Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xarəzm vilayəti — Özbəkistan Respublikasının tərkibindəki inzibati vahid. İnzibati mərkəzi Ürgənc şəhəridir.
| Xarəzm vilayəti | |
|---|---|
| Xorazm viloyati | |
|
| |
| Ölkə | |
| İnzibati mərkəz | Ürgənc |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 15 yanvar 1938 |
| Sahəsi |
|
| Hündürlük | 98 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | UZ-XO |
| Avtomobil nömrəsi | 90 |
| Rəsmi sayt | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Eramızdan əvvəl VIII əsrdən etibarən bölgənin müasir ərazisində əsası Xorazmlılar tərəfindən qoyulmuş Orta Asiyanın ən qədim dövlətlərindən biri formalaşmışdır. Burada həmçinin massagetlər, saklar, apasaklar, oslar, daxlar və s. yaşayırdılar. XII əsrdə ərazisinin böyüklüyünə görə qüdrətli Orta Asiya dövləti — Xarəzmşahlar yarandı. Ən böyük çiçəklənməsinə 13-cü əsrin əvvəllərində II Ala ad-Din Məhəmmədin dövründə çatdı. Lakin imperiyanın çiçəklənmə dövrü uzun sürmədi və o, monqolların istilasından süqut etdi.
Müasir tarix dövründə, 1920-ci ilin fevralında Xivə xanlığının varisi kimi Xarəzm Xalq Sovet Respublikası yaradıldı. Hökmdar rəsmən taxtdan imtina etdikdən sonra 1920-ci il aprelin 26-da Birinci Xarəzm Qurultayı (Məclis) elan edildi. 1923-cü il oktyabrın 30-da Xarəzm Xalq Sovet Respublikası Xarəzm Sosialist Sovet Respublikasına çevrildi. Xarəzm SSR 1924-cü ilin payızına qədər mövcud oldu. Ərazisi Özbəkistan SSR (Xarəzm vilayətinin tərkibində), Türkmənistan SSR və Qaraqalpaq Muxtar Dairəsi (RSFSR) arasında bölündü. 1925-1930 və 1932-1938-ci illərdə Xarəzm dairəsi olub, 15 yanvar 1938-ci ildə ayrıca vilayət kimi yaradılıb.
Xarəzm cəbr və alqoritmin banisi Əl-Xarəzminin və yerin kürə şəklində xəritəsinin yaradıcısı Biruninin, eləcə də digər eyni dərəcədə məşhur alim və xadimlərin vətənidir. 2003-cü ildə vilayət Cəlaləddin Mənguberdi ordeni ilə təltif edilib..
İnzibati-ərazi bölgüsü
2020-ci ilə qədər vilayət 11 rayon (tuman) və 2 rayon tabeliyində olan şəhərə bölünür:
- Ürgənc şəhəri,
- Xivə şəhəri (5),
- Boğot rayonu (özb. Bogʻot tumani, Боғот тумани) (1), mərkəz - qəs. Boğot,
- Gürlən rayonu (özb. Gurlan tumani, Гурлан тумани)(2), mərkəz - qəs. Gürlən,
- Koşköpir rayonu (özb. Qoʻshkoʻpir tumani, Қўшкўпир тумани)(6), mərkəz - qəs. Koşköpir,
- Ürgənc rayonu (özb. Urganch tumani, Урганч тумани(8), mərkəz - qəs. Qarovul,
- Xəzərasp rayonu (özb. Xazorasp tumani, Хазорасп тумани)(11), mərkəz qəs. Xəzərasp,
- Xanka rayonu (özb. Xonqa tumani, Хонқа тумани)(3), mərkəz - qəs. Xanka,
- Xivə rayonu (özb. Xiva tumani, Хива тумани)(5), mərkəz - Xivə şəhəri,
- Şavat rayonu (özb. Shovot tumani, Шовот тумани)(7), mərkəz - qəs. Şavat,
- Yeniarık rayonu (özb. Yangiariq tumani, Янгиариқ тумани)(9), mərkəz - qəs. Yeniarıq,
- Yenibazar rayonu (özb. Yangibozor tumani, Янгибозор тумани) (10), mərkəz - qəs. Yenibazar
- Tüprakkala rayonu (4), mərkəz - Pitnak şəhəri
1938-ci ildə Xorəzm vilayəti 9 rayona (Gürlə, Koşköpir, Mangit, Ürgənc, Xəzərasp, Xanka, Xivə, Şavat, Yeniarık) və 2 vilayət tabeliyində olan şəhərlərə (Ürgənc və Xivə) bölündü.
1950-ci ildə Yenibazar rayonu, 1953-cü ildə isə Boğot rayonu təşkil edildi.
1957-ci ildə Mangit rayonu Qaraqalpaqıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının tərkibinə verildi.
1959-cu ildə Boğot və Yenibazar rayonları ləğv edildi.
1963-cü ildə Koşköpir, Ürgənc və Xanka rayonları ləğv edildi.
1964-cü ildə Ürgənc rayonu, 1967-ci ildə Koşköpir, 1970-ci ildə Boğot, 1973-cü ildə Xanka, 1981-ci ildə Yenibazar bərpa edilib.
1976-cı ildə Drujba (Pitnak), 1983-cü ildə Xanka və Şavat, 1984-cü ildə isə Gürlən rayon tabeliyində olan şəhərlər yaradıldı.
1992-ci ildə Gürlən, Xanka və Şavat rayon tabeliyində olan şəhər statusundan məhrum edildi.
1998-ci ildə Drujba şəhəri Pitnak adlandırıldı.
