Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Həzərparə Əhməd Paşa (ö. 8 avqust 1648) — Sultan İbrahim dönəmində 21 sentyabr 1647 - 7 avqust 1648 tarixlərində ümumilikdə 10 ay 16 gün Osmanlı imperiyasının sədrəzəmi olmuş dövlət adamıdır.
| Həzərparə Əhməd Paşa | |
|---|---|
| هيزاربار أحمد باشا | |
| 21 sentyabr 1647 – 7 avqust 1648 | |
| Əvvəlki | Qara Musa Paşa |
| Sonrakı | Sofu Mehmed Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | XVII əsr |
| Doğum yeri | İstanbul, Osmanlı imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | Linç mühakiməsi |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Həyat yoldaşı | Beyhan Sultan |
Həyatı
İstanbulda dünyaya gəlmişdir. Vəfat etdiyində 50-li yaşlarda olduğu bilinir. Buna görə də doğum tarixi təqribi olaraq XVI əsrin sonları qəbul edilir. Bir sipahi əsgərinin oğlu idi. Sürətli və gözəl xətt yazısı olduğundan öncə maliyyə qurumlarında çalışmış, Sədrəzəm Kəmankeş Qara Mustafa Paşa dönəmində məhkəmə işlərində, çox keçmədən yeni sədrəzəm seçilən Sultanzadə Mehmed Paşaya hədiyyələr göndərərək dəftərxana əmini seçildi. 1646-cı ilin noyabrında vəzir rütbəsiylə dəftərdarlığa yüksəldi. Bəzi mənbələrə görə, rüşvətlə, bəzilərinə görə isə, intriqalarla 21 sentyabr 1647 tarixində sədarətə gətirildi. Bu əsnada padşahın 2 yaşındakı qızı Beyhan Sultana namizəd olmuş, beləliklə, saraya kürəkən seçilmişdir.
Sədarətə gətirildiyi əsnada dövlət daxildə böyük ixtişaşlar içərisində, xaricdə isə Krit adası səbəbilə Venesiya ilə müharibə şəraitində idi. Çanaqqala boğazını ələ keçirən venesiyalılar Bosniya sahillərini də nəzarət altına almışdılar. Bununla yanaşı Klis qalası da venesiyalıların əlinə keçmiş, sədrəzəm Əhməd Paşa isə bunu padşahdan gizlətmişdir. O əsnada Rumeli bəylərbəyliyindən alınıb ikinci vəzir olaraq paytaxta gələn, eyni zamanda Sultan İbrahimin də kürəkən olan Fazil Paşa həqiqəti sədrəzəmin yanında sultana açıqlamış, bununla yanaşı, sədrəzəmi rüşvətxorluqla, dövlət vəzifələrini satmaqla və padşahı dövlət məsələlərindən uzaq tutmaqla günahlandırdı. Bütün bunları ilk dəfə eşidən Sultan İbrahim isə kürəkənini danlayıb əvvəlcə həbs etmiş, ardından Azov qalasının mühafizəsi ilə vəzifələndirərək paytaxtdan uzaqlaşdırmışdır. Əhməd Paşa, həqiqətlərin eşidilməməsi üçün sarayda gedən müharibə ilə əlaqədar danışmağı qadağan etmiş, bu əsnada Venesiya donanmasının da Çanaqqala boğazını zəbt etməsini padşahdan gizlətmişdir.
Əhməd Paşa daxili və xarici məsələləri həll etmək yerinə, Sultan İbrahimin arzu və istəklərini yerinə yetirməklə məşğul idi. Padşahın samur kürkə və kəhrəbaya olan xüsusi marağı səbəbilə yaranan əlavə xərcləri ödəmək üçün sədrəzəm İstanbul əhalisindən, dövlət xadimlərindən, yüksək rütbəli üləmadan, hətta yeniçəri ağalarından belə “samur və kəhərba vergisi” adı altında pul toplamış, bu vəziyyət isə başda Qalata qazısı Mehmed Çələbi olmaqla üləmanın narazılığına səbəb olmuşdu. Əhməd Paşa daha da irəli gedərək elm sahəsindəki bəzi vəzifələri də açıq-aşkar satışa çıxarmışdı. Bütün bunlar azmış kimi, Sultan İbrahim üçün ümumi dəyəri 40 min real olan səltənət qayığı hazırlatmağa başlamışdı. Hətta Kritdə yoxluq içərisində adanı mühasirədə saxlayan Dəli Hüseyn Paşanın yardım istəklərini qarşılamamış, əksinə orada döyüşən bəylərbəyilərin və bəylərin vəzifələrini pul qarşılığı başqalarına satmışdı.
