Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ulduz sui-qəsdi (türk. Yıldız Suikasti) — Ulduz Həmidiyyə məscidi qarşısında II Əbdülhəmidə qarşı, onu öldürmək üçün təşkil olunmuş sui-qəsd cəhdi. 21 iyul 1905-ci ildə Daşnaksütunun üzvləri tərəfindən Sultan II Əbdülhəmidə qarşı təşkil olunmuş sui-qəsd hadisəsi XX əsrin əvvəllərində Türkiyə tarixində baş vermiş ən mühüm hadisələrdən biri hesab olunur. Sui-qəsdə cəhd edildiyi dövrdə II Əbdülhəmid 63 yaşına çatmış və 29 ildir ki, hökmdarlıq etməkdə idi.
| Ulduz sui-qəsdi | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Yeri | |
| Hücumun hədəfi | II Əbdülhəmid |
| Tarix | 21 iyun 1905 |
| Ölü sayı |
|
| Yaralı sayı |
|
| Terrorist(lər) | Daşnaksütun |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Zəmin
Bomba hadisəsi kimi tarixə düşmüş bu olay erməni daşnakların işi olsa da, beynəlxalq anarxistlərdən də dəstək almışdılar. Belə ki, çox geniş plan hazırlamış təşkilatçılar sui-qəsd mövzusunda peşəkar olduğunu güman etdikləri belçikalı anarxist Edvard Corisi də bu işə daxil etmişdilər. Jorris anlaşmaya uyğun olaraq, İstanbula gəlmiş və uzun müddət hökmdarın cümə salamlaması mərasimlərini izləmişdir. Belə ki, II Əbdülhəmid hər cümə günü Ulduz məscidindən çıxdıqdan sonra düz 1 dəqiqə 42 saniyə ərzində arabasına minir və bu zaman müddəti heç dəyişmirdi. Jorris sui-qəsddə istifadə olunması üçün Belçikada xüsusi bir araba düzəltdirmiş, həmin araba hissələr halında İstanbula gətirilərək montaj edilmişdi.
Hadisə
80 kiloqram partlayıcı və 20 kiloqram partlayıcı maddə daşıyan çox dəqiq bir saatlı bomba bu arabaya yerləşdirildi. Sui-qəsdin gerçəkləşdiriləcəyi gün komitəçilər diqqət çəkməməkdən ötrü bombalı arabanın içinə bir qadın da alaraq avropalı ziyarətçilər kimi mərasimə getdilər, lakin padşah namazda ikən arabanı tərk etdilər. Plana görə onun içindəki bomba II Əbdülhəmid məscid ilə fayton arabasındakı yolda yürüyərkən partlamalı və hökmdarı mütləq qətlə yetirməli idi. Lakin gözlənilməyən bir hadisə baş verdi: II Əbdülhəmid məsciddən çıxarkən qarşılaşdığı şeyxülislam Cəmaləddin əfəndi ona bir məsələ ərz etdiyi üçün hökmdar bir neçə saniyə dayanmalı oldu. Bu bir neçə saniyə erməni təşkilatçıların sui-qəsd planını alt-üst etdi və bomba II Əbdülhəmid söhbəti bitirərib pilləkənlərlə aşağı addımlamaq istəyəndə partladı. Mərasimi izləmək üçün bir çox yerli və əcnəbi, o cümlədən dövlət rəsmiləri, səfirlər və adi turistlər toplaşdığından Ulduz məscidinin önündə qələbəlik vardı. Sui-qəsd zamanı 26 nəfər həlak oldu və 58 nəfər yaralandı. Sağ qalanlar arasında isə panika yarandı. Lakin bu panika içərisində tövrünü pozmayan yeganə insan II Əbdülhəmid əlini havaya qaldıraraq hamını sakitliyə çağırdı və əmrlər verdi. Ətraf bir az sakitləşdikdən sonra sultan faytonuna minərək onu özü birbaşa Ulduz sarayına sürdü.
