Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
XIV Dalay Lama (Nqaqvanq Lovzanq Tençzin Qyamçxo, tib. བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་; 6 iyul 1935[…]) — Tibet, Monqolustan, Buryatiya, Tuva, Kalmıkiya və digər regionlarda yaşayan buddistlərin dini lideri. Sülh üzrə Nobel mükafatı laureatı (1989). 2006-cı ildə ABŞ-nin ali mükafatı sayılan - Qızıl medalı ilə təltif olunmuşdur. 2011-ci il 27 aprelə qədər o sürgündə olan Tibet hökumətinə başçılıq etmişdir (onu əvəz etmişdi).
| XIV Dalay Lama | |
|---|---|
| tib. བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་ | |
 | |
| Digər adı | Nqaqvanq Lovzanq Tençzin Qyamçxo |
| Doğum tarixi | 6 iyul 1935[…](88 yaş) |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | bhikşu, Lama, siyasətçi |
| Mükafatları | Nobel mükafatı laureatı (1989) |
 | |
| dalailama.com dalailama.ru eldalailama.com fr.dalailama.com de.dalailama.com | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bioqrafiya
XIV Dalay Lama, Tençzin Qyamçxo tibet xalqının dini lideri hesab olunur. Tibet buddistləri Dalay Lamanın Avalokiteşvara (Çenrezi), iztirabın Yerdəki təcəssümü hesab edirlər. Onlara görə, Dalay Lama insanlara xidmət etmək üçün dünyaya gəlmişdir.
Erkən illəri
XIV Dalay Lama 6 iyul 1935-ci il tarixində Tibetin şimal-şərqində yerləşən Amdo vilayətinin geniş vadisində təpədə yerləşən balaca və kasıb Takçer adlı kənddə kasıb bir ailədə anadan olmuşdur. İndi bu ərazilər Çinin əyaləti olan Çinxayın tərkibinə daxildir. Onun atası və anası kənddə yaşayan digər 20 ailə kimi ( bəzi etnik çin ailələrini çıxmaq şərtilə) yulaf, buğda və kartof yetişdirməklə məşğul olurdular. O, anadan olarkən ona Lhamo Thondup ("arzuları yerinə yetirən ilahə". Tibetdə ad seçərkən körpənin cinsinə baxmırlar, ona görə Dalay Lama qadın adı almışdı.Bu haqda özü yumorla xatırlamışdı.)adı verilmişdi. O, ailədə 16 uşaqdan 9-cusu idi. XIV Dalay Lama "Mənim yurdum və mənim xalqım" adlı öz avtobioqrafiyasında belə yazmışdır: "Əgər mən varlı aristokratik ailədə anadan olsaydım, mən kasıb tibetlilərin arzu və hisslərini hiss edə bilməyəcəkdim. Sadə mənşəyim sayəsində mən onları başa düşür,onların fikirlərini duyuram və onların rifahını yaxşılaşdırmaq üçün əlimdən gələn hər şeyi etməyə çalışıram".
1909-cu ildə özünün müqəddəs yerlərə ziyarəti zamanı Takçer kəndinə baş çəkir. O, bu yerlərin gözəlliyinə heyran qalraq bura yenidən qayıdacağını söyləyir. 1937-ci ildə XIII Dalay Lamanın vəfatından sonra kəndə bir qrup lama yeni təcəssümü axtarmağa gəlirlər. Müvafi sınaqlardan sonra (ona əvvəlki Dalay Lamanın əşya və oyuncaqlarını göstərəndə "Bu mənimdir, bu mənimdir!" demişdir) 2 yaşlı Lhamo Thondup əvvəlki Dalay Lamanın reinkarnasiyası elan olundu. XIV Dalay Lama özü bəzən inkarnasiyaların həqiqi olmadığını söyləmişdir. O özünün ( Tibetdə onu xidmətlərinə görə, "Böyük Beşinci" adlandırırdılar) təcəssümü olduğunu bildirmişdir, çünki uşaqlıqda onun bu Dalay Lamanın həyatı ilə bağlı çoxlu yuxuları olmuşdur.
Takçer kəndinin yerləşdiyi şərqi Tibet Çinin nəzarəti altında idi. Tibet hökuməti ilə yerli administrasiya arasında uzun danışıqlardan sonra 1939-cu il 10 iyul tarixində 4 yaşlı Lhamonun böyük karvanla Tibetin paytaxtına yollanması üçün icazə alınmışdı. 3 aydan sonra, 1939-cu ilin oktyabrında karvan artıq Lhasada idi.
Gənc Dalay Lama təqibindən qaçaraq 7 il Tibetdə yaşamış məşhur avstriyalı alpinist,yazıçı, SS zabiti və Nasist-sosial partiyasının üzvü olan tanış olmuşdur. Xarrer 10 yaşlı Dalay Lamaya tibetlilər üçün qəribə sayılan qərb dövlətləri haqda çoxlu şeylər danışmışdır. Bu faktdan istifadə edən müasir çin propaqandası Dalay Lamanın guya nasistlərlə əlaqəsi olduğunu bildirmişlər. Sonralar Dalay Lama özü nasistlər haqda heç nə eşitmədiyini bildirmişdir.
Taxta çıxması və təqib
1940-cı il 22 fevral tarixində Tibetin paytaxtı Lhasa şəhərində taxta çıxmışdır. 1949-cu il və 50-ci illərdə çin kommunistlərinin Tibetə zorla soxulması nəticəsində Dalay Lama 9 il Çin mərkəzi hökuməti ilə dinc şəkildə birgə yaşamaq üçün danışıqlar aparmışdır. Anti Çin üsyanından sonra o 1959-cu ildə o Lhasanı tərk edərək Hindistana sığınacaq axtarmağa qaçır.
Təhsili
Dalay Lama 6 yaşından 25 yaşına qədər ("buddist fəlsəfə doktoru") yüksək alim dərəcəsini almışdır. 24 yaşında o Tibetdə yerləşən 3 əsas monastır universitetdə imtahan vermişdir: Drepunq, Ser və Qanden universitetlərində. O, sonuncu imtahanlarını hər il Lhasada keçirilən ibadət mərasimi vaxtı 1959-cu ilin qışında vermişdir. İmtahan gününün səhərisi Dalay Lama məntiqdən 30 alimə imtahan vermişdir. Günün ikinci hissəsində o, 15 alimlə fəlsəfə haqda disput aparmışdır. Axşam 35 alim ona monax intizamı və metafizikası haqda suallarla imtahan etmişdir. Dalay Lama 20 000 alim-monaxın iştirakı ilə qeşe-lharamba dərəcəsini almışdır.
Ölkəyə rəhbərliyi
1949-cu ildə Tibet-Çin münasibətləri kəskinləşdi. Çin hökuməti Tibetin Çinin ərazisi olduğunu iddia edirdi. Dalay Lama yazırdı: " 1912-ci ildən 1950-ci ilə qədər Tibet de fakto dövlət olmuş və hər hansı bir dövlətdən asılı olmayaraq bizim statusumuz 1912-ci ildə olduğu kimidir". 1950-ci il 17 noyabr tarixində Çin Xalq - azadlıq qoşunu Şərqi tibetə soxularaq, vəziyyəti gərginləşdirir. 1950-сi ildə Hindistanın Xarici İşlər Nazirliyi Pekinə belə bir nota göndərmişdir: "İndi Çin hökuməti Tibetə soxulması nəticəsində çətin ki sülh danışıqları bağlanılsın və tibet xalqı buna görə daima qorxu içində yaşayacaqdır."
2001-ci ildə Tibet tarixində ilk dəfə Kalon Tripa ( baş nazir) vəzifəsi üçün demokratik seçkilər keçirilmişdir. Dalay Lamanın intervusundan: "2001-ci ildə biz demokratik seçkilər vasitəsilə baş naziri seçdik, bu andan etibarən mən yarı cəhətdən istefada sayılıram.Dalay Lamanın növbəti təcəssümlərində o artıq siyasi hakimiyyətə başçılıq etməyəcəkdir. Dalay Lama institutunun mövcud olub -olmamasını tibet xalqı özü gələcəkdə seçəcəkdir". 2011-ci ilin martında Dalay Lama Tibet siyasi rəhbərliyindən getdiyini bildirmişdir.
Ahimsa zonası. Sülh üzrə Nobel mükafatı alması
1987-ci ilin sentyabrında Dalay Lama Ahimsa zonası və ya Sülh zonası (ing. Zone of Ahimsa) adlı siyasi proqram irəli sürmüşdür. O, bu proqramda Tibetdən başlayaraq Yer kürəsini demilitirasiya zonasına çevrilməsi ideyasını bildirmişdir. Proqramda Tibet hər bir silahdan azad olunan və təbiətlə insan arasında harmonik mövcud olan yer kimi göstərilir. Bu planı irəli sürdüyünə görə, XIV Dalay Lama 1989-cu ilin oktyabrında sülh üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.
Elmə münasibəti
Dalay Lama insanın klonlaşdırılması haqda elmi eksperimentləri dəstəkləsə də,amma bunun praktikada geniş yayılmasına qarşı çıxmışdır.
İstinadlar
- Lopez D. S. Dalai Lama XIV // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Dalai Lama // filmportal.de. 2005.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
XIV Dalay Lama Nqaqvanq Lovzanq Tenczin Qyamcxo tib བས ན འཛ ན ར མཚ 6 iyul 1935 Tibet Monqolustan Buryatiya Tuva Kalmikiya ve diger regionlarda yasayan buddistlerin dini lideri Sulh uzre Nobel mukafati laureati 1989 2006 ci ilde ABS nin ali mukafati sayilan Qizil medali ile teltif olunmusdur 2011 ci il 27 aprele qeder o surgunde olan Tibet hokumetine basciliq etmisdir onu evez etmisdi XIV Dalay Lamatib བས ན འཛ ན ར མཚ Diger adi Nqaqvanq Lovzanq Tenczin QyamcxoDogum tarixi 6 iyul 1935 1935 07 06 88 yas Tehsili Melburn Universiteti Britaniya Kolumbiyasi UniversitetiFealiyyeti bhiksu Lama siyasetciMukafatlari Nobel mukafati laureati 1989 dalailama com dalailama ru eldalailama com fr dalailama com de dalailama com Vikianbarda elaqeli mediafayllarBioqrafiyaXIV Dalay Lama Tenczin Qyamcxo tibet xalqinin dini lideri hesab olunur Tibet buddistleri Dalay Lamanin Avalokitesvara Cenrezi iztirabin Yerdeki tecessumu hesab edirler Onlara gore Dalay Lama insanlara xidmet etmek ucun dunyaya gelmisdir Erken illeriXIV Dalay Lama 6 iyul 1935 ci il tarixinde Tibetin simal serqinde yerlesen Amdo vilayetinin genis vadisinde tepede yerlesen balaca ve kasib Takcer adli kendde kasib bir ailede anadan olmusdur Indi bu eraziler Cinin eyaleti olan Cinxayin terkibine daxildir Onun atasi ve anasi kendde yasayan diger 20 aile kimi bezi etnik cin ailelerini cixmaq sertile yulaf bugda ve kartof yetisdirmekle mesgul olurdular O anadan olarken ona Lhamo Thondup arzulari yerine yetiren ilahe Tibetde ad secerken korpenin cinsine baxmirlar ona gore Dalay Lama qadin adi almisdi Bu haqda ozu yumorla xatirlamisdi adi verilmisdi O ailede 16 usaqdan 9 cusu idi XIV Dalay Lama Menim yurdum ve menim xalqim adli oz avtobioqrafiyasinda bele yazmisdir Eger men varli aristokratik ailede anadan olsaydim men kasib tibetlilerin arzu ve hisslerini hiss ede bilmeyecekdim Sade menseyim sayesinde men onlari basa dusur onlarin fikirlerini duyuram ve onlarin rifahini yaxsilasdirmaq ucun elimden gelen her seyi etmeye calisiram 1909 cu ilde ozunun muqeddes yerlere ziyareti zamani Takcer kendine bas cekir O bu yerlerin gozelliyine heyran qalraq bura yeniden qayidacagini soyleyir 1937 ci ilde XIII Dalay Lamanin vefatindan sonra kende bir qrup lama yeni tecessumu axtarmaga gelirler Muvafi sinaqlardan sonra ona evvelki Dalay Lamanin esya ve oyuncaqlarini gosterende Bu menimdir bu menimdir demisdir 2 yasli Lhamo Thondup evvelki Dalay Lamanin reinkarnasiyasi elan olundu XIV Dalay Lama ozu bezen inkarnasiyalarin heqiqi olmadigini soylemisdir O ozunun Tibetde onu xidmetlerine gore Boyuk Besinci adlandirirdilar tecessumu oldugunu bildirmisdir cunki usaqliqda onun bu Dalay Lamanin heyati ile bagli coxlu yuxulari olmusdur Takcer kendinin yerlesdiyi serqi Tibet Cinin nezareti altinda idi Tibet hokumeti ile yerli administrasiya arasinda uzun danisiqlardan sonra 1939 cu il 10 iyul tarixinde 4 yasli Lhamonun boyuk karvanla Tibetin paytaxtina yollanmasi ucun icaze alinmisdi 3 aydan sonra 1939 cu ilin oktyabrinda karvan artiq Lhasada