Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Məhtimqulu (türkm. Magtymguly Pyragy; ing. Magtymguly; azərb. Məxdumqulu Fəraqi; təq. 1733 – təq. 1782[…], Gülüstan ostanı) — türkmən şairi, Dövlətməhəmməd Azadinin oğlu
| Məhtimqulu | |
|---|---|
 poçt markası | |
| Doğum tarixi | təq. 1733 |
| Vəfat tarixi | təq. 1782[…] |
| Vəfat yeri | |
| Atası | Dövlətməhəmməd Azadi |
| Fəaliyyəti | şair |
| Əsərlərinin dili | türkmən dili |
 Məhtimqulu Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Şair Dövlət-Məmmədin oğlu, türkmən ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Məhtimquluy 1733-cü ildə, müxtəlif türkmən tayfalarının yaşadığı Kopetdağın ətəyində, Ətrak çayının hövzəsində yerləşən Hacı Qovuşan kəndində anadan olmuşdur. Məhtimqulunun ailəsi oturaq Göklən tayfasının, Gerkez qəbiləsinin, Qışıq qoluna aiddir. Yetkin çağlarında Məhtimqulu özünə Fərağı ləğəbini götürüb. Erkən yaşlarından ərəb və fars dilində kitab oxumasını, atasının zəngin kitabxanasına borcludur. Bundan başqa Məhtimqulu uşaqlıqdan zərgərlik və dəmirçiliklədə məşğul olub. 1753-cü ili Buxara xanlığında Qızıl-Ayağdaki İdris-Baba mədrəsəsində oxuduqdan sonra, 1754-cü ildə Buxaranın məşhur Kəkildaş mədrəsəsində də bir il oxuyur. Burada o öz dövrünün savadlı adamlarından sayılan mövlana Nuri-Kazım ibn Baharla tanış olur və onunla birlikdə səyahətə çıxır. Özbəkistanı, Tacikistanı, Əfqanıstanı keçərək Hindistanın şimalına tərəf gedir. 1757-ci ildə hər iki nəfər o dövrün elm mərkəzlərindən biri sayılan, çoxlu mədrəsəsi olan Xivə şəhərinə gəlirlər. Burada Məhtimqulu Şirqazi xanın 1713-cü ildə tikdirdiyi mədrəsəyə daxil olur. 1760-cı ildə atasının ölümü ilə əlaqədar o vətəninə qayıdır. Sevdiyi qızın başqasına ərə verilməsi və iki böyük qardaşının ölümü ona böyük zərbə olur. Qardaşlarına olan niskil onun şeirlərində iz buraxmışdır. Lakin bununla onun məhrumiyətləri bitmir. O evlənir, lakin onun iki oğlu gənc yaşlarında vəfat edirlər. 1760-cı ildən sonra ölümünə kimi o Manqışlağa, Həştərxana, Azərbaycana, oradanda Yaxın və Orta Şərq ölkələrinə səyahət edir. Məhtumkulunun əsas nailiyyəti klassik ədəbiyyatı folklor ilə yaxınlaşdırmasıdır. O həmçin türkmən ədəbiyyatını ərəb və fars təsirlərindən xeyli azad edib. Şair 1783-cü ildə vəfat edib. Məhtimqulu türkmənlərin birləşməsini istəyirdi. Bu onun yaradıcılığında yer almışdır. Türkmənlərin özlərini ayrı-ayrı tayfalara aid edən bir millət hesab edirdi. Məhtumkulunun yaradıcılığı Azərbaycanın görkəmli yazıçıları Molla Pənah Vaqifə və Molla Vəli Vidadiyə çox təsir etmişdir. Həmçinin Məhtimqulu özüdə heç şübhəsiz Azərbaycan ədəbiyyatından təsirlənmişdir.
Yaradıcılığı
1760-cı ildə atası rəhmətə getdi və Məhtimqulu doğma Türkmənistana qayıtmağa məcbur oldu. Amma vətənə qayıtması ona yeni bir dərd də gətirdi. Atasının ölümü ilə bağlı qüssə və kədər içində olan Məhtimquluya bir mənəvi zərbə də illərlə sevgisini ürəyində gəzdirdiyi Mənli adlı qızın başqa birisinə ərə verilməsi ilə dəydi. Mənlinin valideynləri qızları üçün böyük miqdarda başlıq tələb edirdilər. Bu başlığı vermək üçünsə Məhtimqulunun maddi imkanı yox idi. Ona görə də Mənlini başqa birisinə zorla ərə verdilər. Sevgilisini ömrünün sonuna kimi unuda bilməyən Məhtimmqulu onun eşqinə şeirlər yazmağa başladı. Bu şeirlərində isə o Fəraqi (sevgilisindən ayrılan) imzası ilə çıxış edirdi.
Ədəbiyyat
- Краткая литературная энциклопедия, М., 1972.
- Предисловие А. Зырина и М. Овезгельдыева к изданию Махтумкули, Стихотворения, Советский писатель, Ленинградское отделение, 1984
- Нуры Байрамов. "Долгая дорога", Ашхабад, "Магарыф", 1986. В составе сборника повесть "Долгая дорога" (перевод Михаила Гребнева) о Махтумкули.
İstinadlar
- ABŞ Konqres Kitabxanası. 1800.
- Beynəlxalq standart ad identifikatoru. 2012.
- http://thesaurus.cerl.org/record/cnp00403431.
- "Böyük şairin yeni «Divan»ı tapıldı". Azadlıq Radiosu (az.). azadliq.org. 25.06.2014. 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-06-26.
Həmçinin bax
- Paşa Kərimov: Məhtimqulu Fəraqi və Azərbaycan
Xarici keçidlər
- Böwürslen. hekaýa 2018-01-25 at the Wayback Machine
- MAGTYMGULY PYRAGY (1733–1783)
- www.magtymguly.org
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Mehtimqulu turkm Magtymguly Pyragy ing Magtymguly azerb Mexdumqulu Feraqi teq 1733 teq 1782 Gulustan ostani turkmen sairi Dovletmehemmed Azadinin ogluMehtimqulupoct markasiDogum tarixi teq 1733Vefat tarixi teq 1782 Vefat yeri Gulustan ostani IranAtasi Dovletmehemmed AzadiFealiyyeti sairEserlerinin dili turkmen diliMehtimqulu Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiSair Dovlet Memmedin oglu turkmen edebiyyatinin gorkemli numayendesi Mehtimquluy 1733 cu ilde muxtelif turkmen tayfalarinin yasadigi Kopetdagin eteyinde Etrak cayinin hovzesinde yerlesen Haci Qovusan kendinde anadan olmusdur Mehtimqulunun ailesi oturaq Goklen tayfasinin Gerkez qebilesinin Qisiq qoluna aiddir Yetkin caglarinda Mehtimqulu ozune Feragi legebini goturub Erken yaslarindan ereb ve fars dilinde kitab oxumasini atasinin zengin kitabxanasina borcludur Bundan basqa Mehtimqulu usaqliqdan zergerlik ve demirciliklede mesgul olub 1753 cu ili Buxara xanliginda Qizil Ayagdaki Idris Baba medresesinde oxuduqdan sonra 1754 cu ilde Buxaranin meshur Kekildas medresesinde de bir il oxuyur Burada o oz dovrunun savadli adamlarindan sayilan movlana Nuri Kazim ibn Baharla tanis olur ve onunla birlikde seyahete cixir Ozbekistani Tacikistani Efqanistani kecerek Hindistanin simalina teref gedir 1757 ci ilde her iki nefer o dovrun elm merkezlerinden biri sayilan coxlu medresesi olan Xive seherine gelirler Burada Mehtimqulu Sirqazi xanin 1713 cu ilde tikdirdiyi medreseye daxil olur 1760 ci ilde atasinin olumu ile elaqedar o vetenine qayidir Sevdiyi qizin basqasina ere verilmesi ve iki boyuk qardasinin olumu ona boyuk zerbe olur Qardaslarina olan niskil onun seirlerinde iz buraxmisdir Lakin bununla onun mehrumiyetleri bitmir O evlenir lakin onun iki oglu genc yaslarinda vefat edirler 1760 ci ilden sonra olumune kimi o Manqislaga Hesterxana Azerbaycana oradanda Yaxin ve Orta Serq olkelerine seyahet edir Mehtumkulunun esas nailiyyeti klassik edebiyyati folklor ile yaxinlasdirmasidir O hemcin turkmen edebiyyatini ereb ve fars tesirlerinden xeyli azad edib Sair 1783 cu ilde vefat edib Mehtimqulu turkmenlerin birlesmesini isteyirdi Bu onun yaradiciliginda yer almisdir Turkmenlerin ozlerini ayri ayri tayfalara aid eden bir millet hesab edirdi Mehtumkulunun yaradiciligi Azerbaycanin gorkemli yazicilari Molla Penah Vaqife ve Molla Veli Vidadiye cox tesir etmisdir Hemcinin Mehtimqulu ozude hec subhesiz Azerbaycan edebiyyatindan tesirlenmisdir Yaradiciligi1760 ci ilde atasi rehmete getdi ve Mehtimqulu dogma Turkmenistana qayitmaga mecbur oldu Amma vetene qayitmasi ona yeni bir derd de getirdi Atasinin olumu ile bagli qusse ve keder icinde olan Mehtimquluya bir menevi zerbe de illerle sevgisini ureyinde gezdirdiyi Menli adli qizin basqa birisine ere verilmesi ile deydi Menlinin valideynleri qizlari ucun boyuk miqdarda basliq teleb edirdiler Bu basligi vermek ucunse Mehtimqulunun maddi imkani yox idi Ona gore de Menlini basqa birisine zorla ere verdiler Sevgilisini omrunun sonuna kimi unuda bilmeyen Mehtimmqulu onun esqine seirler yazmaga basladi Bu seirlerinde ise o Feraqi sevgilisinden ayrilan imzasi ile cixis edirdi EdebiyyatKratkaya literaturnaya enciklopediya M 1972 Predislovie A Zyrina i M Ovezgeldyeva k izdaniyu Mahtumkuli Stihotvoreniya Sovetskij pisatel Leningradskoe otdelenie 1984 Nury Bajramov Dolgaya doroga Ashhabad Magaryf 1986 V sostave sbornika povest Dolgaya doroga perevod Mihaila Grebneva o Mahtumkuli IstinadlarABS Konqres Kitabxanasi 1800 Beynelxalq standart ad identifikatoru 2012 http thesaurus cerl org record cnp00403431 Boyuk sairin yeni Divan i tapildi Azadliq Radiosu az azadliq org 25 06 2014 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2014 06 26 Hemcinin baxPasa Kerimov Mehtimqulu Feraqi ve AzerbaycanXarici kecidlerBowurslen hekaya 2018 01 25 at the Wayback Machine MAGTYMGULY PYRAGY 1733 1783 www magtymguly org