Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mali — rəsmi şəkildə Mali Respublikası. Qərbi Afrikada dövlət, dənizə çıxışı yoxdur. Qərbdə Seneqal, şimalda Mavritaniya və Əlcəzair, şərqdə Niger, cənub-qərbdə Burkina-Faso, cənubda Kot-d'İvuar və Qvineya ilə həmsərhəddir.
| Mali | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| République du Mali | |||||
| |||||
| Un peuple, un but, une foi "Tək millət və Tək dövlət və Tək inanc" | |||||
| Himn: "Mali" | |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| • Respublikanın elanı | 22 sentyabr 1960 | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Bamako | ||||
| İdarəetmə forması | Parlament respublikası | ||||
| • Əhali |
| ||||
| • Siyahıyaalma (aprel 2009) | 14.517.176 (67) nəf. | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 15.084 milyart $ dollar | ||||
| • Adambaşına | 1.129 $ dollar | ||||
| ÜDM (nominal) | |||||
| • Ümumi (2008) | 8.774 milyart $ dollar | ||||
| • Adambaşına | 656 $ dollar | ||||
| İİİ (2007) | 0.371 (azalış; 178-ci) | ||||
| İnternet domeni | .ml | ||||
| ML | |||||
| BOK kodu | MLI | ||||
| Telefon kodu | +223 | ||||
| Saat qurşaqları | |||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
Müasir Mali dövlətinin ərazisi bir neçə min il əvvəl zənci irqinə mənsub xalqlar tərəfindən məskunlaşdırılmışdır. Onlar ovçuluq, balıqçılıq, heyvandarlıqla məşğul olurdular. E.ə. III minillikdə hazırda səhra və yarımsəhraya çevrilmiş ərazilərdə yaşayan əhali əkinçiliklə məşğul olmağa başlamışlar. Mali mədəniyyətinə aid ən qədim abidələr neolit dövrünə aiddir. III əsrdən sonrakı dövrlərdə müasir Mali ərazisində bir-birini əvəz edən 3 imperiya mövcud olmuşdur: (III-XI əsrlərdə), (XIII-XV əsrlərdə), Sonqay (dövlət) (XV-XVI əsrlərdə)
2012-ci ilin 22 martda Malinin paytaxtı Bamakoda hərbçilər Prezident Sarayını, Dövlət Televiziyası Binasını və Hərbi barakı ələ keçirdi. Hərbçilər Kapitan Amadou Sanogo başda olmaqla Milli Komitə yaradıldığını, demokratiyanın bərqərar olunacağını elan etdilər. Onlar həmçinin Mali prezidenti Amadu Tumani Tureki, devrilmiş rejiminin xarici işlər naziri Sumeylu Bubey Maiqa daxil olmaqla bir sıra nazirlərin həbs edildiyini elan etdilər. Hərbiçilər tezliklə 2012-ci il aprelin 29-da prezident seçkilərinin keçiriləcəyini bildirdilər. Çevrilişin səbəbi hərbçilərin hakimiyyətin Malinin şimalındakı tayfasının üsyanına göstərdiyi münasibətdən narazı olmalarıdır. Hərbçilər bildirdi ki, üsyanın yatırılması tədbirlər lazımi səviyyədə aparılmır, əsgərlər qida və hərbi sursatla lazımınca təchiz olunmur. 2 Aprel 2012 EKOVAS üzvü ölkələr dərhal Malidə hakimiyyəti ələ keçirən hərbiçilərə qarşı diplomatik, iqtisadi və maliyyə sanksiyalar elan etdi. Onlar Mali arasında diplomatik və ticarət münasibətlərin dayandırıldığını, ümumi sərhədlərin bağlanıldığını, eləcə də Malinin regional mərkəzi bankındakı bütün aktivlərin dondurulmasını elan etdilər.
2013-cü ilin yanvarında üsyançı qüvvələr ölkənin cənub hissələrini nəzarət altına almağa çalışdıqları zaman müvəqqəti prezident vəzifəsini icra edən Dioncounda Traoré keçmiş müstəmləkəçi Fransadan hərbi yardım istədi. Bu tələb nəticəsində həyata keçirilən Serval Hərəkatı ilə bölgə üsyançılardan xilas edildi və yenidən Mali ordusunun nəzarətinə verildi.
