Bu, , çünki hansısa məqalədən bu məqaləyə verilmiş keçid yoxdur.(fevral 2023) |
Əbdülqədir Cami Baykurt (1 yanvar 1877, Konstantinopol – 5 noyabr 1949 və ya 4 noyabr 1949, Ankara) — türk əsgəri və siyasətçisi.
Cami Baykut | |
---|---|
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum tarixi | 1 yanvar 1877 |
Doğum yeri | |
Vəfat tarixi | 5 noyabr 1949 (72 yaşında) və ya 4 noyabr 1949(72 yaşında) |
Vəfat yeri | |
Partiya | |
Fəaliyyəti | siyasətçi, diplomat |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
1-ci çağırış parlament deputatı olan və Mustafa Kamal Paşanın rəhbərlik etdiyi İcraiyyə Komitəsinin I. müavinlərinin ilk iki ayında Daxili İşlər üzrə vəkillik etmiş bir siyasətçidir. Bu mənada Türkiyənin ilk daxili işlər naziridir. İslami sosializm ilə bağlı fikirləri ilə tanınmışdır.
Cümhuriyyətdən əvvəl, Osmanlı İmperatorluğunun Tripoli vilayətində əsgər kimi xidmət etmiş və orada xatirələrini yazaraq Osmanlı Afrikası mövzusunda əhəmiyyətli bir əsər buraxmışdır.
Beşiktaş Gimnastika Klubunun qurucu üzvüdür.
Həyatı
1876-cı ildə anadan olub. Onun doğulduğu yer müxtəlif mənbələrdə İstanbul kimi göstərilir, ancaq TBMM-nin arxivindəki bir sənəddə Bağdad kimi göstərilir. Atası Hacı Mehmet Münir Paşa, anası Ayşe Hanımdır. Ailəsinin verdiyi ad "Əbdülqadir" idi. Tripoli komandiri Rəcəp Paşa tərəfindən Molla Cami adlı İran filosofuna ithafən onun adı Əbdülqədir Cami oldu. Soyad Qanunundan sonra “Baykurt” soyadını aldı.
Soyuqçeşmə Hərbi Orta Məktəbində, Kuleli Hərbi Liseyində və Hərbi Akademiyada oxudu. 1896-cı ildə Hərbi Akademiyanı bitirib orduya qatıldı.
Məzun olduqdan sonra, o dövrdə rəqibləri üçün ən uzaq sürgün yeri olan Tripoliyə təyin edildi. Sürgündəki gənc tələbələri, köməkçi olduğu Qubernator Müşir Rəcəb Paşanın himayəsi altında Birlik və Tərəqqi Komitəsində təşkil etdi.
1905–1906-cı illərdə cənubdakı Canet vahasını Fransızların işğalı üçün verilən tapşırıqla vahəni geri aldı. İki il Qat şəhərində qaldı, burada həm komandir, həm də bölgə valisi olaraq çalışdı; Qəsəbəni və onun ətrafında yaşayan Tevarikləri tanıdı. Xatirələrinin mənbəyini təmin edəcək vəfatından çox sonra nəşr olunacaq sıx qeydlər saxladı. Qeydlərində yerləri, ictimai həyatı, fərqli etnik qrupların və heyvanların xüsusiyyətlərini təsvir etdi.
Bu dövrdə, 1903-cü ildə Beşiktaş Gimnastika Klubunun qurucuları arasında yer aldı.
Siyasi Həyat
Kapitan olanda II. Konstitusiya Monarxiyası elan edildikdə, ordudan ayrıldı və Fizan livasından Parlamentə seçildi. Fizan Parlamentinin 1-ci dövründə və 2-ci dövründə millət vəkili vəzifələrini icra etdi. Parlamentdə Hizb-i Terakki adlı Birlik və Tərəqqi Komitəsinin sol qanadının qurucularından biri oldu. Ancaq Birlik və Tərəqqi Komitəsinin ümumi xəttinə zidd düşüncə siyasətdən ayrıldı; Bir müddət jurnalist kimi çalışdı.
Birinci Dünya Müharibəsi dövründə İzmirdə senzurist olaraq təyin edildi. Mudros müqaviləsindən sonra yenidən siyasətə girdi; İzmirdə Hüquqları Müdafiə Cəmiyyətinin qurulmasında öncül idi. Son Osmanlı Məclisinə Aydının millət vəkili seçildi; Anadolu hərəkatının parlamentdə təmsil olunduğu Felah-ı Vatan qrupunun sədri idi. 16 Mart 1920-ci ildə İstanbulun işğalı zamanı İngilislər Osmanlı Parlamentinə girəndə Ankaraya qaçdı.
Yenidən Aydın Millət vəkili olaraq Türkiyənin ilk Böyük Millət Məclisinə daxil olan Cami bəy, 25 aprel 1920-ci ildə müvəqqəti İdarə Heyətinə seçildi. 3 May-13 İyul 1920-ci il tarixləri arasında qısa müddət Daxili Tibb Müavini olaraq çalışdı. Solçu olduğu üçün Mustafa Kamal Paşa ilə aralarında bəzi fikir ayrılıqları var idi.
Türkiyə Böyük Millət Məclisinin nümayəndəsi olaraq Romaya göndərilən Abdülkadir Cami bəy bir neçə ay davam etdi. 27 aprel 1922-ci ildə ona bir nümayəndə vəzifəsinin bitdiyi bildirildi; Geri qayıtmadıqda, istefa etdiyini düşündü və parlament səlahiyyət müddəti bitdi. Bununla birlikdə, TBMM London Konfransına dəvət edildikdə, hazırkı heyətə daxil edildi.
Son dövr
Atatürkün ölümündən sonra evə qayıdan Cami Baykurt, ölümünə qədər bəzi qəzetlərdə köşə yazarı olaraq çalışdı. 1945-ci ildən bəri məqalələri Dikmen ve Fikirler jurnalında və Tan qəzetində nəşr olunur . Çıxardığı Yeni Dünya qəzeti yalnız beş sayda çap edilə bilər. Türkiyənin İşçi Kəndli Sosialist Partiyası qurmaq istəyi reallaşa bilmədi.
Robert Kollecində tarix, Erenköy Qızlar Liseyində Fransız dili fənlərindən dərs verdi.
Çox partiyalı sistemə keçdikdən sonra, 1948-ci ildə Zekeriya Sertel və Tevfik Rüştü Aras ilə birlikdə marşal Fevzi Çakmak da daxil olmaqla bir qrup tərəfindən qurulmağa çalışan İnsan Hüquqları Dərnəyinə rəhbərlik etdi.
5 noyabr 1949-cu ildə vəfat edib.
Əsas işləyir
- Tripolidən Saharaya doğru, 1910.
- Osmanlıçılığın Düşmənləri və Dostları, 1913.
- Osmanlı torpağındakı xristian türklər, 1922; 1932; 2007, Qarışıq Kitablar).
- Son Osmanlı Afrikasında Həyat, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2009, .
İstinadlar
- https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.bilgi?p_donem=1&p_sicil=33.
- "Abdülnasır Yiner, Farklı İki Meclisten Bir Portre: Abdulkadir Cami Bey R.1293 (1878) −1949, Turkish Studies, Cilt 8, Sayı 11, Yıl: 2013" (PDF). 2014-03-19 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2021-07-11.
- . 2014-03-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-11.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu tenha meqaledir cunki hansisa meqaleden bu meqaleye verilmis kecid yoxdur Lutfen elaqeli meqalelerden bu sehifeye kecid vermeye calisin fevral 2023 Ebdulqedir Cami Baykurt 1 yanvar 1877 Konstantinopol 5 noyabr 1949 ve ya 4 noyabr 1949 Ankara turk esgeri ve siyasetcisi Cami BaykutSexsi melumatlarDogum tarixi 1 yanvar 1877 1877 01 01 Dogum yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiVefat tarixi 5 noyabr 1949 1949 11 05 72 yasinda ve ya 4 noyabr 1949 1949 11 04 72 yasinda Vefat yeri Ankara Ankara ili TurkiyePartiya Ittihad ve TereqqiFealiyyeti siyasetci diplomat Vikianbarda elaqeli mediafayllar 1 ci cagiris parlament deputati olan ve Mustafa Kamal Pasanin rehberlik etdiyi Icraiyye Komitesinin I muavinlerinin ilk iki ayinda Daxili Isler uzre vekillik etmis bir siyasetcidir Bu menada Turkiyenin ilk daxili isler naziridir Islami sosializm ile bagli fikirleri ile taninmisdir Cumhuriyyetden evvel Osmanli Imperatorlugunun Tripoli vilayetinde esger kimi xidmet etmis ve orada xatirelerini yazaraq Osmanli Afrikasi movzusunda ehemiyyetli bir eser buraxmisdir Besiktas Gimnastika Klubunun qurucu uzvudur Heyati1876 ci ilde anadan olub Onun doguldugu yer muxtelif menbelerde Istanbul kimi gosterilir ancaq TBMM nin arxivindeki bir senedde Bagdad kimi gosterilir Atasi Haci Mehmet Munir Pasa anasi Ayse Hanimdir Ailesinin verdiyi ad Ebdulqadir idi Tripoli komandiri Recep Pasa terefinden Molla Cami adli Iran filosofuna ithafen onun adi Ebdulqedir Cami oldu Soyad Qanunundan sonra Baykurt soyadini aldi Soyuqcesme Herbi Orta Mektebinde Kuleli Herbi Liseyinde ve Herbi Akademiyada oxudu 1896 ci ilde Herbi Akademiyani bitirib orduya qatildi Mezun olduqdan sonra o dovrde reqibleri ucun en uzaq surgun yeri olan Tripoliye teyin edildi Surgundeki genc telebeleri komekci oldugu Qubernator Musir Receb Pasanin himayesi altinda Birlik ve Tereqqi Komitesinde teskil etdi 1905 1906 ci illerde cenubdaki Canet vahasini Fransizlarin isgali ucun verilen tapsiriqla vaheni geri aldi Iki il Qat seherinde qaldi burada hem komandir hem de bolge valisi olaraq calisdi Qesebeni ve onun etrafinda yasayan Tevarikleri tanidi Xatirelerinin menbeyini temin edecek vefatindan cox sonra nesr olunacaq six qeydler saxladi Qeydlerinde yerleri ictimai heyati ferqli etnik qruplarin ve heyvanlarin xususiyyetlerini tesvir etdi Bu dovrde 1903 cu ilde Besiktas Gimnastika Klubunun quruculari arasinda yer aldi Siyasi Heyat Kapitan olanda II Konstitusiya Monarxiyasi elan edildikde ordudan ayrildi ve Fizan livasindan Parlamente secildi Fizan Parlamentinin 1 ci dovrunde ve 2 ci dovrunde millet vekili vezifelerini icra etdi Parlamentde Hizb i Terakki adli Birlik ve Tereqqi Komitesinin sol qanadinin qurucularindan biri oldu Ancaq Birlik ve Tereqqi Komitesinin umumi xettine zidd dusunce siyasetden ayrildi Bir muddet jurnalist kimi calisdi Birinci Dunya Muharibesi dovrunde Izmirde senzurist olaraq teyin edildi Mudros muqavilesinden sonra yeniden siyasete girdi Izmirde Huquqlari Mudafie Cemiyyetinin qurulmasinda oncul idi Son Osmanli Meclisine Aydinin millet vekili secildi Anadolu herekatinin parlamentde temsil olundugu Felah i Vatan qrupunun sedri idi 16 Mart 1920 ci ilde Istanbulun isgali zamani Ingilisler Osmanli Parlamentine girende Ankaraya qacdi Yeniden Aydin Millet vekili olaraq Turkiyenin ilk Boyuk Millet Meclisine daxil olan Cami bey 25 aprel 1920 ci ilde muveqqeti Idare Heyetine secildi 3 May 13 Iyul 1920 ci il tarixleri arasinda qisa muddet Daxili Tibb Muavini olaraq calisdi Solcu oldugu ucun Mustafa Kamal Pasa ile aralarinda bezi fikir ayriliqlari var idi Turkiye Boyuk Millet Meclisinin numayendesi olaraq Romaya gonderilen Abdulkadir Cami bey bir nece ay davam etdi 27 aprel 1922 ci ilde ona bir numayende vezifesinin bitdiyi bildirildi Geri qayitmadiqda istefa etdiyini dusundu ve parlament selahiyyet muddeti bitdi Bununla birlikde TBMM London Konfransina devet edildikde hazirki heyete daxil edildi Son dovr Ataturkun olumunden sonra eve qayidan Cami Baykurt olumune qeder bezi qezetlerde kose yazari olaraq calisdi 1945 ci ilden beri meqaleleri Dikmen ve Fikirler jurnalinda ve Tan qezetinde nesr olunur Cixardigi Yeni Dunya qezeti yalniz bes sayda cap edile biler Turkiyenin Isci Kendli Sosialist Partiyasi qurmaq isteyi reallasa bilmedi Robert Kollecinde tarix Erenkoy Qizlar Liseyinde Fransiz dili fenlerinden ders verdi Cox partiyali sisteme kecdikden sonra 1948 ci ilde Zekeriya Sertel ve Tevfik Rustu Aras ile birlikde marsal Fevzi Cakmak da daxil olmaqla bir qrup terefinden qurulmaga calisan Insan Huquqlari Derneyine rehberlik etdi 5 noyabr 1949 cu ilde vefat edib Esas isleyirTripoliden Saharaya dogru 1910 Osmanliciligin Dusmenleri ve Dostlari 1913 Osmanli torpagindaki xristian turkler 1922 1932 2007 Qarisiq Kitablar Son Osmanli Afrikasinda Heyat Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari 2009 ISBN 978 9944 88 722 9 Istinadlarhttps www tbmm gov tr develop owa milletvekillerimiz sd bilgi p donem 1 amp p sicil 33 Abdulnasir Yiner Farkli Iki Meclisten Bir Portre Abdulkadir Cami Bey R 1293 1878 1949 Turkish Studies Cilt 8 Sayi 11 Yil 2013 PDF 2014 03 19 tarixinde PDF Istifade tarixi 2021 07 11 2014 03 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 07 11