2002-ci ildə Pitnak və Xivə rayon tabeliyində olan şəhərlər statusundan məhrum edildi.
2017-ci ildə Xivə yenidən rayon tabeliyində olan şəhər oldu.
İstinadlar
- // Ведомости Олий Мажлиса Республики Узбекистан. № 8 (1328). — 2003. avqust. — 81. ISSN 0206-6637.
 | Özbəkistan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xarezm vilayeti Ozbekistan Respublikasinin terkibindeki inzibati vahid Inzibati merkezi Urgenc seheridir Xarezm vilayetiXorazm viloyati41 20 sm e 61 00 s u Olke OzbekistanInzibati merkez UrgencTarixi ve cografiyasiYaradilib 15 yanvar 1938Sahesi 6 300 km Hundurluk 98 mSaat qursagi UTC 05 00EhalisiEhalisi 1 715 600 nef 2015 Reqemsal identifikatorlarISO kodu UZ XOAvtomobil nomresi 90Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiEramizdan evvel VIII esrden etibaren bolgenin muasir erazisinde esasi Xorazmlilar terefinden qoyulmus Orta Asiyanin en qedim dovletlerinden biri formalasmisdir Burada hemcinin massagetler saklar apasaklar oslar daxlar ve s yasayirdilar XII esrde erazisinin boyukluyune gore qudretli Orta Asiya dovleti Xarezmsahlar yarandi En boyuk ciceklenmesine 13 cu esrin evvellerinde II Ala ad Din Mehemmedin dovrunde catdi Lakin imperiyanin ciceklenme dovru uzun surmedi ve o monqollarin istilasindan suqut etdi Muasir tarix dovrunde 1920 ci ilin fevralinda Xive xanliginin varisi kimi Xarezm Xalq Sovet Respublikasi yaradildi Hokmdar resmen taxtdan imtina etdikden sonra 1920 ci il aprelin 26 da Birinci Xarezm Qurultayi Meclis elan edildi 1923 cu il oktyabrin 30 da Xarezm Xalq Sovet Respublikasi Xarezm Sosialist Sovet Respublikasina cevrildi Xarezm SSR 1924 cu ilin payizina qeder movcud oldu Erazisi Ozbekistan SSR Xarezm vilayetinin terkibinde Turkmenistan SSR ve Qaraqalpaq Muxtar Dairesi RSFSR arasinda bolundu 1925 1930 ve 1932 1938 ci illerde Xarezm dairesi olub 15 yanvar 1938 ci ilde ayrica vilayet kimi yaradilib Xarezm cebr ve alqoritmin banisi El Xarezminin ve yerin kure seklinde xeritesinin yaradicisi Biruninin elece de diger eyni derecede meshur alim ve xadimlerin vetenidir 2003 cu ilde vilayet Celaleddin Menguberdi ordeni ile teltif edilib Inzibati erazi bolgusu2020 ci ile qeder vilayet 11 rayon tuman ve 2 rayon tabeliyinde olan sehere bolunur Urgenc seheri Xive seheri 5 Bogot rayonu ozb Bogʻot tumani Bogot tumani 1 merkez qes Bogot Gurlen rayonu ozb Gurlan tumani Gurlan tumani 2 merkez qes Gurlen Koskopir rayonu ozb Qoʻshkoʻpir tumani Қyshkypir tumani 6 merkez qes Koskopir Urgenc rayonu ozb Urganch tumani Urganch tumani 8 merkez qes Qarovul Xezerasp rayonu ozb Xazorasp tumani Hazorasp tumani 11 merkez qes Xezerasp Xanka rayonu ozb Xonqa tumani Honka tumani 3 merkez qes Xanka Xive rayonu ozb Xiva tumani Hiva tumani 5 merkez Xive seheri Savat rayonu ozb Shovot tumani Shovot tumani 7 merkez qes Savat Yeniarik rayonu ozb Yangiariq tumani Yangiarik tumani 9 merkez qes Yeniariq Yenibazar rayonu ozb Yangibozor tumani Yangibozor tumani 10 merkez qes Yenibazar Tuprakkala rayonu 4 merkez Pitnak seheri 1938 ci ilde Xorezm vilayeti 9 rayona Gurle Koskopir Mangit Urgenc Xezerasp Xanka Xive Savat Yeniarik ve 2 vilayet tabeliyinde olan seherlere Urgenc ve Xive bolundu 1950 ci ilde Yenibazar rayonu 1953 cu ilde ise Bogot rayonu teskil edildi 1957 ci ilde Mangit rayonu Qaraqalpaqistan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasinin terkibine verildi 1959 cu ilde Bogot ve Yenibazar rayonlari legv edildi 1963 cu ilde Koskopir Urgenc ve Xanka rayonlari legv edildi 1964 cu ilde Urgenc rayonu 1967 ci ilde Koskopir 1970 ci ilde Bogot 1973 cu ilde Xanka 1981 ci ilde Yenibazar berpa edilib 1976 ci ilde Drujba Pitnak 1983 cu ilde Xanka ve Savat 1984 cu ilde ise Gurlen rayon tabeliyinde olan seherler yaradildi 1992 ci ilde Gurlen Xanka ve Savat rayon tabeliyinde olan seher statusundan mehrum edildi 1998 ci ilde Drujba seheri Pitnak adlandirildi 2002 ci ilde Pitnak ve Xive rayon tabeliyinde olan seherler statusundan mehrum edildi 2017 ci ilde Xive yeniden rayon tabeliyinde olan seher oldu Istinadlar Vedomosti Olij Mazhlisa Respubliki Uzbekistan 8 1328 2003 avqust 81 ISSN 0206 6637 Ozbekistan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin