Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Münhen qətliamı — 1972-ci ildə Qərbi Almaniyanın Münhen şəhərində keçirilən Yay Olimpiya Oyunları zamanı təşkilatının üzvləri tərəfindən törədilmiş terror aktı. İsrail Olimpiya Millisinin 11 üzvünün girov götürüldüyü hadisə, terrorçuların, girovların və bir polis əməkdaşının ölümü ilə nəticələnmişdir.
| 1972 Münhen qətliamı | |
|---|---|
 Münhen qətliamı ilə bağlı dünya mətbuatında ən çox istifadə olunan fotolardan biri. Olimpiya kəndinin 31 saylı binasından (İsrailli idmançıların qaldığı bina) balkondan aşağı baxan terrorçu. | |
| Hücum yeri | Münhen, Qərbi Almaniya |
| Hücum hədəfi | İsrail Olimpiya Millisi |
| Vaxt | 5-6 sentyabr, 1972 4:31-12:04 (UTC +1) |
| Həlak olanlar | 17 nəfər (terrorçular daxil)
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Kirizisin başlamasından qısa müddət sonra onlar İsraildə həbs olunmuş 234 nəfərin və Qırmızı Ordu Fraksiyası banilərinin buraxılmasını tələb etmişdilər. üzvləri hücumun adını İDF tərəfindən boşaldılmağa məcbur edilmiş iki Fələstin kəndinin şəfərinə İqrit və Biram olaraq adlandırmışdır.
Özünü sekulyar millətçi olaraq təqdim edən və hücumun əsas təşkilatçılarından olan Lutif Afif yəhudi və xristian köklərə sahib bir ailədə dünyaya gəlmişdir. Alman neo-nasistlərin terror aktının törədilməsində, terrorçulara lojistik dəstək verdikləri də məlumdur.
Qərbi Almaniya polisi tərəfindən həyata keçirilən uğursuz girovların xilas edilməsi əməliyyatında təşkilatının səkkiz terrorçusundan beşi öldürüldü. Əməliyyat sırasında bir polis əməkdaşı da öldü. Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi 2016-cı ildə Braziliyanın Rio-de-Janeyro şəhərində keçirilən sayca XXXI Yay Olimpiya Oyunlarının açılışından iki gün əvvəl, Münhen Olimpiyadasında həlak olan israilli idmançıların xatirəsinin əziz tutulduğu rəsmən elan olunmuşdur.
Münhen Olimpiyadasından əvvəl
Altı günlük müharibənin üzərindən 5 il keçməsinə baxmayaraq İsrail və Ərəb ölkələri sürətlə silahlanmağa davam etmişdir. Kiçik həcmli müxtəlif toqquşmalar olsa da, tərəflər arasından həmin tarixdən, qətliamın baş verdiyi günə qədər ciddi toqquşmalar baş verməmişdir. Hadisəni törədən terrorçular, 1971-ci ildə Fələstin Azadlıq Təşkilatının daxilində formalaşdırılmış təşkilatına mənsub idilər. Terror aktı Qara Sentyabr hadisələri zamanı İordaniyanın tutmuş olduğu mövqe səbəbindən cəzalandırmaq məqsədilə törədilmişdir.
Hadisələrin inkişafı
Hadisə 1972-ci ilin 5 sentyabr tarixinin gecəsi, saat 04:30-da terrorçuların İsrailli idmançıların qaldığı binaya basqın edilməklə başlamışdır. İdmançıların məskunlaşdığı ikinci mərtəbəyə edilən ilk hücum nəticəsində israilli idmançı Yossef Romano və güləş komandasının məşqiçisi Moşe Veinberq, iki terrorçunu yaraladıqdan sonra öldürüldülər. Hadisələr zamanı idmançı Qad Tsobari və ağır atletika komandasının baş məşqiçisi Tuviya Sokolovski qaçmağı bacarsada, terrorçular yeddi idmançı və iki məşqiçinin girov götürdülər.
Terrorçuların tələbləri
Terrorçular İsraildə həbs olunmuş 234 nəfərin və Qırmızı Ordu Fraksiyası banilərinin buraxılmasını tələb etdilər. İsrail tərəfi bu qərarın tələsik şəkildə verilməsinin mümkünsüz olduğunun Qərbi Almaniya hökumətinə bildirdi. Bundan əlavə girovların xilas edilməsi əməliyyatına müdaxilə etmək üçün İsrail xüsusi təyinatlılarını Almaniyaya göndərilməsi təklifini, alman tərəfi rədd etmişdir.
Bir müddət sonra terrorçular bu tələbələrindən imtina etdiklərini və girovlarla birlikdə hadisə yerindən uzaqlaşmaq üçün helikopterlə təmin olunmaqları tələbi ilə çıxış etdilər. 1972-ci ilin vəziyyətinə əsasən alman polisinin vəziyyətə bir başa müdaxilə etmək hüququ yox idi. Terrorçular girovlarla birlikdə tələblərinə uyğun olaraq təmin olunmuş iki helikopterə minərək hava limanına doğru hərəkət etdilər. Terrorçular, hava limanına çatdıqdan qısa bir müddət sonra hava limanında olan xüsusi təyinatlılar şəxsi qərarlarına əsasən xilas etmə əməliyyatına start verdilər.
Tələyə düşdüklərini başa düşən terrorçular müqavimət göstərməyin mənasız olduğunu anlayıb, helikopterlərdə olan girovlara tərəf atəş açmağa başladı. 2 terrorçunun Olimpiya kəndində öldürülməsindən sonra daha iki nəfərdə hava limanında öldürüldü və qaçmağa cəhd edən bir nəfər yarım saat ərzində həbs olundu. Qərbi Almaniya kifayət qədər peşəkar xüsusi təyinatlılara sahib olmadığı üçün əməliyyat uğursuzluqla nəticələnmişdir.
Hadisədən sonra
1972-ci ilin avqust-sentyabr ayları ərzində keçirilən sayca XX Yay Olimpiya Oyunları zamanı baş verən qətliam Olimpiyadanın yarıda dayandırılmasına səbəb olmuşdur. Hadisələr 11 israilli idmançı və məşqiçinin, 1 alman polisinin və 5 terrorçunun öldürülməsi ilə nəticələndi. 3 terrorçudan, iki nəfəri sağ, bir nəfəri isə yaralı formada ələ keçirildi. Bir çox ölkə təhlükəsizlik tədbirlərinin zəif təşkil olunması səbəbindən Olimpiyadadakı çıxşını yarımçıq dayandırıb ölkələrinə qayıtıdılar.
Öldürülən beş ərəb əsilli terrorçunun təntənəli şəkildə Liviyada dəfn olunması, böyük səs-küyə səbəb oldu. Hadisədən bir ay sonra Lufthansaya məxsus təyyarəni qaçıran şəxslər, Münhen qətliamında iştirak etmiş və sağ olaraq ələ keçirilmiş üç şəxsin azad edilməsini tələb etdilər. Alman hökuməti, qarşı tərəfin tələblərini yerinə yetirmək məcburiyyətində qalmışdır.
İstinadlar
- Breznican, Anthony. "Messages from 'Munich'". USAToday. Gannett Co. 22 December 2005. 5 January 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 17 April 2009.
- Karon, Tony. . Time. 6 January 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 May 2010.
- Juan Sanchez. Terrorism & Its Effects. Global Media. 7 August 2007. səh. 144. ISBN . 1 January 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 16 December 2012.
- The new dimension of international ... Google Books. 11 September 2001. 13 September 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 22 June 2010.
- Encyclopedia of terrorism. Google Books. 14 September 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 22 June 2010.
- The terrorist trap: America's ... Google Books. 18 July 1976. 14 September 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 22 June 2010.
- Reeve, Simon, , The Independent, 22 January 2006, 16 March 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 3 March 2012
- Fleisher, Malkah. ""Baffled" Bob Costas to Call Own Minute of Silence During Olympic Broadcast for Slain Israeli Team". The Jewish Press. 22 July 2012. 3 March 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 23 July 2012.
- Terrorism: A Global Scourge – Google Livres. Books.google. 28 July 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 7 June 2010.
- Ciment, James. Encyclopedia of Conflicts Since World War II. Routledge. 20 March 2015. səh. 57. ISBN . 2 May 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 November 2017.
