Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tetanus— ağır, kəskin, təhlükəli yoluxucu xəstəlikdir. Yunan dilində "tetanos" qıcolma, donma mənasını ifadə edir. Eritrositlərin parçalanması (hemolizi) və skelet əzələlərinin qıcolması ilə müşahidə olunan, asfiksiya (boğulma) və ölümlə nəticələnə bilən mərkəzi sinir sisteminin zədələnməsi ilə səciyyələnir. Tetanus toksini botulizm toksini kimi dünyada ən güclü bioloji zəhər hesab olunur.
| Tetanus | |
|---|---|
 | |
| XBT-10-KM | A35, A33, A34 |
| XBT-9-KM | 037, 041.84 |
| DiseasesDB | 2829 |
| MedlinePlus | 000615 |
| MeSH | D013742 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tetanus mikrobu təbiətdə geniş yayılmışdır. Gövşəyən heyvanların (40%) bağırsaqlarında daim yaşayır, torpağa düşür, spor əmələ gətirərək hər yerdə havada və torpaqda uzun müddət (illərlə) qalır. İki saat ərzində 900 istiliyə tab gətirir. Xəstələrin 20-25%-i ölür.
Mikroblar ancaq zədələnmiş dəri və selikli qişadan orqanizmə daxil olub oksigensiz şəraitdə inkişaf edib tetanus xəstəliyi törədir. Buna görə dərinə nüfuz edən yaralar tetanusun inkişafı üçün daha çox əlverişlidir.
Tetanusun əlamətləri
Xəstəliyin gizli (inkubasiya) dövrü 1 gündən 30 günə qədər davam edə bilər. Tetanusun təsdiqlənməsi üçün dəri və selikli qişalarda olan yara və zədələrə fikir vermək lazımdır.
Xəstəlik adətən kəskin, halsızlıqla, əksər hallarda sağalmaya meyilli olan yara ətrafı əzələ və dərinin gərginliyi və dartılması ilə başlayır.
Xəstəliyin başlanğıc əlaməti çeynəmə əzələlərinin yığılması nəticəsində trizmin (çənənin qıc olması) əmələ gəlməsidir. Ağır hallarda dişlər elə qapanır ki, ağızı açmaq mümkün olmur.
Çənənin qıc olmasından sonra mimiki əzələlərin qıcolması baş verir. "Sardonik" təbəssüm yaranır — zərərçəkən eyni zamanda həm gülür, həm də ağlayır. Bununla eyni zamanda udma aktının çətinləşməsi və boyun əzələrinin ağrılı gərginləşməsi — rigidliyi baş verir.
Rigidlik (gərginləşmə) digər qrup əzələlərdə yuxarıdan aşağıya doğru inkişaf edir – boyun, kürək, bel, qarın və ətraflara yayılır. Kürək əzələlərinin kəskin yığılması nəticəsində baş dala qatlanır, xəstə yatağında qıvrılır, dabanları və ənsəsi ilə yerə söykənir (ənsə-daban vəziyyəti - opistotonus). Qarın taxta kimi bərk olur. Xəstə dəhşət hissi keçirir, dişlərini qıcıdır, ağrıdan qışqırır, inildəyir. Əzələlərin gərginliyinin artması nəticəsində bağların qopması və skelet sümüklərinin hətta onurğanın sınması baş verə bilər. Əksər xəstələrdə huş tam itmir, uzun müddətli yuxusuzluq baş verir. Yardım göstərilməzsə, ölümə səbəb tənəffüs əzələlərinin, səs yarığının, diafraqmanın spazması nəticəsində baş verən asfiksiya (boğulma) və ürək əzələsinin iflici, güclü tərləmə olur.
İlk yardım
Tetanusun müalicəsi mürəkkəb olduğu üçün profilaktik tədbirlərin aparılması mühüm rol oynayır və ölüm faizini xeyli azaldır. Profilaktik tədbirlərin aparılması kiçik yaşlardan (iki aydan) tetanusun əleyhinə peyvəndlərin vurulması ilə başlayır və yalnız bu halda uşaqlar peyvənd olunmuş hesab olunurlar. Bütün hallarda peyvənd orqanizm tərəfindən yaxşı (ağrısız, fəsadsız) qəbul olunur. Tibbi göstərişə əsasən kəskin respirator virus xəstəlikləri, hamiləliyin ilk üç ayı istisna olmaqla bütün hallarda peyvəndləmə işini aparmaq olar. Poliklinikada mövcud peyvəndləmə planına əsasən tetanusa qarşı profilaktik peyvənd aparılır. Zərərçəkənin tetanusa qarşı peyvəndin alıb-almadığını aydınlaşdırın. Peyvənd almayanları müvafiq tibb müəssisələrinə göndərin.
Daim tənəffüs yollarını, tənəffüsün və ürək döyüntülərini nəzarətdə saxlayın. Zərərçəkəni təmiz hava ilə təmin edin. Onu arxası üstə uzadıb, başını azacıq arxaya əyin, çənəsini qaldırın. Sərbəst tənəffüsə maneəçiliyin olmamasına əmin olun. Lazım gəldikdə zərərçəkəndə ürək-ağciyər reanimasiyasına başlayın və təcili olaraq ixtisaslaşdırılmış yardım göstərilməsi və zərdab vurulması üçün xəstəxanaya çatdırın.
Peyvəndə ehtiyacı olanlar:
- dəri və selikli qişalarının tamlığının pozulmasında;
- yanıq və donmalarda;
- tibb müəssisəsindən kənar doğuşlarda və abortlarda;
- dişlənmiş yaralarda və həşərat sancmalarında;
- elektrik zədələnmələrində.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Disease Ontology (ing.). 2016.
- Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
- R.N.Soltanov, N.İ.Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat Fəaliyyətinin Təhlükəsizliyi VƏ Tibbi Biliklərin Əsasları. Bakı: 2019. 2019. səh. 444.
- R.N.Soltanov, N.İ.Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat Fəaliyyətinin Təhlükəsizliyi VƏ Tibbi Biliklərin Əsasları. Bakı: 2016. 2019. səh. 445.
Xarici keçidlər
- Qıcolma haqqında məlumat
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tetanus agir keskin tehlukeli yoluxucu xestelikdir Yunan dilinde tetanos qicolma donma menasini ifade edir Eritrositlerin parcalanmasi hemolizi ve skelet ezelelerinin qicolmasi ile musahide olunan asfiksiya bogulma ve olumle neticelene bilen merkezi sinir sisteminin zedelenmesi ile seciyyelenir Tetanus toksini botulizm toksini kimi dunyada en guclu bioloji zeher hesab olunur TetanusXBT 10 KM A35 A33 A34XBT 9 KM 037 041 84DiseasesDB 2829MedlinePlus 000615MeSH D013742 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Tetanus mikrobu tebietde genis yayilmisdir Govseyen heyvanlarin 40 bagirsaqlarinda daim yasayir torpaga dusur spor emele getirerek her yerde havada ve torpaqda uzun muddet illerle qalir Iki saat erzinde 900 istiliye tab getirir Xestelerin 20 25 i olur Mikroblar ancaq zedelenmis deri ve selikli qisadan orqanizme daxil olub oksigensiz seraitde inkisaf edib tetanus xesteliyi toredir Buna gore derine nufuz eden yaralar tetanusun inkisafi ucun daha cox elverislidir Tetanusun elametleriXesteliyin gizli inkubasiya dovru 1 gunden 30 gune qeder davam ede biler Tetanusun tesdiqlenmesi ucun deri ve selikli qisalarda olan yara ve zedelere fikir vermek lazimdir Xestelik adeten keskin halsizliqla ekser hallarda