Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tempietto di Bramante (hərfi mənası "Bramantenin məbədciyi", it. Tempietto del Bramante) — İtaliyanın paytaxtı Roma şəhərinin təpəsinin ətəklərində yerləşən, öz xarici görünüşünə görə antik xatırladan və İntibah dövründə inşa edilən kapelladır. Memarlıq mütəxəssisləri tərəfindən, kapella "İntibah dövrünün yüksək arxitekturasının mükəmməl nümunəsi olaraq qiymətləndirilmişdir. Binanın ümumi layihəsi Yüksək Renessans dövrünün əsasını qoymuş və o dövrün ən məşhur nümayəndələrindən birisinə çevrilmiş Donato Bramante tərəfindən tərtib edilmişdir. Kapellanın inşası tamamlandıqdan sonra, onun dahi memarın şərəfinə adlandırılmasına dair qərar qəbul edilmişdir. Kapellanın tikintisi üçün qədim yunan və Roma məbədlərinin memarlıq üslubu əsas götürülmüşdür; burada hissələrin arasında olan mütənasib həndəsi əlaqə dərhal gözə çarpır və diqqəti cəlb edir.
| San Pyetro in Montorio kilsəsinin kiçik məbədciyi | |
|---|---|
| it. Il tempietto di San Pietro in Montorio | |
 | |
 | |
| Ölkə |  İtaliya |
| Şəhər |  Roma |
| Yerləşir | Roma |
| Memar | Donato Bramante |
| Sifarişçi | II Ferdinand və Kastilyalı İzabella |
| Tikilmə tarixi | 1502-ci il |
| Üslubu | İntibah memarlığı |
| Vəziyyəti | rotondalı kiçik kapella |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Yerləşməsi
Təvazökar ölçülərə malik olan kapella, hal-hazırda bededikt ordeninə məxsus San-Pyetro-in-Montorio adlanan titulyar kilsə kompleksinin daxili həyətində ucalır. Kompleksin tutduğu sahə Roma şəhərinin XIII rionisi (yəni rayonu) sayılan eyni adlı meydanında, qədim Porta Aurelia darvazalarından təxminən 400 metr şərq istiqamətində yerləşir.
Tarix
Binanın inşası İspaniya kralı Araqonlu Ferdinandın sifarişi əsasında memar Bramanteyə həvalə edilmişdir (əslən Lombardiya vilayətindən olmuş dahi memar, doğma Milan şəhərinin 1499-cu ildə fransız ordusu tərəfindən işğal olmasından hədsiz kədərlənərək, həmişəlik Romaya köçməyi qərara almışdır). Daha sonralar kapellanı əhatən edən monastır binasında ispan kralının tabeliyində olan ümumi toplantı və səsvermə orqanlarının baş idarələri yerləşdirilmişdir. Hətta hal-hazırda belə, monastır qanadlarının bəziləri İspaniya Akademiyasının qərargah-mənzilləri hesab olunurlar. Kapella binasının 1502-ci ildə layihələndiriliyi hesab edilsə də, onun tikinti və tərtibat işlərininə dair söylənilən mülahizələr daim şübhəyə məruz qalırlar. Tikinti işlərinə aid sənədlərin olmaması səbəbindən dolayı, tarixçilər binanın inşaat tarixini adətən XVI əsrin əvvəlləri olaraq qeyd edirlər və bu, Bramantenin müəllif olduğu əsərlərin ən çağdaş variantlarından birisinə çevrilməsinə səbəb olur.
İnşaat prosesisinin bütün mərhələlərində bina müxtəlif tərif atəşlərinə məruz qalırdı; və Palladionun fikrincə, kiçik məbədin əsasını qoymuş memar qədim əcdadların ənənlərindən məharətlə istifadə etmiş və Yüksək İntibah memarlıq məktəbinin əsasını qoymuşdur. Yarım əsr sonra bina memarlıq nəzəriyyəçisi olmuş Palladio tərəfindən yüksək qiymətləndirilərək, "ən mükəmməl memarlıq həlli" qədim memarlıq traktatına əlavə edilmişdir. Məbədin sentrik sxemi, sadə planı və ciddi nisbətləri daha sonralar Roma şəhərinin rəmzi sayılan Müqəddəs Pyotr bazilikasının layihəsində öz əksini tapmışdır. Buna baxmayaraq, memarın fikirləri qismən reallaşdırılmışdır; belə ki, Serlionun kitabında təqdim edilmiş planlara əsasən məbəd yumru və simmetrik həyətin mərkəzində yerləşməli idi. XVII əsrdə bina bəzi dəyişikliklərə məruz qalır (yenidənqurma işləri çərçivəsində günbəzin hündürlüyü bir qədər böyüdülür, sərdabəyə isə yeni pilləkən sırası əlavə edilir).
Əfsanəyə görə, hazırda Tempietto məbədciyinin ucaldığı ərazidə çarmıx vasitəsilə həvari Pyotr edam edilmişdir. Məhz həmin həvarinin şərəfinə də monastır özünün hazırkı Tempietto di San Pyetro in Montorio adını əldə etmişdir. Bununla belə, müasir tarixçilər tərəfindən, imperator Neronun xristian nümayəndələrinə qarşı keçirdiyi təqib işləri çərçivəsində həvari Pyotrun sirk binasının yaxınlığında yerləşən çarmıxa çəkilərək edam edildiyi bildirilir. Sahib olduqları binanın təməlində belə bir faciəvi hadisənin baş verdiyini bilən ispan kral ailəsi ruh yüksəkliyinə duçar olur və tezliklə həmin ərazidə binanın təməlqoyma mərasimini təşkil edirlər. Ənənəyə sadiq qalan müasir ispan kral ailəsi isə, Müqəddəs Pyotrun anım günündə İspaniyanın dövlət xəzinəsindən olan vəsait sayəsində rotondaşəkilli dini binanın yenidənqurma və bərpa işlərinə pul ayırmışdılar. Restavrasiya olunmuş bina 1999-cu ildə I Xuan Karlosun birgə iştirakı ilə təntənəli şəkildə yenidən ziyarətçilər üçün açılmışdır.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Dairəvi bina üçün modelləşdirilmiş konstruksiya bilərəkdən əntiq sütun sıralı məbədlərin nümunələri əsasında yaradılmışdır; Vitruvinini əsərində təsvir edilən və inşaat üçün Qədim Roma dövrlərinə aid edilən kifayət qədər görkəmli və inteqrasiya olunmuş Roma forumunda yerləşən Vesta, və həmçinin məbədlərinin sxematik modellərindən istifadə olunaraq yaradılmışdır.
Bramantenin qədim əlyazma nümunələrlə maraqlanması səbəbindən bu cür tikilinin konsepsiyasını yaratmaq qərarına gəlməsinə baxmayaraq, bu peristil istisna olunmaqla binanın ümumi morfologiyasının nə səbəbdən dolayı yaradılmasına cavab vermir. Vitruvinin sütunlarla əhatələnən dairəvi məbədlər barəsində verdiyi ümumi definisiyasına istinad etsək, klassisizm üslubunun burada daha kompleks xarakteri özündə ehtiva etdiyi görmək olar. Qədim mühəndis sonralar bu tip tikililərə "tolos" adını vermiş, memar Bramante isə bu memarlıq həlli əsasında günbəz üçün yeni və daha effektiv formanı təsis etmişdir (Tempietto məbədinin günbəzi öz görkəmi ilə sanki ikiyə bölünmüş ideal dairənin bir parçasını xatırladır).
Məbədin ümumi məqsədlərini nəzərə alsaq, onun iztirablarla qətlə yetirilmiş müqəddəs şəxsə ithaf olunan ilkin xristian kilsəsi qismində fəaliyyət göstərdiyi və ondan sonrakı inşa ediləcək bütün digər katolik dini tikililər üçün "nümunəvi" obyekt kimi yaradıldığı ehtimal edilir. Bu cür maraqlı modifikasiya təkcə Tempietto məbədində deyil, həmçinin Roma şəhərinin şərq çıxacağında yerləşən də bir zamanlar tətbiq edilmişdir (Konstansa müqəddəslərin simasına aid edildikdən sonra, onun cəsədinin dəfn edildiyi mavzoley binası kilsəyə çevrilmiş və onun şərəfinə adlandırılmışdır).
Planlaşdırma
Əslində məbədin inşası İntibah dövrünün bütün məşhur memarlarının diqqət mərkəzində idi; bundan başqa məftunedici ilahi reallığın və kosmik cəzbetmə təsəvvürünün formalaşması üçün tamamlanmış binanın tədqiqatı ön plana qoyulurdu; bu, daha çox dairəvi günbəz üçün xas olan konseptual və vizual "dünya miqyaslı fiqur" ifadəsi sayılır.
Şaquli oxa nisbətən simmetrik olan sentrik binada İntibah dövrünün memarları ilahi başlanğıc, mükəmməllik və harmoniya təsəvvürləri ilə simvolik şəkildə bağlı olan antik məbədin ideal obrazını görürdülər. Ancaq qüsursuz formalara olan maraq tez-tez dini ibadət təcrübəsi ilə ziddiyyətə səbəb olurdu (antik bütpərəst məbədlərindən fərqli olaraq kilsə və prixod nümayəndələri bir-birindən ayrı şəkildə ibadət mərasimlərini icra edirdilər). Antik mükəmməlliyi və xristianlıq tələblərini birləşdirmək müqəddəs məzlumların yaddaşına həsr edilmiş kilsələrdə mümkün idi.
Perspektiv qanunun biliyi və antik abidələrinin diqqətli tədqiqatı Bramanteyə nisbətlərlə və order sisteminin elementləri ilə təcrübələri keçirməyə təkan verdi. Kompozisiya harmoniyasına cəhd, irəliyə atılan addım idi – Erkən İntibah dövrünün ustaları o zamanlar yalnız klassik abidələrin birbaşa iqtibası ilə məhdudlaşırdılar. Mərmər sütunlar antik sütunların dəqiq surətidirlər, bəyaz mərmərli bazalara və kapitellərə malik toskan orderləri isə məbədin eksteryerinə ciddilik, comərdlik və igidlik görkəmini bəxş edirlər.
Həndəsə və nisbətlər
Bina sadə həndəsi nisbətlərin istifadə olunması ilə layihələndirilmişdir:
- arxitrav, friz və karnizin hündürlüyü, günbəzin yuxarı hissəsinə qədər olan məsafəyə bərabərdir;
- binanın günbəzi, onun hündürlüyünə, eləcə də yerləşdiyi baraban hissəsinə bərabər olan geniş radiusa malikdir; bu üslubiyyət tərzi Panteon məbədi ilə dəqiq əlaqəyə malikdir (antik məbədin günbəzi yarımsferik formaya malikdir və binanın tam mərkəzi üzərində quraşdırılmışdır);
- sütunların xarici çevrə diametri, günbəz diametrinin 3/2 hissəsinə bərabərdir.
Təsvir
Sütun sırası ilə əhatə olunmuş monopter məbəd (monopter — daxili arakəsmələrdən azad edilən, həmçinin yumru və hərdən düzbucaqlı proeksiyaya malik olan başlıca memarlıq tipidir), kiçik seksiyalara bölünmüş silindrik korpusa malikdir. Onun divarları müstəsna dərəcədə dərin taxçalarla oyularaq, balıqqulağı çanaqlarını təsvir edən ornamentlərlə bəzədilmiş və peristil sütunlarının həndəsi proeksiyasında olan pilyastrlarla növbələnmişdir.
Bina sözün əsl mənasında bir pillə yuxarı qaldırılmış toskan üslublu sütun sırasının əhatəsində yerləşir; ümumi sayı 16-ya bərabər olan sütunların üzərindən keçən tirli antablement çatının konstruktiv həlli hələ antik dövrlərdə yaşamış Qədim Roma memarı və mühəndisi Mark Vitruvi Pollionun proporsionallıq haqqına bəhs edən Memarlıq haqqında on kitab (lat. De architectura libri decem) əsərinin prinsiplərinə uyğun gəlir, onun dorik orderli sütunları isə friz zolağı, eləcə də ardıcıl gələn triqlif və metoplarla hissələrə ayrılmışdır. Sütunlar boz mərmərdən, orderin digər elementləri isə travertininin bol istifadəsi ilə inşa edilmişir.
Rotondanın interyeri 4,5 metr diametrə bərabərdir; burada həmçinin dini liturgiya nərasimləri üçün nəzərdə tutulmuş simvolik naos yer yaradılmışdır. Binanın silindrik forması özünəməxsus şəkildə hündür və olduqca dərin taxçalara çevrilmişdir; həmin taxçaların dörüdünü kiçik yevangelist fiqurları bəzəyir. İnteryerin mərkəzində nəfis görkəmli altar yerləşir, onun üzərində naməlum lombardiyalı ustad tərəfindən hazırlanmış və Müqəddəs Pyotru təsvir edən heykəl quraşdırılmışdır. Müqəddəs Pyotrun əlində iki atribut yerləşdirilmişdir (səma çarlığının açarları və kitab). Məbədin döşəməsi Roma şəhərinin tikililərinə xas olan və adlanan kiçikölçülü polixrom mərmər detallarından ibarət mozaik plitələr ilə döşənmiş və təxminən XV əsrin sonlarında bir qədər modifikasiya edilmişdir (kosmatesko üslubunun yaranması, başlıca olaraq Roma şəhərində fəaliyyət göstərmiş mərməryoyan Kosmati ailəsinin soyadından götürülmüşdür).
Binanın ümumi məkanı qədim tikililər manerasında beton üzərində olan simmetrik günbəzlə örtülmüşdür və səthi pilyastrlarla bol şəkildə bəzədilmiş barabanın üzərində oturdulmuşdur. Kompozisiya həlli sütunlar vasitəsilə aşağıya doğru endikcə öz klassik düzülüş atributikasından məhrum olmağa başlayır. Qurğuşunlu səth örtüyü çox güman ki, XX əsrdə aparılan inşaat-yenidənqurma işləri zamanı günbəzə əlavə edilmişdir, XIX əsrdə isə öz istismar müddətini bitirmiş köhnə kərpic hörgüsünün mövcud detalları yeniləri ilə əvəz edilmişdir.
İlkin layihə əsasında kiçik məbəd proporsional ölçülü dairəvi dəhliz sisteminin mərkəzində yerləşdirilməli idi (hazırkı sahə dördbucaqlıdır). Serilionun tərtib etdiyi rekonstruktiv planda tikilinin ideal simmetriya quruluşu, eləcə də 16 sütunun formalaşdırdığı vizual dairə dövriyyəsi xüsusi şəkildə vurğulanmışdır. Bu cür layihə üsulu məbədi kifayət qədər yaxın mövqedən müşahidə etməyə imkan yaradırdı. Tikilinin savadlı layihələşdirilməsi nəticəsində miniatür qabaritli bina bu məsafədən daha massiv görünür.
Dairəvi kriptanın (yəni yeraltı sərdabənin) üzərindən ucaldılmış inşaat quruluşu binanın başlıca məqsədini sanki özündə təzahür edir, döşəmədəki dəlik yeri isə əfsanəvi həvarinin çarmıxa çəkilərək qətlə yetirildiyi yeri (dəlik iztirab xaçının sancıldığı yeri simvolizə edir) və bütün konstruksiyanın mükəmməl mərkəzi oxunu nümayiş etdirir. Yerin altındakı kripta çox güman ki, məbəddən öncə mövcud olmuş ibadətgah tikilisinin qalıqlarıdır. Sərdabəyə keçid XVII əsrdə inşa edilmiş pilləkən vasitəsilə həya keçirilir (daha öncələr isə hazırkı altarın arxasındakı mövcud olmuş pilləkən sırası bu funksiyanı yerinə yetirirdi).
Məbədin interyeri öz sadəliyi ilə bərabər, müxtəlif mühüm atributika ilə bəzədilmişdir. Burada rəssam Sebastiano del Pyombo tərəfindən yaradılmış "Özünüqamçılama" və "Ölməzlik" rəsm əsərləri (onların yaradılmasında müəllifə Mikelancelo yardım etmişdir), Vazarinin böyük plafonu və əfsanəvi Beatriçe Çençinin məzarı yerləşir. Rafaelin Transformasiya adlı rəsm əsəri 1796-cı ildə məbəddən müsadirə edilərək, Vatikanda yerləşən daşınılmışdır.
Simvolizm
və ümumi mədəni memarlıq konsepsiyasının nəticələrindən əlavə olaraq, kiçik binada müxtəlif simvolik elementlər aşkar və müəyyən edilmişdir:
- Vitruvinin əsərlərində tərənnüm edilən ciddi dorik-toskan orderli sütunların istifadəsi Müqəddəs Pyotrun "qəhrəman" obrazı olaraq identifikasiya olunur;
- Məbədin perimetri boyunca 16 sütun yerləşdirilmişdir; 16 rəqəmi, 10 və 6 saylarının caminin nəticəsidir və Pifaqor nəzəriyyəsinin tərəfdarlarının fikrincə, hər üç rəqəm öz simvolik xassələrinə görə mükəmməldirlər.
- Bütün bununla belə, Tempietto məbədi İngiltərənin qraflığında yerləşən və zəngin Hovard nəslinə məxsus olan park kompleksində memar Nikolas Hoksmur tərəfindən ailəvi mavzoleyin inşa edilməsi üçün nümunəyə çevrilmişdir. Bundan başqa, dairəvi məbədin kiçildilmiş surəti 1909-cu ildə memar Fridrix Hausmann tərəfindən Frankfurt şəhərinin baş qəbiristanlığında inşa edilmişdir.
İstinadlar
- Wundram (Hrsg.): Reclams Kunstführer, Italien. Band V. Rom und Latium, S. 260.
- Lorenzo Bianchi, Ad limina Petri: spazio e memoria della Roma cristiana, 1999
- Bussagli (Hrsg.): Rom — Kunst & Architektur, S. 402.
- Gianfranco Spagnesi, Progetto e architetture del linguaggio classico, 1999.
- Sebastiano Serlio, Terzo libro, nel quale si figurano e si descrivono le antiquità di Roma, Venezia, 1540
- Il tempietto di Bramante è l'unico edificio "moderno" che compare nel IV dei Quattro Libri dell'Architettura di Palladio, dedicato ai templi antichi.
- H. Gunther, La ricezione dell'antico nel Tempietto, in "Donato Bramante: ricerche, proposte, riletture", Urbino, 2001, pag.269
- Corriere della Sera 26. Mai 1999 2015-11-06 at the Wayback Machine.
- Patrick Nuttgens, Storia dell'architettura, 2002.
- M. L. Gatti Perer, A. Rovetta, Cesare Cesariano e il classicismo di primo Cinquecento, 1996.
- Andrea Palladio, Quattro Libri dell'Architettura, 1570.
- Vitruvius Pollio http://www.encyclopedia.com/topic/Vitruvius.aspx 2016-07-22 at the Wayback Machine
- H. Gunther, op. cit., 2001, pag.270
- Comunque l'opinione prevalente sulla localizzazione della sepoltura, fin dal medioevo, era comunque indirizzata verso il Vaticano
- H. Gunther, op. cit., 2001, pag.269
- Suarez Quevedo, Diego, "Donato Bramante, 1502: Tempietto de San Pietro in Montorio, Roma 2010-03-30 at the Wayback Machine." Anales de Historia del Arte 13, 2003: pp. 316–319
- Tomann (Red.): Die Kunst des Barock: Architektur, Skulptur, Malerei, S. 171.
Ədəbiyyat
- Marco Bussagli (Hrsg.): Rom — Kunst & Architektur. Könemann, Köln 1999, .
- Rolf Tomann (Red.): Die Kunst des Barock: Architektur, Skulptur, Malerei. Könemann, Köln 1997, .
- J. M. Wiesel: Rom. Ein Kunst- und Reiseführer. 4. Aufl. Kohlhammer, Stuttgart 1966.
- Manfred Wundram (Hrsg.): Reclams Kunstführer, Italien. Band V. Rom und Latium. Reclam, Stuttgart 1981, .
Xarici keçidlər
- İnteryerin şəkilləri
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tempietto di Bramante herfi menasi Bramantenin mebedciyi it Tempietto del Bramante Italiyanin paytaxti Roma seherinin tepesinin eteklerinde yerlesen oz xarici gorunusune gore antik xatirladan ve Intibah dovrunde insa edilen kapelladir Memarliq mutexessisleri terefinden kapella Intibah dovrunun yuksek arxitekturasinin mukemmel numunesi olaraq qiymetlendirilmisdir Binanin umumi layihesi Yuksek Renessans dovrunun esasini qoymus ve o dovrun en meshur numayendelerinden birisine cevrilmis Donato Bramante terefinden tertib edilmisdir Kapellanin insasi tamamlandiqdan sonra onun dahi memarin serefine adlandirilmasina dair qerar qebul edilmisdir Kapellanin tikintisi ucun qedim yunan ve Roma mebedlerinin memarliq uslubu esas goturulmusdur burada hisselerin arasinda olan mutenasib hendesi elaqe derhal goze carpir ve diqqeti celb edir San Pyetro in Montorio kilsesinin kicik mebedciyiit Il tempietto di San Pietro in Montorio41 53 19 sm e 12 27 59 s u Olke ItaliyaSeher RomaYerlesir RomaMemar Donato BramanteSifarisci II Ferdinand ve Kastilyali IzabellaTikilme tarixi 1502 ci ilUslubu Intibah memarligiVeziyyeti rotondali kicik kapellaTempietto Vikianbarda elaqeli mediafayllarYerlesmesiTevazokar olculere malik olan kapella hal hazirda bededikt ordenine mexsus San Pyetro in Montorio adlanan titulyar kilse kompleksinin daxili heyetinde ucalir Kompleksin tutdugu sahe Roma seherinin XIII rionisi yeni rayonu sayilan eyni adli meydaninda qedim Porta Aurelia darvazalarindan texminen 400 metr serq istiqametinde yerlesir TarixBinanin insasi Ispaniya krali Araqonlu Ferdinandin sifarisi esasinda memar Bramanteye hevale edilmisdir eslen Lombardiya vilayetinden olmus dahi memar dogma Milan seherinin 1499 cu ilde fransiz ordusu terefinden isgal olmasindan hedsiz kederlenerek hemiselik Romaya kocmeyi qerara almisdir Daha sonralar kapellani ehaten eden monastir binasinda ispan kralinin tabeliyinde olan umumi toplanti ve sesverme orqanlarinin bas idareleri yerlesdirilmisdir Hetta hal hazirda bele monastir qanadlarinin bezileri Ispaniya Akademiyasinin qerargah menzilleri hesab olunurlar Kapella binasinin 1502 ci ilde layihelendiriliyi hesab edilse de onun tikinti ve tertibat islerinine dair soylenilen mulahizeler daim subheye meruz qalirlar Tikinti islerine aid senedlerin olmamasi sebebinden dolayi tarixciler binanin insaat tarixini adeten XVI esrin evvelleri olaraq qeyd edirler ve bu Bramantenin muellif oldugu eserlerin en cagdas variantlarindan birisine cevrilmesine sebeb olur Insaat prosesisinin butun merhelelerinde bina muxtelif terif ateslerine meruz qalirdi ve Palladionun fikrince kicik mebedin esasini qoymus memar qedim ecdadlarin enenlerinden meharetle istifade etmis ve Yuksek Intibah memarliq mektebinin esasini qoymusdur Yarim esr sonra bina memarliq nezeriyyecisi olmus Palladio terefinden yuksek qiymetlendirilerek en mukemmel memarliq helli qedim memarliq traktatina elave edilmisdir Mebedin sentrik sxemi sade plani ve ciddi nisbetleri daha sonralar Roma seherinin remzi sayilan Muqeddes Pyotr bazilikasinin layihesinde oz eksini tapmisdir Buna baxmayaraq memarin fikirleri qismen reallasdirilmisdir bele ki Serlionun kitabinda teqdim edilmis planlara esasen mebed yumru ve simmetrik heyetin merkezinde yerlesmeli idi XVII esrde bina bezi deyisikliklere meruz qalir yenidenqurma isleri cercivesinde gunbezin hundurluyu bir qeder boyudulur serdabeye ise yeni pilleken sirasi elave edilir Efsaneye gore hazirda Tempietto mebedciyinin ucaldigi erazide carmix vasitesile hevari Pyotr edam edilmisdir Mehz hemin hevarinin serefine de monastir ozunun hazirki Tempietto di San Pyetro in Montorio adini elde etmisdir Bununla bele muasir tarixciler terefinden imperator Neronun xristian numayendelerine qarsi kecirdiyi teqib isleri cercivesinde hevari Pyotrun sirk binasinin yaxinliginda yerlesen carmixa cekilerek edam edildiyi bildirilir Sahib olduqlari binanin temelinde bele bir facievi hadisenin bas verdiyini bilen ispan kral ailesi ruh yuksekliyine ducar olur ve tezlikle hemin erazide binanin temelqoyma merasimini teskil edirler Eneneye sadiq qalan muasir ispan kral ailesi ise Muqeddes Pyotrun anim gununde Ispaniyanin dovlet xezinesinden olan vesait sayesinde rotondasekilli dini binanin yenidenqurma ve berpa islerine pul ayirmisdilar Restavrasiya olunmus bina 1999 cu ilde I Xuan Karlosun birge istiraki ile tenteneli sekilde yeniden ziyaretciler ucun acilmisdir Memarliq xususiyyetleriDairevi bina ucun modellesdirilmis konstruksiya bilerekden entiq sutun sirali mebedlerin numuneleri esasinda yaradilmisdir Vitruvinini eserinde tesvir edilen ve insaat ucun Qedim Roma dovrlerine aid edilen kifayet qeder gorkemli ve inteqrasiya olunmus Roma forumunda yerlesen Vesta ve hemcinin mebedlerinin sxematik modellerinden istifade olunaraq yaradilmisdir Bramantenin qedim elyazma numunelerle maraqlanmasi sebebinden bu cur tikilinin konsepsiyasini yaratmaq qerarina gelmesine baxmayaraq bu peristil istisna olunmaqla binanin umumi morfologiyasinin ne sebebden dolayi yaradilmasina cavab vermir Vitruvinin sutunlarla ehatelenen dairevi mebedler baresinde verdiyi umumi definisiyasina istinad etsek klassisizm uslubunun burada daha kompleks xarakteri ozunde ehtiva etdiyi gormek olar Qedim muhendis sonralar bu tip tikililere tolos adini vermis memar Bramante ise bu memarliq helli esasinda gunbez ucun yeni ve daha effektiv formani tesis etmisdir Tempietto mebedinin gunbezi oz gorkemi ile sanki ikiye bolunmus ideal dairenin bir parcasini xatirladir Mebedin umumi meqsedlerini nezere alsaq onun iztirablarla qetle yetirilmis muqeddes sexse ithaf olunan ilkin xristian kilsesi qisminde fealiyyet gosterdiyi ve ondan sonraki insa edilecek butun diger katolik dini tikililer ucun numunevi obyekt kimi yaradildigi ehtimal edilir Bu cur maraqli modifikasiya tekce Tempietto mebedinde deyil hemcinin Roma seherinin serq cixacaginda yerlesen de bir zamanlar tetbiq edilmisdir Konstansa muqeddeslerin simasina aid edildikden sonra onun cesedinin defn edildiyi mavzoley binasi kilseye cevrilmis ve onun serefine adlandirilmisdir Planlasdirma Mebedin tesviri ve plani Eslinde mebedin insasi Intibah dovrunun butun meshur memarlarinin diqqet merkezinde idi bundan basqa meftunedici ilahi realligin ve kosmik cezbetme tesevvurunun formalasmasi ucun tamamlanmis binanin tedqiqati on plana qoyulurdu bu daha cox dairevi gunbez ucun xas olan konseptual ve vizual dunya miqyasli fiqur ifadesi sayilir Saquli oxa nisbeten simmetrik olan sentrik binada Intibah dovrunun memarlari ilahi baslangic mukemmellik ve harmoniya tesevvurleri ile simvolik sekilde bagli olan antik mebedin ideal obrazini gorurduler Ancaq qusursuz formalara olan maraq tez tez dini ibadet tecrubesi ile ziddiyyete sebeb olurdu antik butperest mebedlerinden ferqli olaraq kilse ve prixod numayendeleri bir birinden ayri sekilde ibadet merasimlerini icra edirdiler Antik mukemmelliyi ve xristianliq teleblerini birlesdirmek muqeddes mezlumlarin yaddasina hesr edilmis kilselerde mumkun idi Perspektiv qanunun biliyi ve antik abidelerinin diqqetli tedqiqati Bramanteye nisbetlerle ve order sisteminin elementleri ile tecrubeleri kecirmeye tekan verdi Kompozisiya harmoniyasina cehd ireliye atilan addim idi Erken Intibah dovrunun ustalari o zamanlar yalniz klassik abidelerin birbasa iqtibasi ile mehdudlasirdilar Mermer sutunlar antik sutunlarin deqiq suretidirler beyaz mermerli bazalara ve kapitellere malik toskan orderleri ise mebedin eksteryerine ciddilik comerdlik ve igidlik gorkemini bexs edirler Hendese ve nisbetler Bina sade hendesi nisbetlerin istifade olunmasi ile layihelendirilmisdir arxitrav friz ve karnizin hundurluyu gunbezin yuxari hissesine qeder olan mesafeye beraberdir binanin gunbezi onun hundurluyune elece de yerlesdiyi baraban hissesine beraber olan genis radiusa malikdir bu uslubiyyet terzi Panteon mebedi ile deqiq elaqeye malikdir antik mebedin gunbezi yarimsferik formaya malikdir ve binanin tam merkezi uzerinde qurasdirilmisdir sutunlarin xarici cevre diametri gunbez diametrinin 3 2 hissesine beraberdir Tesvir Mebedin interyerini bezeyen heykeller Sutun sirasi ile ehate olunmus monopter mebed monopter daxili arakesmelerden azad edilen hemcinin yumru ve herden duzbucaqli proeksiyaya malik olan baslica memarliq tipidir kicik seksiyalara bolunmus silindrik korpusa malikdir Onun divarlari mustesna derecede derin taxcalarla oyularaq baliqqulagi canaqlarini tesvir eden ornamentlerle bezedilmis ve peristil sutunlarinin hendesi proeksiyasinda olan pilyastrlarla novbelenmisdir Bina sozun esl menasinda bir pille yuxari qaldirilmis toskan uslublu sutun sirasinin ehatesinde yerlesir umumi sayi 16 ya beraber olan sutunlarin uzerinden kecen tirli antablement catinin konstruktiv helli hele antik dovrlerde yasamis Qedim Roma memari ve muhendisi Mark Vitruvi Pollionun proporsionalliq haqqina behs eden Memarliq haqqinda on kitab lat De architectura libri decem eserinin prinsiplerine uygun gelir onun dorik orderli sutunlari ise friz zolagi elece de ardicil gelen triqlif ve metoplarla hisselere ayrilmisdir Sutunlar boz mermerden orderin diger elementleri ise travertininin bol istifadesi ile insa edilmisir Rotondanin interyeri 4 5 metr diametre beraberdir burada hemcinin dini liturgiya nerasimleri ucun nezerde tutulmus simvolik naos yer yaradilmisdir Binanin silindrik formasi ozunemexsus sekilde hundur ve olduqca derin taxcalara cevrilmisdir hemin taxcalarin dorudunu kicik yevangelist fiqurlari bezeyir Interyerin merkezinde nefis gorkemli altar yerlesir onun uzerinde namelum lombardiyali ustad terefinden hazirlanmis ve Muqeddes Pyotru tesvir eden heykel qurasdirilmisdir Muqeddes Pyotrun elinde iki atribut yerlesdirilmisdir sema carliginin acarlari ve kitab Mebedin dosemesi Roma seherinin tikililerine xas olan ve adlanan kicikolculu polixrom mermer detallarindan ibaret mozaik pliteler ile dosenmis ve texminen XV esrin sonlarinda bir qeder modifikasiya edilmisdir kosmatesko uslubunun yaranmasi baslica olaraq Roma seherinde fealiyyet gostermis mermeryoyan Kosmati ailesinin soyadindan goturulmusdur Binanin umumi mekani qedim tikililer manerasinda beton uzerinde olan simmetrik gunbezle ortulmusdur ve sethi pilyastrlarla bol sekilde bezedilmis barabanin uzerinde oturdulmusdur Kompozisiya helli sutunlar vasitesile asagiya dogru endikce oz klassik duzulus atributikasindan mehrum olmaga baslayir Qurgusunlu seth ortuyu cox guman ki XX esrde aparilan insaat yenidenqurma isleri zamani gunbeze elave edilmisdir XIX esrde ise oz istismar muddetini bitirmis kohne kerpic horgusunun movcud detallari yenileri ile evez edilmisdir Ilkin layihe esasinda kicik mebed proporsional olculu dairevi dehliz sisteminin merkezinde yerlesdirilmeli idi hazirki sahe dordbucaqlidir Serilionun tertib etdiyi rekonstruktiv planda tikilinin ideal simmetriya qurulusu elece de 16 sutunun formalasdirdigi vizual daire dovriyyesi xususi sekilde vurgulanmisdir Bu cur layihe usulu mebedi kifayet qeder yaxin movqeden musahide etmeye imkan yaradirdi Tikilinin savadli layihelesdirilmesi neticesinde miniatur qabaritli bina bu mesafeden daha massiv gorunur Dairevi kriptanin yeni yeralti serdabenin uzerinden ucaldilmis insaat qurulusu binanin baslica meqsedini sanki ozunde tezahur edir dosemedeki delik yeri ise efsanevi hevarinin carmixa cekilerek qetle yetirildiyi yeri delik iztirab xacinin sancildigi yeri simvolize edir ve butun konstruksiyanin mukemmel merkezi oxunu numayis etdirir Yerin altindaki kripta cox guman ki mebedden once movcud olmus ibadetgah tikilisinin qaliqlaridir Serdabeye kecid XVII esrde insa edilmis pilleken vasitesile heya kecirilir daha onceler ise hazirki altarin arxasindaki movcud olmus pilleken sirasi bu funksiyani yerine yetirirdi Mebedin interyeri oz sadeliyi ile beraber muxtelif muhum atributika ile bezedilmisdir Burada ressam Sebastiano del Pyombo terefinden yaradilmis Ozunuqamcilama ve Olmezlik resm eserleri onlarin yaradilmasinda muellife Mikelancelo yardim etmisdir Vazarinin boyuk plafonu ve efsanevi Beatrice Cencinin mezari yerlesir Rafaelin Transformasiya adli resm eseri 1796 ci ilde mebedden musadire edilerek Vatikanda yerlesen dasinilmisdir Simvolizmve umumi medeni memarliq konsepsiyasinin neticelerinden elave olaraq kicik binada muxtelif simvolik elementler askar ve mueyyen edilmisdir Vitruvinin eserlerinde terennum edilen ciddi dorik toskan orderli sutunlarin istifadesi Muqeddes Pyotrun qehreman obrazi olaraq identifikasiya olunur Mebedin perimetri boyunca 16 sutun yerlesdirilmisdir 16 reqemi 10 ve 6 saylarinin caminin neticesidir ve Pifaqor nezeriyyesinin terefdarlarinin fikrince her uc reqem oz simvolik xasselerine gore mukemmeldirler Butun bununla bele Tempietto mebedi Ingilterenin qrafliginda yerlesen ve zengin Hovard nesline mexsus olan park kompleksinde memar Nikolas Hoksmur terefinden ailevi mavzoleyin insa edilmesi ucun numuneye cevrilmisdir Bundan basqa dairevi mebedin kicildilmis sureti 1909 cu ilde memar Fridrix Hausmann terefinden Frankfurt seherinin bas qebiristanliginda insa edilmisdir IstinadlarWundram Hrsg Reclams Kunstfuhrer Italien Band V Rom und Latium S 260 Lorenzo Bianchi Ad limina Petri spazio e memoria della Roma cristiana 1999 Bussagli Hrsg Rom Kunst amp Architektur S 402 Gianfranco Spagnesi Progetto e architetture del linguaggio classico 1999 Sebastiano Serlio Terzo libro nel quale si figurano e si descrivono le antiquita di Roma Venezia 1540 Il tempietto di Bramante e l unico edificio moderno che compare nel IV dei Quattro Libri dell Architettura di Palladio dedicato ai templi antichi H Gunther La ricezione dell antico nel Tempietto in Donato Bramante ricerche proposte riletture Urbino 2001 pag 269 Corriere della Sera 26 Mai 1999 2015 11 06 at the Wayback Machine Patrick Nuttgens Storia dell architettura 2002 M L Gatti Perer A Rovetta Cesare Cesariano e il classicismo di primo Cinquecento 1996 Andrea Palladio Quattro Libri dell Architettura 1570 Vitruvius Pollio http www encyclopedia com topic Vitruvius aspx 2016 07 22 at the Wayback Machine H Gunther op cit 2001 pag 270 Comunque l opinione prevalente sulla localizzazione della sepoltura fin dal medioevo era comunque indirizzata verso il Vaticano H Gunther op cit 2001 pag 269 Suarez Quevedo Diego Donato Bramante 1502 Tempietto de San Pietro in Montorio Roma 2010 03 30 at the Wayback Machine Anales de Historia del Arte 13 2003 pp 316 319 Tomann Red Die Kunst des Barock Architektur Skulptur Malerei S 171 EdebiyyatMarco Bussagli Hrsg Rom Kunst amp Architektur Konemann Koln 1999 ISBN 3 8290 2258 1 Rolf Tomann Red Die Kunst des Barock Architektur Skulptur Malerei Konemann Koln 1997 ISBN 3 89508 991 5 J M Wiesel Rom Ein Kunst und Reisefuhrer 4 Aufl Kohlhammer Stuttgart 1966 Manfred Wundram Hrsg Reclams Kunstfuhrer Italien Band V Rom und Latium Reclam Stuttgart 1981 ISBN 3 15 008679 5 Xarici kecidlerVikianbarda Tempietto di Bramante ile elaqeli mediafayllar var Interyerin sekilleri