Early acts at Palestinian terrorism were geared toward drawing international attention to the plight of Arabs living under Israeli occupation and to secure the release of Palestinian prisoners.
- Latsch, Gunther; Wiegrefe, Klaus, "Files Reveal Neo-Nazis Helped Palestinian Terrorists", Spiegel Online, 18 June 2012, 12 December 2013 tarixində , İstifadə tarixi: 8 November 2017
- First official Olympic ceremony held in memory of Munich victims 2016-08-14 at the Wayback Machine, jpost.com; accessed 5 September 2017.
- Burnton, Simon. "50 stunning Olympic moments No 26: The terrorist outrage in Munich in 1972". Guardian News and Media Limited. 2 May 2012. 10 September 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 27 July 2012.
- . Jewsinsports.org. 28 September 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 February 2013.
- Nigel Cawthorne. Warrior Elite: 31 Heroic Special-Ops Missions from the Raid on Son Tay to the Killing of Osama Bin Laden. Ulysses Press. 2011. 8 March 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 24 February 2013.
- Reeve, Simon, , The Independent, 22 Ocak 2006, 16 Mart 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 3 Mart 2012
- Moore, Kenny. . Sports Illustrated. 18 September 1972. 29 August 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- Turnbull, Simon. "Shaul Ladany: Still king of the road – Olympics". The Independent. 27 January 2012. 21 June 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 25 February 2013.
- "West Germany Cool to Capitulation Charge". Daytona Beach Morning Journal. 30 October 1972. 22 December 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 28 February 2013.
- Peter Chalk. Encyclopedia of Terrorism. ABC-CLIO. 2012. 20 June 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 28 February 2013.
- Burke, Jason. "Bonn 'faked' hijack to free killers". theguardian.com. 26 March 2000. 11 August 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 8 November 2017.
- Burnton, Simon. "50 stunning Olympic moments No 26: The terrorist outrage in Munich in 1972". theguardian.com. 2 May 2012. 10 September 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 8 November 2017.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Munhen qetliami 1972 ci ilde Qerbi Almaniyanin Munhen seherinde kecirilen Yay Olimpiya Oyunlari zamani teskilatinin uzvleri terefinden toredilmis terror akti Israil Olimpiya Millisinin 11 uzvunun girov goturulduyu hadise terrorcularin girovlarin ve bir polis emekdasinin olumu ile neticelenmisdir 1972 Munhen qetliamiMunhen qetliami ile bagli dunya metbuatinda en cox istifade olunan fotolardan biri Olimpiya kendinin 31 sayli binasindan Israilli idmancilarin qaldigi bina balkondan asagi baxan terrorcu Hucum yeri Munhen Qerbi Almaniya 48 10 46 sm e 11 32 57 s u Hucum hedefi Israil Olimpiya MillisiVaxt 5 6 sentyabr 1972 4 31 12 04 UTC 1 Helak olanlar 17 nefer terrorcular daxil 6 Israil mesqicisi 5 israil idmancisi 5 uzvu 1 Qerbi Almaniya polisi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Kirizisin baslamasindan qisa muddet sonra onlar Israilde hebs olunmus 234 neferin ve Qirmizi Ordu Fraksiyasi banilerinin buraxilmasini teleb etmisdiler uzvleri hucumun adini IDF terefinden bosaldilmaga mecbur edilmis iki Felestin kendinin seferine Iqrit ve Biram olaraq adlandirmisdir Ozunu sekulyar milletci olaraq teqdim eden ve hucumun esas teskilatcilarindan olan Lutif Afif yehudi ve xristian koklere sahib bir ailede dunyaya gelmisdir Alman neo nasistlerin terror aktinin toredilmesinde terrorculara lojistik destek verdikleri de melumdur Qerbi Almaniya polisi terefinden heyata kecirilen ugursuz girovlarin xilas edilmesi emeliyyatinda teskilatinin sekkiz terrorcusundan besi olduruldu Emeliyyat sirasinda bir polis emekdasi da oldu Beynelxalq Olimpiya Komitesi 2016 ci ilde Braziliyanin Rio de Janeyro seherinde kecirilen sayca XXXI Yay Olimpiya Oyunlarinin acilisindan iki gun evvel Munhen Olimpiyadasinda helak olan israilli idmancilarin xatiresinin eziz tutuldugu resmen elan olunmusdur Munhen Olimpiyadasindan evvelAlti gunluk muharibenin uzerinden 5 il kecmesine baxmayaraq Israil ve Ereb olkeleri suretle silahlanmaga davam etmisdir Kicik hecmli muxtelif toqqusmalar olsa da terefler arasindan hemin tarixden qetliamin bas verdiyi gune qeder ciddi toqqusmalar bas vermemisdir Hadiseni toreden terrorcular 1971 ci ilde Felestin Azadliq Teskilatinin daxilinde formalasdirilmis teskilatina mensub idiler Terror akti Qara Sentyabr hadiseleri zamani Iordaniyanin tutmus oldugu movqe sebebinden cezalandirmaq meqsedile toredilmisdir Hadiselerin inkisafiIsrail Olimpiya Millisinin qaldigi ve hadisenin toredildiyi binanin qarsisinda yerlesen xatire lovhesi Alman ve ivrit dillerinde olan lovhede bu sozler yazilmisdir Israil Olimpiya Millisi 21 avqust 5 sentyabr 1972 ci il tarixleri arasinda XXX Olimpiya Oyunlarinda bu binada qalmisdir 5 sentyabrda idmancilar amansiz terror aktinin qurbanlari oldu Onlarin xatiresine ehtiramla yanasin Hadise 1972 ci ilin 5 sentyabr tarixinin gecesi saat 04 30 da terrorcularin Israilli idmancilarin qaldigi binaya basqin edilmekle baslamisdir Idmancilarin meskunlasdigi ikinci mertebeye edilen ilk hucum neticesinde israilli idmanci Yossef Romano ve gules komandasinin mesqicisi Mose Veinberq iki terrorcunu yaraladiqdan sonra oldurulduler Hadiseler zamani idmanci Qad Tsobari ve agir atletika komandasinin bas mesqicisi Tuviya Sokolovski qacmagi bacarsada terrorcular yeddi idmanci ve iki mesqicinin girov goturduler Terrorcularin telebleri Terrorcular Israilde hebs olunmus 234 neferin ve Qirmizi Ordu Fraksiyasi banilerinin buraxilmasini teleb etdiler Israil terefi bu qerarin telesik sekilde verilmesinin mumkunsuz oldugunun Qerbi Almaniya hokumetine bildirdi Bundan elave girovlarin xilas edilmesi emeliyyatina mudaxile etmek ucun Israil xususi teyinatlilarini Almaniyaya gonderilmesi teklifini alman terefi redd etmisdir Bir muddet sonra terrorcular bu telebelerinden imtina etdiklerini ve girovlarla birlikde hadise yerinden uzaqlasmaq ucun helikopterle temin olunmaqlari telebi ile cixis etdiler 1972 ci ilin veziyyetine esasen alman polisinin veziyyete bir basa mudaxile etmek huququ yox idi Terrorcular girovlarla birlikde teleblerine uygun olaraq temin olunmus iki helikoptere minerek hava limanina dogru hereket etdiler Terrorcular hava limanina catdiqdan qisa bir muddet sonra hava limaninda olan xususi teyinatlilar sexsi qerarlarina esasen xilas etme emeliyyatina start verdiler Teleye dusduklerini basa dusen terrorcular muqavimet gostermeyin menasiz oldugunu anlayib helikopterlerde olan girovlara teref ates acmaga basladi 2 terrorcunun Olimpiya kendinde oldurulmesinden sonra daha iki neferde hava limaninda olduruldu ve qacmaga cehd eden bir nefer yarim saat erzinde hebs olundu Qerbi Almaniya kifayet qeder pesekar xususi teyinatlilara sahib olmadigi ucun emeliyyat ugursuzluqla neticelenmisdir Hadiseden sonra1972 ci ilin avqust sentyabr aylari erzinde kecirilen sayca XX Yay Olimpiya Oyunlari zamani bas veren qetliam Olimpiyadanin yarida dayandirilmasina sebeb olmusdur Hadiseler 11 israilli idmanci ve mesqicinin 1 alman polisinin ve 5 terrorcunun oldurulmesi ile neticelendi 3 terrorcudan iki neferi sag bir neferi ise yarali formada ele kecirildi Bir cox olke tehlukesizlik tedbirlerinin zeif teskil olunmasi sebebinden Olimpiyadadaki cixsini yarimciq dayandirib olkelerine qayitidilar Oldurulen bes ereb esilli terrorcunun tenteneli sekilde Liviyada defn olunmasi boyuk ses kuye sebeb oldu Hadiseden bir ay sonra Lufthansaya mexsus teyyareni qaciran sexsler Munhen qetliaminda istirak etmis ve sag olaraq ele kecirilmis uc sexsin azad edilmesini teleb etdiler Alman hokumeti qarsi terefin teleblerini yerine yetirmek mecburiyyetinde qalmisdir IstinadlarBreznican Anthony Messages from Munich USAToday Gannett Co 22 December 2005 5 January 2012 tarixinde Istifade tarixi 17 April 2009 Karon Tony Time 6 January 2019 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 May 2010 Juan Sanchez Terrorism amp Its Effects Global Media 7 August 2007 seh 144 ISBN 978 81 89940 93 5 1 January 2014 tarixinde Istifade tarixi 16 December 2012 The new dimension of international Google Books 11 September 2001 13 September 2017 tarixinde Istifade tarixi 22 June 2010 Encyclopedia of terrorism Google Books 14 September 2017 tarixinde Istifade tarixi 22 June 2010 The terrorist trap America s Google Books 18 July 1976 14 September 2017 tarixinde Istifade tarixi 22 June 2010 Reeve Simon The Independent 22 January 2006 16 March 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 March 2012 Fleisher Malkah Baffled Bob Costas to Call Own Minute of Silence During Olympic Broadcast for Slain Israeli Team The Jewish Press 22 July 2012 3 March 2016 tarixinde Istifade tarixi 23 July 2012 Terrorism A Global Scourge Google Livres Books google 28 July 2022 tarixinde Istifade tarixi 7 June 2010 Ciment James Encyclopedia of Conflicts Since World War II Routledge 20 March 2015 seh 57 ISBN 978 1 317 47186 8 2 May 2020 tarixinde Istifade tarixi 8 November 2017 Early acts at Palestinian terrorism were geared toward drawing international attention to the plight of Arabs living under Israeli occupation and to secure the release of Palestinian prisoners Latsch Gunther Wiegrefe Klaus Files Reveal Neo Nazis Helped Palestinian Terrorists Spiegel Online 18 June 2012 12 December 2013 tarixinde Istifade tarixi 8 November 2017 First official Olympic ceremony held in memory of Munich victims 2016 08 14 at the Wayback Machine jpost com accessed 5 September 2017 Burnton Simon 50 stunning Olympic moments No 26 The terrorist outrage in Munich in 1972 Guardian News and Media Limited 2 May 2012 10 September 2017 tarixinde Istifade tarixi 27 July 2012 Jewsinsports org 28 September 2018 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 February 2013 Nigel Cawthorne Warrior Elite 31 Heroic Special Ops Missions from the Raid on Son Tay to the Killing of Osama Bin Laden Ulysses Press 2011 8 March 2021 tarixinde Istifade tarixi 24 February 2013 Reeve Simon The Independent 22 Ocak 2006 16 Mart 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 Mart 2012 Moore Kenny Sports Illustrated 18 September 1972 29 August 2008 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Turnbull Simon Shaul Ladany Still king of the road Olympics The Independent 27 January 2012 21 June 2018 tarixinde Istifade tarixi 25 February 2013 West Germany Cool to Capitulation Charge Daytona Beach Morning Journal 30 October 1972 22 December 2015 tarixinde Istifade tarixi 28 February 2013 Peter Chalk Encyclopedia of Terrorism ABC CLIO 2012 20 June 2013 tarixinde Istifade tarixi 28 February 2013 Burke Jason Bonn faked hijack to free killers theguardian com 26 March 2000 11 August 2017 tarixinde Istifade tarixi 8 November 2017 Burnton Simon 50 stunning Olympic moments No 26 The terrorist outrage in Munich in 1972 theguardian com 2 May 2012 10 September 2017 tarixinde Istifade tarixi 8 November 2017