Sədrəzəmin bu hərəkətləri həm ordu, həm əhali, həm də üləma arasında etirazlara səbəb olmuşdu. Başda Qara Murad ağa olmaqla, yeniçərilər sədrəzəmin baş düşməninə çevrilmişdi. Bu səbəblə özünə müxalif olan bu qrupu aradan qaldırmaq istəyən Əhməd Paşa oğlu Baki bəyin toy mərasiminə Qara Murad ağa və digər yeniçəri ağalarını çağırmış, burada onları gizlicə öldürtmək istəsə də, məsələnin üstü açılmışdı. Məsələnin ciddi olduğunu anlayan yeniçərilər Orta məsciddə toplandılar və sədrəzəmin vəzifədən alınmasına qərar verdilər. Ardından bu qərarı təsdiq etməsi üçün şeyxülislam Əbdürrəhim Əfəndini bura çağıran üsyançılar burada Sofu Mehmed Paşanı sədrəzəm seçdilər və bir heyət yollayaraq Sultan İbrahimdən qaçıb gizlənən sədrəzəmi təslim etməsini tələb etdilər.
Sofu Mehmed Paşanın sədarəti Sultan İbrahim tərəfindən də təsdiq edilsə də, kürəkəni Əhməd Paşanı təslim etməkdən çəkindi. Bu vəziyyətdə üsyançılar tələblərini yerinə yetirməyən Sultan İbrahimi taxtdan endirməyi qərara aldılar. Şəhərin qapıları bağlandı və şahzadələrin qorunması üçün Validə Kösəm Sultana xəbər göndərildi. Digər yandan iki xidmətçisi, bir torba qızıl və Şeyx Həmdullah tərəfindən xüsusi olaraq yazdırılan Quran-ı Kərim ilə birlikdə qaçan Əhməd Paşa bəzi dövlət adamlarının evinə sığınmaq istəsə də, heç kəs tərəfindən qəbul edilmədi. Bu tanışlarından Hacı Bəhram adlı birinin xəbər verməsi ilə ələ keçirilən Əhməd Paşa o gecə şeyxülislam fətvasıyla boğularaq öldürüldü (7-8 avqust 1648). Cəsədi çılpaq olaraq Sultanəhməd meydanındakı çinar ağacından asıldı və üsyançılar tərəfindən parça-parça edildi. Bu səbəblə Əhməd Paşa ölümünün ardından “min tikə” mənasını verən Həzərparə ləqəbiylə anılır. Ölümünün ardından 8 min kisə qızıl axcası dövlət xəzinəsinə əlavə olundu.
