Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xəzər pələngi — (lat. Panthera tigris tigris, əvvəllər lat. P.t.virgata) — Nəsli kəsilmiş pələng yarımnövü. Həmçinin Turan pələngi, Mazandaran pələngi, Hirkan pələngi kimi adları da mövcud olmuşdur. Xəzər pələngi iri ölçülü pişik idi. Erkəklər 270–295 sm uzunluğa, 240 kq-a dək çəkiyə, dişilər isə ortalama 250 sm uzunluğa və 135 kq-a qədər çəkiyə malik olurdurlar. Lakin, daha iri fərdlər də qeydə alınmışdır. Məsələn, 1899-cu ildə Göytəpədə ovlanan bir erkək fərdin dərisi quyruğu ilə birgə 360 sm olaraq ölçülmüşdür! Məşhur rus zooloq Satunin bu nəhəng fərdi "ən az yerli at boyda" deyə təsvir edir.
| Xəzər pələngi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Klad: Qranddəstə: Mirdəstə: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Yarımdəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: ???: Xəzər pələngi | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Rəngi tünd olub üzərində çoxsaylı, yaxın yerləşən və ensiz zolaqları var. Zolaqlar əsasən qəhvəyi rəngə çalır. Quyruğunda 10 ədəd halqa mövcuddur ki, bunlardan ilk 3-ü quyruq altında birləşmir. Pələnglər üzərində elmi araşdırmalar aparan Pocock 1929-cu ildə öz əsərində qeyd edir ki, Turan pələnglərində kürk və zolaq rəngi olduqca dəyişkəndir. Bəzi fərdlər tünd, digərləri isə açıq zolaqlara malik olub.
Əvvəllər Azərbaycanın qərbinə və cənubuna, şimalda İrtışa, şərqdə isə Əfqanıstana qədər yayılmışdılar. Bütün Xəzər sahəsində yayılmışdılar. 40-cı illərdə areal Transqafqaza qədər, Aral dənizi, Əfqanıstan və Balxaş gölünə qədər kiçildi. 30-cu illərdə Turan pələngini Azərbaycanda Talış dağlarında, Cənubi Türkmənistanda görmüşdülər. İranda o ən çox Mazandaranda, Gilan-Gürganda yaşayıb. Əsasən çayların sahilindəki tuqay meşələrində məskunlaşırlar. Azərbaycanda, Türkistanda əsasən qaban, maral, sayqak, ceyran bəzən ev heyvanlarını ovlayırlar. Bəzən çəyirtkə, xırda məməlilərlə qidalanırlar.
Turan pələngi uzun müddətdir ki, insanların təqibinə məruz qalmışdır. Beləki, hələ Roma dövründə gladiyator döyüşlərində istifadə olunmaq üçün başda Anadolu olmaqla bir çox yerdə Xəzər pələngləri tutulmuş, ovlanmışdır. Bənzər şəkildə bu nəhəng pişikkimi ev heyvanlarına və bəzən insanlara hücum etdiyindən uzun müddət zərərverici hesab edilmişdir. Hətta 1927-ci ilədək Sovet Respublikaları ərazisində öldürülən hər pələng üçün mükafatlar təklif olunurdu. 1950-ci ildə ümumi sayı 50–80 idi. Son fərdlərinin 1970-ci illərə kimi sağ çıxdığı düşünülür. Son fərdlərindən 1971-ci ildə Türkiyənin Şırnak bölgəsində, 1972-ci ildə Özbəkistanda ovlanmış fərdlər qeydə alınmışdır. Türkiyədə 80-ci illərdə azsayda fərdin qaldığı qeyd olunur. Sonrakı illərdə müxtəlif ölkələrdə görüldüyü ilə bağlı məlumatlar olsa da bu məlumatlar öz təsdiqini tapmamışdır.
Mənbə
В. Е. Соколов. Редкие и исчезающие животные. Млекопитающие. Издательство "Высшая школа" Москва 1986 səh. 348
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2007.
- Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p.
- (#empty_citation)
- Rossi, Lorenzo & Scuzzarella, Carmelo & Angelici, Francesco. (2020). Extinct or Perhaps Surviving Relict Populations of Big Cats: Their Controversial Stories and Implications for Conservation. 10.1007/978-3-030-42335-3_12.