sagalmaya meyilli olan yara etrafi ezele ve derinin gerginliyi ve dartilmasi ile baslayir Xesteliyin baslangic elameti ceyneme ezelelerinin yigilmasi neticesinde trizmin cenenin qic olmasi emele gelmesidir Agir hallarda disler ele qapanir ki agizi acmaq mumkun olmur 1809 cu ilde Sir Charles Bell terefinden cekilmis tetanuslu xeste resmi Cenenin qic olmasindan sonra mimiki ezelelerin qicolmasi bas verir Sardonik tebessum yaranir zererceken eyni zamanda hem gulur hem de aglayir Bununla eyni zamanda udma aktinin cetinlesmesi ve boyun ezelerinin agrili gerginlesmesi rigidliyi bas verir Rigidlik gerginlesme diger qrup ezelelerde yuxaridan asagiya dogru inkisaf edir boyun kurek bel qarin ve etraflara yayilir Kurek ezelelerinin keskin yigilmasi neticesinde bas dala qatlanir xeste yataginda qivrilir dabanlari ve ensesi ile yere soykenir ense daban veziyyeti opistotonus Qarin taxta kimi berk olur Xeste dehset hissi kecirir dislerini qicidir agridan qisqirir inildeyir Ezelelerin gerginliyinin artmasi neticesinde baglarin qopmasi ve skelet sumuklerinin hetta onurganin sinmasi bas vere biler Ekser xestelerde hus tam itmir uzun muddetli yuxusuzluq bas verir Yardim gosterilmezse olume sebeb teneffus ezelelerinin ses yariginin diafraqmanin spazmasi neticesinde bas veren asfiksiya bogulma ve urek ezelesinin iflici guclu terleme olur Ilk yardimTetanusun mualicesi murekkeb oldugu ucun profilaktik tedbirlerin aparilmasi muhum rol oynayir ve olum faizini xeyli azaldir Profilaktik tedbirlerin aparilmasi kicik yaslardan iki aydan tetanusun eleyhine peyvendlerin vurulmasi ile baslayir ve yalniz bu halda usaqlar peyvend olunmus hesab olunurlar Butun hallarda peyvend orqanizm terefinden yaxsi agrisiz fesadsiz qebul olunur Tibbi gosterise esasen keskin respirator virus xestelikleri hamileliyin ilk uc ayi istisna olmaqla butun hallarda peyvendleme isini aparmaq olar Poliklinikada movcud peyvendleme planina esasen tetanusa qarsi profilaktik peyvend aparilir Zerercekenin tetanusa qarsi peyvendin alib almadigini aydinlasdirin Peyvend almayanlari muvafiq tibb muessiselerine gonderin Daim teneffus yollarini teneffusun ve urek doyuntulerini nezaretde saxlayin Zerercekeni temiz hava ile temin edin Onu arxasi uste uzadib basini azaciq arxaya eyin cenesini qaldirin Serbest teneffuse maneeciliyin olmamasina emin olun Lazim geldikde zerercekende urek agciyer reanimasiyasina baslayin ve tecili olaraq ixtisaslasdirilmis yardim gosterilmesi ve zerdab vurulmasi ucun xestexanaya catdirin Peyvende ehtiyaci olanlar deri ve selikli qisalarinin tamliginin pozulmasinda yaniq ve donmalarda tibb muessisesinden kenar doguslarda ve abortlarda dislenmis yaralarda ve heserat sancmalarinda elektrik zedelenmelerinde Hemcinin baxXestelik Bakteriyalar Virus Bakterial xestelikler Verem Pnevmoniya Suzenek SifilisIstinadlarDisease Ontology ing 2016 Monarch Disease Ontology release 2018 06 29 2018 06 29 2018 R N Soltanov N I Mirzeyev F E Memmedova Heyat Fealiyyetinin Tehlukesizliyi VE Tibbi Biliklerin Esaslari Baki 2019 2019 seh 444 R N Soltanov N I Mirzeyev F E Memmedova Heyat Fealiyyetinin Tehlukesizliyi VE Tibbi Biliklerin Esaslari Baki 2016 2019 seh 445 Xarici kecidlerQicolma haqqinda melumat