Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Jukovski Vasili Andreyeviç (29 yanvar (9 fevral) 1783 – 12 (24) aprel 1852, Baden-Baden, Baden knyazlığı[d]) – tanınmış rus şairi, 1827-ci ildə Peterburq EA-nın fəxri üzvü, 1841-ci ildə üzvü olmuşdur. Tərcüməçi və ədəbi tənqidçi kimi də məşhurdur.
| Vasili Jukovski | |
|---|---|
| Vasili Andreyeviç Jukovski | |
 | |
| Doğum tarixi | 29 yanvar (9 fevral) 1783 |
| Vəfat tarixi | 12 (24) aprel 1852(69 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri |
|
| Milliyyəti | Rus |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | dilçi, şair, tərcüməçi, yazıçı, ədəbiyyat tənqidçisi, müəllim |
| Fəaliyyət illəri | 1797–1852 |
| Əsərlərinin dili | rus dili |
| İstiqamət | romantizm |
| Janr | poeziya |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |              |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Böyük rus şairi Jukovski Vasili Andreyeviç 1783-cü ilin yanvarında Tula quberniyasının Mişensk kəndində anadan olmuşdur. Bu diyar sinəsində özünün pozulub itməyən əsil nişanələrini – Bulqar çarlığının, ardınca möhtəşəm Qızıl Orda epoxasının əlamətlərini saxlamaqda idi. "Tula – Tolu Orda imperiyasının şəhərlərindən olmuş" – bu adın qədim türk, tatar şəxs və ya yer adları içərisində bolluğunu nəzərə alan Karamzin Tula şəhərinin adını tatar əsilzadəsi adı, xan ailəsinə mənsub olan tarixi şəxsiyyət adı ilə bağlayır. Həqiqətən də Tuladan rus şəhəri kimi danışanda onu müəyyən tarixi dövrlə çərçivələmək lazımdır. Belə ki, həqiqətən hələ XVI əsrdə Tula şəhəri (torpaqları) Moskva-Rus knyazlığına yeni-yeni daxil olmaqda idi. Şairin doğulduğu Mişen(sk) kəndi adı da rus dilində olan saysız-hesabsız türk sözlərindən olan "mişen" — "nişan, əlamət, hədəf" sözü ilə bağlıdır. Bu kəndin də, digər kəndlər kimi sahibi şairin həqiqi atası çox varlı mülkədar olan Afanasi İvanoviç Bunin idi. Onun Tula, Oryol və Kaluqa quberniyalarında çoxlu mülkü var idi.
Buninlər hələ monqol-tatarların gəlişinə qədər Rusa qaynayıb qarışan Bulqar türklərindən idilər. Şairin anası isə qəmli taleyinə oğlunun ağlamalı şeirlər həsr etdiyi əsir türk qızı Salihə idi. Salihə öz bacısı Fatimə ilə birgə 1770-ci ildə ruslar Bəndəri işğal edərkən əsir düşmüşdü. Bu gün müasir Moldovanın liman şəhəri olan Benderdən vaxtilə bu qədim Osmanlı şəhərində iki dəfə olmuş Övliya Çələbi "aman yeri Bəndərabad" deyə "Səyahətnamə"sində ondan güclü qala kimi bəhs edirdi: "Turla (Dnestr çayının qədim türk adı) nəhri kənarında qayalar üstündə tikilmiş bu gözəl qalanın hər bir daşı fil gövdəsi boyda sərt daşlardır. Memarbaşı Sinan ağa bu qalanı tikərkən bütün məharətini göstərmişdir". Qala 1770-ci ildə Rus-Türk müharibəsində işğal olunsa da, ruslar çox ağır itkilər verir. Bu itki də onların qələbə sevinclərinə ağır kölgə salırdı. Odur ki, şəhərə girərkən dəhşətli intiqam aldılar. Heç kimə rəhm etmədilər, əllərinə kim keçdi, qılıncın ağzına verdilər. Bəndəri tutarkən ordusunun çox tələfat verdiyini eşidən II Yekaterina general Paninə: "Bu qədər qurbanlar bahasına bu qalanı almaqdansa, almasanız daha yaxşı olardı" – deyə generalın tərsliyinə və bihudə qaniçənliyinə narazılığını ifadə etmişdi. Yandırılıb külə verilən və əhalisi qılıncdan keçirilən bu şəhərdə bu kiçicik qızların sağ qalması bir möcüzə idi. Oryollu mülkədar rus zabiti Afanasi Bunin təzəcə pardaqlanan gül kimi incə və təravətli bu qızı atının tərkində düz evinə müharibə qəniməti, əziz töhfə kimi gətirmişdi. Türk qızı doğma Turla çayından (indiki adı Dnestr) Oka çayı sahillərinədək olan bu yolu ümidlə nicat gözlədi. Oğrun-oğrun baxan gözləri arxadan bir çapar, xilas gözləyirdi, heç kimsə yox idi… Rus-türk müharibələrinin alovlandığı XVIII əsr boyunca belə tarixçələr adi hal idi. Yazıçı Sergey Aksakovun arvadının anası Gülsüm (rus cəmiyyətində: İqelsum) 12 yaşında Oçak kalanın (müasir Oçakov) mühasirəsi zamanı əsir düşmüşdü. Məşhur Aksakov qardaşlarının nənəsi türk qızı imiş!…
Rus şairi Vasili Kapnistin anası Kırımda əsir tutulan Səlimə adlı türk qızı idi. Məşhur arlist Şepkinin arvadı paşa qızı Aliyə iki yaşında əsir düşmüşdü. 1791-ci ildə, Anapa başdan-başa od tutub yananda, göz yaşları içində sevgi doğulurdu. Bu yaşla dolu gözlər onlara mərhəmət və şəfqətlə baxan gözlərə biganə qala bilmirdi. Nə qədər ki, Afanasi Buninin canı sağ idi, malikanənin əlavə, ayrıca hissəsində – fligeldə Salihə ilə yaşayırdı. Tezliklə onu xaçladılar; yeni adı Yelizaveta Turçaninova oldu (Turçaninova "türk qızı" deməkdir). Oğlu olanadək Salihənin üç qızı olmuşdusa da körpələr çox yaşamamışdı. Salihə əvvəl evdə ağanın kiçik uşaqlarının dayəsi kimi xidmət göstərirdi, daha sonra təsərrüfatı idarə etməyi də ona həvalə etmişdilər.
