Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ermənistanda islam — hal-hazırda bu ölkədə bu dinin ardıcılları azlıq təşkil edir. Ancaq dünya tarixinin müəyyən dövründə indiki Ermənistan ərazisində əhalisinin böyük əksəriyyəti müsəlman olan İrəvan xanlığı adlı dövlət mövcud olmuşdur. Hal-hazırda isə Ermənistanda yalnız az sayda kürd və farslar islam dinində etiqad edir. 2 min nəfərdən ibarət olan kürd-müsəlman icması əsasən Ellər rayonu ərazisində cəmləşmişdir. Rusiya imperiyasının bölgəni ələ keçirməsindən sonra bura çoxlu sayda erməni köçürməsinə baxmayaraq, Qarabağ münaqişəsinə qədər Ermənistan ərazisində böyük azərbaycanlı-müsəlman icması yaşayırdı. Bununla belə XX əsrdə Azərbaycanlıların Ermənistandan deportasiyası və köçürülməsi müəyyən dövrlərdə davam etdirilmişdir. Müharibə öncəsi artıq Ermənistanda demək olar ki, azərbaycanlı-müsəlman qalmamışdır.
Ermənistan ərazisində islamın yayılması
İndiki Ermənistan ərazisində islamın meydana gəlməsi VII əsrdəki ərəb fəthləri ilə əlaqədardır. X əsr ərəb müəllifi İbn Havqəl Ermənistan haqda məlumatlar vermişdir Ərəblər bölgədə hakimiyyətlərinini möhkəmlətmək və islamı yaymaq məqsədi ilə bura çoxlu ərəb köçürmüşdür.
X əsrdə Mərkəzi Asiyada islamı qəbul etmiş Oğuzlar artıq XI əsrdən bölgədə müşahidə olunmağa başlanmışlar. XI əsrdə isə türk-səlcuq axınları nəticəsində bölgə oğuz-müsəlman birliklərinin əlinə keçmişdir. İstər bu hadisə istərsə hələ ismalın bölgədə kök salmnasımndan öncə Sasani-Bizans müharibələri nəticəsində ərazi demək olar ki boşaldılmışdı. Bölgəyə XIII əsrdə yeni türk-müsəlman axınlarına səbəb monqol yürüşləri olur. Sonradan isə Teymurilərin bölgəni nəzarətdə saxlaması türk-müsəlman faktorunu bölgədə hakim mövqeyə çıxarır. XVI əsrdə ermənilərin isılamlaşdırılmasına cəhd göstərilmişdir. Bununla bağlı hətta "Cəfər qanunu" qanunu qəbul edilir. qanuna əsasən islamı qəbul etmiş erməni valideynlərinin vərəsələrini özünə qaytara bilərdi . Bölgənin sakinlərinin Səfəvi şahı I Şah Abbas tərəfindən 1603-cü ildə təşkil etdiyi "Böyük sürgün" siyasəti nəticəsində demokrafik vəziyyət tamamən dəyişmişdir.
Müsəlman və məscidlərin sayı
Açıq yaşıl — şiələr
Tünd yaşıl — sünnilər
1580–1600-cü illərdə İrəvan vilayəti ərazisinə Ustaclı adlı türk tayfası köç etmişdir. XVI əsrin sonrları və XVII əsrin əvvəllərində bölgəyə alpout və bayat tayfalarınıən gəliçi məlumdur.
XVI əsrdə İrəvan bölgəsində üç kürd tayfası yaşayırdı — çamışkisək, xnuslu və pazuk.
1826-cı ildə İrəvan xanlığı ərazisində 90 min müsəılman yaşayırdı. Bunun isə 54 810 nəfəri türk-oğuzlar (ustaclı, bayat, ayrum və qacarlar 10 000 ailə), 25 237 nəfəri kürd (çamışkisək, xnuslu və pazuk (5 223 ailə)) və 10 000 fars əsgəri idi.
İndiki Ermənistan ərazisinin 1828-ci ildə Rusiya imperiyasına birləşdirilməsi zamanı bölgədə 107 min əhali yaşayırdı. Bunun isə 87 mini müsəlman idi. Ermənilərin İrəvan, Naxçıvan və Qarabağ bölgələrinə köçürülməsi sonrası, müsəlmanların buradan çılxarılması prosesi başlayır. Artıq bunun nəticəsi olaraq 1831-ci ildə bölgədə müsəlmanların sayı 50 minə qədər azalır. Bununla belə İrəvan hələdə müsəlman şəhəri olaraq qalırdı. 11400 əhalisi olan şəhərin 7 000 müəlman idi. 1869-cu ildə İrəvan qəzasında 60 məscid vardı.
1879-cu il məlumatına görə İndiki ermənistan ərazisində yerləşən məscidlər:
- İrəvan — 5 məscid
- İrəvan qəzası: Arbat, Xaçaparax, Şorlu-Demurçi, Şorlu-Mehmandar, Donguzyan, Aşağı Nəcilli, Yuxarı Nəcilli, Sarvanlar, Qarakilaq, Çarbax, Ağca-qışlaq , Hacı Elyaz, Uluxanlı (3 məscid), Qaraqoyunlu, Sabuncu (2 məscid) Böyük-Vedi, Əfşar, Xalis, Şıxlar.
- Eçmiədzin qəzası: Hacı-Bayram, Mehriban, Şəhriyar (4 məscid), Canfəda, Kərim arx, İqdalı, Akerak, Tos, Qaraxanlı, Tatar zeyvəsi, Molla Abdal, Qarğabazar, Çobanqara.
- Şərur-Dərələyəz qəzası: Çiva.
- Yeni Bəyazid qəzası: Hüseyn Qulu Ağalı (Ağkilsə) (2 məscid).
1897-ci il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən İrəvan quberniyasında 92.323 nəfərdən 25.218 nəfəri müsəlman (əhalinin 27,3%) idi. Digər məlumnatda ümumi əhalinin 41 % müsəlman olması (36,7 % — şiələr, 4,3 % — sünnilər) qeyd edilir. 1896-cı ildə Yeni Bəyazid qəzası ərazisində (indiki Geğarkunik mərzi) 10 müsəlman məktəbi və 13 məscidi var idi.
XX əsrin əvvəllərində İrəvan qəzası əhalisinin 62 % (52,5 % şiə) və Eçmiədzin qəzası əhalisinin 35,6 % müsəlman idi (30 % şiə).
İrəvan məscidləri
1832-ci ildə İ. Şopen İrəvan şəhərində 12 məscid qeydə almışdı: , , Şah Abbas məscidi, Zal xan məscidi, Novruzəli bəy məscidi, Sərtib xan məscidi, Hüseynəli xan məscidi, , . və s. Erməni vandalları Qərbi Azərbaycan ərazisində salamat qalmış bir sıra Azərbaycan və bütün alban abidələrini erməniləşdirmişlər.
Göydələn minarələri olan İrəvan məscidləri şəhərin əsas siluetini səciyyələndirən qurğulardan idi. Belə məscidlərin elə 4-ü qalanın "Şəhər" adlı məhəlləsində yerləşirdi: "Novruzəli xan", "Hüseynəli xan" (Göy məscid), "Xoca Səfərbəy" və "Məhəmməd Sərtibxan" məscidləri. 1604-cü ildə I Şah Abbas İrəvan qalasını osmanlılardan azad edəndən sonra Sərdar sarayının şərq tərəfində möhtəşəm bir məscid inşa etdirdi. 1606-cı ildə inşa edilən bu məscidin memarı o vaxtın məşhur sənətkarı Şeyx Bahəddin idi. Gəncə məscidi ilə ümumi oxşarlığı olan İrəvan məscid kompleksinə mədrəsə, kitabxana, mehmanxana və müxtəlif təyinatlı tikililər daxil idi. 1918-ci ilə qədər məscid və ətrafındakı binalar kompleksi yarıuçuq da olsa, qalırdı. Sonralar tamamilə məhv edildi.
1725-ci ildə Rəcəb Paşa tərəfindən İrəvan qalasında yeni bir məscid inşa edildi. XVIII əsrdə Abbas Mirzə tərəfindən inşa etdirilən məscid də memarlıq üslubuna görə hər kəsi heyran edəcək gözəllikdə olmuşdur. Ruslar İrəvan qalasını işğal etdikdən sonra (1827) Abbas Mirzənin inşa etdirdiyi məscid tamamilə sökülmüş, Rəcəb Paşanın ucaltdırdığı məscidin yerində isə rus kilsəsi tikilmişdir.
Göy məscid adı ilə məşhur olan Hüseynəli xan məscidinin öncə dörd minarəsi olmuşdur. İkinci dünya müharibəsindən sonra məscidin üç minarəsini dağıtmışlar. Son dövrlərə qədər təkminarəli də olsa, Göy məscid İslam nişanəsi kimi şəhərdə diqqəti cəlb edən abidələrdən idi.
XX yüzilliyin əvvəllərinə qədər İrəvan qalasında 8 məscid fəaliyyət göstərmişdir. İndi onların izi belə qalmamışdır. İrəvan qalasında ən qədim məscid 1510-cu ildə Şah İsmayılın əmri ilə inşa olunmuşdur. 1918-ci ildə ermənilər həmin məscidə müsəlmanları dolduraraq, od vurub yandırmışlar. Məscid insanlarla birgə tamamilə yanıb külə dönmüşdür.
Ümumiyyətlə, 1912-ci ilə qədər Qərbi Azərbaycan (indiki Ermənistan) ərazisində İrəvan qəzasında 42, Eçmiədzin qəzasında 33, Zəngəzur qəzasında 35 məscid fəaliyyət göstərmişdir. Hazırda bu məscidlərin heç biri qalmamış, hamısı ermənilər tərəfindən dağıdılmışdır
İslam abidələri
1915-ci ildə Zəngəzur və İrəvan quberniyasının ərazisində 382 şiə məscidi, 9 sünni məscidi fəaliyyət göstərib. İrəvan quberniyasında məscidlərin artma dinamikası 1904-cü ildə 201, 1911-ci ildə 342, 1915-ci ildə 382 şəklində olub. Bu artım dinamikası bölgədə müsəlman əhalisinin sürətlə artmasından və bu ərazidə müsəlman ruhanilərinin güclü mövqeyindən xəbər verir. Məhəllə məscidləri Zəngəzurun Şəki, Vaqudi, Mərdhuz, Qarraq, Saldaş, Karkyal, Ağbəs, Ağbağ, Hacıəmi, Ballıqaya, Karkas, Çaralı, Xardcmaqlı, Dəstəkərd, Qalacıq, Cicimli 1, Cicimli 2, Qaroaçalı, Seydlər, Mollalar, Təzə Kilsə, Nərcan, Zor, Əfəndilər, Pasan, Xurtekes, Hacıqəmbər, Qarabağlar, Dəmirçilər, Dondarlı, Kurdaluq, Ulaclı, Saraclı, Dərzili, Oxçi, Kaqlar kəndlərində fəaliyyət göstərib. Ümumilikdə İrəvan quberniyasının Eçmiədzin uyezdində 36 məhəllə məscidi, Sürməli uyezdində 47 məhəllə məscidi, Şərur-Dərələyəz uyezdində 63 məhəllə məscidi, Novobayəzed uyezdində 14 məhəllə məscidi, İrəvan uyezdində 54 məhəllə məscidi fəaliyyət göstərib. Bu məscidlərdə quberniyada anadan olanların, ölənlərin, evlənənlərin, boşananların qeydiyyatı aparıb. Hər məhəllənin mollası qubernator tərəfindən təyin olunub. İrəvan şəhərinin özündə isə XX əsrin əvvəlinə kimi Qədim Şəhər, Çame, Hacı Novruzəlibəy, Hacı İmamverdibəy, Mirzə Səfibəy, Hacı Cəfərbəy məscidləri fəaliyyət göstərib. İrəvanın Came məscidi kompleksində iri mədrəsə binası da mövcud olub. Bu tarixi abidələrin əksəriyyəti ermənilər tərəfindən vəhşicəsinə məhv edilib, yaxud mənşəyi dəyişdirilib.
İstinadlar
- Bournoutian, George. Eastern Armenia in the last decades of Persian rule, 1807–1828. Undena Publications, 1982; с. 74:
"[The Armenians] formed less than 20 percent of the total population (20,000) of the khanate of Erevan, with the Muslims exceeding 80 percent. In any case, at no time in the Persian period was the Armenian population a majority or on par with the Muslims. Although the survey indicated an Armenian majority in some mahals, this was only after the emigration of over 25,000 Muslims from the territory; thus there is no evidence of an Armenian majority during the Persian administration".
- "Караулов Н. А. Сведения арабских писателей X и XI веков по Р. Хр. о Кавказе, Армении и Адербейджане". 2021-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-26.
- "Восток в средние века. I. Закавказье в IV–IX вв". 2016-04-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-26.
- История Востока. В 6 т. Т. 2. Восток в средние века. 2013-03-14 at the Wayback Machine М., "Восточная литература", 2002.
- ARMENIA AND IRAN 2009-05-14 at the Wayback Machine: "In these confused and critical times, the Muslim chieftains in Armenia intensified their pressure on the remnants of Armenian feudalism and their attempts of assimilation by forced apostasy. During the days of the more fanatic rulers the so-called "Jaʿfarī" (i.e., of Imam Jaʿfar al-Ṣādeq) law was put to wider use, whereby an Armenian accepting Islam was able to claim as his alone the entire wealth of his parents."
- George A. Bournoutian. The Population of Persian Armenia Prior to and Immediately Following its Annexation to the Russian Empire: 1826–1832 (англ.) // Conference on "NATIONALISM AND SOCIAL CHANGE IN TRANSCAUCASIN'. — 1980. — No. 91. — P. 12.
- Hovannisian R. G. The Armenian People from Ancient to Modern Times. — Palgrave Macmillan, 1997. — Vol. II. Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century. — P. 112. — 493 p. — , .
- Н. И. Воронов. Сборник статистических свѣдѣній о Кавказѣ. — Императорское русское географическое общество. Кавказскій отдѣл, 1869. — С. 71.
- "Экспликация к плану города Эривани, снятому с натуры городским техником Б. Я. Меграбовым в 1906–1911 г." 2012-02-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-26.
- "Erməni vandalizminə "dur!" deyən yoxdur". 2021-08-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-26.
- ""Голубая мечеть" в Ереване". 2009-04-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-26.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ermenistanda islam hal hazirda bu olkede bu dinin ardicillari azliq teskil edir Ancaq dunya tarixinin mueyyen dovrunde indiki Ermenistan erazisinde ehalisinin boyuk ekseriyyeti muselman olan Irevan xanligi adli dovlet movcud olmusdur Hal hazirda ise Ermenistanda yalniz az sayda kurd ve farslar islam dininde etiqad edir 2 min neferden ibaret olan kurd muselman icmasi esasen Eller rayonu erazisinde cemlesmisdir Rusiya imperiyasinin bolgeni ele kecirmesinden sonra bura coxlu sayda ermeni kocurmesine baxmayaraq Qarabag munaqisesine qeder Ermenistan erazisinde boyuk azerbaycanli muselman icmasi yasayirdi Bununla bele XX esrde Azerbaycanlilarin Ermenistandan deportasiyasi ve kocurulmesi mueyyen dovrlerde davam etdirilmisdir Muharibe oncesi artiq Ermenistanda demek olar ki azerbaycanli muselman qalmamisdir Irevandaki Goy mescidErmenistan erazisinde islamin yayilmasiPir Huseyin turbesi Indiki Ermenistan erazisinde islamin meydana gelmesi VII esrdeki ereb fethleri ile elaqedardir X esr ereb muellifi Ibn Havqel Ermenistan haqda melumatlar vermisdir Erebler bolgede hakimiyyetlerinini mohkemletmek ve islami yaymaq meqsedi ile bura coxlu ereb kocurmusdur X esrde Merkezi Asiyada islami qebul etmis Oguzlar artiq XI esrden bolgede musahide olunmaga baslanmislar XI esrde ise turk selcuq axinlari neticesinde bolge oguz muselman birliklerinin eline kecmisdir Ister bu hadise isterse hele ismalin bolgede kok salmnasimndan once Sasani Bizans muharibeleri neticesinde erazi demek olar ki bosaldilmisdi Bolgeye XIII esrde yeni turk muselman axinlarina sebeb monqol yurusleri olur Sonradan ise Teymurilerin bolgeni nezaretde saxlamasi turk muselman faktorunu bolgede hakim movqeye cixarir XVI esrde ermenilerin isilamlasdirilmasina cehd gosterilmisdir Bununla bagli hetta Cefer qanunu qanunu qebul edilir qanuna esasen islami qebul etmis ermeni valideynlerinin vereselerini ozune qaytara bilerdi Bolgenin sakinlerinin Sefevi sahi I Sah Abbas terefinden 1603 cu ilde teskil etdiyi Boyuk surgun siyaseti neticesinde demokrafik veziyyet tamamen deyismisdir Muselman ve mescidlerin sayiIrevan Goy mescidinin minaresiMuelmanlarin 1886 1890 ci illerde indiki Ermenistan erazisinde yayilma areali Aciq yasil sieler Tund yasil sunniler 1580 1600 cu illerde Irevan vilayeti erazisine Ustacli adli turk tayfasi koc etmisdir XVI esrin sonrlari ve XVII esrin evvellerinde bolgeye alpout ve bayat tayfalarinien gelici melumdur XVI esrde Irevan bolgesinde uc kurd tayfasi yasayirdi camiskisek xnuslu ve pazuk 1826 ci ilde Irevan xanligi erazisinde 90 min museilman yasayirdi Bunun ise 54 810 neferi turk oguzlar ustacli bayat ayrum ve qacarlar 10 000 aile 25 237 neferi kurd camiskisek xnuslu ve pazuk 5 223 aile ve 10 000 fars esgeri idi Indiki Ermenistan erazisinin 1828 ci ilde Rusiya imperiyasina birlesdirilmesi zamani bolgede 107 min ehali yasayirdi Bunun ise 87 mini muselman idi Ermenilerin Irevan Naxcivan ve Qarabag bolgelerine kocurulmesi sonrasi muselmanlarin buradan cilxarilmasi prosesi baslayir Artiq bunun neticesi olaraq 1831 ci ilde bolgede muselmanlarin sayi 50 mine qeder azalir Bununla bele Irevan helede muselman seheri olaraq qalirdi 11400 ehalisi olan seherin 7 000 muelman idi 1869 cu ilde Irevan qezasinda 60 mescid vardi 1879 cu il melumatina gore Indiki ermenistan erazisinde yerlesen mescidler Irevan 5 mescid Irevan qezasi Arbat Xacaparax Sorlu Demurci Sorlu Mehmandar Donguzyan Asagi Necilli Yuxari Necilli Sarvanlar Qarakilaq Carbax Agca qislaq Haci Elyaz Uluxanli 3 mescid Qaraqoyunlu Sabuncu 2 mescid Boyuk Vedi Efsar Xalis Sixlar Ecmiedzin qezasi Haci Bayram Mehriban Sehriyar 4 mescid Canfeda Kerim arx Iqdali Akerak Tos Qaraxanli Tatar zeyvesi Molla Abdal Qargabazar Cobanqara Serur Dereleyez qezasi Civa Yeni Beyazid qezasi Huseyn Qulu Agali Agkilse 2 mescid 1897 ci il ehalinin siyahiya alinmasina esasen Irevan quberniyasinda 92 323 neferden 25 218 neferi muselman ehalinin 27 3 idi Diger melumnatda umumi ehalinin 41 muselman olmasi 36 7 sieler 4 3 sunniler qeyd edilir 1896 ci ilde Yeni Beyazid qezasi erazisinde indiki Gegarkunik merzi 10 muselman mektebi ve 13 mescidi var idi XX esrin evvellerinde Irevan qezasi ehalisinin 62 52 5 sie ve Ecmiedzin qezasi ehalisinin 35 6 muselman idi 30 sie Serdar mescidi Goy mescidIrevan mescidleri 1832 ci ilde I Sopen Irevan seherinde 12 mescid qeyde almisdi Sah Abbas mescidi Zal xan mescidi Novruzeli bey mescidi Sertib xan mescidi Huseyneli xan mescidi ve s Ermeni vandallari Qerbi Azerbaycan erazisinde salamat qalmis bir sira Azerbaycan ve butun alban abidelerini ermenilesdirmisler Goydelen minareleri olan Irevan mescidleri seherin esas siluetini seciyyelendiren qurgulardan idi Bele mescidlerin ele 4 u qalanin Seher adli mehellesinde yerlesirdi Novruzeli xan Huseyneli xan Goy mescid Xoca Seferbey ve Mehemmed Sertibxan mescidleri 1604 cu ilde I Sah Abbas Irevan qalasini osmanlilardan azad edenden sonra Serdar sarayinin serq terefinde mohtesem bir mescid insa etdirdi 1606 ci ilde insa edilen bu mescidin memari o vaxtin meshur senetkari Seyx Baheddin idi Gence mescidi ile umumi oxsarligi olan Irevan mescid kompleksine medrese kitabxana mehmanxana ve muxtelif teyinatli tikililer daxil idi 1918 ci ile qeder mescid ve etrafindaki binalar kompleksi yariucuq da olsa qalirdi Sonralar tamamile mehv edildi 1725 ci ilde Receb Pasa terefinden Irevan qalasinda yeni bir mescid insa edildi XVIII esrde Abbas Mirze terefinden insa etdirilen mescid de memarliq uslubuna gore her kesi heyran edecek gozellikde olmusdur Ruslar Irevan qalasini isgal etdikden sonra 1827 Abbas Mirzenin insa etdirdiyi mescid tamamile sokulmus Receb Pasanin ucaltdirdigi mescidin yerinde ise rus kilsesi tikilmisdir Goy mescid adi ile meshur olan Huseyneli xan mescidinin once dord minaresi olmusdur Ikinci dunya muharibesinden sonra mescidin uc minaresini dagitmislar Son dovrlere qeder tekminareli de olsa Goy mescid Islam nisanesi kimi seherde diqqeti celb eden abidelerden idi XX yuzilliyin evvellerine qeder Irevan qalasinda 8 mescid fealiyyet gostermisdir Indi onlarin izi bele qalmamisdir Irevan qalasinda en qedim mescid 1510 cu ilde Sah Ismayilin emri ile insa olunmusdur 1918 ci ilde ermeniler hemin mescide muselmanlari dolduraraq od vurub yandirmislar Mescid insanlarla birge tamamile yanib kule donmusdur Umumiyyetle 1912 ci ile qeder Qerbi Azerbaycan indiki Ermenistan erazisinde Irevan qezasinda 42 Ecmiedzin qezasinda 33 Zengezur qezasinda 35 mescid fealiyyet gostermisdir Hazirda bu mescidlerin hec biri qalmamis hamisi ermeniler terefinden dagidilmisdirIslam abideleri1915 ci ilde Zengezur ve Irevan quberniyasinin erazisinde 382 sie mescidi 9 sunni mescidi fealiyyet gosterib Irevan quberniyasinda mescidlerin artma dinamikasi 1904 cu ilde 201 1911 ci ilde 342 1915 ci ilde 382 seklinde olub Bu artim dinamikasi bolgede muselman ehalisinin suretle artmasindan ve bu erazide muselman ruhanilerinin guclu movqeyinden xeber verir Mehelle mescidleri Zengezurun Seki Vaqudi Merdhuz Qarraq Saldas Karkyal Agbes Agbag Haciemi Balliqaya Karkas Carali Xardcmaqli Destekerd Qalaciq Cicimli 1 Cicimli 2 Qaroacali Seydler Mollalar Teze Kilse Nercan Zor Efendiler Pasan Xurtekes Haciqember Qarabaglar Demirciler Dondarli Kurdaluq Ulacli Saracli Derzili Oxci Kaqlar kendlerinde fealiyyet gosterib Umumilikde Irevan quberniyasinin Ecmiedzin uyezdinde 36 mehelle mescidi Surmeli uyezdinde 47 mehelle mescidi Serur Dereleyez uyezdinde 63 mehelle mescidi Novobayezed uyezdinde 14 mehelle mescidi Irevan uyezdinde 54 mehelle mescidi fealiyyet gosterib Bu mescidlerde quberniyada anadan olanlarin olenlerin evlenenlerin bosananlarin qeydiyyati aparib Her mehellenin mollasi qubernator terefinden teyin olunub Irevan seherinin ozunde ise XX esrin evveline kimi Qedim Seher Came Haci Novruzelibey Haci Imamverdibey Mirze Sefibey Haci Ceferbey mescidleri fealiyyet gosterib Irevanin Came mescidi kompleksinde iri medrese binasi da movcud olub Bu tarixi abidelerin ekseriyyeti ermeniler terefinden vehsicesine mehv edilib yaxud menseyi deyisdirilib IstinadlarBournoutian George Eastern Armenia in the last decades of Persian rule 1807 1828 Undena Publications 1982 s 74 The Armenians formed less than 20 percent of the total population 20 000 of the khanate of Erevan with the Muslims exceeding 80 percent In any case at no time in the Persian period was the Armenian population a majority or on par with the Muslims Although the survey indicated an Armenian majority in some mahals this was only after the emigration of over 25 000 Muslims from the territory thus there is no evidence of an Armenian majority during the Persian administration Karaulov N A Svedeniya arabskih pisatelej X i XI vekov po R Hr o Kavkaze Armenii i Aderbejdzhane 2021 10 20 tarixinde Istifade tarixi 2018 11 26 Vostok v srednie veka I Zakavkaze v IV IX vv 2016 04 10 tarixinde Istifade tarixi 2018 11 26 Istoriya Vostoka V 6 t T 2 Vostok v srednie veka 2013 03 14 at the Wayback Machine M Vostochnaya literatura 2002 ISBN 5 02 017711 3 ARMENIA AND IRAN 2009 05 14 at the Wayback Machine In these confused and critical times the Muslim chieftains in Armenia intensified their pressure on the remnants of Armenian feudalism and their attempts of assimilation by forced apostasy During the days of the more fanatic rulers the so called Jaʿfari i e of Imam Jaʿfar al Ṣadeq law was put to wider use whereby an Armenian accepting Islam was able to claim as his alone the entire wealth of his parents George A Bournoutian The Population of Persian Armenia Prior to and Immediately Following its Annexation to the Russian Empire 1826 1832 angl Conference on NATIONALISM AND SOCIAL CHANGE IN TRANSCAUCASIN 1980 No 91 P 12 Hovannisian R G The Armenian People from Ancient to Modern Times Palgrave Macmillan 1997 Vol II Foreign Dominion to Statehood The Fifteenth Century to the Twentieth Century P 112 493 p ISBN 0312101686 ISBN 9780312101688 N I Voronov Sbornik statisticheskih svѣdѣnij o Kavkazѣ Imperatorskoe russkoe geograficheskoe obshestvo Kavkazskij otdѣl 1869 S 71 Eksplikaciya k planu goroda Erivani snyatomu s natury gorodskim tehnikom B Ya Megrabovym v 1906 1911 g 2012 02 14 tarixinde Istifade tarixi 2018 11 26 Ermeni vandalizmine dur deyen yoxdur 2021 08 02 tarixinde Istifade tarixi 2018 11 26 Golubaya mechet v Erevane 2009 04 01 tarixinde Istifade tarixi 2018 11 26 Hemcinin baxErmenistanda din Goy mescid Irevan Ermenistan azerbaycanlilari XX esrde Azerbaycanlilarin Ermenistandan deportasiyasi ve kocurulmesi