Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qutluqşah və ya Qutluşah (monqolca: Кутлугшах, v. 1307, Gilan ostanı) — Elxanilər dövlətinin hökmdarı Qazan xanın hakimiyyəti dövründə dövlətin hərbi qüvvələrinin baş əmiri. O, daha çox xristianlar yaşayan bölgələrdə aktiv olmuş və aktiv şəkildə iştirak etmişdir, lakin 1303-cü ildə uğradığı böyük məğlubiyyətdən sonra cəzalandırılmış, 1307-ci ildə Gilanın işğalı zamanı öldürülmüşdür.
| Qutluqşah | |
|---|---|
| monqolca: Кутлугшах | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | təxminən 1250 |
| Doğum yeri | Böyük Monqol imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Gilan, Elxanilər dövləti |
| Vəfat səbəbi | Döyüş |
| Dəfn yeri | Təbriz, Cənubi Azərbaycan |
| Dəfn tarixi | 1307-ci ilin yayı |
| Milliyyəti | Manqıtlar |
| Həyat yoldaşı | Ölcai Teymur Xatub (evlilik tarixi. 30 may 1296) El Qutluq Xatun (evlilik tarixi. 7 avqust 1301) |
| Uşaqları | Şibauçi İqbalşah Qarancuq Sevinc Qutluq Adı məlum olmaya bir qız |
| Atası | Manquday Noyon |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti | Elxani dövlətinin ordusu |
| Qoşun növü | Süvari |
| Xidmət illəri | 1307-ci ilə qədər |
| Rütbəsi | Noyon |
| Vəzifəsi | Elxani ordusunun komandanı |
| Döyüşlər | Vadi əl-Xəznədar döyüşü |
Həyatının erkən dönəmi
Qutluşah Manqıt tayfasının üzvü idi. Atası Manquday Noyon Xubilay xaqanın əsas generallarından biri olmuş, onun da atası olan Cedey Noyon Çingiz xanın generalı olmuşdur. Onun əmisi Hulqutu Qorçı Hülakü və Abaqa xanların dönəmində əsas keçik əmirlərindən biri olmuşdur. Qutluşahın iki və ya üç qardaşının olması bildirilsə də, onlar vəzifələrdə çox yüksələ bilmədən vəfat etmişdir. Onun qardaşlarından biri olan Əmir Teymur Buğa minqxanlardan birinin komandanı olmuşdur.
Novruzun üsyanı
O, Abaqa xanın komandanlarından biri idi və Qazan xan hələ yeniyetmə Xorasan canişini olan zaman onunla yaxınlıq qurmuşdu. Bu Xorasanda Əmir Novruzun üsyanının başladığı tarix idi, lakin o, xəstə olduğuna görə 1289-cu ilin qışındakı hərbi əməliyyatlara qatıla bilmədi, amma yazda Qazanın Novruza qarşı başlatdığı yürüşdə iştirak edə bildi. Nurin Aqa və Əmir Sütai ilə birlikdə o, Novruza kifayət qədər uğursuz müqavimət göstərdi. Bundan sonra Qutluşah Qazan tərəfindən yeni taxta çıxmış Keyxatunun yanına göndərildi və ona əmr edildi ki, yeni xana Əmir Novruzun başlatdığı üsyanı bildirsin və yardım istəsin, lakin Keyxatu bu üsyanla o qədər də maraqlanmadı və istənilən yardım üçün sadəcə bir neçə əmir göndərdi. Bunu görən Qazan Qutluşahı öz yerinə canişin vəkili təyin edərək Keyxatu xanla özü görüşmək üçün Azərbaycana getdi. Qutluşah bu zaman ərzində Novruzu məğlub edib Nişapura çəkilməyə məcbur edə bildi. Bir müddət sonra Qutluşahın çox spirtli içki qəbul etdiyi bildirilsə də, o, müalicə almış və içki içməyi dayandırmışdır. O, 1294-cü ildə Əmir Novruz yenidən Qazana bağlılığını bildirən zaman orada idi.
Qazan xanın hakimiyyəti dövrü
Keyxatunun öldürülməsindən və Baydunun taxta çıxmasından sonra Qazan 1295-ci ildə yeni xana qarşı yürüşə başladı. Üsyan üçün səbəb olaraq Qazan əmisinin ədalətsiz şəkildə öldürülməsini göstərirdi. Bu yürüş zamanı Qutluşah Qazanın ordusunun sol cinahını idarə edirdi. Yürüş uğurlu oldu, Baydu məğlub edildi və Naxçıvan ərazisində ələ keçirildi. Qazanın taxta çıxmasından sonra onun istəyi ilə bacısı Olcay Teymur Xatun 30 may 1296-cı ildə Qutluşahla evləndi. Qazanla daha da yaxınlaşan Qutluşah ona Novruzun xəyanətindən şübhələndiyini və araşdırma aparmaq gərəkdiyini bildirdi.
Anadolu yürüşləri
1296-cı ildə Tağaçarın edam edilməsindən sonra Anadoluda xeyli üsyan meydana çıxdı. Bu üsyanlardan birinə Cəlair tayfasından olan Baltu başçılıq edirdi. O, Tağacarı ələ keçirmiş və onu Qazan xana qarşı çevirmişdi. Qazan Qutluşahı 3 Tümənə komandan təyin edərək Anadoludakı üsyanı yatırmağa göndərdi. Baltunun məğlub edilib qaçmasından sonra onun müttəfiqi II Məsud öz istəyi ilə Qutluşaha təslim oldu. Onu bağışladıqdan sonra Qutluşah Novruzla döyüşmək üçün Xorasana yola düşdü, lakin bu zaman yeni bir üsyan başladı. Bu dəfə Qutluşaha tabe olan Sulamış (Baycunun nəvəsi) 1298-ci ildə üsyana başladı. Aranda geri gəlməyə məcbur olan Qutluşah onu da məğlub etməyi bacardı. 27 aprel 1299-cu ildə Ərzincan yaxınlığında baş vermiş döyüşdə Sulamış məğlub olub Məmlük dövlətinə qaçmaöa məcbur oldu.
Gürcüstan yürüşləri
Qutluşahın Gürcüstan krallığında mühüm rola sahib idi. Onun orada böyük torpaqları olmaqla bərabər, ailəsi də orada məşhur idi. O, tez-tez vasitəçi və elçi olaraq əsasən monqol hakimiyyətinə qarşı olan VIII Davidlə danışıqlara girməyə məcbur olurdu.
VIII David monqollardan zəmanət olaraq girovlar tələb etdikdə Qutluşah öz oğlu Şibauçi ilə birlikdə bir neçə monqol şahzadəsinin övladlarını, Qazan xanın üzüyünü onun yanına göndərdi. Bu hadisə gürcülərlə Elxanilər arasında daha etibarlı münasibətlərin yaranmasına yol açdı. Gürcüstan Elxanilərin şimal sərhədlərinin qorunmasında mühüm rol oynayırdı vı Qızıl Ordaya qarşı mübarizədə əsas yeri təşkil edirdi. 1298 və 1300-cü illərdə Qutluşah VIII Davidin torpaqlarında başlamış üsyanı yatırmaq üçün oraya yürüşlər həyata keçirdi.
Qutluşah Qazan xanın vəziri Sədrəddin Zəncani tərəfindən təhrik edilərək Fəzlullah Rəşidəddinə qarşı bir hadisəyə qarışmışdı, lakin sonra Qutluqşahın məruzəsi əsasında Zəncani və qardaşı Qütbəddin həbs edildilər və 20 aprel 1298-ci ildə elə Qutluqşah tərəfindən öldürülərək edam edildilər.
Qazan xanın əmri ilə Qutluqşaha Dəməşqə edilən yürüşdə yardım etməli idi.
Suriya yürüşləri
1300-cü ildə Qazan Suriyaya böyük bir işğal vəd etmişdi, lakin o, 1301-ci ilin fevralında Qutluqşahın rəhbərliyi altında daha kiçik bir qüvvə göndərdi. Təxminən 60.000 nəfərlik qüvvə Suriya ətrafında bəzi basqınlarda iştirak etməkdən başqa bir şey etmədi. Qutluqşah 20 min döyüşçünü İordan vadisində saxladı. Onun məqsədi Dəməşqdə oturan Elxani valisinin qorunmasını təşkil etmək idi. Lakin bu qüvvələr tezliklə geri çəkilməyə məcbur oldular. Orta əsrlər tarixçisi Tyreli Templara görə:
 | Həmin il (1300-cü il) Tatarların kralı Qazandan Kiprə məktub gəldi. Məktubda deyilirdi ki, o, qışda gələcək və istərdi ki, franklarda ona qoşulsunlar...Luzinyanlı Amalrik, Qüds krallığının döyüşçüləri noyabrda gəldilər və özləri ilə 300 cəngavər, bundan da çox məbədçilər və hospitallerlər gətirdilər...Fevralda Kotlesse (Qutluqşah) adlanan tatarların böyük admiralı 60 minlik ordu ilə Antioxiyaya gəldi və Ermənistan kralının Yaffa qrafı, İbelinli Guyla və Giblet lordu Conla birlikdə gəlməsini tələb etdi. Və onlar gəldikdə, Kotlesse onlara bildirdi ki, Qazan yolda ikən külək və soyuğa görə böyük problemlərlə üzləşmişdir. Kotlesse Hələbdən La Çemel tərəflərə qədər yürüşlər etdikdən sonra, daha artıq heç nə etmədən geri döndü. |  |
Olcay Teymurun ölümündən sonra Qutluqşah hökmdar ailədən yeni bir evliliklə mükafatlandırıldı. 7 avqust 1301-ci ildə o, Keyxatu xanın qızı El Qutluq Xatunla evləndirildi.
