Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vyana döyüşü — 1683-cü il 12 sentyabr Osmanlı ordusu tərəfindən Avstriyanın paytaxtı Vyananın iki aylıq mühasirəsindən sonra baş vermişdir. XVII əsrdə Osmanlı İmperiyası ilə Avstriya hersoqluğu arasındakı müharibələrin ən uzun dövrü bu mühasirə ilə başlamışdır.
| Vyana döyüşü | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 12 sentyabr 1683-cü il Vyana döyüşü | |||||
| Tarix | 12 sentyabr 1683 | ||||
| Səbəbi | Habsburq hakimiyyəti altında olan protestant macarlar, Osmanlılardan kömək istədilər. | ||||
| Nəticəsi | Müqəddəs İttifaq zəfəri Osmanlı-Müqəddəs İttifaq müharibələrinin başlanması | ||||
| Münaqişə tərəfləri | |||||
| |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Döyüş öncəsi
Avstriya öz hakimiyyəti altında olan macarlarla yaxşı rəftar etmir, onları ağır vergilərlə əzirdi. Bununla yanaşı təriqət azadlığını tanımırdı. Macarlar artıq təzyiqə dözə bilməyib Tökeli İmrenin rəhbərliyi ilə üsyan qaldırdılar. Öz gücləri ilə uğur qazana bilmədiklərini başa düşdüb, Osmanlılardan kömək istədilər.
Siyasi səbəblərə görə Osmanlı İmperatorluğu illərdir Macarıstanda və Avstriyada qeyri-katolik azlıqa kömək edirdi. Osmanlılar onsuz da Tökeli İmreyi Yuxarı Macarıstanın kralı olaraq tanıyırdılar. Mühasirədən əvvəl Osmanlı İmperiyası ilə Habsburqlar arasında əsasən iyirmi illik Vasvar müqaviləsi mövcud idi.
1681–1682-ci illərdə Tökeli İmre ilə Habsburqlar arasındakı sərhəd qarşıdurması şiddətləndi. Sultan IV Mehmed, Mərzifonlu Qara Mustafa Paşaya fəaliyyətə keçməsinə Raab və Komarom qalalarının (hər ikisi Macarıstanın şimal-qərbində yerləşir) mühasirəyə alınmasına icazə verdi. 21 yanvar 1682-ci ildə Osmanlı ordusu səfərbər edildi. 6 avqust 1682-ci ildə isə müharibə elan olundu.
Hazırlıq
Vyana, Levant-Almaniya ticarət yolu və Tuna üzərindəki daxili nəzarət nöqtələrində yerləşdiyinə görə Osmanlı dövlətinin strateji hədəfləri arasında idi. Mühasirə üçün böyük hazırlıqlar edildiː Avstriyaya aparan yollar və logistika mərkəzləri təmir edildi; yeniləri inşa edildi. Silah, sursat, top və digər mənbələr imperiyanın hər yerindən logistika mərkəzlərinə göndərildi.
Logistika vaxtı 1682-ci ilin avqust və sentyabr aylarında bir işğala başlamağın mümkün olmadığını ifadə etdi. Üç aylıq bir səfərə çıxan Osmanlılar qışı Vyanada olacaqlardı, lakin səfərin başlaması və hazırlanması üçün 15 ay müddətində Habsburqlar hazırlaşaraq başqa Avropa krallıqlarına kömək üçün müraciət edəcəkdi. Əslində, qış dövründə Habsburqlar və Reç Pospolita ilə müqavilə bağladılar. Müqaviləyə görə, Osmanlılar Krakova hücum etsələr, Habsburq qüvvələri Reç Pospolitaya köməyə gələcək və bunun qarşılığında Vyanaya hücum olarsa Reç Pospolita ordusu köməyə gələcəkdi.
May ayının əvvəlində Osmanlı ordusu Belqrada çatdı. Daha sonra Vyanaya doğru hərəkət etdi. 7 iyulda 40.000 Tatar qoşunu Vyananın 40 km şərqinə çatdı. Mühasirə zamanı Habsburq imperatoru I Leopold 80 min Vyanalı ilə şəhərdən qaçdı və Linzə yerləşdi. Reç Pospolita kralı Sobieski də 1683-cü ilin yayında müqavilədəki öhdəliklərini yerinə yetirmək üçün yardım göndərməyə hazırlaşırdı.
Mühasirə
300 minlik Osmanlı ordusu 14 iyulda Vyananı mühasirəyə aldı. Vyanalılar şəhərin ətrafındakı evləri və divarları məhv etdilər, dağıntıları təmizlədilər və boş ərazi buraxdılar. Kara Mustafa Paşa bu problemi qoşunlarına birbaşa şəhərə aparan xəndəklər qazmağı əmr edərək həll etdi.
Bu vaxtdakı səhvləri, müharibə elan edildikdən sonra ordularını birləşdirib irəliləməməkləri; köməkçi qüvvələrin çatmasına icazə verdi.
Tarixçilər deyirlər ki, Qara Mustafa Paşa şəhərin sərvətini və səliqəli şəraiti ilə ələ keçirmək istəyirdi.
Vyanada hər mənada yemək dəstəyi kəsildi. 11 minlik qarnizon və mülki könüllülər ifrat itkilərə hələ də dözürdüldər. Qoşunların lideri olan Qraf Rüdiger von Starhemberq hər hansı bir əsgərin növbədə olaraq yatdığı vəziyyətdə görsə öldürəcəyini bildirdi. Ümidsizlik getdikcə artırdı. Bu vaxt, V Karl Leopoldun rəhbərliyi altında olan qoşunları ilə Macar Tökeli İmre, Vyanadan 5 km şimal-şərqdə Bisamberqdə vuruşurdular.
Mühasirə davam edərkən, Reç Pospolita kralı Sobieskinin 12 min yardım qüvvəsini, Krım xanı Murad Gəray xanın dayandıra bilməməsinə görə Vyananın mühasirəsi nəticəsiz qaldı.
Nəticə
Vyana məğlubiyyətinə cavabdeh olan Mərzifonlu Qara Mustafa Paşa edam edildi. Sonradan sultan müvəffəqiyyətli xidmətləri səbəbiylə Mərzifonlu Qara Mustafa Paşanı edam edilməsini əmrini geri almaq istədi və ikinci bir əmr ilə bağışlanmasını əmr etdi, lakin ikinci əmr növbədə olan elçilərə çatana qədər paşanı edam etdilər.
Mühasirədən sonra qurulan Müqəddəs İttifaq, Osmanlı-Müqəddəs İttifaq müharibələrinə səbəb oldu.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Kozacy pod Wiedniem w 1683 r." 2016-07-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-09-04.
- "Wimmer Jan. Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1965". 2019-02-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-09-04.
- Pavel Kuzençov. Лев Лехистана против Чёрного Мустафы 2009-12-03 at the Wayback Machine // 2008.
- Ferqüson N. Sivilizasiya. Qərb dünyanın qalan hissəsindən nə ilə fərqlənir. М. 2014. 99. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vyana doyusu 1683 cu il 12 sentyabr Osmanli ordusu terefinden Avstriyanin paytaxti Vyananin iki ayliq muhasiresinden sonra bas vermisdir XVII esrde Osmanli Imperiyasi ile Avstriya hersoqlugu arasindaki muharibelerin en uzun dovru bu muhasire ile baslamisdir Vyana doyusu12 sentyabr 1683 cu il Vyana doyusuTarix 12 sentyabr 1683Sebebi Habsburq hakimiyyeti altinda olan protestant macarlar Osmanlilardan komek istediler Neticesi Muqeddes Ittifaq zeferi Osmanli Muqeddes Ittifaq muharibelerinin baslanmasiMunaqise terefleriMuqeddes Roma Imperiyasi Osmanli ImperiyasiAvstriya hersoqlugu Krim xanligi Vikianbarda elaqeli mediafayllarDoyus oncesiAvstriya oz hakimiyyeti altinda olan macarlarla yaxsi reftar etmir onlari agir vergilerle ezirdi Bununla yanasi teriqet azadligini tanimirdi Macarlar artiq tezyiqe doze bilmeyib Tokeli Imrenin rehberliyi ile usyan qaldirdilar Oz gucleri ile ugur qazana bilmediklerini basa dusdub Osmanlilardan komek istediler Siyasi sebeblere gore Osmanli Imperatorlugu illerdir Macaristanda ve Avstriyada qeyri katolik azliqa komek edirdi Osmanlilar onsuz da Tokeli Imreyi Yuxari Macaristanin krali olaraq taniyirdilar Muhasireden evvel Osmanli Imperiyasi ile Habsburqlar arasinda esasen iyirmi illik Vasvar muqavilesi movcud idi 1681 1682 ci illerde Tokeli Imre ile Habsburqlar arasindaki serhed qarsidurmasi siddetlendi Sultan IV Mehmed Merzifonlu Qara Mustafa Pasaya fealiyyete kecmesine Raab ve Komarom qalalarinin her ikisi Macaristanin simal qerbinde yerlesir muhasireye alinmasina icaze verdi 21 yanvar 1682 ci ilde Osmanli ordusu seferber edildi 6 avqust 1682 ci ilde ise muharibe elan olundu HazirliqVyana Levant Almaniya ticaret yolu ve Tuna uzerindeki daxili nezaret noqtelerinde yerlesdiyine gore Osmanli dovletinin strateji hedefleri arasinda idi Muhasire ucun boyuk hazirliqlar edildiː Avstriyaya aparan yollar ve logistika merkezleri temir edildi yenileri insa edildi Silah sursat top ve diger menbeler imperiyanin her yerinden logistika merkezlerine gonderildi Logistika vaxti 1682 ci ilin avqust ve sentyabr aylarinda bir isgala baslamagin mumkun olmadigini ifade etdi Uc ayliq bir sefere cixan Osmanlilar qisi Vyanada olacaqlardi lakin seferin baslamasi ve hazirlanmasi ucun 15 ay muddetinde Habsburqlar hazirlasaraq basqa Avropa kralliqlarina komek ucun muraciet edecekdi Eslinde qis dovrunde Habsburqlar ve Rec Pospolita ile muqavile bagladilar Muqavileye gore Osmanlilar Krakova hucum etseler Habsburq quvveleri Rec Pospolitaya komeye gelecek ve bunun qarsiliginda Vyanaya hucum olarsa Rec Pospolita ordusu komeye gelecekdi May ayinin evvelinde Osmanli ordusu Belqrada catdi Daha sonra Vyanaya dogru hereket etdi 7 iyulda 40 000 Tatar qosunu Vyananin 40 km serqine catdi Muhasire zamani Habsburq imperatoru I Leopold 80 min Vyanali ile seherden qacdi ve Linze yerlesdi Rec Pospolita krali Sobieski de 1683 cu ilin yayinda muqaviledeki ohdeliklerini yerine yetirmek ucun yardim gondermeye hazirlasirdi Muhasire300 minlik Osmanli ordusu 14 iyulda Vyanani muhasireye aldi Vyanalilar seherin etrafindaki evleri ve divarlari mehv etdiler dagintilari temizlediler ve bos erazi buraxdilar Kara Mustafa Pasa bu problemi qosunlarina birbasa sehere aparan xendekler qazmagi emr ederek hell etdi Bu vaxtdaki sehvleri muharibe elan edildikden sonra ordularini birlesdirib irelilememekleri komekci quvvelerin catmasina icaze verdi Tarixciler deyirler ki Qara Mustafa Pasa seherin servetini ve seliqeli seraiti ile ele kecirmek isteyirdi Vyanada her menada yemek desteyi kesildi 11 minlik qarnizon ve mulki konulluler ifrat itkilere hele de dozurdulder Qosunlarin lideri olan Qraf Rudiger von Starhemberq her hansi bir esgerin novbede olaraq yatdigi veziyyetde gorse oldureceyini bildirdi Umidsizlik getdikce artirdi Bu vaxt V Karl Leopoldun rehberliyi altinda olan qosunlari ile Macar Tokeli Imre Vyanadan 5 km simal serqde Bisamberqde vurusurdular Muhasire davam ederken Rec Pospolita krali Sobieskinin 12 min yardim quvvesini Krim xani Murad Geray xanin dayandira bilmemesine gore Vyananin muhasiresi neticesiz qaldi NeticeVyana meglubiyyetine cavabdeh olan Merzifonlu Qara Mustafa Pasa edam edildi Sonradan sultan muveffeqiyyetli xidmetleri sebebiyle Merzifonlu Qara Mustafa Pasani edam edilmesini emrini geri almaq istedi ve ikinci bir emr ile bagislanmasini emr etdi lakin ikinci emr novbede olan elcilere catana qeder pasani edam etdiler Muhasireden sonra qurulan Muqeddes Ittifaq Osmanli Muqeddes Ittifaq muharibelerine sebeb oldu Hemcinin baxMuhasire gunu 11 sentyabr 1683 cu ilIstinadlar Kozacy pod Wiedniem w 1683 r 2016 07 12 tarixinde Istifade tarixi 2019 09 04 Wimmer Jan Wojsko polskie w drugiej polowie XVII wieku Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1965 2019 02 09 tarixinde Istifade tarixi 2019 09 04 Pavel Kuzencov Lev Lehistana protiv Chyornogo Mustafy 2009 12 03 at the Wayback Machine 2008 Ferquson N Sivilizasiya Qerb dunyanin qalan hissesinden ne ile ferqlenir M 2014 99 ISBN 978 5 17 083651 2