- D'Cruze, Neil. (2023). Cognitive biases can play a role in extinction assessments: The case of the Caspian tiger. Frontiers in Ecology and Evolution. 10. 10.3389/fevo.2022.1050191.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xezer pelengi lat Panthera tigris tigris evveller lat P t virgata Nesli kesilmis peleng yarimnovu Hemcinin Turan pelengi Mazandaran pelengi Hirkan pelengi kimi adlari da movcud olmusdur Xezer pelengi iri olculu pisik idi Erkekler 270 295 sm uzunluga 240 kq a dek cekiye disiler ise ortalama 250 sm uzunluga ve 135 kq a qeder cekiye malik olurdurlar Lakin daha iri ferdler de qeyde alinmisdir Meselen 1899 cu ilde Goytepede ovlanan bir erkek ferdin derisi quyrugu ile birge 360 sm olaraq olculmusdur Meshur rus zooloq Satunin bu neheng ferdi en az yerli at boyda deye tesvir edir Xezer pelengiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu LavrazioterilerKlad Qranddeste Mirdeste FeraeKlad Klad Klad YirticikimilerDeste YirticilarYarimdeste PisikkimilerFesile PisiklerYarimfesile Boyuk pisiklerCins PanterNov Peleng Xezer pelengiBeynelxalq elmi adiPanthera tigris virgata Iohann Karl Vilhelm Illiger 1815Sekil axtarisiITIS 726478EOL 1271382 Rengi tund olub uzerinde coxsayli yaxin yerlesen ve ensiz zolaqlari var Zolaqlar esasen qehveyi renge calir Quyrugunda 10 eded halqa movcuddur ki bunlardan ilk 3 u quyruq altinda birlesmir Pelengler uzerinde elmi arasdirmalar aparan Pocock 1929 cu ilde oz eserinde qeyd edir ki Turan pelenglerinde kurk ve zolaq rengi olduqca deyiskendir Bezi ferdler tund digerleri ise aciq zolaqlara malik olub Evveller Azerbaycanin qerbine ve cenubuna simalda Irtisa serqde ise Efqanistana qeder yayilmisdilar Butun Xezer sahesinde yayilmisdilar 40 ci illerde areal Transqafqaza qeder Aral denizi Efqanistan ve Balxas golune qeder kicildi 30 cu illerde Turan pelengini Azerbaycanda Talis daglarinda Cenubi Turkmenistanda gormusduler Iranda o en cox Mazandaranda Gilan Gurganda yasayib Esasen caylarin sahilindeki tuqay meselerinde meskunlasirlar Azerbaycanda Turkistanda esasen qaban maral sayqak ceyran bezen ev heyvanlarini ovlayirlar Bezen ceyirtke xirda memelilerle qidalanirlar Turan pelengi uzun muddetdir ki insanlarin teqibine meruz qalmisdir Beleki hele Roma dovrunde gladiyator doyuslerinde istifade olunmaq ucun basda Anadolu olmaqla bir cox yerde Xezer pelengleri tutulmus ovlanmisdir Benzer sekilde bu neheng pisikkimi ev heyvanlarina ve bezen insanlara hucum etdiyinden uzun muddet zererverici hesab edilmisdir Hetta 1927 ci iledek Sovet Respublikalari erazisinde oldurulen her peleng ucun mukafatlar teklif olunurdu 1950 ci ilde umumi sayi 50 80 idi Son ferdlerinin 1970 ci illere kimi sag cixdigi dusunulur Son ferdlerinden 1971 ci ilde Turkiyenin Sirnak bolgesinde 1972 ci ilde Ozbekistanda ovlanmis ferdler qeyde alinmisdir Turkiyede 80 ci illerde azsayda ferdin qaldigi qeyd olunur Sonraki illerde muxtelif olkelerde gorulduyu ile bagli melumatlar olsa da bu melumatlar oz tesdiqini tapmamisdir MenbeV E Sokolov Redkie i ischezayushie zhivotnye Mlekopitayushie Izdatelstvo Vysshaya shkola Moskva 1986 seh 348IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2007 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0 empty citation Rossi Lorenzo amp Scuzzarella Carmelo amp Angelici Francesco 2020 Extinct or Perhaps Surviving Relict Populations of Big Cats Their Controversial Stories and Implications for Conservation 10 1007 978 3 030 42335 3 12 D Cruze Neil 2023 Cognitive biases can play a role in extinction assessments The case of the Caspian tiger Frontiers in Ecology and Evolution 10 10 3389 fevo 2022 1050191