Hadisədən sonra
Təmkinli və soyuqqanlı hərəkətinə görə xalqın və turistlərin alqışına tuş gələn II Əbdülhəmid saraya daxil olduqda buradakı əcnəbi elçilər tərəfindən də alqışlandı. Heç bir şəkildə proqramını pozmayan sultan diplomatlarla 20 dəqiqə görüşdükdən sonra istirahət etmək və olayın təfərrüatını öyrənmədən ötrü hərəmxanaya çəkildi. Bir çox dövlət liderləri Osmanlı hökmdarına teleqram göndərdilər. Hadisədən sonra komitəçilərin bir qismi, o cümlədən Jorris yaxalandı. Maraqlısı budur ki, padşah edama məhkum edilməsinə baxmayaraq illik həbs cəzasından sonra Jorrislə anlaşaraq Avropadakı təşkilatlar və anarxiya məsələsində gizli məlumatlar verməsi şərti ilə onu əfv etdi. Belçikalıya 500 qızıl hədiyyə verən II Əbdülhəmid onu Avropada öz xəfiyyəsi kimi çalışdırmağa çalışdı. Baş katib Tahsin Paşanın yazdığına görə, Jorris Avropadan dəyərli hesabatlar göndərmiş və bu məlumatların sayəsində düşmənlərin bir sıra planları pozulmuşdu.
Hadisə ilə əlaqədar fikirlər
Bomba hadisəsini dövrün vacib şəxslərindən olan admiral Ser Henri Vuds Paşa belə təsvir edirdi: Padişahın hadisə qarşısında soyuqqanlı davrandığını, yanındakı əsgərlərə əmrlər verdiyini, təlaşsız şəkildə faytnonuna mindiyi və faytonu özünün sürdüyünü bildirmişdir. Əbdülhəmidin şeyxülislam Mehmed Cəmaləddin Əfəndi ilə olan söhbəti sui-qəsddən xilas etmişdi.
Əbdülhəmidin sui-qəsd cəhdindən sağ qurtulması xoşuna gəlməyən şair Tofiq Fikrət hadisə ilə bağlı "Bir Lâhza-i Ta'ahhur" (Bir Anlıq Durğunluq) adlı şeirində bu misraları yazmışdır:
Ey şanlı ovçu, tələni beyhudə qurmadın.
Attın, fəqət heyif ki, əfsuslar olsun ki, vurmadın.
Həmçinin bax
İstinadlar
- https://www.ermenihaber.am/am/news/2016/12/12/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%AB%D5%A1-%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%A9%D5%A1%D5%B6-%D4%B1%D5%A2%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AC-%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%A4-%D5%B4%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%80%D5%B1/95714.
- Arpacı, Seyfullah (2005). "Sultan II Abdülhamid" (Türkçe). Isik Yayinlari. s. 250. .
Xarici keçidlər
- Ermenilerin Abdülhamit'e Karşı Son Teşebbüsleri Bombalı Saldırı 2011-12-10 at the Wayback Machine
- New York Times, 1908
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ulduz sui qesdi turk Yildiz Suikasti Ulduz Hemidiyye mescidi qarsisinda II Ebdulhemide qarsi onu oldurmek ucun teskil olunmus sui qesd cehdi 21 iyul 1905 ci ilde Dasnaksutunun uzvleri terefinden Sultan II Ebdulhemide qarsi teskil olunmus sui qesd hadisesi XX esrin evvellerinde Turkiye tarixinde bas vermis en muhum hadiselerden biri hesab olunur Sui qesde cehd edildiyi dovrde II Ebdulhemid 63 yasina catmis ve 29 ildir ki hokmdarliq etmekde idi Ulduz sui qesdiUmumi melumatlarYeri Ulduz Hemidiyye mescidiHucumun hedefi II EbdulhemidTarix 21 iyun 1905Olu sayi 26Yarali sayi 58Terrorist ler Dasnaksutun Vikianbarda elaqeli mediafayllarZeminEsas meqale Osmanli ermenileri Bomba hadisesi kimi tarixe dusmus bu olay ermeni dasnaklarin isi olsa da beynelxalq anarxistlerden de destek almisdilar Bele ki cox genis plan hazirlamis teskilatcilar sui qesd movzusunda pesekar oldugunu guman etdikleri belcikali anarxist Edvard Corisi de bu ise daxil etmisdiler Jorris anlasmaya uygun olaraq Istanbula gelmis ve uzun muddet hokmdarin cume salamlamasi merasimlerini izlemisdir Bele ki II Ebdulhemid her cume gunu Ulduz mescidinden cixdiqdan sonra duz 1 deqiqe 42 saniye erzinde arabasina minir ve bu zaman muddeti hec deyismirdi Jorris sui qesdde istifade olunmasi ucun Belcikada xususi bir araba duzeltdirmis hemin araba hisseler halinda Istanbula getirilerek montaj edilmisdi Hadise80 kiloqram partlayici ve 20 kiloqram partlayici madde dasiyan cox deqiq bir saatli bomba bu arabaya yerlesdirildi Sui qesdin gerceklesdirileceyi gun komiteciler diqqet cekmemekden otru bombali arabanin icine bir qadin da alaraq avropali ziyaretciler kimi merasime getdiler lakin padsah namazda iken arabani terk etdiler Plana gore onun icindeki bomba II Ebdulhemid mescid ile fayton arabasindaki yolda yuruyerken partlamali ve hokmdari mutleq qetle yetirmeli idi Lakin gozlenilmeyen bir hadise bas verdi II Ebdulhemid mescidden cixarken qarsilasdigi seyxulislam Cemaleddin efendi ona bir mesele erz etdiyi ucun hokmdar bir nece saniye dayanmali oldu Bu bir nece saniye ermeni teskilatcilarin sui qesd planini alt ust etdi ve bomba II Ebdulhemid sohbeti bitirerib pillekenlerle asagi addimlamaq isteyende partladi Merasimi izlemek ucun bir cox yerli ve ecnebi o cumleden dovlet resmileri sefirler ve adi turistler toplasdigindan Ulduz mescidinin onunde qelebelik vardi Sui qesd zamani 26 nefer helak oldu ve 58 nefer yaralandi Sag qalanlar arasinda ise panika yarandi Lakin bu panika icerisinde tovrunu pozmayan yegane insan II Ebdulhemid elini havaya qaldiraraq hamini sakitliye cagirdi ve emrler verdi Etraf bir az sakitlesdikden sonra sultan faytonuna minerek onu ozu birbasa Ulduz sarayina surdu Hadiseden sonraTemkinli ve soyuqqanli hereketine gore xalqin ve turistlerin alqisina tus gelen II Ebdulhemid saraya daxil olduqda buradaki ecnebi elciler terefinden de alqislandi Hec bir sekilde proqramini pozmayan sultan diplomatlarla 20 deqiqe gorusdukden sonra istirahet etmek ve olayin teferruatini oyrenmeden otru heremxanaya cekildi Bir cox dovlet liderleri Osmanli hokmdarina teleqram gonderdiler Hadiseden sonra komitecilerin bir qismi o cumleden Jorris yaxalandi Maraqlisi budur ki padsah edama mehkum edilmesine baxmayaraq illik hebs cezasindan sonra Jorrisle anlasaraq Avropadaki teskilatlar ve anarxiya meselesinde gizli melumatlar vermesi serti ile onu efv etdi Belcikaliya 500 qizil hediyye veren II Ebdulhemid onu Avropada oz xefiyyesi kimi calisdirmaga calisdi Bas katib Tahsin Pasanin yazdigina gore Jorris Avropadan deyerli hesabatlar gondermis ve bu melumatlarin sayesinde dusmenlerin bir sira planlari pozulmusdu Hadise ile elaqedar fikirlerBomba hadisesini dovrun vacib sexslerinden olan admiral Ser Henri Vuds Pasa bele tesvir edirdi Padisahin hadise qarsisinda soyuqqanli davrandigini yanindaki esgerlere emrler verdiyini telassiz sekilde faytnonuna mindiyi ve faytonu ozunun surduyunu bildirmisdir Ebdulhemidin seyxulislam Mehmed Cemaleddin Efendi ile olan sohbeti sui qesdden xilas etmisdi Ebdulhemidin sui qesd cehdinden sag qurtulmasi xosuna gelmeyen sair Tofiq Fikret hadise ile bagli Bir Lahza i Ta ahhur Bir Anliq Durgunluq adli seirinde bu misralari yazmisdir Ey sanli ovcu teleni beyhude qurmadin Attin feqet heyif ki efsuslar olsun ki vurmadin Hemcinin baxNemezis emeliyyatiIstinadlarhttps www ermenihaber am am news 2016 12 12 D4 B9 D5 B8 D6 82 D6 80 D6 84 D5 AB D5 A1 D5 B8 D6 82 D5 AC D5 A9 D5 A1 D5 B6 D4 B1 D5 A2 D5 A4 D5 B8 D6 82 D5 AC D5 80 D5 A1 D5 B4 D5 AB D5 A4 D5 B4 D5 A1 D5 B0 D5 A1 D6 83 D5 B8 D6 80 D5 B1 95714 Arpaci Seyfullah 2005 Sultan II Abdulhamid Turkce Isik Yayinlari s 250 ISBN 9752781330 Xarici kecidlerVikianbarda Ulduz sui qesdi ile elaqeli mediafayllar var Ermenilerin Abdulhamit e Karsi Son Tesebbusleri Bombali Saldiri 2011 12 10 at the Wayback Machine New York Times 1908