Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Karfagenli Kiprian (lat. Thascius Caecilus Cyprianus; təq. 200[…], Karfagen, Roma imperiyası – 14 sentyabr 258) — ilk dövr xristian ilahiyyatçılarından biri.
| Karfagenli Kiprian | |
|---|---|
| lat. Thascius Caecilus Cyprianus | |
 | |
| Doğum tarixi | təq. 200[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 14 sentyabr 258 |
| Vəfat səbəbi | baş kəsmə |
| Fəaliyyəti | yazıçı, keşiş, filosof |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
O, Şimali Afrikanın Karfagen şəhərində, zəngin ailəsində doğulmuşdur. Burada mükəmməl təhsil almış və natiqlik sənəti üzrə məşhurlaşmışdır. Məktəbdə fəlsəfə və ritorika müəllimi vəzifəsində çalışmış, həmçinin məhkəmələrdə tez-tez vəkil kimi iştirak etmişdir. Kiprian bu dövrdə həyatını, əsasən, əyləncələrə həsr etmiş, tüfeyli həyat tərzi sürmüşdür.
Dövrün məşhur ilahiyyatçısı Tertullianın əsərləri ilə tanış olduqdan sonra isə Xristianlığı qəbul etmişdir. Çox keçməmiş yepiskop vəzifəsinə seçilmişdir. İmperator xristianlara qarşı təqib siyasətinə başlayan vaxt xeyli xristian əzab-əziyyətə qatlaşmaqdan çəkinərək, dindən dönmüşdülər. Onların sonradan kilsəyə geri qəbul edilməsi məsələsi ilahiyyatçılar arasında mübahisələrə səbəb olmuşdur. Kiprianın təkidilə bu problemin həlli üçün Karfagendə kilsə məclisi çağırılmışdır. Məclisdə onun təsirilə bütün növ günahların (dindən dönmə daxil olmaqla) bağışlanmasının kilsənin səlahiyyətinə daxil olduğu barədə qərar qəbul edilmişdir. Zaman keçdikcə onun mövqeyini bütün ilahiyyatçılar təsdiqləmişdir. Bir neçə il sonra imperator xristianlara qarşı yeni təqib proseslərinə başlamış və Kiprian sürgünə məhkum edilsə də, cəzası dəyişdirilərək edam olunmuşdur.
Yaradıcılığı
Onun əsərləri apologetik və etik olmaq üzrə iki qrupa ayrılır. Demək olar ki, bütün yaradıcılığında Tertullianın təsiri hiss olunur. Ən məşhur əsərləri "Məhv olmuşlar haqqında" və "Kilsənin vəhdəti haqqında" kitablarıdır. Bu əsərlərdə Kiprian xristian dininin əsaslarını araşdırmış, imana gəlməklə insanın həyatında baş verən müsbət dəyişiklikləri diqqətə çatdırmışdır.
Etik sahədə yazılmış əsərlərində müxtəlif mövzulara toxunulmuşdur. Məsələn, vəba epidemiyası yayılarkən yazılmış "Ölüm haqqında" traktatında Kiprian xristianların ölümdən qorxmadıqlarını, əksinə onu əbədi həyata və mükafata aparan, həmçinin dünyanın əzab-əziyyətindən qurtaran yol kimi gördüklərini diqqətə çatdıraraq, ölənlər üçün kədər hissi ilə matəm mərasimləri keçirilməsini tənqid etmişdir.
"Məhv olmuşlar haqqında" əsərində təqib zamanı dinindən dönən, lakin daha sonra tövbə edərək kilsəyə qayıtmaq istəyən xristianların dini-etik problemləri araşdırılmışdır. Kiprianın fikrincə, təqiblərin əsas səbəbi sülh dövründə dini unudaraq dünyəvi işlərin ardınca qaçan, pullarını və əmlakını artırmaq üçün hər yola baş vuran, nəticədə imanlarını itirən xristianların günahlarıdır. O, hələ təqiblər başlamamış cəmiyyətdə tutduqları mövqe və nüfuzu itirmək qorxusundan dinlərindən üz döndərənləri xüsusilə pisləmişdir. Kiprian onları yalnız Tanrının bağışlaya biləcəyini bildirmişdir. Onun fikrincə, tövbə yalnız Tanrının məkanı sayılan kilsə daxilində baş verməlidir. Mürtədləri isə yepiskoplar Tanrının iradəsini yerinə yetirib kilsəyə geri qəbul edərək, bağışlamaq hüququna malikdirlər.
Kilsə ilə münasibəti
Kiprian bütün əsərlərində kilsənin bir təşkilat kimi vahidliyini müdafiə etmişdir. Bu mövzuya həsr edilmiş "Kilsə vəhdəti haqqında" əsərində o, məsələni dərindən araşdırmışdır. Onun fikrincə, bidətlər və bölünmələr son dərəcə, hətta təqiblərdən daha böyük təhlükə sayılırlar. Kiprian bu hərəkətlərin nəticəsində imanın məhvə uğradığını, həqiqətin yox olduğunu və kilsə nüfuzuna ağır zərbə endirildiyini bildirmişdir. O, deyirdi ki, kilsənin vəhdətini qorumaq bütün xristianların vəzifəsidir. Hər kəs yepiskopların sonsuz hakimiyyətini tanımalı və əmrlərinə tabe olmalıdır. Bu prinsip sonradan Roma Katolik Kilsəsinin inkişafına da mühüm təsir etmişdir.
Bu əsərlərdən əlavə Kiprian "Bakirələrin geyimi haqqında" adlı traktatında həyatını Tanrıya həsr etmiş rahibələrə nəsihətlər vermişdir. Onun fikrincə, rahibələr simanı gözəlləşdirən heç nə etməməli, gözəl paltarlar geyinməməli, toy məclisinə getməməli, kişilərdə duyğu oyada biləcək heç bir hərəkətə yol verməməlidirlər.
Kiprian dövrünün nüfuzlu din xadimlərindən olmaqla bərabər, kilsə iyerarxiyası və strukturunun formalaşmasında mühüm xidmətlər göstərmiş ilahiyyatçılardandır. Onun ədəbi irsi əsrlər boyunca tədqiq edilərək, özünə xeyli tərəfdar qazandırmışdır.
Xristian kilsəsi tərəfindən müqəddəs elan edilmişdir.
İstinadlar
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Karfagenli Kiprian lat Thascius Caecilus Cyprianus teq 200 Karfagen Roma imperiyasi 14 sentyabr 258 ilk dovr xristian ilahiyyatcilarindan biri Karfagenli Kiprianlat Thascius Caecilus CyprianusDogum tarixi teq 200 Dogum yeri Karfagen Roma imperiyasiVefat tarixi 14 sentyabr 258Vefat sebebi bas kesmeFealiyyeti yazici kesis filosof Vikianbarda elaqeli mediafayllar Heyati O Simali Afrikanin Karfagen seherinde zengin ailesinde dogulmusdur Burada mukemmel tehsil almis ve natiqlik seneti uzre meshurlasmisdir Mektebde felsefe ve ritorika muellimi vezifesinde calismis hemcinin mehkemelerde tez tez vekil kimi istirak etmisdir Kiprian bu dovrde heyatini esasen eylencelere hesr etmis tufeyli heyat terzi surmusdur Dovrun meshur ilahiyyatcisi Tertullianin eserleri ile tanis olduqdan sonra ise Xristianligi qebul etmisdir Cox kecmemis yepiskop vezifesine secilmisdir Imperator xristianlara qarsi teqib siyasetine baslayan vaxt xeyli xristian ezab eziyyete qatlasmaqdan cekinerek dinden donmusduler Onlarin sonradan kilseye geri qebul edilmesi meselesi ilahiyyatcilar arasinda mubahiselere sebeb olmusdur Kiprianin tekidile bu problemin helli ucun Karfagende kilse meclisi cagirilmisdir Meclisde onun tesirile butun nov gunahlarin dinden donme daxil olmaqla bagislanmasinin kilsenin selahiyyetine daxil oldugu barede qerar qebul edilmisdir Zaman kecdikce onun movqeyini butun ilahiyyatcilar tesdiqlemisdir Bir nece il sonra imperator xristianlara qarsi yeni teqib proseslerine baslamis ve Kiprian surgune mehkum edilse de cezasi deyisdirilerek edam olunmusdur Yaradiciligi Onun