-qərbində yerləşən şəhər. Hələb vilayətinin mərkəzi sayılan bu şəhər həm də Suriyanın əhali baxımından ən böyük şəhəridir. Ümumi ərazisi 16,000 km² olan Hələbdə 4,393,000 əhali yaşayır. Hələb dünyanın ən qədim insan məskənlərindən biridir. Burada ilk insan məskənləri məhz miladdan on iki min il əvvələ aparıb çıxarır. adlanan təpəlikdə məhz arxeoloji axtarışlar bunu sübut edir. Antik mənbələrdə bu şəhər "Xalpe", "Xalibon" kimi tanınır. Fransızların mandatı altında olan zamanlar belə şəhərə "Alep" deyilib. "Aleppo" isə bu səslənmənin italyanlaşmış formasıdır. Ticari baxımdan önəmli olan şəhər Aralıq dənizi və Fərat çayı hövzəsində keçıd məntəqəsi rolunu oynamışdır. Şəhərdən kiçik (قويق) çayı axır.
| Hələb | |
|---|---|
| حلب | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Əsası qoyulub | |
| İlk məlumat | |
| Sahəsi |
|
| Mərkəzin hündürlüyü | 379 m |
| Saat qurşağı |
|
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəsmi dili | |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Telefon kodu | +963 021 |
| Digər | |
| ealeppo.sy | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bəzi alimlərin dediyinə görə mənası qədim Amorit dillərində (dəmir) kimi səslənən şəhər həm də Aramı dilində mənası (ağ)kimi də səslənir. Bəzi alimlər isə (südü çölə ver) mənasını qədim adətə də yozurlar belə ki, bir zamanlar bu ətrafda İbrahim peyğəmbər səyahət edən yolçulara süd paylıyarmış və onun inəklərinin rəngi kül rəngi idi məhz ərəbcə səslənən (əş-Şəhəb الشهب) və ya (Hələb əş-Şəhba حلب الشهباء) yeni (onun kül rəngi südü var) kəliməsi şəhərin ikinci adı kimi də tanınır. Miladdan 5000 il əvvəl Yamxed krallığının paytaxtı olan Hələb sonralar Amoriyalılar tərəfində idarə olunmuşdur.e.ə 1600 ildə isə şəhər Xett krallığının əlinə keçir. e.ə 800-ci ildə şəhər Assuriyalıların əlinə keçir. Şəhəri növbəti dəfə əlində saxlamqaq uğrunda İran dövlətinə qalib gələn yunan Selevkilər dövləti e.ə 333 ildən -e.ə 64-cü ilə kimi şəhəri idarə etmişdir. Həmin ildə isə şəhəri və bütün Suriya torpaqlarını Roma imperiyası idarə etməyə başlamışdır. Daha sonralar şərqi-Roma imperiyası olan Bizansın tərkibinə qatılan Hələb b.e 637-ci ilində müsəlman ərəb sərkərdəsi Xalid ibn Vəlid tərəfindən fəth olunur və bununla da şəhərin ərəbləşməyə və ərəb dünyasının ən zəngin və əsrarəngiz şəhərlərindən birinə çevrilən Hələb 994-cü ildə Həmdani şahzadəsi ixtiyarına verilir məhz bu dövrlər çəhərin çiçəklənmə dövrü sayılır. ən gözəl nümayəndələrindən olan şair əl-Mütənəbbi və filosof əl-Fərabi məhz həmin dövrdə yaşamışlar. 974–987 illər arası şəhər Bizansın tərkibinə qatılmış daha sonra Fatimilərin əlinə keçmişdir. Səlcuqi Bizans müharibəsindən istifadə edən Fatimilər daha sonralar da şəhərin əllrində qalması üçün səylə çalışmışlar. 1098 və 1124-cü illərdə şəhər səlibçilər tərəfindən mühasirəyə alınsa da şəhər toxunulmaz qalmışdır. Ancaq 1138-ci il avgustun 9 şəhər tarixinə qara hərflərlə yazılmışdır belə ki şəhərdə baş verən zəlzələdə 230000 adam tələf olmuşdur. Bu göstərici həm də dünyada baş verən zəlzələ hadisələrində rekord insan itkisi sayılır. 