Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ərəb ədəbiyyatı (ərəb. الأدب العربي) — ana dili ərəb dili olan tayfa və xalqların ədəbi əsərlərini əhatə edir. Ərəb dili qədim zamanlardan bəri Ərəbistan yarımadasında istifadə olunan bir dildir. İslam dini ortaya çıxdıqdan sonra İspaniyadan İndoneziyaya qədər uzanan bir ərazidə 600 il ərzində yayılaraq mədəniyyət dili oldu. Türkiyədə ərəb ədəbiyyatı üzrə akademik araşdırmalar, adətən ədəbiyyat fakültələrinin ərəb dili və ədəbiyyatı bölmələrində aparılır.
Klassik ərəb ədəbiyyatı
Klassik ərəb ədəbiyyatı İslamdan əvvəlki dövrdən Abbasilər dövrünün sonuna qədər olan prosesə verilən addır. Klassik ərəb poeziyasında həcv, mədhiyyə, fəxriyyə və s. kimi mövzular ön plana çıxır. Qəsidə və recez klassik ərəb ədəbiyyatının ən çox istifadə olunan formalarıdır.
İslamdan əvvəlki dövrdə ərəb ədəbiyyatı
Cahiliyyət dövrü adı verilən İslamdan əvvəlki dövrdə ərəb ədəbiyyatında şeirin özünəməxsus yeri var idi. Dəvə belində uzun səhra səfərlərinə çıxan bədəvilərin oxuduqları xalq mahnıları ərəb poeziyasının mənbəyini təşkil edir. İgidlik, məhəbbət və səhra həyatından bəhs edən bu xalq nəğmələri dəvə nəğməsi mənasını verən hida adlanır. Köçəri səhra əhalisinin oxuduqları bu xalq mahnıları şəhərlərdə oxunmağa başlayanda müəyyən dəyişikliklərə məruz qalmış, müəyyən ölçülər qazanmışdır. Bu dövrdə tapmaca, heyvan nağılları, əfsanə və xalq nağılları kimi nəsr janrları da inkişaf etmişdir. Şəhəri gəzərək danışılan Samar adlı mif və nağıllar sonradan qələmə alınıb.
Sədrül-İslam Dövrü
İslam peyğəmbəri Məhəmmədin dövründə ölçülü və qafiyəli bir dil olan Quranın xüsusi yeri var idi. Əvvəlcə şairlərin əleyhinə olan Məhəmməd onların cəmiyyətdə təsirini görüb onlarla yaxşı münasibətə girmiş, İslamı təbliğ edən şairlərlə dostluq əlaqələri qurmuşdu. Onların arasında Həsən ibn Sabit peyğəmbərin şairi adlandırılmışdır. Ka'b ibn Malik və Abdullah ibn Rəvaha dövrün mühüm müsəlman şairlərindəndir. Ka'b ibn əl-Əşrəf, Əbu Afək, Mərhab ibn əl-Haris bu dövrdə yaşamış ərəb yəhudi şairləri idi və şeirləri ilə müsəlmanlara qarşı çıxdılar. Bu dövrdə tayfalar arasında gedən mübarizələr poeziyanın inkişafına böyük təsir göstərmişdir. Qəbilə şairləri tayfalarını müdafiə etmək üçün şeirlərini silah kimi istifadə edirdilər. Misal olaraq, dövrün tanınmış şairlərindən olan Əbu Qeys ibn əl-Əslətin şeirlərində qəbilə müharibələrinin təsiri aydın görünür. Şairin şeirlərindən belə anlaşılır ki, bu dövrdə döyüşçü-şairlər uzun müddət döyüşlərdə fəallıq göstərmişlər. Həqiqətən də, Əbu Qeys ibn əl-Əslət şeirlərinin birində müharibədən qayıdanda həyat yoldaşının onu tanımamasından bəhs edir.
Modern ərəb ədəbiyyatı
1798-ci ildə Napoleon Bonapartın Misirə hərbi xidməti Ekspedisiya ilə başlayır. 1798-ci ildən sonra ərəb coğrafiyasında qərbləşmə hərəkatı başladı və mətbəə inkişaf etdi. Qərb dəyərləri ilə görüşən ərəb ziyalıları bu prosesdə yeni ideyalar kəşf etdilər. Bu kontekstdə ilk növbədə dövrün ərəb dünyasının geriliyinə həll yolu tapmağa çalışdılar. Bu dövrdə iqtisadi darlıq ərəb coğrafiyasındakı bir çox problemin səbəbi olaraq ədəbiyyatda işlənmişdir XIX əsrin sonları ərəb poeziyasının yenilikçi liderlərindən biri olan Mahmud Sami əl-Barudi Paşa (d.1839, ö.1904) və ondan təsirləndiyi Misirdəki Diriliş Məktəbi Ahmet Şevki (d.1868, ö. 1932), Hafiz İbrahim (d.1872, ö.1932) və İraqın məşhur şairlərindən Məruf Rusafi (d.1875, ö.1945) və İsmayıl Səbri Paşa (d.1854, ö.1923) , müasirlərindən Əhməd Məhərrəm (d.1877, ö.1945), Cəmil Sıtkı Zehavi (d.1863, ö.1936), Vahit Huyun (d.1966) kimi bir çox şairlər ərəb poeziyasının yenilikçilərindəndir. Əhməd Şövki müasir ərəb ədəbiyyatında məhək daşı hesab olunur. Hidivlərlə uğurlu əlaqələri sayəsində saray şairi vəzifəsinə yüksəlmişdir. Lakin bu prosesdə o, siyasi münasibətlərini qorumaq üçün saray camaatına yaltaqlıq etməkdə, ölkəsinin problemlərinə məhəl qoymamaqda ittiham olunurdu. İngilislər tərəfindən öz ölkəsindən sürgün edilmiş və Birinci Dünya Müharibəsi başa çatdıqdan sonra ölkəsinə qayıdaraq Misirin sosial problemləri ilə məşğul olmağa başlamışdır. Ərəb ədəbiyyatına çoxlu yeniliklər gətirdiyi üçün ona “şairlərin şahzadəsi” mənasını verən “Əmiruş-Şuara” titulu verilmişdir. İsmail Sabri Paşa Misirdə milli şüurun yaranmasına töhfə verdi. O, həm də neoklassik poeziyanın inkişafına töhfə vermiş mühüm şairlərdəndir. Altmışıncı illərdə nəsr qəsidələri üzərində mübarizə aparan bəzi ədəbiyyatçılar meydana çıxdı. Onlar harmoniya və metafor ilə kifayətlənməyə çalışdılar, lakin ortaq inanc budur ki, bu ərəb dilinə uyğun deyil. Nobel mükafatlı yazıçı Nəcib Məhfuz, yəqin ki, ərəb ədəbiyyatının ən məşhur müasir yazıçısıdır. alması onun bütün dünyada tanınmasına imkan verdi. Nəcib Məhfuzun əsərlərində psixoanalitik yanaşmalara rast gəlmək mümkündür. Ona görə də onun Sigmund Freuddan təsirləndiyini söyləmək olar. Bu vəziyyətə Məhfuzun “Xan əl-Xəlili” romanında misal çəkmək olar.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- "Ərəb ədəbiyyatı. V-XIII əsrlər" dərsliyi işıq üzü görüb
- “Ərəb ədəbiyyatının ehramı Nəcib Məhfuz” kitabı çapdan çıxıb
İstinadlar
- Essat Ayyıldız. Filoloji Alanında Teori ve Araştırmalar II (PDF). Gecə Kitablığı. 2020. səh. 67-95.[ölü keçid]
- Dr. Öğr. Üyesi Esat AYYILDIZ. KLASİK ARAP ŞİİRİNDE EMEVÎ DÖNEMİNE KADAR HİCİV (PDF). Gece Kitablığı. 2020.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ereb edebiyyati ereb الأدب العربي ana dili ereb dili olan tayfa ve xalqlarin edebi eserlerini ehate edir Ereb dili qedim zamanlardan beri Erebistan yarimadasinda istifade olunan bir dildir Islam dini ortaya cixdiqdan sonra Ispaniyadan Indoneziyaya qeder uzanan bir erazide 600 il erzinde yayilaraq medeniyyet dili oldu Turkiyede ereb edebiyyati uzre akademik arasdirmalar adeten edebiyyat fakultelerinin ereb dili ve edebiyyati bolmelerinde aparilir Qurani KerimKlassik ereb edebiyyatiKlassik ereb edebiyyati Islamdan evvelki dovrden Abbasiler dovrunun sonuna qeder olan prosese verilen addir Klassik ereb poeziyasinda hecv medhiyye fexriyye ve s kimi movzular on plana cixir Qeside ve recez klassik ereb edebiyyatinin en cox istifade olunan formalaridir Islamdan evvelki dovrde ereb edebiyyatiCahiliyyet dovru adi verilen Islamdan evvelki dovrde ereb edebiyyatinda seirin ozunemexsus yeri var idi Deve belinde uzun sehra seferlerine cixan bedevilerin oxuduqlari xalq mahnilari ereb poeziyasinin menbeyini teskil edir Igidlik mehebbet ve sehra heyatindan behs eden bu xalq negmeleri deve negmesi menasini veren hida adlanir Koceri sehra ehalisinin oxuduqlari bu xalq mahnilari seherlerde oxunmaga baslayanda mueyyen deyisikliklere meruz qalmis mueyyen olculer qazanmisdir Bu dovrde tapmaca heyvan nagillari efsane ve xalq nagillari kimi nesr janrlari da inkisaf etmisdir Seheri gezerek danisilan Samar adli mif ve nagillar sonradan qeleme alinib Sedrul Islam DovruIslam peygemberi Mehemmedin dovrunde olculu ve qafiyeli bir dil olan Quranin xususi yeri var idi Evvelce sairlerin eleyhine olan Mehemmed onlarin cemiyyetde tesirini gorub onlarla yaxsi munasibete girmis Islami teblig eden sairlerle dostluq elaqeleri qurmusdu Onlarin arasinda Hesen ibn Sabit peygemberin sairi adlandirilmisdir Ka b ibn Malik ve Abdullah ibn Revaha dovrun muhum muselman sairlerindendir Ka b ibn el Esref Ebu Afek Merhab ibn el Haris bu dovrde yasamis ereb yehudi sairleri idi ve seirleri ile muselmanlara qarsi cixdilar Bu dovrde tayfalar arasinda geden mubarizeler poeziyanin inkisafina boyuk tesir gostermisdir Qebile sairleri tayfalarini mudafie etmek ucun seirlerini silah kimi istifade edirdiler Misal olaraq dovrun taninmis sairlerinden olan Ebu Qeys ibn el Esletin seirlerinde qebile muharibelerinin tesiri aydin gorunur Sairin seirlerinden bele anlasilir ki bu dovrde doyuscu sairler uzun muddet doyuslerde fealliq gostermisler Heqiqeten de Ebu Qeys ibn el Eslet seirlerinin birinde muharibeden qayidanda heyat yoldasinin onu tanimamasindan behs edir Napoleon BonapartNecib MehfuzModern ereb edebiyyati1798 ci ilde Napoleon Bonapartin Misire herbi xidmeti Ekspedisiya ile baslayir 1798 ci ilden sonra ereb cografiyasinda qerblesme herekati basladi ve metbee inkisaf etdi Qerb deyerleri ile gorusen ereb ziyalilari bu prosesde yeni ideyalar kesf etdiler Bu kontekstde ilk novbede dovrun ereb dunyasinin geriliyine hell yolu tapmaga calisdilar Bu dovrde iqtisadi darliq ereb cografiyasindaki bir cox problemin sebebi olaraq edebiyyatda islenmisdir XIX esrin sonlari ereb poeziyasinin yenilikci liderlerinden biri olan Mahmud Sami el Barudi Pasa d 1839 o 1904 ve ondan tesirlendiyi Misirdeki Dirilis Mektebi Ahmet Sevki d 1868 o 1932 Hafiz Ibrahim d 1872 o 1932 ve Iraqin meshur sairlerinden Meruf Rusafi d 1875 o 1945 ve Ismayil Sebri Pasa d 1854 o 1923 muasirlerinden Ehmed Meherrem d 1877 o 1945 Cemil Sitki Zehavi d 1863 o 1936 Vahit Huyun d 1966 kimi bir cox sairler ereb poeziyasinin yenilikcilerindendir Ehmed Sovki muasir ereb edebiyyatinda mehek dasi hesab olunur Hidivlerle ugurlu elaqeleri sayesinde saray sairi vezifesine yukselmisdir Lakin bu prosesde o siyasi munasibetlerini qorumaq ucun saray camaatina yaltaqliq etmekde olkesinin problemlerine mehel qoymamaqda ittiham olunurdu Ingilisler terefinden oz olkesinden surgun edilmis ve Birinci Dunya Muharibesi basa catdiqdan sonra olkesine qayidaraq Misirin sosial problemleri ile mesgul olmaga baslamisdir Ereb edebiyyatina coxlu yenilikler getirdiyi ucun ona sairlerin sahzadesi menasini veren Emirus Suara titulu verilmisdir Ismail Sabri Pasa Misirde milli suurun yaranmasina tohfe verdi O hem de neoklassik poeziyanin inkisafina tohfe vermis muhum sairlerdendir Altmisinci illerde nesr qesideleri uzerinde mubarize aparan bezi edebiyyatcilar meydana cixdi Onlar harmoniya ve metafor ile kifayetlenmeye calisdilar lakin ortaq inanc budur ki bu ereb diline uygun deyil Nobel mukafatli yazici Necib Mehfuz yeqin ki ereb edebiyyatinin en meshur muasir yazicisidir Nobel mukafati almasi onun butun dunyada taninmasina imkan verdi Necib Mehfuzun eserlerinde psixoanalitik yanasmalara rast gelmek mumkundur Ona gore de onun Sigmund Freuddan tesirlendiyini soylemek olar Bu veziyyete Mehfuzun Xan el Xelili romaninda misal cekmek olar Hemcinin baxEreb xilafeti Erebler Ereb diliXarici kecidler Ereb edebiyyati V XIII esrler dersliyi isiq uzu gorub Ereb edebiyyatinin ehrami Necib Mehfuz kitabi capdan cixibIstinadlarEssat Ayyildiz Filoloji Alaninda Teori ve Arastirmalar II PDF Gece Kitabligi 2020 seh 67 95 olu kecid Dr Ogr Uyesi Esat AYYILDIZ KLASIK ARAP SIIRINDE EMEVI DONEMINE KADAR HICIV PDF Gece Kitabligi 2020