Gələcək şair doğulanda oğlunu öz adına yazdıra bilməyən Bunin onun gələcəyindən ötrü əndişə keçirir; belə ki, gələcəkdə onun əsilsiz, kəndli oğlunu müddətsiz əsgərlik və təhkimçilik boyunduruğu gözləyirdi. Odur ki, uşağa zadəgan "ata" tapmaq lazım idi. Dostu olan kasıb, lakin qəlbi bol mərhəmətli zadəgan Andrey Jukovskini öz oğluna rəsmən ata yazdırmağa razı sala bilir. Uşağa ata kimi hər hansı bir təhkimli kəndlisini də yazdıra bilərdi, lakin belə olduqda bütün qapılar bu talesiz uşağın üzünə bağlanmayacaqdımı?! Hələ gələcək şair anadan olmamış Buninlər ailəsinə fəlakət üz verir. Onların on bir uşağından altısı bir-birinin ardınca vəfat edir. Onların arasında Leypsiq universitetinin tələbəsi olan yeganə oğulları da var idi. İndisə oğlu olması münasibətilə Bunin kənddə yeni kilsə tikdirir. Yarımçıq bir sevinc içindədir o. Uşaq doğulan kimi altı uşağı dalbadal əlindən gedən dərdli ana bu qanunsuz uşağı dərhal götürüb saxlayır, amma onun kimliyi barədə bircə kəlmə də demədən. Dərddən ölüm yatağına düşən ata son vəsiyyətində üzünü arvadına tutub yalvardı: "Xanım, mən gedirəm, anına bu iki bədbəxti sənə tapşırıram. Onların bu dünyada heç kimləri yoxdur, rəhm elə". Jukovskinin uşaqlıq illəri atası evində keçsə də, bu evdə onun güzəranı anasının kənizliyi üzündən kədərli keçirdi. Həqiqi atasını heç tanımamışdı, onun kimliyi müəmma idi onun üçün. Heç kimlə də bu barədə – çəkindiyi mövzuda danışmazmış. "Mən həmişə tək idim, tək-tənha; yenə özümü hamıdan kənarda tuturam, çünki heç vaxt, heç yerdə mənə mərhəmət göstərməmişlər. Odur ki, adi qeydkeşliyi belə mən böyük lütf və inayət kimi qəbul edirəm", – deyə gündəliyində sonralar yazacaqdı.
Sonra ərli bacılarının evində ayrı-ayrı müəllim və tərbiyəçilərin himayəsində təlim-tərbiyə almışdı. Ata evində də, sonra Tulada gimnaziyada oxuyanda da, ərli bacılarının evində qalarkən daim qızların əhatəsində olurdu. Bu da onun onsuz da yumşaq olan mehriban təbiətinə öz təsirini göstərirdi. Jukovskinin atası oğluna saxta dvoryan familiyası verməklə qapıları onun üzünə açmışdı, lakin onun doğulması ilə bağlı əhvalat, qeyri-qanuni oğul damğası hər zaman özünü hiss etdirirdi. İstər cəmiyyətdə örtülü münasibət, istər anasının qarabaş həyatı ona dağ çəkir, anasının Buninlərin evində nökərlərlə bir yaşaması onun bərkiməmiş gənc qəlbinə sağalmaz yara vururdu. Anasını bu evdə – onun doğulduğu evdə qulluqçu görməsi, sahiblərinin qabağında ayaq üstə durması, xanınların hüzurunda otura bilməməsi onun ürəyinə kədəri köklü-köməçli əkib göyərdirdi.
14 yaşı olanda Moskva Universitetinin nəzdində Nücəba pansionuna daxil olub, dörd il orada təhsil alır. İlk şeirlərini yazmağa başlayır. Pansionda Derjavin və Lomonosov ruhunda təntənəli və fəlsəfi mədhiyyələrini yazır. Əslində bu ruhu gözəl anasının ağlaya-ağlaya gizlində pıçıltıyla oxuduğu qəmli türkülərdən almışdı. Universitetdə "Sobranie" (Toplanış) adlı ədəbi cəmiyyət fəaliyyət göstərirdi. Universitet yoldaşları – Bludov, Daşkov, Uvarov, Turgenev qardaşları idi. Bunlar Rusiyanın gələcəkdə böyük dövlət adamları olacaq gəncləri idi. Bu əsnada balladalarını yazmağa girişir: "Lüdmila" (1808), "Kassandro" (1809), "Svetlana" (1808–1812) çap olunur. Rusiyada romantizmin nəfəsi duyulmağa başlayır. Tərcüməçiliyə böyük maraq göstərir, ən çox alman ədəbiyyatına girişir. Şillerdən başlayır… Belinski sonralar onun haqqında sərrast deyəcəydi: "Jukovskinin səbəbinə alman poeziyası bizə doğmadır".
Ən mühüm o idi ki, anasını qul-qarabaşlıq etdiyi evdən ayırıb, ayrıca evə köçürür. Qərib ürək gülməyi-sevinməyi yadırğamışdı. Al-qana boyanan doğmaları, yanan evlərinin müdhiş xatiratını bu yad ellərdə gördüyü təhqir və zülm əsir Salihəni onu əzizlərinin doğrandığı kazak qılıncından da bərk kəsirdi. İndi burada o türküləri oxumaq olardı, balasının qaraca saçlarını tumarlayıb doyunca "yavrucuğum" deyə bilərdi, lakin yaralı könül bülbül şikəstəsini yadırğamış, yenidən cəh-cəh vurmağa dili dönmürdü. Adını dəyişmiş, onu kilsədə xaçlamışdılar. İndi onun Salihə adını – təmiz, nurlu qadın adını da dini-inancı kimi qadağan etmişdilər. Yeni xristian adına alışıb uyğunlaşmalı idi. Özünün doğduğu xristian oğlunun xətrinə, amma ahu ceyran ədalı alagözlü anasının şirin ninniləri nə qulağından, nə qəlbindən çəkilib getmirdi. Anası "Bəndərdə yüz yerindən qılınclanan" anası o qədər gənc idi ki, onları uşaq vaxtı yatıranda sanki gəlinciklərini yatırdan yeniyetmə qız idi.
…Şair nəhayət doğma evi buraxıb Moskvaya yola düşür. "Vestnik Yevropı" jurnalının redaktor işini aparır. İlk mətbu əsəri olan "Kənd məzarlığı" adlı böyük şeiri bu jurnalda çıxır, lakin canını dişinə tutub məcburən iki il qala bilir. Tələsik kəndə dönür. Gizli həsrət daşıyırdı. Moskvaya gələn kimi kənddə bacısı qızlarının dərsi ilə məşğul olarkən, öz şagirdi Mariya Protasovanı sevirdi… Məhəbbətini gizlədirdi. Qarşılıqlı xoşbəxt məhəbbət!.. Hardasan?! Özlüyündə öz məhəbbətinin xülya, xam xəyal olduğunu bilir və susurdu. İndi tarixlə, ədəbiyyatla məşğul olur, oradan əsas və ciddi biliklər əldə edirdi. Bunlar gələcəkdə onun fəaliyyətinin əsas damarlarını gücləndirəcək, onun ciddi, ağır çəkili yaradıcılığının ruhunun ölməzliyini təmin edəcəkdi.
1812-ci il Vətən müharibəsi başlayır. Rusiyada hamı silaha sarılır, Napoleon ordularının qalibiyyətli yürüşləri və bunun müqabilində fəlakətə düşən Vətənin ağrıları hamının bir anda düçar olduğu və həmin andaca hamını birləşdirən faciə onu cəsarətləndirir, onun dilini açır… Jukovski elçi düşür. Qızın anası (Jukovskinin ata bir bacısı) nəhayət onların bacı-qardaş olduğu səbəbindən bu izdivacın qeyri-mümkün olduğunu bildirib birdəfəlik etiraz edir. Yetim türk oğluna sevgini də çox görürlər.
Xəbər nə qədər gözlənilməz olsa da məhəbbət artıq onun qəlbində elə dərin rişə atmışdı ki, belə qəfil, göydəndüşmə mənfur "tapıntı" da onun eşqini öldürə bilmir.
Jukovski həyatı boyunca yeganə eşqi olan qızın – Maşa Protasovanın sağlığında da, ölümündən sonra da ona çox şeirlər həsr etmişdi. Həqiqətən şairin məhəbbət lirikası faciəvidir: "O qıza", "Mahnı", "19 may 1823-cü il", "Sevincim səndədir", "Dəniz" adlı şeirlərində şair hər şeydən uca, fəqət ayrılığa və ölümə məhkum olan "bəhrəsiz" məhəbbəti vəsf edir.
Rədd cavabı alan şair səfərbərliyə almır, Tarutin altında düşərgədə "Şair rus döyüşçülərinin düşərgəsində" adlı vətənpərvər şeirini yazır, Rus ordusunu əl-əl gəzən bu coşqun vətənpərvərlik şeiri şairə müqayisəyə gəlməz şöhrət gətirir. Həmin ruhda başladığı "Svetlana" poemasını bitirir. İlk əsəri onun siyasi və ədəbi baxışları etibarilə N. M. Karamzinin davamçısı olduğunu göstərirdi. "Olum və ya ölüm" təhlükəsi qarşısında qalan Rusiyada bu anlarda elə güclü patriotizm dalğası qalxmışdı ki, varlılar – ağalar öz rəiyyətindən alaylar düzəldib, paltarını, çörəyini, silahını verib, bu qüvvələri cəbhəyə atırdı. Varlı tacirlər "daş tərəzi günahkarları", "arşından bir çərək sürüşdürən" dünənki pul hərisləri bu gün bütün var dövlətlərini "uf" demədən ortaya qoymuşdular. Bunun sədaları yazıçı Lev Tolstoyun "Hərb və Sülh" əsərindən eşidilir.