1183-cü ildən şəhəri Səlahəddin Əyyubi idarə etməyə başlayır və Əyyubilər şəhəri 24 yanvar 1260-cı ilə qədər idarə etməyə bacarırlar Məhz həmin gündən etibarən şəhərin Monqol xanı Hülaküdən və onun vassal tərəfdarları olan Antioxiya hakimi Bohemond VI və onun xaç atassı Kilikiya erməni hakimi Xatum şəhəri mühasirəyə alırlar. Şəhər hakimi Turanşah cəsurcasına şəhəri müdafiə etsə də 6 gün şəhəri daş yağışına tutan monqollar bütün müsəlmanları öldürür şəhərin xristian əhalisini isə qul kimi saxlayır. Şəhər Xoms hakimi əl-Əşrəfə verilsə də şəhərə monqol qarnizonu yerləşdirilir. Monqollar bunun ardından martın 1-də Dəməşq şəhərini tuturlar. Lakin sentyabrda Misir Məmlüklər onlara xəyanət edən Akkra franklarına qarşı çıxdılar və 1260-cı il 3 sentyabr tarixində Eyn Calut döyüşündə monqollara qalib gəlirlər və Hülakü xanın qoyub getdiyi general nestorian xristian olan Kitbuqanı öldürdülər və 5 gün sonra Dəməşq şəhərini geri aldılar amma müsəlmanların sayına görə Hələb üstün olduğundan mərkəz məhz o şəhər seçildi. Hülakü yenidən şəhərləri almaq üçün həmlələr etsə də bu mümkün daha mümkün olmadı.
1400-cü ildə isə şəhəri Teymurləng ələ keçirir və Məmlüklərdən alır. Şəhərin əmin amanlıq dövrü məhz Osmanlı imperiyasının bu regionda bərqərar olmasından sonra baş vermişdir. 1516-cı ildə İmperiya ərazisinə qatılan şəhərdə o zaman 50000 adam yaşayırdı. 1901-ci ildə isə şəhərdə 125000 adam yaşayırdı. Daha sonra Fransa olan Hələb bu gün Suriya Ərəb Respublikasının ən böyük şəhəridir. Şəhər 2006-cı ildə Islamic Educational Scientific and Cultural Organization (ISESCO) tərəfindən İslam mədəniyyəti mərkəzi seçilib və YUNESKO-nun üzvüdür.
Tikililəri
İstehkam, şəhərin mərkəzi hissəsidir və buradakı tikililər 13 əsrdən 1822 ilə qədərki vaxtda inşa olunub.
- Hələb Böyük Məscidi (Jāmi‘ al-Kabīr), əsası 715-ci ildə Əməvi Xəlifəsi Valid I tərəfindən qoyulub və böyük ehtimalla Zəkəriyya peyğəmbərin qəbri məhz oradadır.
- Altun Buğa Məscidi (1318).
- əl-Tavaşi məscidi (14-cü əsr, 1537-ci ildə restavrasiya olunub.
- Xeyr Beyin mavzoleyi (1514).
- Mədrəsə Zahiriyyə (1217).
Əhali
Şəhər əhalisinin 70%-i sünni müsəlmanlardır. Şəhər əhalisinin çoxunu ərəblər təşkil etsə də, şəhərdə çox sayda Suriya türkmanları və kürdlərdə yaşayır. Başqa millətlərdən adıgeylər, xristian assuriyalılar, çeçenlər, çərkəzlər, kabardinlər yaşayır. Hələbdə böyük xristian icması mövcuddur.
İdman
Şəhərdə Hələb Beynəlxalq Stadionu yerləşir.
İstinadlar
- archINFORM (alm.). 1994.
- https://worldpopulationreview.com/world-cities/aleppo-population.
- A New Classical Dictionary of Greek and Roman Biography, Mythology and Geography. səh. 142.. Archived from the original on 2021-06-19. İstifadə tarixi: 2021-06-09.
- halep. 2021-10-16 at the Wayback Machine . Archived from the original on 2021-10-16. İstifadə tarixi: 2021-06-09.
- UNICEF helps children with disability continue their education. 2021-10-20 at the Wayback Machine . Archived from the original on 2021-10-20. İstifadə tarixi: 2021-06-09.
Xarici keçidlər
- L'espace des chrétiens à Alep. Ségrégation et mixité, stratégies communautaires (1750–1850)
 | Suriya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Şəhər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Heleb ereb حلب ḥalab q yun Beroia Beroia yun Xalepi Chalepi osman حلب haleb turk Halep ing Aleppo Suriya Ereb Respublikasinin simal qerbinde yerlesen seher Heleb vilayetinin merkezi sayilan bu seher hem de Suriyanin ehali baximindan en boyuk seheridir Umumi erazisi 16 000 km olan Helebde 4 393 000 ehali yasayir Heleb dunyanin en qedim insan meskenlerinden biridir Burada ilk insan meskenleri mehz miladdan on iki min il evvele aparib cixarir adlanan tepelikde mehz arxeoloji axtarislar bunu subut edir Antik menbelerde bu seher Xalpe Xalibon kimi taninir Fransizlarin mandati altinda olan zamanlar bele sehere Alep deyilib Aleppo ise bu seslenmenin italyanlasmis formasidir Ticari baximdan onemli olan seher Araliq denizi ve Ferat cayi hovzesinde kecid menteqesi rolunu oynamisdir Seherden kicik قويق cayi axir Helebحلب36 12 00 sm e 37 09 36 s u Olke SuriyaTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulubIlk melumatSahesi 190 1 km Merkezin hundurluyu 379 mSaat qursagi UTC 02 00Serqi Avropa vaxti d UTC 03 00EhalisiEhalisi 2 003 671 nef 2021 Resmi dili ereb diliReqemsal identifikatorlarTelefon kodu 963 021Digerealeppo syXeriteni goster gizle Heleb Vikianbarda elaqeli mediafayllar Bezi alimlerin dediyine gore menasi qedim Amorit dillerinde demir kimi seslenen seher hem de Arami dilinde menasi ag kimi de seslenir Bezi alimler ise sudu cole ver menasini qedim adete de yozurlar bele ki bir zamanlar bu etrafda Ibrahim peygember seyahet eden yolculara sud payliyarmis ve onun ineklerinin rengi kul rengi idi mehz erebce seslenen es Seheb الشهب ve ya Heleb es Sehba حلب الشهباء yeni onun kul rengi sudu var kelimesi seherin ikinci adi kimi de taninir Miladdan 5000 il evvel Yamxed kralliginin paytaxti olan Heleb sonralar Amoriyalilar terefinde idare olunmusdur e e 1600 ilde ise seher Xett kralliginin eline kecir e e 800 ci ilde seher Assuriyalilarin eline kecir Seheri novbeti defe elinde saxlamqaq ugrunda Iran dovletine qalib gelen yunan Selevkiler dovleti e e 333 ilden e e 64 cu ile kimi seheri idare etmisdir Hemin ilde ise seheri ve butun Suriya torpaqlarini Roma imperiyasi idare etmeye baslamisdir Daha sonralar serqi Roma imperiyasi olan Bizansin terkibine qatilan Heleb b e 637 ci ilinde muselman ereb serkerdesi Xalid ibn Velid terefinden feth olunur ve bununla da seherin ereblesmeye ve ereb dunyasinin en zengin ve esrarengiz seherlerinden birine cevrilen Heleb 994 cu ilde Hemdani sahzadesi ixtiyarina verilir mehz bu dovrler ceherin ciceklenme dovru sayilir en gozel numayendelerinden olan sair el Mutenebbi ve filosof el Ferabi mehz hemin dovrde yasamislar 974 987 iller arasi seher Bizansin terkibine qatilmis daha sonra Fatimilerin eline kecmisdir Selcuqi Bizans muharibesinden istifade eden Fatimiler daha sonralar da seherin ellrinde qalmasi ucun seyle calismislar 1098 ve 1124 cu illerde seher selibciler terefinden muhasireye alinsa da seher toxunulmaz qalmisdir Ancaq 1138 ci il avgustun 9 seher tarixine qara herflerle yazilmisdir bele ki seherde bas veren zelzelede 230000 adam telef olmusdur Bu gosterici hem de dunyada bas veren zelzele hadiselerinde rekord insan itkisi sayilir 1183 cu ilden seheri Selaheddin Eyyubi idare etmeye baslayir ve Eyyubiler seheri 24 yanvar 1260 ci ile qeder idare etmeye bacarirlar Mehz hemin gunden etibaren seherin Monqol xani Hulakuden ve onun vassal terefdarlari olan Antioxiya hakimi Bohemond VI ve onun xac atassi Kilikiya ermeni hakimi Xatum seheri muhasireye alirlar Seher hakimi Turansah cesurcasina seheri mudafie etse de 6 gun seheri das yagisina tutan monqollar butun muselmanlari oldurur seherin xristian ehalisini ise qul kimi saxlayir Seher Xoms hakimi el Esrefe verilse de sehere monqol qarnizonu yerlesdirilir Monqollar bunun ardindan martin 1 de Demesq seherini tuturlar Lakin sentyabrda Misir Memlukler onlara xeyanet eden Akkra franklarina qarsi cixdilar ve 1260 ci il 3 sentyabr tarixinde Eyn Calut doyusunde monqollara qalib gelirler ve Hulaku xanin qoyub getdiyi general nestorian xristian olan Kitbuqani oldurduler ve 5 gun sonra Demesq seherini geri aldilar amma muselmanlarin sayina gore Heleb ustun oldugundan merkez mehz o seher secildi Hulaku yeniden seherleri almaq ucun hemleler etse de bu mumkun daha mumkun olmadi 1400 cu ilde ise seheri Teymurleng ele kecirir ve Memluklerden alir Seherin emin amanliq dovru mehz Osmanli imperiyasinin bu regionda berqerar olmasindan sonra bas vermisdir 1516 ci ilde Imperiya erazisine qatilan seherde o zaman 50000 adam yasayirdi 1901 ci ilde ise seherde 125000 adam yasayirdi Daha sonra Fransa olan Heleb bu gun Suriya Ereb Respublikasinin en boyuk seheridir Seher 2006 ci ilde Islamic Educational Scientific and Cultural Organization ISESCO terefinden Islam medeniyyeti merkezi secilib ve YUNESKO nun uzvudur TikilileriIstehkam seherin merkezi hissesidir ve buradaki tikililer 13 esrden 1822 ile qederki vaxtda insa olunub Heleb Boyuk Mescidi Jami al Kabir esasi 715 ci ilde Emevi Xelifesi Valid I terefinden qoyulub ve boyuk ehtimalla Zekeriyya peygemberin qebri mehz oradadir Altun Buga Mescidi 1318 el Tavasi mescidi 14 cu esr 1537 ci ilde restavrasiya olunub Xeyr Beyin mavzoleyi 1514 Medrese Zahiriyye 1217 EhaliSeher ehalisinin 70 i sunni muselmanlardir Seher ehalisinin coxunu erebler teskil etse de seherde cox sayda Suriya turkmanlari ve kurdlerde yasayir Basqa milletlerden adigeyler xristian assuriyalilar cecenler cerkezler kabardinler yasayir Helebde boyuk xristian icmasi movcuddur IdmanHeleb Beynelxalq Stadionu Seherde Heleb Beynelxalq Stadionu yerlesir IstinadlararchINFORM alm 1994 https worldpopulationreview com world cities aleppo population A New Classical Dictionary of Greek and Roman Biography Mythology and Geography seh 142 Archived from the original on 2021 06 19 Istifade tarixi 2021 06 09 halep 2021 10 16 at the Wayback Machine Archived from the original on 2021 10 16 Istifade tarixi 2021 06 09 UNICEF helps children with disability continue their education 2021 10 20 at the Wayback Machine Archived from the original on 2021 10 20 Istifade tarixi 2021 06 09 Xarici kecidlerL espace des chretiens a Alep Segregation et mixite strategies communautaires 1750 1850 Suriya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Seher ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin