Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ayna Mahmud qızı Sultanova (1895, Pirəbədil, Quba qəzası – 3 iyul 1938, Bakı) — ictimai-siyasi xadim, Azərbaycan SSR-nin Maarif Xalq Komissarı, "Şərq qadını" jurnalının redaktoru, Azərbaycan tarixinin ilk qadın naziri, Xalq Ədliyyə Komissarı və Ali Məhkəmə sədri. Siyasi fəaliyyətinin böyük bir qismi Azərbaycanda Sovet hakimiyyətinin möhkəmləndirilməsi olmuşdur.
| Ayna Sultanova | |
|---|---|
 | |
  | |
| 17 sentyabr 1936 – iyul 1937 | |
| Əvvəlki | Əbdülhəmid Yaqubov |
| Sonrakı | Feyzulla İslamov |
| 1936 – 17 sentyabr 1936 | |
| Sonrakı | Teymur Quliyev |
| |
| 1934 – 1936 | |
| |
| mart 1933 – 1934 | |
| 1930 – 1931 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Pirəbədil, Quba qəzası, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Partiya | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | Mahmud Musabəyov |
| Anası | Diba Hüseyn qızı Musabəyova |
| Həyat yoldaşı | Həmid Sultanov |
| Uşaqları | Vladlen Sultanov (d. 1929) Nazənin Sultanova (d. 1927) Həmid Sultanov (d. 1920) |
| | |
| Təltifləri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Müəyyən müddətdən sonra yeni qurulmuş rejimin onun uğrunda çalışdığı rejim olmadığını görmüş, Stalinlə görüşüb şikayətlərini bildirmək üçün Moskvaya getmiş, elə vağzalda da həbs olunmuşdur. Xüsusi mühafizə dəstəsinin müşayiəti ilə Bakıya gətirilmiş və SSRİ Ali Məhkəməsi Hərbi Kollegiyası Səyyar Sessiyasının 1938-ci il 3 iyul tarixli hökmü ilə ən yüksək cəzaya — güllələnməyə məhkum edilmişdir. Ayna Sultanova istintaq zamanı çox alçaldılmışdır.
SSRİ-nin dağılmasının sonra Ayna Sultanova olan ictimai münasibət digər dövrün marksist düşüncəli fəallarına olan münasibət kimi qarışıq olmuşdur. Ayna Sultanova Nəriman Nərimanov ilə birlikdə heykəli hələ də Bakı şəhərində mövcud olan solçu siyasətçidən biridir.
Ayna Sultanovanın "Dərnəgül şosesi"nin kənarında, metronun "Gənclik" stansiyasından bir qədər aralı heykəli ucalır. 1965-ci ildə Azərbaycan, 1976-cı ildə isə rus dillərində H.Sultanovanın müəllifi olduğu "Ayna Sultanova" adlı kitablar nəşr olunub.
Həyatı
Ayna Mahmud qızı Sultanova 1895-ci ildə indiki Şabran (keçmiş adı Dəvəçi) rayonunun Pirəbədil kəndində doğulmuşdur. 1912-ci ildə Bakıda "Müqəddəs Nina" gimnaziyasını bitirib və həmin məktəbdə dərs deyib. 1917–1918-ci illərdə bolşeviklərlə sıx əməkdaşlıq edib, 1918-ci ilin mart qırğınında erməni daşnaklarının və rus bolşeviklərinin mövqeyini dəstəkləyib.
Ayna Sultanova və həyat yoldaşı Həmid Sultanov mart qırğınından az sonra Stepan Şaumyanın rəhbərliyi ilə yaradılmış kommuna ilə sıx əməkdaşlıq edib və Azərbaycanda sovet rejimi qurmaq uğrunda çalışmışlar.
Ayna Sultanova və həyat yoldaşı mart qırğınından az sonra, yəni 25 aprel 1918-ci il tarixdə S.Şaumyanın rəhbərliyi ilə yaradılmış kommuna ilə sıx əməkdaşlıq edir. Onun 1918-ci ilin iyunundan Kommunist Partiyasına daxil olması bir daha sübut edir ki, A.Sultanova Azərbaycanın müstəqilliyinə düşmən münasibət bəsləyib. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu tarixdə artıq Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti mövcud idi və Bakı S.Şaumyanın rəhbərlik etdiyi kommunanın əlində olduğuna görə paytaxt hələ Gəncədə yerləşirdi. A.Sultanovanın Kommunist Partiyasına daxil olduğu vaxt Azərbaycan milli ordusu qardaş türk ordusu ilə birlikdə Göyçay istiqamətində erməni daşnak və bolşevik qoşunlarına qarşı ölüm-dirim mübarizəsi aparırdı. Belə bir dövrdə A.Sultanovanın S.Şaumyanın rəhbərlik etdiyi bolşevik partiyasına daxil olması onun Azərbaycanın milli dövlətçiliyinin əleyhinə olduğunu, erməni daşnaklarının və rus bolşeviklərinin rəhbərliyilə öz xalqına qarşı yeridilən düşmən siyasətin icraçılarda fəal iştirak etdiyini sübut edir.
O, Bakı Kommunasının süqutundan, yəni 31 iyun 1918-il tarixdən sonra Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti əleyhinə fəaliyyətini davam etdirmiş və Həştərxana gedərək Müsavat hakimiyyətini yıxıb, yerində kommunist sistemli bir ölkə qurmaq üçün bolşeviklərə yaxından köməklik göstərmişdi. Bu dövrdə A.Sultanova Rusiya Kommunist Partiyasının Həştərxan Quberniya Komitəsi müsəlman bölməsi rəyasət heyətinin üzvü və Zaqafqaziya müsəlmanlarının işləri üzrə komissarlıqda maarif şöbəsinin müdiri olmuşdu. 1919-cu ilin avqustunda Moskvaya Y.Sverdlov adına kommunist universitetində oxumağa göndərilmiş, eyni zamanda RSFSR Xalq Xarici İşlər Komissarlığında Yaxın Şərq şöbəsinin katibi işləmişdir. Moskvadakı fəaliyyəti haqqında o, öz xatirələrində belə yazır: "Xalq Xarici İşlər Komissarlığının partiya özəyi məni, qadın qulluqçular tərəfindən rayon partiya komitəsinə təhkim olunmuş nümayəndə təyin etdi. Mən qadınların qızıl ordu üçün alt paltarı tikmək və yamamaq, xəstəxanaların, uşaq bağçalarının və yeməkxanaların sanitariya vəziyyətini yoxlamaq işlərində çalışmasını təşkil edirdim".
A.Sultanova XI Qırmızı Ordu Azərbaycana daxil olduqdan sonra Bakıya qayıtmış və Azərbaycan Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsi aparatında qadınlar şöbəsinin təlimatçısı, fəhlə və kəndli qadınlar şöbəsi müdirinin müavini, sonra müdiri vəzifələrində çalışmış, "Şərq qadını" jurnalının redaktoru olmuşdur. 1930–1937-ci illərdə Azərbaycan SSR xalq maarif komissarının müavini, maarif komissarı və bir qədər sonra ədliyyə komissarı və digər vəzifələrdə çalışmışdı. Bu dövrdə o, Moskvada Qırmızı Professura İnstitutunda oxumuşdu.
1938-ci ildə A.Sultanova qardaşı Qəzənfər Musabəyov və həyat yoldaşı Həmid Sultanovla birlikdə repressiyaya məruz qalmış və xalq düşməni kimi güllələnmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Sovet dövrünün heykəlləri Ayna Mahmud qızı Sultanova" (az.). 525-ci qəzet. 15.04.2009. 06.03.2024 tarixində arxivləşdirilib.
- . 2021-05-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-15.
Mənbə
- 525-ci qəzet[ölü keçid]
Xarici keçidlər
- Azərbaycan tarixində iz qoyan qadınlar — SİYAHI 2016-03-11 at the Wayback Machine
- Ayna Sultanova: ziddiyyətli tale
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ayna Mahmud qizi Sultanova 1895 Pirebedil Quba qezasi 3 iyul 1938 Baki ictimai siyasi xadim Azerbaycan SSR nin Maarif Xalq Komissari Serq qadini jurnalinin redaktoru Azerbaycan tarixinin ilk qadin naziri Xalq Edliyye Komissari ve Ali Mehkeme sedri Siyasi fealiyyetinin boyuk bir qismi Azerbaycanda Sovet hakimiyyetinin mohkemlendirilmesi olmusdur Ayna SultanovaAzerbaycan SSR xalq edliyye komissari17 sentyabr 1936 iyul 1937EvvelkiEbdulhemid YaqubovSonrakiFeyzulla IslamovAzerbaycan SSR Ali Mehkemesinin sedri1936 17 sentyabr 1936SonrakiTeymur QuliyevAzerbaycan SSR xalq edliyye komissarinin muavini1934 1936Azerbaycan SSR xalq maarif komissarinin muavinimart 1933 19341930 1931Sexsi melumatlarDogum tarixi 1895Dogum yeri Pirebedil Quba qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 3 iyul 1938Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIPartiya Sovet Ittifaqi Kommunist PartiyasiFealiyyeti siyasetciAtasi Mahmud MusabeyovAnasi Diba Huseyn qizi MusabeyovaHeyat yoldasi Hemid SultanovUsaqlari Vladlen Sultanov d 1929 Nazenin Sultanova d 1927 Hemid Sultanov d 1920 Teltifleri 1932 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mueyyen muddetden sonra yeni qurulmus rejimin onun ugrunda calisdigi rejim olmadigini gormus Stalinle gorusub sikayetlerini bildirmek ucun Moskvaya getmis ele vagzalda da hebs olunmusdur Xususi muhafize destesinin musayieti ile Bakiya getirilmis ve SSRI Ali Mehkemesi Herbi Kollegiyasi Seyyar Sessiyasinin 1938 ci il 3 iyul tarixli hokmu ile en yuksek cezaya gullelenmeye mehkum edilmisdir Ayna Sultanova istintaq zamani cox alcaldilmisdir SSRI nin dagilmasinin sonra Ayna Sultanova olan ictimai munasibet diger dovrun marksist dusunceli feallarina olan munasibet kimi qarisiq olmusdur Ayna Sultanova Neriman Nerimanov ile birlikde heykeli hele de Baki seherinde movcud olan solcu siyasetciden biridir Ayna Sultanovanin Dernegul sosesi nin kenarinda metronun Genclik stansiyasindan bir qeder arali heykeli ucalir 1965 ci ilde Azerbaycan 1976 ci ilde ise rus dillerinde H Sultanovanin muellifi oldugu Ayna Sultanova adli kitablar nesr olunub HeyatiAyna Mahmud qizi Sultanova 1895 ci ilde indiki Sabran kecmis adi Deveci rayonunun Pirebedil kendinde dogulmusdur 1912 ci ilde Bakida Muqeddes Nina gimnaziyasini bitirib ve hemin mektebde ders deyib 1917 1918 ci illerde bolseviklerle six emekdasliq edib 1918 ci ilin mart qirgininda ermeni dasnaklarinin ve rus bolseviklerinin movqeyini destekleyib Ayna Sultanova heykeli Baki Ayna Sultanova ve heyat yoldasi Hemid Sultanov mart qirginindan az sonra Stepan Saumyanin rehberliyi ile yaradilmis kommuna ile six emekdasliq edib ve Azerbaycanda sovet rejimi qurmaq ugrunda calismislar Ayna Sultanova ve heyat yoldasi mart qirginindan az sonra yeni 25 aprel 1918 ci il tarixde S Saumyanin rehberliyi ile yaradilmis kommuna ile six emekdasliq edir Onun 1918 ci ilin iyunundan Kommunist Partiyasina daxil olmasi bir daha subut edir ki A Sultanova Azerbaycanin musteqilliyine dusmen munasibet besleyib Nezere almaq lazimdir ki bu tarixde artiq Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti movcud idi ve Baki S Saumyanin rehberlik etdiyi kommunanin elinde olduguna gore paytaxt hele Gencede yerlesirdi A Sultanovanin Kommunist Partiyasina daxil oldugu vaxt Azerbaycan milli ordusu qardas turk ordusu ile birlikde Goycay istiqametinde ermeni dasnak ve bolsevik qosunlarina qarsi olum dirim mubarizesi aparirdi Bele bir dovrde A Sultanovanin S Saumyanin rehberlik etdiyi bolsevik partiyasina daxil olmasi onun Azerbaycanin milli dovletciliyinin eleyhine oldugunu ermeni dasnaklarinin ve rus bolseviklerinin rehberliyile oz xalqina qarsi yeridilen dusmen siyasetin icracilarda feal istirak etdiyini subut edir O Baki Kommunasinin suqutundan yeni 31 iyun 1918 il tarixden sonra Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti eleyhine fealiyyetini davam etdirmis ve Hesterxana gederek Musavat hakimiyyetini yixib yerinde kommunist sistemli bir olke qurmaq ucun bolseviklere yaxindan komeklik gostermisdi Bu dovrde A Sultanova Rusiya Kommunist Partiyasinin Hesterxan Quberniya Komitesi muselman bolmesi reyaset heyetinin uzvu ve Zaqafqaziya muselmanlarinin isleri uzre komissarliqda maarif sobesinin mudiri olmusdu 1919 cu ilin avqustunda Moskvaya Y Sverdlov adina kommunist universitetinde oxumaga gonderilmis eyni zamanda RSFSR Xalq Xarici Isler Komissarliginda Yaxin Serq sobesinin katibi islemisdir Moskvadaki fealiyyeti haqqinda o oz xatirelerinde bele yazir Xalq Xarici Isler Komissarliginin partiya ozeyi meni qadin qulluqcular terefinden rayon partiya komitesine tehkim olunmus numayende teyin etdi Men qadinlarin qizil ordu ucun alt paltari tikmek ve yamamaq xestexanalarin usaq bagcalarinin ve yemekxanalarin sanitariya veziyyetini yoxlamaq islerinde calismasini teskil edirdim A Sultanova XI Qirmizi Ordu Azerbaycana daxil olduqdan sonra Bakiya qayitmis ve Azerbaycan Kommunist Partiyasinin Merkezi Komitesi aparatinda qadinlar sobesinin telimatcisi fehle ve kendli qadinlar sobesi mudirinin muavini sonra mudiri vezifelerinde calismis Serq qadini jurnalinin redaktoru olmusdur 1930 1937 ci illerde Azerbaycan SSR xalq maarif komissarinin muavini maarif komissari ve bir qeder sonra edliyye komissari ve diger vezifelerde calismisdi Bu dovrde o Moskvada Qirmizi Professura Institutunda oxumusdu 1938 ci ilde A Sultanova qardasi Qezenfer Musabeyov ve heyat yoldasi Hemid Sultanovla birlikde repressiyaya meruz qalmis ve xalq dusmeni kimi gullelenmisdir Hemcinin baxAzerbaycan edliyye nazirlerinin siyahisiIstinadlar Sovet dovrunun heykelleri Ayna Mahmud qizi Sultanova az 525 ci qezet 15 04 2009 06 03 2024 tarixinde arxivlesdirilib 2021 05 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 11 15 Menbe525 ci qezet olu kecid Xarici kecidlerAzerbaycan tarixinde iz qoyan qadinlar SIYAHI 2016 03 11 at the Wayback Machine Ayna Sultanova ziddiyyetli tale