Jukovskinin də bu duyğuların əlində yazdığı "İmperator Aleksandra" şeiri onun taleyini həll edir, ana – imperatriça Mariya Fyodorovna onu saraya dəvət edir, paytaxta çağırır. Şair əvvəl sarayda şahzadə qızlara, eləcə də gələcək çar Nikolayın nişanlısı alman şahzadəsi olan gəlinə rus dili və ədəbiyyatı dərsi verir. Onun mənən büllur xisləti, təmiz vicdanı, şəfqətli qəlbi hamının diqqətini cəlb edir, heyrətə salır, ehtiram oyadırdı. Odur ki, şairə imperiyanın gələcəyini tapşırırlar; 1825-ci ildən çar I Nikolayın oğlu vəliəhd Aleksandr Nikolayeviç (gələcək rus çarı II Aleksandr) tərbiyəçisi təyin olunur. Gələcəkdə II Aleksandrın gördüyü mütərəqqi tədbirlər, azadlıq yolunda proyektləri (məhz o hakimiyyətə gəldiyi gün dekabristlərin əfv olunma fərmanına qol çəkdi, dekabristlər bütün hüquqları bərpa olunaraq geri çağırıldılar; təhkimçilik hüququnu ləğv etdi və s.) nəticəsində rus tarixində "Aleksandr Osvoboditel" (nicat verən) ləqəbini qazandı. Bunlar monarxın, padşahın qəlbinə hələ körpəykən müəlliminin axıtdığı nur – şəfqət və mərhəmətin nuru idi. 15 il daim vəliəhdin yanında oldu, ondan ayrılmadı. Jukovski siyasi baxışlardakı fərqə belə baxmadan istedadlı adamlara böyük hörmət göstərib dəstək olurdu. Ölümünə qədər Puşkinin dostu oldu. Belinski bunu nəzərdə tutaraq Jukovskinin cəmiyyətdəki yerini düzgün müəyyənləşdirməyə çalışaraq ona verdiyi qiymətində bunu belə ifadə edirdi: "Jukovski rus ədəbiyyatı üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən simadır… Jukovski olmasaydı Puşkin də olmazdı".
Puşkin bu qəlbə, təmənnasız dostluğa bütün ümidlərini bağlamışdı. Ölərkən son nəfəsdə ailəsini ona tapşırdı. Və əbədi vəfa əlaməti olaraq barmağından heç çıxarmadığı bəxt-qələbə simvolu olan firuzə üzüyünü çıxarıb ona yadigar verdi. Bu üzüyü xanım Vorontsova şair Cənubda sürgündə olarkən ona yadigar vermişdi. Bu üzüyü xanım ona aşiq olan şairə vermişdi ki, firuzə üzük damarında ərəb qanı axan dəli aşiqi qadadan-bəladan saxlasın. Puşkinin o qadına həsr etdiyi şeirlər içində "Talisman" şeiri ("talisman" sözünün əsli türkcə olub "tilsim", "cadu" sözündəndir, rus dilində də həmin mənalarda işlənilir) bu üzüklə bağlıdır.
…Bəndələrin ondan əsirgədiyi mərhəməti Allah Jukovskiyə bol-bol vermişdi. Sarayda böyük nüfuzu sayəsində Rusiyanın bir çox qabaqcıl adamlarını ağır ittihamlardan qurtara bilirdi.
Puşkinə, Gertsenə, Lermontova, Şevçenkoya, Baratınskiyə, dekabristlərə — terrorçu inqilabçılara, hamıya, hər kəsə kömək dururdu. Vəliəhdlə imperiyanı gəzərkən (vəliəhdin hədd-buluğa çatması münasibətilə) Kurqanda olarkən şahzadəni müşayiət edən Jukovski dekabristlərlə görüşür, bağrına basır. Əslində bağrına basdığı bir çox məhbusları heç məhkumluqdan əvvəl tanınırdı. Hamıya kömək edir. Polyaklara – öz ölkələrinin milli-azadlıq mübarizəsinə qalxmış polyaklara kömək durur, elə oradaca vəliəhddən onları xahiş edir.
Bir dəfə yazıçı və naşir Kireyevdən ötrü çara ağız açarkən əminliklə: ona mən zamin dururam, – deyə çarı arxayın salmaq istədikdə çar Nikolay onun təmənnasız adam olduğunu, mələk qədər təmizliyini nəzərdə tutub: "Bəs sənə kim zamin duracaq?!" – demişdi. Bununla onun fədakarlığını yüksək qiymətləndirmişdi. Xarakterindəki dərin və ülvi humanizm, çox bütöv düşüncə tərzi Jukovskini Rusiyanın ən yaxşı adamları ilə tanış edib dosta çevirdi.
…Jukovski rus oxucusunu dünya ədəbiyyatının böyük simaları ilə tanış etdi: F. Şiller, C. Bayron, Lamott Fukeni tərcümə edib rus dilinə çevirdi; Homerdən, Firdovsidən, Hind ədəbiyyatından abidə-nümunələri rus oxucularına yetirdi. Rus xalqının folklor irsindən bəhrələnərək eynən Puşkin kimi sevdalı, sehirli nağıllar yazdı: "Çar Berendeyin nağılı", "Yatmış şahzadə", "Şahzadə İvan və Boz Qurd", "Zambaq ağacı", "Çəkməli Pişik".
Anası çoxdan ölmüşdü. Atasının arvadı isə 83 il yaşamışdı. Anası günüsünün ölümündən sonra nəhayət çıxıb oğlunun yanına gəlmişdi. Onun da yanında ölmüşdü. Jukovskinin anası Novo Deviçi qəbristanlığında dəfn olunmuş, başdaşına yalnız "E. T." xristian adının və soy adının baş hərfləri həkk olunmuşdu. Məchul bir ömür və taleyin bu dünyada qalan mübhəm nişanəsi.
1841-ci ildə onun tərbiyəçi vəzifəsi başa çatır. Fəxri təqaüdə çıxıb Almaniyada məskunlaşır. 21 aprel 1841-ci ildə Drüssel-dorfda rəssam Reyterin 18 yaşlı qızı ilə evlənir. Özünün – bu qədimi türkün 58 yaşı vardı. Sevdiyi Mariya – ilk məhəbbəti isə 18 il əvvəl ölmüşdü,
lakin ailə həyatı uğurlu olmur. Arvadının xəstəliyi, öz nasazlığı, gözlərinin tutulmaq təhlükəsi … ömrün gözəl çağlarının ötüb-getdiyini, qalanının isə fərəhsiz möhlət olduğunu ona üst-üstən yetirməkdə idi.
Nə qədər can atsa da, Rusiyaya bir də dönə bilmir, dostları, doğma Mişen kəndi, Muratovo, Dolbino… həsrəti ilə Baden-Badendə 1852-ci il aprelin 14-də dünyanı tərk edir. Tərcümə etdiyi "İliada" əlində yarımçıq qalır. Tezliklə Rusiyaya gətirib Aleksandr Nevski Fəxrdi Dərgahda dəfn edirlər. Əbədi mənzili Karamzinin yanındadır.
İstinadlar
- Жуковский Василий Андреевич // ПроДетЛит (rus.). 2019.
- Жуковский Василий Андреевич // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
Xarici keçidlər
- Жуковский В. А. Стихотворения
- Василий Жуковский стихи 2011-06-21 at the Wayback Machine в Антологии русской поэзии
- Жуковский на Стихии 2011-05-14 at the Wayback Machine
- Биография Жуковского 2011-05-14 at the Wayback Machine
- Биография, Жуковский Василий Андреевич
- Памятник В. А. Жуковскому 2011-02-04 at the Wayback Machine в усадьбе Остафьево
- Жуковский
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Jukovski Vasili Andreyevic 29 yanvar 9 fevral 1783 12 24 aprel 1852 Baden Baden Baden knyazligi d taninmis rus sairi 1827 ci ilde Peterburq EA nin fexri uzvu 1841 ci ilde uzvu olmusdur Tercumeci ve edebi tenqidci kimi de meshurdur Vasili JukovskiVasili Andreyevic JukovskiDogum tarixi 29 yanvar 9 fevral 1783Vefat tarixi 12 24 aprel 1852 69 yasinda Vefat yeri Baden Baden Baden knyazligi d Almaniya ittifaqiDefn yeri Tixvin qebiristanligi d Milliyyeti RusTehsili Moskva Universitetinin internati d Fealiyyeti dilci sair tercumeci yazici edebiyyat tenqidcisi muellimFealiyyet illeri 1797 1852Eserlerinin dili rus diliIstiqamet romantizmJanr poeziyaUzvluyu Rusiya Elmler AkademiyasiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiBoyuk rus sairi Jukovski Vasili Andreyevic 1783 cu ilin yanvarinda Tula quberniyasinin Misensk kendinde anadan olmusdur Bu diyar sinesinde ozunun pozulub itmeyen esil nisanelerini Bulqar carliginin ardinca mohtesem Qizil Orda epoxasinin elametlerini saxlamaqda idi Tula Tolu Orda imperiyasinin seherlerinden olmus bu adin qedim turk tatar sexs ve ya yer adlari icerisinde bollugunu nezere alan Karamzin Tula seherinin adini tatar esilzadesi adi xan ailesine mensub olan tarixi sexsiyyet adi ile baglayir Heqiqeten de Tuladan rus seheri kimi danisanda onu mueyyen tarixi dovrle cercivelemek lazimdir Bele ki heqiqeten hele XVI esrde Tula seheri torpaqlari Moskva Rus knyazligina yeni yeni daxil olmaqda idi Sairin doguldugu Misen sk kendi adi da rus dilinde olan saysiz hesabsiz turk sozlerinden olan misen nisan elamet hedef sozu ile baglidir Bu kendin de diger kendler kimi sahibi sairin heqiqi atasi cox varli mulkedar olan Afanasi Ivanovic Bunin idi Onun Tula Oryol ve Kaluqa quberniyalarinda coxlu mulku var idi Buninler hele monqol tatarlarin gelisine qeder Rusa qaynayib qarisan Bulqar turklerinden idiler Sairin anasi ise qemli taleyine oglunun aglamali seirler hesr etdiyi esir turk qizi Salihe idi Salihe oz bacisi Fatime ile birge 1770 ci ilde ruslar Benderi isgal ederken esir dusmusdu Bu gun muasir Moldovanin liman seheri olan Benderden vaxtile bu qedim Osmanli seherinde iki defe olmus Ovliya Celebi aman yeri Benderabad deye Seyahetname sinde ondan guclu qala kimi behs edirdi Turla Dnestr cayinin qedim turk adi nehri kenarinda qayalar ustunde tikilmis bu gozel qalanin her bir dasi fil govdesi boyda sert daslardir Memarbasi Sinan aga bu qalani tikerken butun meharetini gostermisdir Qala 1770 ci ilde Rus Turk muharibesinde isgal olunsa da ruslar cox agir itkiler verir Bu itki de onlarin qelebe sevinclerine agir kolge salirdi Odur ki sehere girerken dehsetli intiqam aldilar Hec kime rehm etmediler ellerine kim kecdi qilincin agzina verdiler Benderi tutarken ordusunun cox telefat verdiyini esiden II Yekaterina general Panine Bu qeder qurbanlar bahasina bu qalani almaqdansa almasaniz daha yaxsi olardi deye generalin tersliyine ve bihude qanicenliyine naraziligini ifade etmisdi Yandirilib kule verilen ve ehalisi qilincdan kecirilen bu seherde bu kicicik qizlarin sag qalmasi bir mocuze idi Oryollu mulkedar rus zabiti Afanasi Bunin tezece pardaqlanan gul kimi ince ve teravetli bu qizi atinin terkinde duz evine muharibe qenimeti eziz tohfe kimi getirmisdi Turk qizi dogma Turla cayindan indiki adi Dnestr Oka cayi sahillerinedek olan bu yolu umidle nicat gozledi Ogrun ogrun baxan gozleri arxadan bir capar xilas gozleyirdi hec kimse yox idi Rus turk muharibelerinin alovlandigi XVIII esr boyunca bele tarixceler adi hal idi Yazici Sergey Aksakovun arvadinin anasi Gulsum rus cemiyyetinde Iqelsum 12 yasinda Ocak kalanin muasir Ocakov muhasiresi zamani esir dusmusdu Meshur Aksakov qardaslarinin nenesi turk qizi imis Rus sairi Vasili Kapnistin anasi Kirimda esir tutulan Selime adli turk qizi idi Meshur arlist Sepkinin arvadi pasa qizi Aliye iki yasinda esir dusmusdu 1791 ci ilde Anapa basdan basa od tutub yananda goz yaslari icinde sevgi dogulurdu Bu yasla dolu gozler onlara merhemet ve sefqetle baxan gozlere bigane qala bilmirdi Ne qeder ki Afanasi Buninin cani sag idi malikanenin elave ayrica hissesinde fligelde Salihe ile yasayirdi Tezlikle onu xacladilar yeni adi Yelizaveta Turcaninova oldu Turcaninova turk qizi demekdir Oglu olanadek Salihenin uc qizi olmusdusa da korpeler cox yasamamisdi Salihe evvel evde aganin kicik usaqlarinin dayesi kimi xidmet gosterirdi daha sonra teserrufati idare etmeyi de ona hevale etmisdiler Gelecek sair dogulanda oglunu oz adina yazdira bilmeyen Bunin onun geleceyinden otru endise kecirir bele ki gelecekde onun esilsiz kendli oglunu muddetsiz esgerlik ve tehkimcilik boyundurugu gozleyirdi Odur ki usaga zadegan ata tapmaq lazim idi Dostu olan kasib lakin qelbi bol merhemetli zadegan Andrey Jukovskini oz ogluna resmen ata yazdirmaga razi sala bilir Usaga ata kimi her hansi bir tehkimli kendlisini de yazdira bilerdi lakin bele olduqda butun qapilar bu talesiz usagin uzune baglanmayacaqdimi Hele gelecek sair anadan olmamis Buninler ailesine felaket uz verir Onlarin on bir usagindan altisi bir birinin ardinca vefat edir Onlarin arasinda Leypsiq universitetinin telebesi olan yegane ogullari da var idi Indise oglu olmasi munasibetile Bunin kendde yeni kilse tikdirir Yarimciq bir sevinc icindedir o Usaq dogulan kimi alti usagi dalbadal elinden geden derdli ana bu qanunsuz usagi derhal goturub saxlayir amma onun kimliyi barede birce kelme de demeden Derdden olum yatagina dusen ata son vesiyyetinde uzunu arvadina tutub yalvardi Xanim men gedirem anina bu iki bedbexti sene tapsiriram Onlarin bu dunyada hec kimleri yoxdur rehm ele Jukovskinin usaqliq illeri atasi evinde kecse de bu evde onun guzerani anasinin kenizliyi uzunden kederli kecirdi Heqiqi atasini hec tanimamisdi onun kimliyi muemma idi onun ucun Hec kimle de bu barede cekindiyi movzuda danismazmis Men hemise tek idim tek tenha yene ozumu hamidan kenarda tuturam cunki hec vaxt hec yerde mene merhemet gostermemisler Odur ki adi qeydkesliyi bele men boyuk lutf ve inayet kimi qebul edirem deye gundeliyinde sonralar yazacaqdi Sonra erli bacilarinin evinde ayri ayri muellim ve terbiyecilerin himayesinde telim terbiye almisdi Ata evinde de sonra Tulada gimnaziyada oxuyanda da erli bacilarinin evinde qalarken daim qizlarin ehatesinde olurdu Bu da onun onsuz da yumsaq olan mehriban tebietine oz tesirini gosterirdi Jukovskinin atasi ogluna saxta dvoryan familiyasi vermekle qapilari onun uzune acmisdi lakin onun dogulmasi ile bagli ehvalat qeyri qanuni ogul damgasi her zaman ozunu hiss etdirirdi Ister cemiyyetde ortulu munasibet ister anasinin qarabas heyati ona dag cekir anasinin Buninlerin evinde nokerlerle bir yasamasi onun berkimemis genc qelbine sagalmaz yara vururdu Anasini bu evde onun doguldugu evde qulluqcu gormesi sahiblerinin qabaginda ayaq uste durmasi xaninlarin huzurunda otura bilmemesi onun ureyine kederi koklu komecli ekib goyerdirdi 14 yasi olanda Moskva Universitetinin nezdinde Nuceba pansionuna daxil olub dord il orada tehsil alir Ilk seirlerini yazmaga baslayir Pansionda Derjavin ve Lomonosov ruhunda tenteneli ve felsefi medhiyyelerini yazir Eslinde bu ruhu gozel anasinin aglaya aglaya gizlinde piciltiyla oxudugu qemli turkulerden almisdi Universitetde Sobranie Toplanis adli edebi cemiyyet fealiyyet gosterirdi Universitet yoldaslari Bludov Daskov Uvarov Turgenev qardaslari idi Bunlar Rusiyanin gelecekde boyuk dovlet adamlari olacaq gencleri idi Bu esnada balladalarini yazmaga girisir Ludmila 1808 Kassandro 1809 Svetlana 1808 1812 cap olunur Rusiyada romantizmin nefesi duyulmaga baslayir Tercumeciliye boyuk maraq gosterir en cox alman edebiyyatina girisir Sillerden baslayir Belinski sonralar onun haqqinda serrast deyeceydi Jukovskinin sebebine alman poeziyasi bize dogmadir En muhum o