Qutluqşah 1303-cü ildə Suriyaya doğru yeni bir yürüş daha həyatakeçirdi. 80 min qüvvədən ibarət olan Elxani ordusuna ermənilər də yardım edirdilər. Lakin bu ordu 30 mart 1303-cü ildə Hümsdə məmlüklülər tərəfindən məğlub edildilər. Həlledici məğlubiyyət isə 21 aprel 1303-cü ildə Dəməşqin cənubunda Mərc əl-Səffər döyüşü ilə oldu. Beləliklə, Elxanilərin bu yürüşü məmlüklü ordusu tərəfindən məğlub edildi. Bu yürüş Elxanilərin Suriyada həyata keçirdikləri son böyük yürüş olaraq qəbul edilir. Məmlük tarixçisi əl-Məğriziyə görə, çətinliklə məğlubiyyətə görə ona verilməli olan ölüm hökmündən yayına bilmişdir. Bunun əvəzində o, məhkəmədə alçaldıcı münasibətə məruz qaldı və elə cəza olaraq da məhkəmədəki hər kəs tərəfindən alçaldıldılar. Qutluqşah Gilana sürgünə göndərildi.
Olcaytunun hakimiyyəti dövrü
Qazan xanın 1304-cü ildə ölümündən sonra hakimiyyətə onun qardaşı Olcaytu keçdi. O, Qutquqşahı bağışladı və Qutluqşah yenidən əvvəlki mövqeyinə qayıdaraq ordunun baş komandanı oldu. Onun oğlu Qarancuq Olcaytunun rütbəcə 20-ci əmiri olaraq Anadoluda xidmət etməyə göndərildi. Qutluqşah özü isə 1306-cı ildə Gilandakı əməliyyata komandanlıq etməyə başladı. Xalxaldan ayrılaraq, o, Fumən və Qaskarehi tabe etməyə müvəffəq oldu, onların hökmdarları Dabbaj Qutluqşahın tabeliyində olan Əmir Polad Qiyaya hədiyyələr göndərdi. Lakin onun oğlu Şibauçi hücumu davam etdirməyi və Dabbajın öz torpaqlarını da yağmalamağı təklif etdi. Bu istəyə olaraq Fumənin çox hissə yağmalandı və Dabbajın öz ailəsi həbs edildi. Polad Qiya yürüşdən uzaqlaşdırıldı və onun yerinə Şibauçi gətirildi. Şibauçi də , Rəşt və Şəft bölgələrindən olan yerli ordularla döyüşdə məğlub olub geri çəkildi. Qutluqşahın özü isə Tulim hakimi Rikabzen tərəfindən pusquya düşürüldü və 13 iyunda öldürüldü. Onun ölümü barədə müxtəlif versiyalar vardır. Buraya guya onun Novruzun qısası üçün öldürüldüyü də daxildir. Məmlük tarixçisi əl-Yunini onun ölüm tarixi olaraq 3 iyul 1307-ci ili göstərməkdədir. Onun meyidi Təbrizə aparıldı və orada dəfn edildi. Onun ölümündən sonra köməkçilərindən biri olan Çoban yüksəldi və ordunun komandanı oldu.
Şəxsiyyəti
əl-Yuniniyə görə, o, ibn Teymiyyə ilə 18 fevral 1300-cü ildə görüşmüş və İslama dair söhbətlər etmişdir. Teymiyyəyə görə, bu zaman o, 50 yaşlarında, sarımtıl vı saqqalsız olmuşdur.
O, Qazan xanla birlikdə 1295-ci ildə İslamı qəbul etmişdir. Yazılana görə, Rikabzen onu edam etməmişdən əvvəl Əmir Novruzu nəzərdə tutaraq bu sözləri demişdir:
| | Səni çuxa geyinməkdən, qımız, ayran içməkdən, ağır işlərdə şərəf libası, təsbih və xəz işləməkdən qurtaran, şirniyyat və qənd yedizdirən, Elxani ölkəsinin əmir ulusuna çevirən o deyildimi? | |
O, digər etibarlı mənbələr tərəfində Yasanın alovlu müdafiəçisi və İslam dininin tənqidçisi kimi qələmə verilmişdir. Həmçinin o, Şeyx Zahid Gilaninin rəqibi olan və ondan fərqli olaraq Allahdan yox, Qazan xandan qorxan şeyxi dəstəkləmişdir.
O, İslamı birdə Olcaytunun hakimiyyəti dövründə, 1307-ci ildə tənqid etmişdir:
| | Çingiz xanın yeni yasalarını tərk edərək, ərəblərin 70 yerə bölünmüş köhnə dinlərini qəbul edərək biz nə etdik? Bu adətdən hər hansısa birinin seçilməsi ayıb və şərəfsizlik olardı, çünki birində qızla evlənməyə icazə verilir, bir digərində isə ana və ya bacı ilə münasibət caizdir. Hər ikisindən Tanrıya sığınırıq! Çingiz xanın Yasa və Yosuna qayıdaq! | |
"Sünik vilayətinin tarixi" adlı əsərdə o, Stefan Orbeliani tərəfindən "xristianların dostu" olaraq təsvir edilir. Erməni tarixində bir neçə adam, o cümlədən Tatevli Qriqoriy (onun dünyəvi adı Qutluqşah idi) və Ərzincan şahzadəsi Qutluşah (vəfatı 1386) da onun adını daşıyırdı.
Ailəsi
Onun xeyli sayda arvadı var idi. Buraya iki Elxani şahzadəsi də daxil idi.
- Ölcai Teymur Xatub (evlilik tarixi. 30may 1296) — Arqun xanın qızı.
- El Qutluq Xatun (evlilik tarixi. 7 avqust 1301) — Keyxatu xanın qızı.
Başqa arvadlarından da olmaq övladları :
- Şibauçi — əmir, daha sonra atasının ölümünə səbəb olduğu üçün Ölcaitü tərəfindən titullarından məhrum edildi
- İqbalşah — Elxani hökmdarı Əbu Səid tərəfindən Gürcüstanda torpaqla mükafatlandırılmışdır.
- Qarancuq — Olcaytunun rütbəsə 20-ci əmiri, Anadoluda xidmət etmişdir.
- Sevinc Qutluq — Əmir Sevinclə 15 fevral 1311-ci ildə evlənmişdir.
- Adı məlum olmaya bir qız — Əmir Horqudaqla evlənmişdir.
Qeydlər
- Çingiz xan tərəfindən yaradılmış sosial-hərbi sistem. Min evdən toplanan orduya deyilirdi. Bu onluq sisteminə əsaslanan nizam Mərkəzi Asiyada əvvəllər türklər tərəfindən istifadə edilən hərbi sistemə əsaslanmaqda idi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Atwood, 2006. səh. 32
- Maitland Muller, 1957. səh. 32
- Boyle, 1956. səh. 146
- Bunko, 1977. səh. 137
- Lusted, 2017. səh. 32
- Hoyle, 1999
- Melville, 2009. səh. 51-101
- Luisetto, 2007. səh. 141
- Orbelean və Robert Bedrosian, 2012. səh. 241
- Luisetto, 2007. səh. 142
- Luisetto, 2007. səh. 140
- Richard, 1996. səh. 481
- de Tyr, 1300. səh. 147
- Demurger, 2007. səh. 158
- Nicolle, 2001. səh. 80
- Luisetto, 2007. səh. 226
- Rabino, 1920. səh. 277–296
- Amitai və Morgan, 2000. səh. 94
- Hope, 2016. səh. 161
- Kāshānī, 2005. səh. 94
- Komaroff, 2012. səh. 379–380
- Amitai-Preiss, 1996. səh. 1-10
- Tsaghikyan, 2015. səh. 27
- Lang, 1955. səh. 74-91
- Hoyle, 1888. səh. 534
Mənbə
- J. A. Boyle. On The Titles Given in Juvaini to Certain Mongolian Princes. Harvard Journal of Asiatic Studies. 1956.
- Sir Henry Hoyle Howorth. History of the Mongols, from the 9th to the 19th Century. III. Burt Franklin. 1888. ISBN .
- Le Templier de Tyr. 1300.
- Christopher Atwood. Ulus Emirs, Keshig Elders, Signatures, and Marriage Partners: The Evolution of a Classic Mongol Institution - Imperial Statecraft: Political Forms and Techniques of Governance in Inner Asia, Sixth-Twentieth Centuries. 2006.
- D. G. Maitland Muller. A study and translation of the first book of the first volume of the "Compendium of Histories" by Rasid al-Din Fadl Allah concerning the Turkish and Mongol tribes. SOAS University of London. 1957.
- Tōyō Bunko. Memoirs of the Research Department of the Toyo Bunko (the Oriental Library). Toyo Bunko. 1977.
- Rashīd al-Dīn Ṭabīb. Compendium of Chronicles. Harvard University, Department of Near Eastern Languages and Civilizations. 1999.
- Charles Melville. Anatolia under the Mongols - The Cambridge History of Turkey. 2009. 51–101.
- Frederic Luisetto Armeniens et autres Chretiens d'Orient sous la domination mongole. Armeniens et autres Chretiens d'Orient sous la domination mongole. Paris: Editions Geuthner. 2007. ISBN .
- Step'annos Orbelean və Robert Bedrosian. History of the State of Sisakan. 2012.
- Jean Richard. Histoire des Croisades. Fayard. 1996. ISBN .
- H. L. Rabino. Rulers of Gilan: Rulers of Gaskar, Tul and Naw, Persian Talish, Tulam, Shaft, Rasht, Kuhdum, Kuchisfahan, Daylaman, Ranikuh, and Ashkawar, in Gilan, Persia. The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. 1920. 277–296.
- David Nicolle. The Crusades. Essential Histories. Osprey Publishing. 2001. ISBN .
- Alain Demurger. Jacques de Molay. Editions Payot&Rivages. 2007. ISBN .