eserleri apologetik ve etik olmaq uzre iki qrupa ayrilir Demek olar ki butun yaradiciliginda Tertullianin tesiri hiss olunur En meshur eserleri Mehv olmuslar haqqinda ve Kilsenin vehdeti haqqinda kitablaridir Bu eserlerde Kiprian xristian dininin esaslarini arasdirmis imana gelmekle insanin heyatinda bas veren musbet deyisiklikleri diqqete catdirmisdir Etik sahede yazilmis eserlerinde muxtelif movzulara toxunulmusdur Meselen veba epidemiyasi yayilarken yazilmis Olum haqqinda traktatinda Kiprian xristianlarin olumden qorxmadiqlarini eksine onu ebedi heyata ve mukafata aparan hemcinin dunyanin ezab eziyyetinden qurtaran yol kimi gorduklerini diqqete catdiraraq olenler ucun keder hissi ile matem merasimleri kecirilmesini tenqid etmisdir Mehv olmuslar haqqinda eserinde teqib zamani dininden donen lakin daha sonra tovbe ederek kilseye qayitmaq isteyen xristianlarin dini etik problemleri arasdirilmisdir Kiprianin fikrince teqiblerin esas sebebi sulh dovrunde dini unudaraq dunyevi islerin ardinca qacan pullarini ve emlakini artirmaq ucun her yola bas vuran neticede imanlarini itiren xristianlarin gunahlaridir O hele teqibler baslamamis cemiyyetde tutduqlari movqe ve nufuzu itirmek qorxusundan dinlerinden uz donderenleri xususile pislemisdir Kiprian onlari yalniz Tanrinin bagislaya bileceyini bildirmisdir Onun fikrince tovbe yalniz Tanrinin mekani sayilan kilse daxilinde bas vermelidir Murtedleri ise yepiskoplar Tanrinin iradesini yerine yetirib kilseye geri qebul ederek bagislamaq huququna malikdirler Kilse ile munasibeti Kiprian butun eserlerinde kilsenin bir teskilat kimi vahidliyini mudafie etmisdir Bu movzuya hesr edilmis Kilse vehdeti haqqinda eserinde o meseleni derinden arasdirmisdir Onun fikrince bidetler ve bolunmeler son derece hetta teqiblerden daha boyuk tehluke sayilirlar Kiprian bu hereketlerin neticesinde imanin mehve ugradigini heqiqetin yox oldugunu ve kilse nufuzuna agir zerbe endirildiyini bildirmisdir O deyirdi ki kilsenin vehdetini qorumaq butun xristianlarin vezifesidir Her kes yepiskoplarin sonsuz hakimiyyetini tanimali ve emrlerine tabe olmalidir Bu prinsip sonradan Roma Katolik Kilsesinin inkisafina da muhum tesir etmisdir Bu eserlerden elave Kiprian Bakirelerin geyimi haqqinda adli traktatinda heyatini Tanriya hesr etmis rahibelere nesihetler vermisdir Onun fikrince rahibeler simani gozellesdiren hec ne etmemeli gozel paltarlar geyinmemeli toy meclisine getmemeli kisilerde duygu oyada bilecek hec bir herekete yol vermemelidirler Kiprian dovrunun nufuzlu din xadimlerinden olmaqla beraber kilse iyerarxiyasi ve strukturunun formalasmasinda muhum xidmetler gostermis ilahiyyatcilardandir Onun edebi irsi esrler boyunca tedqiq edilerek ozune xeyli terefdar qazandirmisdir Xristian kilsesi terefinden muqeddes elan edilmisdir IstinadlarDictionary of African Biography ing E K Akyeampong Henry Louis Gates Jr NYC OUP 2012 Thascius Caecilius Cyprianus CONOR SI Xarici kecidler