idi Genc Dalay Lama teqibinden qacaraq 7 il Tibetde yasamis meshur avstriyali alpinist yazici SS zabiti ve Nasist sosial partiyasinin uzvu olan tanis olmusdur Xarrer 10 yasli Dalay Lamaya tibetliler ucun qeribe sayilan qerb dovletleri haqda coxlu seyler danismisdir Bu faktdan istifade eden muasir cin propaqandasi Dalay Lamanin guya nasistlerle elaqesi oldugunu bildirmisler Sonralar Dalay Lama ozu nasistler haqda hec ne esitmediyini bildirmisdir Genc Dalay LamaTaxta cixmasi ve teqib1940 ci il 22 fevral tarixinde Tibetin paytaxti Lhasa seherinde taxta cixmisdir 1949 cu il ve 50 ci illerde cin kommunistlerinin Tibete zorla soxulmasi neticesinde Dalay Lama 9 il Cin merkezi hokumeti ile dinc sekilde birge yasamaq ucun danisiqlar aparmisdir Anti Cin usyanindan sonra o 1959 cu ilde o Lhasani terk ederek Hindistana siginacaq axtarmaga qacir TehsiliDalay Lama 6 yasindan 25 yasina qeder buddist felsefe doktoru yuksek alim derecesini almisdir 24 yasinda o Tibetde yerlesen 3 esas monastir universitetde imtahan vermisdir Drepunq Ser ve Qanden universitetlerinde O sonuncu imtahanlarini her il Lhasada kecirilen ibadet merasimi vaxti 1959 cu ilin qisinda vermisdir Imtahan gununun seherisi Dalay Lama mentiqden 30 alime imtahan vermisdir Gunun ikinci hissesinde o 15 alimle felsefe haqda disput aparmisdir Axsam 35 alim ona monax intizami ve metafizikasi haqda suallarla imtahan etmisdir Dalay Lama 20 000 alim monaxin istiraki ile qese lharamba derecesini almisdir Olkeye rehberliyi1949 cu ilde Tibet Cin munasibetleri keskinlesdi Cin hokumeti Tibetin Cinin erazisi oldugunu iddia edirdi Dalay Lama yazirdi 1912 ci ilden 1950 ci ile qeder Tibet de fakto dovlet olmus ve her hansi bir dovletden asili olmayaraq bizim statusumuz 1912 ci ilde oldugu kimidir 1950 ci il 17 noyabr tarixinde Cin Xalq azadliq qosunu Serqi tibete soxularaq veziyyeti gerginlesdirir 1950 si ilde Hindistanin Xarici Isler Nazirliyi Pekine bele bir nota gondermisdir Indi Cin hokumeti Tibete soxulmasi neticesinde cetin ki sulh danisiqlari baglanilsin ve tibet xalqi buna gore daima qorxu icinde yasayacaqdir 2001 ci ilde Tibet tarixinde ilk defe Kalon Tripa bas nazir vezifesi ucun demokratik seckiler kecirilmisdir Dalay Lamanin intervusundan 2001 ci ilde biz demokratik seckiler vasitesile bas naziri secdik bu andan etibaren men yari cehetden istefada sayiliram Dalay Lamanin novbeti tecessumlerinde o artiq siyasi hakimiyyete basciliq etmeyecekdir Dalay Lama institutunun movcud olub olmamasini tibet xalqi ozu gelecekde sececekdir 2011 ci ilin martinda Dalay Lama Tibet siyasi rehberliyinden getdiyini bildirmisdir Ahimsa zonasi Sulh uzre Nobel mukafati almasi1987 ci ilin sentyabrinda Dalay Lama Ahimsa zonasi ve ya Sulh zonasi ing Zone of Ahimsa adli siyasi proqram ireli surmusdur O bu proqramda Tibetden baslayaraq Yer kuresini demilitirasiya zonasina cevrilmesi ideyasini bildirmisdir Proqramda Tibet her bir silahdan azad olunan ve tebietle insan arasinda harmonik movcud olan yer kimi gosterilir Bu plani ireli surduyune gore XIV Dalay Lama 1989 cu ilin oktyabrinda sulh uzre Nobel mukafatina layiq gorulmusdur Elme munasibetiDalay Lama insanin klonlasdirilmasi haqda elmi eksperimentleri desteklese de amma bunun praktikada genis yayilmasina qarsi cixmisdir IstinadlarLopez D S Dalai Lama XIV Encyclopaedia Britannica ing Dalai Lama filmportal de 2005