- Michael Hope. Power, Politics, and Tradition in the Mongol Empire and the Ilkhanate of Iran. 2016. ISBN .
- ʻAbd Allāh ibn ʻAlī. Kāshānī. [worldcat.org/title/643519562 Tārīkh-i Ūljāytū] (#bad_url). Tehran: Shirkat Intishārat-i ʻIlmī va Farhangī. 2005. ISBN .
- Linda Komaroff. Beyond the Legacy of Genghis Khan. BRILL. 2012. ISBN .
- Reuven Amitai-Preiss. Ghazan, Islam and Mongol Tradition: A View from the Mamlūk sultanate. London: Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. 1996. ISBN .
- D. M. Lang. Georgia in the Reign of Giorgi the Brilliant (1314-1346). London: Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. 1955. ISBN .
- Frances Wood. The Silk Road. California: University of California Press. 2002. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qutluqsah ve ya Qutlusah monqolca Kutlugshah v 1307 Gilan ostani Elxaniler dovletinin hokmdari Qazan xanin hakimiyyeti dovrunde dovletin herbi quvvelerinin bas emiri O daha cox xristianlar yasayan bolgelerde aktiv olmus ve aktiv sekilde istirak etmisdir lakin 1303 cu ilde ugradigi boyuk meglubiyyetden sonra cezalandirilmis 1307 ci ilde Gilanin isgali zamani oldurulmusdur Qutluqsahmonqolca KutlugshahSexsi melumatlarDogum tarixi texminen 1250Dogum yeri Boyuk Monqol imperiyasiVefat tarixi 13 iyun 1307Vefat yeri Gilan Elxaniler dovletiVefat sebebi DoyusDefn yeri Tebriz Cenubi AzerbaycanDefn tarixi 1307 ci ilin yayiMilliyyeti ManqitlarHeyat yoldasi Olcai Teymur Xatub evlilik tarixi 30 may 1296 El Qutluq Xatun evlilik tarixi 7 avqust 1301 Usaqlari Sibauci Iqbalsah Qarancuq Sevinc Qutluq Adi melum olmaya bir qizAtasi Manquday NoyonHerbi fealiyyetiMensubiyyeti Elxani dovletinin ordusuQosun novu SuvariXidmet illeri 1307 ci ile qederRutbesi NoyonVezifesi Elxani ordusunun komandaniDoyusler Vadi el Xeznedar doyusuHeyatinin erken donemiQutlusah Manqit tayfasinin uzvu idi Atasi Manquday Noyon Xubilay xaqanin esas generallarindan biri olmus onun da atasi olan Cedey Noyon Cingiz xanin generali olmusdur Onun emisi Hulqutu Qorci Hulaku ve Abaqa xanlarin doneminde esas kecik emirlerinden biri olmusdur Qutlusahin iki ve ya uc qardasinin olmasi bildirilse de onlar vezifelerde cox yuksele bilmeden vefat etmisdir Onun qardaslarindan biri olan Emir Teymur Buga minqxanlardan birinin komandani olmusdur Novruzun usyaniO Abaqa xanin komandanlarindan biri idi ve Qazan xan hele yeniyetme Xorasan canisini olan zaman onunla yaxinliq qurmusdu Bu Xorasanda Emir Novruzun usyaninin basladigi tarix idi lakin o xeste olduguna gore 1289 cu ilin qisindaki herbi emeliyyatlara qatila bilmedi amma yazda Qazanin Novruza qarsi baslatdigi yurusde istirak ede bildi Nurin Aqa ve Emir Sutai ile birlikde o Novruza kifayet qeder ugursuz muqavimet gosterdi Bundan sonra Qutlusah Qazan terefinden yeni taxta cixmis Keyxatunun yanina gonderildi ve ona emr edildi ki yeni xana Emir Novruzun baslatdigi usyani bildirsin ve yardim istesin lakin Keyxatu bu usyanla o qeder de maraqlanmadi ve istenilen yardim ucun sadece bir nece emir gonderdi Bunu goren Qazan Qutlusahi oz yerine canisin vekili teyin ederek Keyxatu xanla ozu gorusmek ucun Azerbaycana getdi Qutlusah bu zaman erzinde Novruzu meglub edib Nisapura cekilmeye mecbur ede bildi Bir muddet sonra Qutlusahin cox spirtli icki qebul etdiyi bildirilse de o mualice almis ve icki icmeyi dayandirmisdir O 1294 cu ilde Emir Novruz yeniden Qazana bagliligini bildiren zaman orada idi Qazan xanin hakimiyyeti dovruKeyxatunun oldurulmesinden ve Baydunun taxta cixmasindan sonra Qazan 1295 ci ilde yeni xana qarsi yuruse basladi Usyan ucun sebeb olaraq Qazan emisinin edaletsiz sekilde oldurulmesini gosterirdi Bu yurus zamani Qutlusah Qazanin ordusunun sol cinahini idare edirdi Yurus ugurlu oldu Baydu meglub edildi ve Naxcivan erazisinde ele kecirildi Qazanin taxta cixmasindan sonra onun isteyi ile bacisi Olcay Teymur Xatun 30 may 1296 ci ilde Qutlusahla evlendi Qazanla daha da yaxinlasan Qutlusah ona Novruzun xeyanetinden subhelendiyini ve arasdirma aparmaq gerekdiyini bildirdi Anadolu yurusleri 1296 ci ilde Tagacarin edam edilmesinden sonra Anadoluda xeyli usyan meydana cixdi Bu usyanlardan birine Celair tayfasindan olan Baltu basciliq edirdi O Tagacari ele kecirmis ve onu Qazan xana qarsi cevirmisdi Qazan Qutlusahi 3 Tumene komandan teyin ederek Anadoludaki usyani yatirmaga gonderdi Baltunun meglub edilib qacmasindan sonra onun muttefiqi II Mesud oz isteyi ile Qutlusaha teslim oldu Onu bagisladiqdan sonra Qutlusah Novruzla doyusmek ucun Xorasana yola dusdu lakin bu zaman yeni bir usyan basladi Bu defe Qutlusaha tabe olan Sulamis Baycunun nevesi 1298 ci ilde usyana basladi Aranda geri gelmeye mecbur olan Qutlusah onu da meglub etmeyi bacardi 27 aprel 1299 cu ilde Erzincan yaxinliginda bas vermis doyusde Sulamis meglub olub Memluk dovletine qacmaoa mecbur oldu Gurcustan yurusleri Qazan xan II Hetumu Suriya yurusu zamani Qutluqsaha qatilmasini emr edir Qutlusahin Gurcustan kralliginda muhum rola sahib idi Onun orada boyuk torpaqlari olmaqla beraber ailesi de orada meshur idi O tez tez vasiteci ve elci olaraq esasen monqol hakimiyyetine qarsi olan VIII Davidle danisiqlara girmeye mecbur olurdu VIII David monqollardan zemanet olaraq girovlar teleb etdikde Qutlusah oz oglu Sibauci ile birlikde bir nece monqol sahzadesinin ovladlarini Qazan xanin uzuyunu onun yanina gonderdi Bu hadise gurculerle Elxaniler arasinda daha etibarli munasibetlerin yaranmasina yol acdi Gurcustan Elxanilerin simal serhedlerinin qorunmasinda muhum rol oynayirdi vi Qizil Ordaya qarsi mubarizede esas yeri teskil edirdi 1298 ve 1300 cu illerde Qutlusah VIII Davidin torpaqlarinda baslamis usyani yatirmaq ucun oraya yurusler heyata kecirdi Qutlusah Qazan xanin veziri Sedreddin Zencani terefinden tehrik edilerek Fezlullah Resideddine qarsi bir hadiseye qarismisdi lakin sonra Qutluqsahin meruzesi esasinda Zencani ve qardasi Qutbeddin hebs edildiler ve 20 aprel 1298 ci ilde ele Qutluqsah terefinden oldurulerek edam edildiler Qazan xanin emri ile Qutluqsaha Demesqe edilen yurusde yardim etmeli idi Suriya yurusleri Qutluqsahin komandanliq etdiyi monol hucumu 1300 cu ilde Qazan Suriyaya boyuk bir isgal ved etmisdi lakin o 1301 ci ilin fevralinda Qutluqsahin rehberliyi altinda daha kicik bir quvve gonderdi Texminen 60 000 neferlik quvve Suriya etrafinda bezi basqinlarda istirak etmekden basqa bir sey etmedi Qutluqsah 20 min doyuscunu Iordan vadisinde saxladi Onun meqsedi Demesqde oturan Elxani valisinin qorunmasini teskil etmek idi Lakin bu quvveler tezlikle geri cekilmeye mecbur oldular Orta esrler tarixcisi Tyreli Templara gore Hemin il 1300 cu il Tatarlarin krali Qazandan Kipre mektub geldi Mektubda deyilirdi ki o qisda gelecek ve isterdi ki franklarda ona qosulsunlar Luzinyanli Amalrik Quds kralliginin doyusculeri noyabrda geldiler ve ozleri ile 300 cengaver bundan da cox mebedciler ve hospitallerler getirdiler Fevralda Kotlesse Qutluqsah adlanan tatarlarin boyuk admirali 60 minlik ordu ile Antioxiyaya geldi ve Ermenistan kralinin Yaffa qrafi Ibelinli Guyla ve Giblet lordu Conla birlikde gelmesini teleb etdi Ve onlar geldikde Kotlesse onlara bildirdi ki Qazan yolda iken kulek ve soyuga gore boyuk problemlerle uzlesmisdir Kotlesse Helebden La Cemel tereflere qeder yurusler etdikden sonra daha artiq hec ne etmeden geri dondu Olcay Teymurun olumunden sonra Qutluqsah hokmdar aileden yeni bir evlilikle mukafatlandirildi 7 avqust 1301 ci ilde o Keyxatu xanin qizi El Qutluq Xatunla evlendirildi Qutluqsah 1303 cu ilde Suriyaya dogru yeni bir yurus daha heyatakecirdi 80 min quvveden ibaret olan Elxani ordusuna ermeniler de yardim edirdiler Lakin bu ordu 30 mart 1303 cu ilde Humsde memlukluler terefinden meglub edildiler Helledici meglubiyyet ise 21 aprel 1303 cu ilde Demesqin cenubunda Merc el Seffer doyusu ile oldu Belelikle Elxanilerin bu yurusu memluklu ordusu terefinden meglub edildi Bu yurus Elxanilerin Suriyada heyata kecirdikleri son boyuk yurus olaraq qebul edilir Memluk tarixcisi el Megriziye gore cetinlikle meglubiyyete gore ona verilmeli olan olum hokmunden yayina bilmisdir Bunun evezinde o mehkemede alcaldici munasibete meruz qaldi ve ele ceza olaraq da mehkemedeki her kes terefinden alcaldildilar Qutluqsah Gilana surgune gonderildi Olcaytunun hakimiyyeti dovruQazan xanin 1304 cu ilde olumunden sonra hakimiyyete onun qardasi Olcaytu kecdi O Qutquqsahi bagisladi ve Qutluqsah yeniden evvelki movqeyine qayidaraq ordunun bas komandani oldu Onun oglu Qarancuq Olcaytunun rutbece 20 ci emiri olaraq Anadoluda xidmet etmeye gonderildi Qutluqsah ozu ise 1306 ci ilde Gilandaki emeliyyata komandanliq etmeye basladi Xalxaldan ayrilaraq o Fumen ve Qaskarehi tabe etmeye muveffeq oldu onlarin hokmdarlari Dabbaj Qutluqsahin tabeliyinde olan Emir Polad Qiyaya hediyyeler gonderdi Lakin onun oglu Sibauci hucumu davam etdirmeyi ve Dabbajin oz torpaqlarini da yagmalamagi teklif etdi Bu isteye olaraq Fumenin cox hisse yagmalandi ve Dabbajin oz ailesi hebs edildi Polad Qiya yurusden uzaqlasdirildi ve onun yerine Sibauci getirildi Sibauci de Rest ve Seft bolgelerinden olan yerli ordularla doyusde meglub olub geri cekildi Qutluqsahin ozu ise Tulim hakimi Rikabzen terefinden pusquya dusuruldu ve 13 iyunda olduruldu Onun olumu barede muxtelif versiyalar vardir Buraya guya onun Novruzun qisasi ucun oldurulduyu de daxildir Memluk tarixcisi el Yunini onun olum tarixi olaraq 3 iyul 1307 ci ili gostermekdedir Onun meyidi Tebrize aparildi ve orada defn edildi Onun olumunden sonra komekcilerinden biri olan Coban yukseldi ve ordunun komandani oldu Sexsiyyetiel Yuniniye gore o ibn Teymiyye ile 18 fevral 1300 cu ilde gorusmus ve Islama dair sohbetler etmisdir Teymiyyeye gore bu zaman o 50 yaslarinda sarimtil vi saqqalsiz olmusdur O Qazan xanla birlikde 1295 ci ilde Islami qebul etmisdir Yazilana gore Rikabzen onu edam etmemisden evvel Emir Novruzu nezerde tutaraq bu sozleri demisdir Seni cuxa geyinmekden qimiz ayran icmekden agir islerde seref libasi tesbih ve xez islemekden qurtaran sirniyyat ve qend yedizdiren Elxani olkesinin emir ulusuna ceviren o deyildimi O diger etibarli menbeler terefinde Yasanin alovlu mudafiecisi ve Islam dininin tenqidcisi kimi qeleme verilmisdir Hemcinin o Seyx Zahid Gilaninin reqibi olan ve ondan ferqli olaraq Allahdan yox Qazan xandan qorxan seyxi desteklemisdir O Islami birde Olcaytunun hakimiyyeti dovrunde 1307 ci ilde tenqid etmisdir Cingiz xanin yeni yasalarini terk ederek ereblerin 70 yere bolunmus kohne dinlerini qebul ederek biz ne etdik Bu adetden her hansisa birinin secilmesi ayib ve serefsizlik olardi cunki birinde qizla evlenmeye icaze verilir bir digerinde ise ana ve ya baci ile munasibet caizdir Her ikisinden Tanriya siginiriq Cingiz xanin Yasa ve Yosuna qayidaq Sunik vilayetinin tarixi adli eserde o Stefan Orbeliani terefinden xristianlarin dostu olaraq tesvir edilir Ermeni tarixinde bir nece adam o cumleden Tatevli Qriqoriy onun dunyevi adi Qutluqsah idi ve Erzincan sahzadesi Qutlusah vefati 1386 da onun adini dasiyirdi AilesiOnun xeyli sayda arvadi var idi Buraya iki Elxani sahzadesi de daxil idi Olcai Teymur Xatub evlilik tarixi 30may 1296 Arqun xanin qizi El Qutluq Xatun evlilik tarixi 7 avqust 1301 Keyxatu xanin qizi Basqa arvadlarindan da olmaq ovladlari Sibauci emir daha sonra atasinin olumune sebeb oldugu ucun Olcaitu terefinden titullarindan mehrum edildi Iqbalsah Elxani hokmdari Ebu Seid terefinden Gurcustanda torpaqla mukafatlandirilmisdir Qarancuq Olcaytunun rutbese 20 ci emiri Anadoluda xidmet etmisdir Sevinc Qutluq Emir Sevincle 15 fevral 1311 ci ilde evlenmisdir Adi melum olmaya bir qiz Emir Horqudaqla evlenmisdir QeydlerCingiz xan terefinden yaradilmis sosial herbi sistem Min evden toplanan orduya deyilirdi Bu onluq sistemine esaslanan nizam Merkezi Asiyada evveller turkler terefinden istifade edilen herbi sisteme esaslanmaqda idi Hemcinin baxElxaniler dovletiIstinadlarAtwood 2006 seh 32 Maitland Muller 1957 seh 32 Boyle 1956 seh 146 Bunko 1977 seh 137 Lusted 2017 seh 32 Hoyle 1999 Melville 2009 seh 51 101 Luisetto 2007 seh 141 Orbelean ve Robert Bedrosian 2012 seh 241 Luisetto 2007 seh 142 Luisetto 2007 seh 140 Richard 1996 seh 481 de Tyr 1300 seh 147 Demurger 2007 seh 158 Nicolle 2001 seh 80 Luisetto 2007 seh 226 Rabino 1920 seh 277 296 Amitai ve Morgan 2000 seh 94 Hope 2016 seh 161 Kashani 2005 seh 94 Komaroff 2012 seh 379 380 Amitai Preiss 1996 seh 1 10 Tsaghikyan 2015 seh 27 Lang 1955 seh 74 91 Hoyle 1888 seh 534MenbeJ A Boyle On The Titles Given in Juvaini to Certain Mongolian Princes Harvard Journal of Asiatic Studies 1956 Sir Henry Hoyle Howorth History of the Mongols from the 9th to the 19th Century III Burt Franklin 1888 ISBN 978 1296812676 Le Templier de Tyr 1300 Christopher Atwood Ulus Emirs Keshig Elders Signatures and Marriage Partners The Evolution of a Classic Mongol Institution Imperial Statecraft Political Forms and Techniques of Governance in Inner Asia Sixth Twentieth Centuries 2006 D G Maitland Muller A study and translation of the first book of the first volume of the Compendium of Histories by Rasid al Din Fadl Allah concerning the Turkish and Mongol tribes SOAS University of London 1957 Tōyō Bunko Memoirs of the Research Department of the Toyo Bunko the Oriental Library Toyo Bunko 1977 Rashid al Din Ṭabib Compendium of Chronicles Harvard University Department of Near Eastern Languages and Civilizations 1999 Charles Melville Anatolia under the Mongols The Cambridge History of Turkey 2009 51 101 Frederic Luisetto Armeniens et autres Chretiens d Orient sous la domination mongole Armeniens et autres Chretiens d Orient sous la domination mongole Paris Editions Geuthner 2007 ISBN 978 2 7053 3791 9 Step annos Orbelean ve Robert Bedrosian History of the State of Sisakan 2012 Jean Richard Histoire des Croisades Fayard 1996 ISBN 2 213 59787 1 H L Rabino Rulers of Gilan Rulers of Gaskar Tul and Naw Persian Talish Tulam Shaft Rasht Kuhdum Kuchisfahan Daylaman Ranikuh and Ashkawar in Gilan Persia The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland 1920 277 296 David Nicolle The Crusades Essential Histories Osprey Publishing 2001 ISBN 978 1 84176 179 4 Alain Demurger Jacques de Molay Editions Payot amp Rivages 2007 ISBN 978 2 228 90235 9 Michael Hope Power Politics and Tradition in the Mongol Empire and the Ilkhanate of Iran 2016 ISBN 9780198768593 ʻAbd Allah ibn ʻAli Kashani worldcat org title 643519562 Tarikh i uljaytu bad url Tehran Shirkat Intisharat i ʻIlmi va Farhangi 2005 ISBN 964 445 718 8 Linda Komaroff Beyond the Legacy of Genghis Khan BRILL 2012 ISBN 978 90 04 24340 8 Reuven Amitai Preiss Ghazan Islam and Mongol Tradition A View from the Mamluk sultanate London Bulletin of the School of Oriental and African Studies University of London 1996 ISBN 0041 977X D M Lang Georgia in the Reign of Giorgi the Brilliant 1314 1346 London Bulletin of the School of Oriental and African Studies University of London 1955 ISBN 0041 977X Frances Wood The Silk Road California University of California Press 2002 ISBN 0 520 24340 4