Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Samur (lat. Martes zibellina) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin yırtıcılar dəstəsinin dələlər fəsiləsinin dələ cinsinə aid heyvan növü.
| Samur | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Klad: Qranddəstə: Mirdəstə: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Yarımdəstə: İnfradəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Samur | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Təsviri
Samurun bədən uzunluğu 56 sm, quyruğu isə 20 sm-ə qədərdir.
Xəzinin rəngi dəyişkəndir. Bəzi fərdlər demək olar ki, tamamən qara rəngdə olur. Bəzilərinin rəngi isə çox açıq, qumlu sarı və ya parlaqdır. Elə fərdlərdə vardır ki, arxa tərəfində tünd bir kəmər olan qəhvəyi ton, yan tərəflər isə nisbətən açıqdır.
Həyat tərzi
Sibir tayqasının xarakterik bir sakinidir. Çevik və ölçüsünə görə çox güclü yırtıcıdır. Yerüstü həyat tərzi sürür. Bir qayda olaraq, dağ çaylarının yuxarı axınlarında, dağlıq ərazilərdə, daş örtüklər arasında yaşayır. Bəzən ağacların zirvələrinə qalxır. Sıçrayışlarla hərəkət edir. Atlamanın uzunluğu 30–70 sm-dir. Ağaclara yaxşı dırmaşa bilir. Yaxşı inkişaf etmiş eşitmə və qoxuya qabiliyyətlərinə sahibdir. Görmə qabiliyyəti nisbətən zəifdir. Yeni və quru qar üzərində asanlıqla hərəkət edir. Səhər və axşam ən fəal olduğu dövrdür.
Səslər
Nadir hallarda səs çıxarırlar. Digər dələkimilər kimi qorxu və həyəcanlanma zamanı civiltili səslər çıxarır və düşmənə qarşı müdafiədə almağa çalışır. Qışqırığı xatırladır. Məhəbbət oyunları zamanıda müəyyən səslər müşayiət olunur.
Qidalanması
Qida rasionunun böyük hissəsini gəmiricilər təşkil edir. Əsasən qırmızı çöl sıçanı (cənubda qırmızı-boz çöl siçanı) ön yerdə gedir. Yeniseyin şərqində və Sayanda isə cinsinə daxil növlər üstünlük təşkil edir. Tez-tez sincab və burundukları yeyir, dovşanlara da belə hücum edir. Bir ildə Krasnoyarsk diyarında bir neçə milyon sincabı məhv edir. Quşların içərisində adi bonazi tetrasına və turaclara hücum edir. Ümumiyyətlə quşlar onlar üçün ikinci dərəcəli bir qidadır. Ovlarını əsasən alatoraqlıqda, gcə radələrində edirlər, lakin gündüz vatlarıda tez-tez ovlamalrı müşahidə edilir.
Bundan əlavə samurların qida rasionuna bitki qidaları da daxildir: sidr toxumları, quşarmudu, cır qaragilə. Ayrıca mərcangilə, qaragilə, adi meşəgilası, itburnu, qarağat, Amur üzümü, Çin cırlimonunu da yeyirlər.
Çoxalma
Yuvalarını ağacların oyuqlarında, daşların altlarında qururlar. Heyvanlar iki-üç yaşlarında qədər cinsi yetkinliyə çatır və 13–15 ilədək yaşayırlar. İyun-iyul aylarında cütləşmə baş verir. Boğazlıq dövrü 250–290 gündür. Birdən yeddi bala verə bilir. Adətən isə 3–4 bala verir.
Yayılması
Hal-hazırda samurlar Rusiyanın Ural dağlarından tutmuş Sakit okeanın sahillərinə qədər ərazidə yayılmışlar. Şimalda arealı meşə bitki örtüyünün hüdudlarına qədərdir. Əsasən sidr ağaclarının yayıldığı meşələrə üstünlük verir. Yaponiyada, Hokkaydo adasında da aşkar edilmişdir. Şərqin Uralda meşə dələsi ilə samurun qarışığı olan kidus adlı hibridinə rast gəlinir.
XVII əsrə qədər Finlandiyada, XIX əsrə qədər Kareliya, Baltikyanı ölkələr və Qərbi Polşada müşahidə edilirdi.
Təsnifatı
Ümumilikdə samurlar ölçü və rəng sxemi ilə fərqlənən 17 yarımnövə bölünürlər. Bunlardan bəziləri bunlardır:
- Martes zibellina zibellina — tobol samuru
- Martes zibellina princeps — barquzin samuru. Bu yarımnöv xüsusilə dəyərlidir, çünki qara rəngə, yumşaq və ipək xəzə malikdir.
- Martes zibellina sahalinensis — saxalın samuru
- Martes zibellina yenisejensis — yenisey samuru
- Martes zibellina sajanensis — sayan samuru
- Martes zibellina jakutensis — yakut samuru
- Martes zibellina kamtshadalica — kamçatka samuru
- Martes zibellina tomensis — kuzneç samuru
- Martes zibellina averini — sayan samuru
- Martes zibellina vitimensis — vitim samuru
- Martes zibellina arsenjevi — ussuri samuru
- Martes zibellina obscura — çikoy samuru
- Martes zibellina brachyura — kuril samuru, yoxolma həddindədir
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Samur deqiqlesdirme Samur lat Martes zibellina heyvanlar aleminin xordalilar tipinin memeliler sinfinin yirticilar destesinin deleler fesilesinin dele cinsine aid heyvan novu SamurElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu LavrazioterilerKlad Qranddeste Mirdeste FeraeKlad Klad Klad YirticikimilerDeste YirticilarYarimdeste ItkimilerInfradeste Fesileustu Fesile DelelerYarimfesile Sibir porsuqlariCins DeleNov SamurBeynelxalq elmi adiMartes zibellina L 1758 Sekil axtarisiITIS 621945NCBI 36722EOL 328022FW 157449TesviriSamurun beden uzunlugu 56 sm quyrugu ise 20 sm e qederdir Xezinin rengi deyiskendir Bezi ferdler demek olar ki tamamen qara rengde olur Bezilerinin rengi ise cox aciq qumlu sari ve ya parlaqdir Ele ferdlerde vardir ki arxa terefinde tund bir kemer olan qehveyi ton yan terefler ise nisbeten aciqdir Heyat terziSibir tayqasinin xarakterik bir sakinidir Cevik ve olcusune gore cox guclu yirticidir Yerustu heyat terzi surur Bir qayda olaraq dag caylarinin yuxari axinlarinda dagliq erazilerde das ortukler arasinda yasayir Bezen agaclarin zirvelerine qalxir Sicrayislarla hereket edir Atlamanin uzunlugu 30 70 sm dir Agaclara yaxsi dirmasa bilir Yaxsi inkisaf etmis esitme ve qoxuya qabiliyyetlerine sahibdir Gorme qabiliyyeti nisbeten zeifdir Yeni ve quru qar uzerinde asanliqla hereket edir Seher ve axsam en feal oldugu dovrdur Sesler Nadir hallarda ses cixarirlar Diger delekimiler kimi qorxu ve heyecanlanma zamani civiltili sesler cixarir ve dusmene qarsi mudafiede almaga calisir Qisqirigi xatirladir Mehebbet oyunlari zamanida mueyyen sesler musayiet olunur QidalanmasiQida rasionunun boyuk hissesini gemiriciler teskil edir Esasen qirmizi col sicani cenubda qirmizi boz col sicani on yerde gedir Yeniseyin serqinde ve Sayanda ise cinsine daxil novler ustunluk teskil edir Tez tez sincab ve burunduklari yeyir dovsanlara da bele hucum edir Bir ilde Krasnoyarsk diyarinda bir nece milyon sincabi mehv edir Quslarin icerisinde adi bonazi tetrasina ve turaclara hucum edir Umumiyyetle quslar onlar ucun ikinci dereceli bir qidadir Ovlarini esasen alatoraqliqda gce radelerinde edirler lakin gunduz vatlarida tez tez ovlamalri musahide edilir Bundan elave samurlarin qida rasionuna bitki qidalari da daxildir sidr toxumlari qusarmudu cir qaragile Ayrica mercangile qaragile adi mesegilasi itburnu qaragat Amur uzumu Cin cirlimonunu da yeyirler CoxalmaYuvalarini agaclarin oyuqlarinda daslarin altlarinda qururlar Heyvanlar iki uc yaslarinda qeder cinsi yetkinliye catir ve 13 15 iledek yasayirlar Iyun iyul aylarinda cutlesme bas verir Bogazliq dovru 250 290 gundur Birden yeddi bala vere bilir Adeten ise 3 4 bala verir YayilmasiHal hazirda samurlar Rusiyanin Ural daglarindan tutmus Sakit okeanin sahillerine qeder erazide yayilmislar Simalda areali mese bitki ortuyunun hududlarina qederdir Esasen sidr agaclarinin yayildigi meselere ustunluk verir Yaponiyada Hokkaydo adasinda da askar edilmisdir Serqin Uralda mese delesi ile samurun qarisigi olan kidus adli hibridine rast gelinir XVII esre qeder Finlandiyada XIX esre qeder Kareliya Baltikyani olkeler ve Qerbi Polsada musahide edilirdi TesnifatiUmumilikde samurlar olcu ve reng sxemi ile ferqlenen 17 yarimnove bolunurler Bunlardan bezileri bunlardir Martes zibellina zibellina tobol samuru Martes zibellina princeps barquzin samuru Bu yarimnov xususile deyerlidir cunki qara renge yumsaq ve ipek xeze malikdir Martes zibellina sahalinensis saxalin samuru Martes zibellina yenisejensis yenisey samuru Martes zibellina sajanensis sayan samuru Martes zibellina jakutensis yakut samuru Martes zibellina kamtshadalica kamcatka samuru Martes zibellina tomensis kuznec samuru Martes zibellina averini sayan samuru Martes zibellina vitimensis vitim samuru Martes zibellina arsenjevi ussuri samuru Martes zibellina obscura cikoy samuru Martes zibellina brachyura kuril samuru yoxolma heddindedirIstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2003 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0Hemcinin bax