idi ki anasini qul qarabasliq etdiyi evden ayirib ayrica eve kocurur Qerib urek gulmeyi sevinmeyi yadirgamisdi Al qana boyanan dogmalari yanan evlerinin mudhis xatiratini bu yad ellerde gorduyu tehqir ve zulm esir Saliheni onu ezizlerinin dograndigi kazak qilincindan da berk kesirdi Indi burada o turkuleri oxumaq olardi balasinin qaraca saclarini tumarlayib doyunca yavrucugum deye bilerdi lakin yarali konul bulbul sikestesini yadirgamis yeniden ceh ceh vurmaga dili donmurdu Adini deyismis onu kilsede xaclamisdilar Indi onun Salihe adini temiz nurlu qadin adini da dini inanci kimi qadagan etmisdiler Yeni xristian adina alisib uygunlasmali idi Ozunun dogdugu xristian oglunun xetrine amma ahu ceyran edali alagozlu anasinin sirin ninnileri ne qulagindan ne qelbinden cekilib getmirdi Anasi Benderde yuz yerinden qilinclanan anasi o qeder genc idi ki onlari usaq vaxti yatiranda sanki gelinciklerini yatirdan yeniyetme qiz idi Sair nehayet dogma evi buraxib Moskvaya yola dusur Vestnik Yevropi jurnalinin redaktor isini aparir Ilk metbu eseri olan Kend mezarligi adli boyuk seiri bu jurnalda cixir lakin canini disine tutub mecburen iki il qala bilir Telesik kende donur Gizli hesret dasiyirdi Moskvaya gelen kimi kendde bacisi qizlarinin dersi ile mesgul olarken oz sagirdi Mariya Protasovani sevirdi Mehebbetini gizledirdi Qarsiliqli xosbext mehebbet Hardasan Ozluyunde oz mehebbetinin xulya xam xeyal oldugunu bilir ve susurdu Indi tarixle edebiyyatla mesgul olur oradan esas ve ciddi bilikler elde edirdi Bunlar gelecekde onun fealiyyetinin esas damarlarini guclendirecek onun ciddi agir cekili yaradiciliginin ruhunun olmezliyini temin edecekdi 1812 ci il Veten muharibesi baslayir Rusiyada hami silaha sarilir Napoleon ordularinin qalibiyyetli yurusleri ve bunun muqabilinde felakete dusen Vetenin agrilari haminin bir anda ducar oldugu ve hemin andaca hamini birlesdiren facie onu cesaretlendirir onun dilini acir Jukovski elci dusur Qizin anasi Jukovskinin ata bir bacisi nehayet onlarin baci qardas oldugu sebebinden bu izdivacin qeyri mumkun oldugunu bildirib birdefelik etiraz edir Yetim turk ogluna sevgini de cox gorurler Xeber ne qeder gozlenilmez olsa da mehebbet artiq onun qelbinde ele derin rise atmisdi ki bele qefil goydendusme menfur tapinti da onun esqini oldure bilmir Jukovski heyati boyunca yegane esqi olan qizin Masa Protasovanin sagliginda da olumunden sonra da ona cox seirler hesr etmisdi Heqiqeten sairin mehebbet lirikasi facievidir O qiza Mahni 19 may 1823 cu il Sevincim sendedir Deniz adli seirlerinde sair her seyden uca feqet ayriliga ve olume mehkum olan behresiz mehebbeti vesf edir Redd cavabi alan sair seferberliye almir Tarutin altinda dusergede Sair rus doyusculerinin dusergesinde adli vetenperver seirini yazir Rus ordusunu el el gezen bu cosqun vetenperverlik seiri saire muqayiseye gelmez sohret getirir Hemin ruhda basladigi Svetlana poemasini bitirir Ilk eseri onun siyasi ve edebi baxislari etibarile N M Karamzinin davamcisi oldugunu gosterirdi Olum ve ya olum tehlukesi qarsisinda qalan Rusiyada bu anlarda ele guclu patriotizm dalgasi qalxmisdi ki varlilar agalar oz reiyyetinden alaylar duzeldib paltarini coreyini silahini verib bu quvveleri cebheye atirdi Varli tacirler das terezi gunahkarlari arsindan bir cerek surusduren dunenki pul herisleri bu gun butun var dovletlerini uf demeden ortaya qoymusdular Bunun sedalari yazici Lev Tolstoyun Herb ve Sulh eserinden esidilir Jukovskinin de bu duygularin elinde yazdigi Imperator Aleksandra seiri onun taleyini hell edir ana imperatrica Mariya Fyodorovna onu saraya devet edir paytaxta cagirir Sair evvel sarayda sahzade qizlara elece de gelecek car Nikolayin nisanlisi alman sahzadesi olan geline rus dili ve edebiyyati dersi verir Onun menen bullur xisleti temiz vicdani sefqetli qelbi haminin diqqetini celb edir heyrete salir ehtiram oyadirdi Odur ki saire imperiyanin geleceyini tapsirirlar 1825 ci ilden car I Nikolayin oglu veliehd Aleksandr Nikolayevic gelecek rus cari II Aleksandr terbiyecisi teyin olunur Gelecekde II Aleksandrin gorduyu mutereqqi tedbirler azadliq yolunda proyektleri mehz o hakimiyyete geldiyi gun dekabristlerin efv olunma fermanina qol cekdi dekabristler butun huquqlari berpa olunaraq geri cagirildilar tehkimcilik huququnu legv etdi ve s neticesinde rus tarixinde Aleksandr Osvoboditel nicat veren leqebini qazandi Bunlar monarxin padsahin qelbine hele korpeyken muelliminin axitdigi nur sefqet ve merhemetin nuru idi 15 il daim veliehdin yaninda oldu ondan ayrilmadi Jukovski siyasi baxislardaki ferqe bele baxmadan istedadli adamlara boyuk hormet gosterib destek olurdu Olumune qeder Puskinin dostu oldu Belinski bunu nezerde tutaraq Jukovskinin cemiyyetdeki yerini duzgun mueyyenlesdirmeye calisaraq ona verdiyi qiymetinde bunu bele ifade edirdi Jukovski rus edebiyyati ucun boyuk ehemiyyet kesb eden simadir Jukovski olmasaydi Puskin de olmazdi Puskin bu qelbe temennasiz dostluga butun umidlerini baglamisdi Olerken son nefesde ailesini ona tapsirdi Ve ebedi vefa elameti olaraq barmagindan hec cixarmadigi bext qelebe simvolu olan firuze uzuyunu cixarib ona yadigar verdi Bu uzuyu xanim Vorontsova sair Cenubda surgunde olarken ona yadigar vermisdi Bu uzuyu xanim ona asiq olan saire vermisdi ki firuze uzuk damarinda ereb qani axan deli asiqi qadadan beladan saxlasin Puskinin o qadina hesr etdiyi seirler icinde Talisman seiri talisman sozunun esli turkce olub tilsim cadu sozundendir rus dilinde de hemin menalarda islenilir bu uzukle baglidir Bendelerin ondan esirgediyi merhemeti Allah Jukovskiye bol bol vermisdi Sarayda boyuk nufuzu sayesinde Rusiyanin bir cox qabaqcil adamlarini agir ittihamlardan qurtara bilirdi Puskine Gertsene Lermontova Sevcenkoya Baratinskiye dekabristlere terrorcu inqilabcilara hamiya her kese komek dururdu Veliehdle imperiyani gezerken veliehdin hedd buluga catmasi munasibetile Kurqanda olarken sahzadeni musayiet eden Jukovski dekabristlerle gorusur bagrina basir Eslinde bagrina basdigi bir cox mehbuslari hec mehkumluqdan evvel taninirdi Hamiya komek edir Polyaklara oz olkelerinin milli azadliq mubarizesine qalxmis polyaklara komek durur ele oradaca veliehdden onlari xahis edir Bir defe yazici ve nasir Kireyevden otru cara agiz acarken eminlikle ona men zamin dururam deye cari arxayin salmaq istedikde car Nikolay onun temennasiz adam oldugunu melek qeder temizliyini nezerde tutub Bes sene kim zamin duracaq demisdi Bununla onun fedakarligini yuksek qiymetlendirmisdi Xarakterindeki derin ve ulvi humanizm cox butov dusunce terzi Jukovskini Rusiyanin en yaxsi adamlari ile tanis edib dosta cevirdi Jukovski rus oxucusunu dunya edebiyyatinin boyuk simalari ile tanis etdi F Siller C Bayron Lamott Fukeni tercume edib rus diline cevirdi Homerden Firdovsiden Hind edebiyyatindan abide numuneleri rus oxucularina yetirdi Rus xalqinin folklor irsinden behrelenerek eynen Puskin kimi sevdali sehirli nagillar yazdi Car Berendeyin nagili Yatmis sahzade Sahzade Ivan ve Boz Qurd Zambaq agaci Cekmeli Pisik Anasi coxdan olmusdu Atasinin arvadi ise 83 il yasamisdi Anasi gunusunun olumunden sonra nehayet cixib oglunun yanina gelmisdi Onun da yaninda olmusdu Jukovskinin anasi Novo Devici qebristanliginda defn olunmus basdasina yalniz E T xristian adinin ve soy adinin bas herfleri hekk olunmusdu Mechul bir omur ve taleyin bu dunyada qalan mubhem nisanesi 1841 ci ilde onun terbiyeci vezifesi basa catir Fexri teqaude cixib Almaniyada meskunlasir 21 aprel 1841 ci ilde Drussel dorfda ressam Reyterin 18 yasli qizi ile evlenir Ozunun bu qedimi turkun 58 yasi vardi Sevdiyi Mariya ilk mehebbeti ise 18 il evvel olmusdu lakin aile heyati ugurlu olmur Arvadinin xesteliyi oz nasazligi gozlerinin tutulmaq tehlukesi omrun gozel caglarinin otub getdiyini qalaninin ise ferehsiz mohlet oldugunu ona ust usten yetirmekde idi Ne qeder can atsa da Rusiyaya bir de done bilmir dostlari dogma Misen kendi Muratovo Dolbino hesreti ile Baden Badende 1852 ci il aprelin 14 de dunyani terk edir Tercume etdiyi Iliada elinde yarimciq qalir Tezlikle Rusiyaya getirib Aleksandr Nevski Fexrdi Dergahda defn edirler Ebedi menzili Karamzinin yanindadir IstinadlarZhukovskij Vasilij Andreevich ProDetLit rus 2019 Zhukovskij Vasilij Andreevich Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Xarici kecidlerZhukovskij V A Stihotvoreniya Vasilij Zhukovskij stihi 2011 06 21 at the Wayback Machine v Antologii russkoj poezii Zhukovskij na Stihii 2011 05 14 at the Wayback Machine Biografiya Zhukovskogo 2011 05 14 at the Wayback Machine Biografiya Zhukovskij Vasilij Andreevich Pamyatnik V A Zhukovskomu 2011 02 04 at the Wayback Machine v usadbe Ostafevo Zhukovskij