Mənbə
- Kâtib Çelebi, Fezleke, II, 308-309, 327 vd., 340;
- Abdurrahman Hibrî Efendi, Defter-i Ahbâr, Beyazıt Devlet Ktp., Veliyyüddin Efendi, nr. 2418, vr. 53a vd., 68a-b;
- Vecîhî Hasan Efendi, Târih, TSMK, Revan, nr. 1153, tür.yer.;
- Evliya Çelebi, Seyahatnâme (nşr. Orhan Şaik Gökyay), İstanbul 1996, I, 110, 113, 115, 149, 195, 199;
- Naîmâ, Târih, IV, 241-251, 267-274, 278-283, 290-298, 301-315;
- Hadîkatü’l-vüzerâ, s. 87-88;
- Şeyhî, Vekāyiu’l-fuzalâ, I, 154, 156;
- Ayvansarayî, Hadîkatü’l-cevâmi‘, II, 133;
- Hammer (Atâ Bey), X, 103 vd.;
- Sicill-i Osmânî, I, 216;
- Dânişmend, Kronoloji, III, 404, 408-409, 508, 582;
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, III/1, s. 229, 240, 315, 327;
- Mehmet Zeki Pakalın, Maliye Teşkilâtı Tarihi, Ankara 1978, I, 329-342;
- Uluçay, Padişahların Kadınları, s. 65; Kāmûsü’l-a‘lâm, I, 793;
- Tayyib Gökbilgin, “İbrâhim”, İA, V/2, s. 884.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hezerpare Ehmed Pasa o 8 avqust 1648 Sultan Ibrahim doneminde 21 sentyabr 1647 7 avqust 1648 tarixlerinde umumilikde 10 ay 16 gun Osmanli imperiyasinin sedrezemi olmus dovlet adamidir Hezerpare Ehmed Pasaهيزاربار أحمد باشاOsmanli sedrezemi21 sentyabr 1647 7 avqust 1648EvvelkiQara Musa PasaSonrakiSofu Mehmed PasaSexsi melumatlarDogum tarixi XVII esrDogum yeri Istanbul Osmanli imperiyasiVefat tarixi 8 avqust 1648Vefat yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiVefat sebebi Linc muhakimesiFealiyyeti siyasetciHeyat yoldasi Beyhan SultanHeyatiIstanbulda dunyaya gelmisdir Vefat etdiyinde 50 li yaslarda oldugu bilinir Buna gore de dogum tarixi teqribi olaraq XVI esrin sonlari qebul edilir Bir sipahi esgerinin oglu idi Suretli ve gozel xett yazisi oldugundan once maliyye qurumlarinda calismis Sedrezem Kemankes Qara Mustafa Pasa doneminde mehkeme islerinde cox kecmeden yeni sedrezem secilen Sultanzade Mehmed Pasaya hediyyeler gondererek defterxana emini secildi 1646 ci ilin noyabrinda vezir rutbesiyle defterdarliga yukseldi Bezi menbelere gore rusvetle bezilerine gore ise intriqalarla 21 sentyabr 1647 tarixinde sedarete getirildi Bu esnada padsahin 2 yasindaki qizi Beyhan Sultana namized olmus belelikle saraya kureken secilmisdir Sedarete getirildiyi esnada dovlet daxilde boyuk ixtisaslar icerisinde xaricde ise Krit adasi sebebile Venesiya ile muharibe seraitinde idi Canaqqala bogazini ele keciren venesiyalilar Bosniya sahillerini de nezaret altina almisdilar Bununla yanasi Klis qalasi da venesiyalilarin eline kecmis sedrezem Ehmed Pasa ise bunu padsahdan gizletmisdir O esnada Rumeli beylerbeyliyinden alinib ikinci vezir olaraq paytaxta gelen eyni zamanda Sultan Ibrahimin de kureken olan Fazil Pasa heqiqeti sedrezemin yaninda sultana aciqlamis bununla yanasi sedrezemi rusvetxorluqla dovlet vezifelerini satmaqla ve padsahi dovlet meselelerinden uzaq tutmaqla gunahlandirdi Butun bunlari ilk defe esiden Sultan Ibrahim ise kurekenini danlayib evvelce hebs etmis ardindan Azov qalasinin muhafizesi ile vezifelendirerek paytaxtdan uzaqlasdirmisdir Ehmed Pasa heqiqetlerin esidilmemesi ucun sarayda geden muharibe ile elaqedar danismagi qadagan etmis bu esnada Venesiya donanmasinin da Canaqqala bogazini zebt etmesini padsahdan gizletmisdir Ehmed Pasa daxili ve xarici meseleleri hell etmek yerine Sultan Ibrahimin arzu ve isteklerini yerine yetirmekle mesgul idi Padsahin samur kurke ve kehrebaya olan xususi maragi sebebile yaranan elave xercleri odemek ucun sedrezem Istanbul ehalisinden dovlet xadimlerinden yuksek rutbeli ulemadan hetta yeniceri agalarindan bele samur ve keherba vergisi adi altinda pul toplamis bu veziyyet ise basda Qalata qazisi Mehmed Celebi olmaqla ulemanin naraziligina sebeb olmusdu Ehmed Pasa daha da ireli gederek elm sahesindeki bezi vezifeleri de aciq askar satisa cixarmisdi Butun bunlar azmis kimi Sultan Ibrahim ucun umumi deyeri 40 min real olan seltenet qayigi hazirlatmaga baslamisdi Hetta Kritde yoxluq icerisinde adani muhasirede saxlayan Deli Huseyn Pasanin yardim isteklerini qarsilamamis eksine orada doyusen beylerbeyilerin ve beylerin vezifelerini pul qarsiligi basqalarina satmisdi Sedrezemin bu hereketleri hem ordu hem ehali hem de ulema arasinda etirazlara sebeb olmusdu Basda Qara Murad aga olmaqla yeniceriler sedrezemin bas dusmenine cevrilmisdi Bu sebeble ozune muxalif olan bu qrupu aradan qaldirmaq isteyen Ehmed Pasa oglu Baki beyin toy merasimine Qara Murad aga ve diger yeniceri agalarini cagirmis burada onlari gizlice oldurtmek istese de meselenin ustu acilmisdi Meselenin ciddi oldugunu anlayan yeniceriler Orta mescidde toplandilar ve sedrezemin vezifeden alinmasina qerar verdiler Ardindan bu qerari tesdiq etmesi ucun seyxulislam Ebdurrehim Efendini bura cagiran usyancilar burada Sofu Mehmed Pasani sedrezem secdiler ve bir heyet yollayaraq Sultan Ibrahimden qacib gizlenen sedrezemi teslim etmesini teleb etdiler Sofu Mehmed Pasanin sedareti Sultan Ibrahim terefinden de tesdiq edilse de kurekeni Ehmed Pasani teslim etmekden cekindi Bu veziyyetde usyancilar teleblerini yerine yetirmeyen Sultan Ibrahimi taxtdan endirmeyi qerara aldilar Seherin qapilari baglandi ve sahzadelerin qorunmasi ucun Valide Kosem Sultana xeber gonderildi Diger yandan iki xidmetcisi bir torba qizil ve Seyx Hemdullah terefinden xususi olaraq yazdirilan Quran i Kerim ile birlikde qacan Ehmed Pasa bezi dovlet adamlarinin evine siginmaq istese de hec kes terefinden qebul edilmedi Bu tanislarindan Haci Behram adli birinin xeber vermesi ile ele kecirilen Ehmed Pasa o gece seyxulislam fetvasiyla bogularaq olduruldu 7 8 avqust 1648 Cesedi cilpaq olaraq Sultanehmed meydanindaki cinar agacindan asildi ve usyancilar terefinden parca parca edildi Bu sebeble Ehmed Pasa olumunun ardindan min tike menasini veren Hezerpare leqebiyle anilir Olumunun ardindan 8 min kise qizil axcasi dovlet xezinesine elave olundu MenbeKatib Celebi Fezleke II 308 309 327 vd 340 Abdurrahman Hibri Efendi Defter i Ahbar Beyazit Devlet Ktp Veliyyuddin Efendi nr 2418 vr 53a vd 68a b Vecihi Hasan Efendi Tarih TSMK Revan nr 1153 tur yer Evliya Celebi Seyahatname nsr Orhan Saik Gokyay Istanbul 1996 I 110 113 115 149 195 199 Naima Tarih IV 241 251 267 274 278 283 290 298 301 315 Hadikatu l vuzera s 87 88 Seyhi Vekayiu l fuzala I 154 156 Ayvansarayi Hadikatu l cevami II 133 Hammer Ata Bey X 103 vd Sicill i Osmani I 216 Danismend Kronoloji III 404 408 409 508 582 Uzuncarsili Osmanli Tarihi III 1 s 229 240 315 327 Mehmet Zeki Pakalin Maliye Teskilati Tarihi Ankara 1978 I 329 342 Ulucay Padisahlarin Kadinlari s 65 Kamusu l a lam I 793 Tayyib Gokbilgin Ibrahim IA V 2 s 884