Əhalisi
2007-ci ilin iyul ayında Malidə əhali təxmini 12 milyon və artım sürəti 2.96 % olmuşdur. Mali əhalisini əksər hissəsi kəndlərdə yaşayır və şəhər sakinlərinin payı 39,9 %-dir. Mali əhalisinin 5 %-dən 10 %-ə qədəri köçəri həyat sürür. Əhalinin 90 %-dən çoxu ölkənin cənub hissəsində, xüsusən 1 milyon nəfər əhalisi olan Bamakoda yaşayır.
Mali gənc əhaliyə sahibdir və 2017-ci ilə aid məlumatlara görə 67,01 % əhali 0-24 yaş aralığındadır. Ölkənin yalnız 3.03 %-i 65 yaş və daha böyükdür.
0-14 yaş: 48.17% (kişi 4.330.370 / qadın 4.285.171)
15-24 yaş: 18.84% (kişi 1.604.914 / qadın 1.765.479)
25-54 yaş: 26.26% (kişi 2.171.171 / qadın 2.525.109)
55-64 yaş: 3.7% (kişi 335.023 / qadın 326.910)
65 yaş və daha yaşlı: 3.03% (kişi 270,856 / qadın 270,242)
2017-ci ilin məlumatlarına görə şəhər əhalisinin nisbəti 41.4 %, 2017-ci ilin təxmini məlumatlarına görə əhalinin illik artım tempi 3.02 %-dir.
Mədəniyyəti
Dünyanın çiy kərpicdən tikilmiş ən böyük məscidi Malidə yerləşir. Tikintisi 1907-ci ildə başa çatan Cənnə məscidi dünyanın çiy kərpicdən tikilən ən böyük məscididir. Malidə sahilində yerləşən məscid memarlıq abidəsi kimi, ən böyük müvəffəqiyyətindən biri sayılır. Məscid şəhərinin, ümumilikdə isə ölkənin rəmzi kimi inşa edilib. Ümumiyyətlə, bu bölgədə ilk məscid XIII əsrdə inşa edilib. Məscid mali xalqı üçün böyük əhəmiyyət daşımaqla yanaşı, Afrikanın dəyərli simvolu sayılır. Hər il yağış mövsümündən sonra 4 min könüllü çox böyük bir hissəsi suyun təsiri ilə dağılan Cənnə məscidini yenidən inşa edir.
İstinadlar
- . Koulouba.pr.ml. Retrieved 4 May 2012.
- World Bank Open Data. Dünya Bankı.
- https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL.
- https://www.state.gov/safetravel/mali/criminalpenalties.htm.
- http://chartsbin.com/view/edr.
- Malidə hərbçilər çevriliş edib 2016-03-04 at the Wayback Machine Azadlıq Radiosu
- Dünyanın çiy kərpicdən tikilmiş ən böyük məscidi Malidə yerləşir 2012-12-23 at the Wayback Machine Salamnews Agentliyi
 | Mali ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mali resmi sekilde Mali Respublikasi Qerbi Afrikada dovlet denize cixisi yoxdur Qerbde Seneqal simalda Mavritaniya ve Elcezair serqde Niger cenub qerbde Burkina Faso cenubda Kot d Ivuar ve Qvineya ile hemserheddir MaliRepublique du MaliBayraq Gerb d Un peuple un but une foi Tek millet ve Tek dovlet ve Tek inanc Himn Mali source source track track track track track track Tarixi Respublikanin elani 22 sentyabr 1960Resmi dilleri Bambara diliPaytaxt BamakoIdareetme formasi Parlament respublikasi Ehali 20 250 833 nef 2020 Siyahiyaalma aprel 2009 14 517 176 67 nef UDM AQP Umumi 15 084 milyart dollar Adambasina 1 129 dollarUDM nominal Umumi 2008 8 774 milyart dollar Adambasina 656 dollarIII 2007 0 371 azalis 178 ci Internet domeni mlMLBOK kodu MLITelefon kodu 223Saat qursaqlari UTC 0Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarMaliTarixiMuasir Mali dovletinin erazisi bir nece min il evvel zenci irqine mensub xalqlar terefinden meskunlasdirilmisdir Onlar ovculuq baliqciliq heyvandarliqla mesgul olurdular E e III minillikde hazirda sehra ve yarimsehraya cevrilmis erazilerde yasayan ehali ekincilikle mesgul olmaga baslamislar Mali medeniyyetine aid en qedim abideler neolit dovrune aiddir III esrden sonraki dovrlerde muasir Mali erazisinde bir birini evez eden 3 imperiya movcud olmusdur III XI esrlerde XIII XV esrlerde Sonqay dovlet XV XVI esrlerde 2012 ci ilin 22 martda Malinin paytaxti Bamakoda herbciler Prezident Sarayini Dovlet Televiziyasi Binasini ve Herbi baraki ele kecirdi Herbciler Kapitan Amadou Sanogo basda olmaqla Milli Komite yaradildigini demokratiyanin berqerar olunacagini elan etdiler Onlar hemcinin Mali prezidenti Amadu Tumani Tureki devrilmis rejiminin xarici isler naziri Sumeylu Bubey Maiqa daxil olmaqla bir sira nazirlerin hebs edildiyini elan etdiler Herbiciler tezlikle 2012 ci il aprelin 29 da prezident seckilerinin kecirileceyini bildirdiler Cevrilisin sebebi herbcilerin hakimiyyetin Malinin simalindaki tayfasinin usyanina gosterdiyi munasibetden narazi olmalaridir Herbciler bildirdi ki usyanin yatirilmasi tedbirler lazimi seviyyede aparilmir esgerler qida ve herbi sursatla laziminca techiz olunmur 2 Aprel 2012 EKOVAS uzvu olkeler derhal Malide hakimiyyeti ele keciren herbicilere qarsi diplomatik iqtisadi ve maliyye sanksiyalar elan etdi Onlar Mali arasinda diplomatik ve ticaret munasibetlerin dayandirildigini umumi serhedlerin baglanildigini elece de Malinin regional merkezi bankindaki butun aktivlerin dondurulmasini elan etdiler 2013 cu ilin yanvarinda usyanci quvveler olkenin cenub hisselerini nezaret altina almaga calisdiqlari zaman muveqqeti prezident vezifesini icra eden Dioncounda Traore kecmis mustemlekeci Fransadan herbi yardim istedi Bu teleb neticesinde heyata kecirilen Serval Herekati ile bolge usyancilardan xilas edildi ve yeniden Mali ordusunun nezaretine verildi Ehalisi2007 ci ilin iyul ayinda Malide ehali texmini 12 milyon ve artim sureti 2 96 olmusdur Mali ehalisini ekser hissesi kendlerde yasayir ve seher sakinlerinin payi 39 9 dir Mali ehalisinin 5 den 10 e qederi koceri heyat surur Ehalinin 90 den coxu olkenin cenub hissesinde xususen 1 milyon nefer ehalisi olan Bamakoda yasayir Mali genc ehaliye sahibdir ve 2017 ci ile aid melumatlara gore 67 01 ehali 0 24 yas araligindadir Olkenin yalniz 3 03 i 65 yas ve daha boyukdur 0 14 yas 48 17 kisi 4 330 370 qadin 4 285 171 15 24 yas 18 84 kisi 1 604 914 qadin 1 765 479 25 54 yas 26 26 kisi 2 171 171 qadin 2 525 109 55 64 yas 3 7 kisi 335 023 qadin 326 910 65 yas ve daha yasli 3 03 kisi 270 856 qadin 270 242 2017 ci ilin melumatlarina gore seher ehalisinin nisbeti 41 4 2017 ci ilin texmini melumatlarina gore ehalinin illik artim tempi 3 02 dir MedeniyyetiDunyanin ciy kerpicden tikilmis en boyuk mescidi Malide yerlesir Tikintisi 1907 ci ilde basa catan Cenne mescidi dunyanin ciy kerpicden tikilen en boyuk mescididir Malide sahilinde yerlesen mescid memarliq abidesi kimi en boyuk muveffeqiyyetinden biri sayilir Mescid seherinin umumilikde ise olkenin remzi kimi insa edilib Umumiyyetle bu bolgede ilk mescid XIII esrde insa edilib Mescid mali xalqi ucun boyuk ehemiyyet dasimaqla yanasi Afrikanin deyerli simvolu sayilir Her il yagis movsumunden sonra 4 min konullu cox boyuk bir hissesi suyun tesiri ile dagilan Cenne mescidini yeniden insa edir Istinadlar Koulouba pr ml Retrieved 4 May 2012 World Bank Open Data Dunya Banki https data worldbank org indicator SP POP TOTL https www state gov safetravel mali criminalpenalties htm http chartsbin com view edr Malide herbciler cevrilis edib 2016 03 04 at the Wayback Machine Azadliq Radiosu Dunyanin ciy kerpicden tikilmis en boyuk mescidi Malide yerlesir 2012 12 23 at the Wayback Machine Salamnews Agentliyi Mali ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin