Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hidroksil qrupu — Hidroksi və ya hidroksil qrupu, bir hidrogen atomuna kovalent şəkildə bağlanmış bir oksigen atomundan ibarət kimyəvi formul — OH olan funksional bir qrupdur. Üzvi kimya içərisində spirtlər və karboksilik turşular bir və ya daha çox hidroksil qrupu ehtiva edir. Həm hidroksid adlanan mənfi yüklü OH-anyon, həm də hidroksil radikal olaraq bilinən neytral OH radikal, məhdudlaşdırılmamış bir hidroksil qrupundan ibarətdir
IUPAC tərəfindən müəyyən edildiyi kimi, "hidroksil" termini yalnız hidroksil radikalına (· OH) aiddir, -OH funksionallığı hidroksi adlanır.
Xüsusiyyətləri
Su, alkoqollar, karboksilik turşular və bir çox digər hidroksi tərkibli birləşmələr oksigenin (3.5) və hidrogenin (2.1) elektromənfiliyi arasındakı böyük fərqə görə asanlıqla təmizlənə bilər. Hidroksi ehtiva edən birləşmələr molekullar arasındakı elektrostatik cazibəni artıraraq molekullararası hidrogen əlaqələrində iştirak edir və beləliklə bu funksional qrupa malik olmayan birləşmələr üçün daha yüksək qaynama və ərimə nöqtələrinə çatır. Çox vaxt suda az həll olan üzvi birləşmələr, şəkərlər və amin turşuları ilə göstərildiyi kimi iki və ya daha çox hidroksi qrupu olduqda suda həll olur .
Giriş
Hidroksil qrupu kimya və biokimyada geniş istifadə olunur. Bir çox qeyri-üzvi birləşmə, ən böyük sənaye miqyasında istehsal olunan kimyəvi birləşmə olan kükürd turşusu da daxil olmaqla hidroksil qruplarını ehtiva edir.
Hidroksil qrupları, sadə bioloji molekulları uzun zəncirlərə bağlayan dehidrasiya reaksiyalarında iştirak edirlər. Triasilqliserol əmələ gətirmək üçün yağ turşusunun qliserola qoşulması -OH-u yağ turşusunun karboksi terminalından çıxarır. Bir protein əmələ gətirmək üçün iki amin turşusunu birləşdirən bir peptid bağının yaradılması bir amin turşusunun karboksil qrupundan -OH çıxarır.
Hidroksil radikal
Hidroksil radikalları olduqca reaktivdir və onları qısa müddətli edən kimyəvi reaksiyalara məruz qalır. Bioloji sistemlər hidroksil radikallarına məruz qaldıqda, insan hüceyrələri də daxil olmaqla hüceyrələrə zərər verə bilər, burada DNT, lipidlər və zülallarla reaksiya göstərə bilərlər.
Planet müşahidələri
Yerin parıldaması
Yerin gecə səması, atomların və molekulların radiasiya keçidləri ilə yaradılan havanın parıltısı adlanan dağınıq işıqla işıqlandırılır.Dünyanın gecə səmasında müşahidə olunan ən güclü bu xüsusiyyətlər arasında 700 ilə 900 nanometr arasında dalğa uzunluğunda bir qrup infraqırmızı keçid var. 1950-ci ildə Aden Meinel bunların OH hidroksil molekulunun keçidləri olduğunu göstərdi.
Ayın səthi
2009-cu ildə Hindistan peyki Chandrayaan-1, Milli Aviasiya və Kosmik İdarəsi (NASA) Cassini kosmik gəmisi və Deep Impact sondası Aydakı hidroksil parçaları əsasında suyun əlamətlərini aşkar etdi. Richard Kerr-a görə, "[Ay Mineralogy Mapper, ayrıca 'M3" olaraq da bilinir] spektrometri, yalnız su və ya hidroksil — hidrogen və oksigenin bir-birinə bağlayaraq yarada biləcəyi 3.0 mikrometrlik bir dalğa uzunluğunda infraqırmızı udma aşkar etdi. [4] NASA, 2009-cu ildə LCROSS probunun hidroksilin mövcudluğu ilə uyğun bir ultrabənövşəyi spektr göstərdiyini də bildirdi.
26 oktyabr 2020-ci ildə NASA, İnfraqırmızı Astronomiya (Stratosfer) Rəsədxanası (SOFİA) tərəfindən əldə edilən Klavius Krateri (krater) yaxınlığında Ayın günəş işığı səthində suyun varlığına dair qəti dəlilləri bildirdi. SOFIA Teleskopu (FORCAST) üçün SOFIA İnfraqırmızı Zəif Obyekt Kamerası hidroksildə yox, suda mövcud olan 6.1 mikrometr dalğa uzunluğunda emissiya zolaqları aşkar etdi. Ay səthindəki suyun bolluğu, ay torpağının hər kubmetri üçün 12 unsiya şüşəyə bərabər olduğu təsbit edildi .
Veneranın atmosferi
Venus Express orbiteri 2006-cı ilin aprelindən 2014-cü ilin dekabrına qədər Venera haqqında elmi məlumatlar topladı. 2008-ci ildə Piccioni və s. Venera Ekspresində görünən və infraqırmızı spektrometrdə (VIRTIS) termal görüntü spektrometrindən istifadə edərək Venera atmosferinin gecə parıltısının ölçüləri barədə məlumat verdi . Dalğa boyu 1.40–1.49 µm və 2.6–3.14 µm aralığındakı emissiya zolaqlarını OH-nin vibrasiya keçidlərinə aid etdilər . Bu, Yerdən başqa hər hansı bir planetin atmosferində OH-nin ilk sübutu idi .
Mars atmosferi
2013-cü ildə yaxın infraqırmızı bölgədəki OH spektrləri, Marsın Kompakt Kəşfiyyat Spektrometrindən (CRISM) istifadə edərək Marsın qütb qış atmosferində gecə parıltısında müşahidə edildi .
İstinadlar
- "Alcohols". IUPAC. 22 July 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 23 March 2015.
- S. M. Silverman. "Night airglow phenomenology". Space Science Reviews. 11 (2–3). 1970: 341–379. Bibcode:1970SSRv...11..341S. doi:10.1007/BF00241526. 2022-03-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-05-24.
- A. B. Meinel. "OH Emission Bands in the Spectrum of the Night Sky. I". Astrophysical Journal. 111. 1950: 555–564. Bibcode:1950ApJ...111..555M. doi:10.1086/145296. 2021-10-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-05-24.
- Richard A. Kerr. "A Whiff of Water Found on the Moon". Science Now. 24 September 2009. 2021-08-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-06-01.
- R. Todd Clancy; Brad J.Sandor; Antonio García-Muñoz; Franck Lefèvre; Michael D.Smith; Michael J.Wolff; Franck Montmessin; Scott L.Murchie; Hari Nair. "First detection of Mars atmospheric hydroxyl: CRISM Near-IR measurement versus LMD GCM simulation of OH Meinel band emission in the Mars polar winter atmosphere". Icarus. 226 (1). 2013: 272–281. Bibcode:2013Icar..226..272T. doi:10.1016/j.icarus.2013.05.035.
- G. Piccioni; P. Drossart; L. Zasova; A. Migliorini; J.-C. Gérard; F. P. Mills; A. Shakun; A. García Muñoz; N. Ignatiev; D. Grassi; V. Cottini; F.W. Taylor; S. Erard; the VIRTIS-Venus Express Technical Team. "First detection of hydroxyl in the atmosphere of Venus". Astronomy and Astrophysics. 483 (3). 2008: L29–L23. Bibcode:2008A&A...483L..29P. doi:10.1051/0004-6361:200809761. 2022-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-05-24.
- Felicia Chou; Alison Hawkes. "NASA's SOFIA Discovers Water on Sunlit Surface of Moon". NASA. 26 October 2020. 2022-09-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-26.
- Jonas Dino. "LCROSS Impact Data Indicates Water on Moon". NASA. 13 November 2009. 2012-01-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-11-14.
- C. I. Honniball; P. G. Lucey; S. Li; S. Shenoy; T. M. Orlando; C. A. Hibbitts; D. M. Hurley; W. M. Farrell. "Molecular water detected on the sunlit Moon by SOFIA". Nature Astronomy. 2020. Bibcode:2020NatAs.tmp..222H. doi:10.1038/s41550-020-01222-x.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hidroksil qrupu Hidroksi ve ya hidroksil qrupu bir hidrogen atomuna kovalent sekilde baglanmis bir oksigen atomundan ibaret kimyevi formul OH olan funksional bir qrupdur Uzvi kimya icerisinde spirtler ve karboksilik tursular bir ve ya daha cox hidroksil qrupu ehtiva edir Hem hidroksid adlanan menfi yuklu OH anyon hem de hidroksil radikal olaraq bilinen neytral OH radikal mehdudlasdirilmamis bir hidroksil qrupundan ibaretdirR nin bir karbohidrogen ve ya diger uzvi hisse oldugu bir uzvi birlesmenin hidroksi qrupunu temsil eden qirmizi ve boz kureler sirasiyla oksigen ve hidrogen atomlarini kovalent ve bu kimyevi elaqeler arasindaki cubuq kimi elaqeleri temsil edir IUPAC terefinden mueyyen edildiyi kimi hidroksil termini yalniz hidroksil radikalina OH aiddir OH funksionalligi hidroksi adlanir XususiyyetleriSulfurik tursusu iki hidroksil qrupu ehate edir Su alkoqollar karboksilik tursular ve bir cox diger hidroksi terkibli birlesmeler oksigenin 3 5 ve hidrogenin 2 1 elektromenfiliyi arasindaki boyuk ferqe gore asanliqla temizlene biler Hidroksi ehtiva eden birlesmeler molekullar arasindaki elektrostatik cazibeni artiraraq molekullararasi hidrogen elaqelerinde istirak edir ve belelikle bu funksional qrupa malik olmayan birlesmeler ucun daha yuksek qaynama ve erime noqtelerine catir Cox vaxt suda az hell olan uzvi birlesmeler sekerler ve amin tursulari ile gosterildiyi kimi iki ve ya daha cox hidroksi qrupu olduqda suda hell olur GirisHidroksil qrupu kimya ve biokimyada genis istifade olunur Bir cox qeyri uzvi birlesme en boyuk senaye miqyasinda istehsal olunan kimyevi birlesme olan kukurd tursusu da daxil olmaqla hidroksil qruplarini ehtiva edir Hidroksil qruplari sade bioloji molekullari uzun zencirlere baglayan dehidrasiya reaksiyalarinda istirak edirler Triasilqliserol emele getirmek ucun yag tursusunun qliserola qosulmasi OH u yag tursusunun karboksi terminalindan cixarir Bir protein emele getirmek ucun iki amin tursusunu birlesdiren bir peptid baginin yaradilmasi bir amin tursusunun karboksil qrupundan OH cixarir Hidroksil radikalHidroksil radikallari olduqca reaktivdir ve onlari qisa muddetli eden kimyevi reaksiyalara meruz qalir Bioloji sistemler hidroksil radikallarina meruz qaldiqda insan huceyreleri de daxil olmaqla huceyrelere zerer vere biler burada DNT lipidler ve zulallarla reaksiya gostere bilerler Planet musahideleriYerin parildamasi Yerin gece semasi atomlarin ve molekullarin radiasiya kecidleri ile yaradilan havanin pariltisi adlanan daginiq isiqla isiqlandirilir Dunyanin gece semasinda musahide olunan en guclu bu xususiyyetler arasinda 700 ile 900 nanometr arasinda dalga uzunlugunda bir qrup infraqirmizi kecid var 1950 ci ilde Aden Meinel bunlarin OH hidroksil molekulunun kecidleri oldugunu gosterdi Ayin sethi 2009 cu ilde Hindistan peyki Chandrayaan 1 Milli Aviasiya ve Kosmik Idaresi NASA Cassini kosmik gemisi ve Deep Impact sondasi Aydaki hidroksil parcalari esasinda suyun elametlerini askar etdi Richard Kerr a gore Ay Mineralogy Mapper ayrica M3 olaraq da bilinir spektrometri yalniz su ve ya hidroksil hidrogen ve oksigenin bir birine baglayaraq yarada bileceyi 3 0 mikrometrlik bir dalga uzunlugunda infraqirmizi udma askar etdi 4 NASA 2009 cu ilde LCROSS probunun hidroksilin movcudlugu ile uygun bir ultrabenovseyi spektr gosterdiyini de bildirdi 26 oktyabr 2020 ci ilde NASA Infraqirmizi Astronomiya Stratosfer Resedxanasi SOFIA terefinden elde edilen Klavius Krateri krater yaxinliginda Ayin gunes isigi sethinde suyun varligina dair qeti delilleri bildirdi SOFIA Teleskopu FORCAST ucun SOFIA Infraqirmizi Zeif Obyekt Kamerasi hidroksilde yox suda movcud olan 6 1 mikrometr dalga uzunlugunda emissiya zolaqlari askar etdi Ay sethindeki suyun bollugu ay torpaginin her kubmetri ucun 12 unsiya suseye beraber oldugu tesbit edildi Veneranin atmosferi Venus Express orbiteri 2006 ci ilin aprelinden 2014 cu ilin dekabrina qeder Venera haqqinda elmi melumatlar topladi 2008 ci ilde Piccioni ve s Venera Ekspresinde gorunen ve infraqirmizi spektrometrde VIRTIS termal goruntu spektrometrinden istifade ederek Venera atmosferinin gece pariltisinin olculeri barede melumat verdi Dalga boyu 1 40 1 49 µm ve 2 6 3 14 µm araligindaki emissiya zolaqlarini OH nin vibrasiya kecidlerine aid etdiler Bu Yerden basqa her hansi bir planetin atmosferinde OH nin ilk subutu idi Mars atmosferi2013 cu ilde yaxin infraqirmizi bolgedeki OH spektrleri Marsin Kompakt Kesfiyyat Spektrometrinden CRISM istifade ederek Marsin qutb qis atmosferinde gece pariltisinda musahide edildi Istinadlar Alcohols IUPAC 22 July 2011 tarixinde Istifade tarixi 23 March 2015 S M Silverman Night airglow phenomenology Space Science Reviews 11 2 3 1970 341 379 Bibcode 1970SSRv 11 341S doi 10 1007 BF00241526 2022 03 17 tarixinde Istifade tarixi 2021 05 24 A B Meinel OH Emission Bands in the Spectrum of the Night Sky I Astrophysical Journal 111 1950 555 564 Bibcode 1950ApJ 111 555M doi 10 1086 145296 2021 10 27 tarixinde Istifade tarixi 2021 05 24 Richard A Kerr A Whiff of Water Found on the Moon Science Now 24 September 2009 2021 08 05 tarixinde Istifade tarixi 2016 06 01 R Todd Clancy Brad J Sandor Antonio Garcia Munoz Franck Lefevre Michael D Smith Michael J Wolff Franck Montmessin Scott L Murchie Hari Nair First detection of Mars atmospheric hydroxyl CRISM Near IR measurement versus LMD GCM simulation of OH Meinel band emission in the Mars polar winter atmosphere Icarus 226 1 2013 272 281 Bibcode 2013Icar 226 272T doi 10 1016 j icarus 2013 05 035 G Piccioni P Drossart L Zasova A Migliorini J C Gerard F P Mills A Shakun A Garcia Munoz N Ignatiev D Grassi V Cottini F W Taylor S Erard the VIRTIS Venus Express Technical Team First detection of hydroxyl in the atmosphere of Venus Astronomy and Astrophysics 483 3 2008 L29 L23 Bibcode 2008A amp A 483L 29P doi 10 1051 0004 6361 200809761 2022 05 14 tarixinde Istifade tarixi 2021 05 24 Felicia Chou Alison Hawkes NASA s SOFIA Discovers Water on Sunlit Surface of Moon NASA 26 October 2020 2022 09 05 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 26 Jonas Dino LCROSS Impact Data Indicates Water on Moon NASA 13 November 2009 2012 01 11 tarixinde Istifade tarixi 2009 11 14 C I Honniball P G Lucey S Li S Shenoy T M Orlando C A Hibbitts D M Hurley W M Farrell Molecular water detected on the sunlit Moon by SOFIA Nature Astronomy 2020 Bibcode 2020NatAs tmp 222H doi 10 1038 s41550 020 01222 x