Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
"Nemezis" əməliyyatı — Daşnaksütyun partiyasının keçirdiyi terror aksiyası. Aksiyanın məqsədi erməni soyqırımını və Bakıda 1918-ci ildə erməni əhalisinin qətlini təşkil etmiş şəxslərdən qisas alınması idi. Qətlə yetirilən şəxslərin arasında həm Osmanlı imperiyasının, həm də Azərbaycan Demokratik Respublikasının keçmiş rəhbərləri var idi. Əməliyyatın adı, qədim yunan intiqam ilahəsi "Nemezidanın" adından götürülmuşdür.
| Nemezis əməliyyatı | |
|---|---|
| Yeri | |
| Səbəbi | erməni soyqırımı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Əməliyyatın təşkili
Əməliyyatın keçirilməsi erməni ictimai-siyasi xadimi olan Şaan Natalinin təşəbbüsü ilə 1919-cu ilin oktyabrında, İrəvanda keçirilən Daşnaksütyun partiyasının IX qurultayında qərara alınmışdır.
Soyqırıma guya aidiyyəti olan insanların 650 nəfərlik bir siyahı tutulur, onların içərisindən 41 nəfər, "əsas günahkarlar" elan edilir. Əməliyyata rəhbərlik üçün xüsusi orqan yaradılır, bütün əməliyyat üçün o orqan məsul idi (orqanın rəhbəri Ermənistan Respublikasının ABŞ-dəki elçisi Armen Qaro idi) bununla yanaşı xüsusi fond da yaradılır (fondun rəhbəri – Şaan Satçaklyan). Operativ rəhpərlik və əməliyyatın maddi dəstəyi ilə Şaan Natali və Qriqor Merdjanov məşğul idi.
İnformasiyanın yığılmasında özünü türk tələbə kimi qələmə verən Qraç Papazyan aktiv iştirak edirdi, o mühacirətdə yaşayan "gənc türklərlə" yaxın əlaqələr qura bilmişdi. Qətlin törədilməsi üçün, 3–5 nəfərdən ibarət qrup yaradılırdı, bu qrup qətlə yetiriləcək şəxsi izləməklə məşğul olurdu, sonra qrupdan bir nəfər qətli törədirdi, əgər öldürmək istədikləri şəxsi cangüdənlər qoruyurdusa onda qətlə iki-üç nəfər gedirdi. Əməliyyatın iki əsas təşkilati mərkəzləri var idi. Bunlar "Çakatamart" (İstanbul) və "Droşak" (Boston) qəzetlərinin redaksiyaları idi.
Əməliyyatın gedişatında törədilmiş əsas cinayətlər
- 19 iyun 1920-ci il Tiflis, Azərbaycan Demokratik Respublikasının keçmiş baş naziri Fətəli xan Xoyski qətlə yetirilir, keçmiş ədliyyə naziri Xəlil bəy Xasməmmədov isə yaralanır. Qətli erməni terrorçu Aram Yerkaryan törətmişdir, onunla birgə digər erməni Misak Kirakosyan da olmuşdur, aksiya nəticəsində Kirakosyan yaralanmışdır.
- 19 iyul 1920-ci il Tiflis, Azərbaycan parlamentinin keçmiş sədr müavini Həsən bəy Ağayev qətlə yetirilir.
- 15 mart 1921-ci il Berlin, Osmanlı imperiyasının keçmiş daxili işlər naziri və sədr-əzəm olmuş Tələt Paşa qətlə yetirilir. Tələt Paşanın adı terrorçuların qara siyahısında birinci gəlirdi. Tələt Paşanın qatili Soqomon Teyleryan Berlin məhkəməsi tərəfindən bəraət almış və azadlığa buraxılmışdı.
- 5 dekabr 1921-ci il Roma, atla gəzinti zamanı Osmanlı imperiyasının keçmiş sədr-əzəmi Səid Hilmi Paşa qətlə yetirilmişdir. Qətli törədən Arşavir Şirakyanı həbs etmək mümkün olmur və o, İstanbula qayıdır. Bu qətlin təşkilatçıları arasında Ermənistanın Romadakı keçmiş səfiri Mikael Vartanyan və daha bir nəfər olur.
- 17 aprel 1922-ci il Berlin, ailəvi gəzinti zamanı keçmiş Trabzon valisi Camal Əzim və "Təşkilati Məxsusə"nin yaradıcısı Bahəddin Şakir qətlə yetirilir, həmçinin Şakirin cangüdəni də qətlə yetirilir. Qətli Arşavir Şirakyan və Aram Yerkanyan törədir.
- 19 iyul 1921-ci il İstanbul, Azərbaycanın keçmiş daxili işlər naziri Behbud xan Cavanşir qətlə yetirilir. Qatil Misak Torlakyanın işinə Britaniya hərbi tribunalı baxır, tribunal onu qətli törədməkdə günahkar bilir, lakin əlavə edir ki, Torlakyan qətli törədərkən "affekt" vəziyyətində olduğundan törətdiyi cinayətə görə məsuliyyət daşıya bilməz, onu Yunanıstana deportasiya edirlər. Qətlin digər iştrakçıları Edvard Fundukyan və Arutun Arutunyans idi.
- 25 iyul 1922-ci il Tiflis, Osmanlı imperiyasının keçmiş hərbi dəniz qüvvələri naziri Camal paşa qətlə yetirilir. Qətli Petros Ter-Poqosyan və Artaşes Qevorqyan törədir, qətlin hazırlanmasında həmçinin Zare Melik-Şaxnazaryan və Stepan Tsaqikyan iştrak etmişdilər.
- 31 may 1920-ci il Kürdəmird, Azərbaycan Demokratik Respublikasının Baş naziri Nəsib bəy Yusifbəyli qətlə yetirilir.
Satqınlıqda günahlandırılan ermənilərin qətli
1920-ci ildə İstanbulda terrorçuların türklərlə əməkdaşlıqda günahlandırdığı bir neçə ermənini qətlə yetirirlər. Mkrtıç Arutunyan, A. Şirakyanın sözlərinə görə o, "sadist və türk gizli polisininn siyasi şöbəsinin üzvü idi" Soqomon Teyliryan tərəfindən qətlə yetirilmişdir.
Vahe İsxan (Yesayan) 1915-ci ildə soyqırımı olunacaq erməni cinayətkarların siyahısının tərtibində iştrak etmişdir. Arşavir Şirakyan tərəfindən qətlə yetirilmişdir.
Hamayak Aramyants, Qınçaq partiyasının keçmiş üzvü, 1914-cü ildə erməni terrorçularının Tələt paşaya qarşı hazırladığı sui qəsd barədə polisə xəbər vermişdi. Arşak Yezdanyan tərəfindən qətlə yetirilmişdir.
Baş tutmamış cinayətlər
Terrorçuların hazırladığı ölüm siyahısında ilk adlardan biri Türkiyənin keçmiş hərbi naziri, Ənvər paşanın adı idi. İttihad və Tərəqqi cəmiyyətinin keçmiş baş katibi doktor Nazimin adı da o siyahıda ilk adlardan biri idi. Onlar da erməni terrorçuları tərəfindən izlənirdilər. Lakin terrorçular onları qətlə yetirə bilmədilər. Erməni zabit Hakob Melkumov tərəfindən öldürüldü.
Əməliyyat nəticəsində qətlə yetirilən insanlar
-
![image]()
Tələt paşa, Osmanlı imperiyasının daxili işlər naziri və sədrəzəmi. -
![image]()
Camal paşa, Türkiyə dövlət və hərbi xadimi -
![image]()
Səid Hilmi paşa, keçmiş sədrəzəm. -
![image]()
Bahaəddin Şakir, Təşkilati Məxsusənin yaradıcısı. -
![image]()
Camal Əzmi, keçmiş Trabzon valisi -
![image]()
Fətəli xan Xoyski, AXC-nin ilk Başnaziri və Xarici İşlər Naziri. -
![image]()
Həsən bəy Ağayev, AXC Parlamentinin sədr müavini -
![image]()
Behbud xan Cavanşir, AXC-nin Daxili İşlər Naziri -
![image]()
Nasib Yusifbeyli, AXC-nin Baş Naziri
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Nemezis əməliyyatı
- Pursuing The Just Cause of Their People: A Study of Contemporary Armenian Terrorism
- Armenian Terrorism in the 20th Century 2010-04-03 at the Wayback Machine
- Истоки терроризма в регионе и факторы, определяющие его активизацию 2007-10-13 at the Wayback Machine
- Терроризм: истоки и факторы. 2013-11-05 at the Wayback Machine
- Turkish Military Tribunal (1919)
- Ermənistan terroru alqışlayır
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Nemezis emeliyyati Dasnaksutyun partiyasinin kecirdiyi terror aksiyasi Aksiyanin meqsedi ermeni soyqirimini ve Bakida 1918 ci ilde ermeni ehalisinin qetlini teskil etmis sexslerden qisas alinmasi idi Qetle yetirilen sexslerin arasinda hem Osmanli imperiyasinin hem de Azerbaycan Demokratik Respublikasinin kecmis rehberleri var idi Emeliyyatin adi qedim yunan intiqam ilahesi Nemezidanin adindan goturulmusdur Nemezis emeliyyatiYeri BerlinTbilisiIstanbulRomaSebebi ermeni soyqirimi Vikianbarda elaqeli mediafayllarEmeliyyatin teskiliEmeliyyatin kecirilmesi ermeni ictimai siyasi xadimi olan Saan Natalinin tesebbusu ile 1919 cu ilin oktyabrinda Irevanda kecirilen Dasnaksutyun partiyasinin IX qurultayinda qerara alinmisdir Soyqirima guya aidiyyeti olan insanlarin 650 neferlik bir siyahi tutulur onlarin icerisinden 41 nefer esas gunahkarlar elan edilir Emeliyyata rehberlik ucun xususi orqan yaradilir butun emeliyyat ucun o orqan mesul idi orqanin rehberi Ermenistan Respublikasinin ABS deki elcisi Armen Qaro idi bununla yanasi xususi fond da yaradilir fondun rehberi Saan Satcaklyan Operativ rehperlik ve emeliyyatin maddi desteyi ile Saan Natali ve Qriqor Merdjanov mesgul idi Informasiyanin yigilmasinda ozunu turk telebe kimi qeleme veren Qrac Papazyan aktiv istirak edirdi o muhaciretde yasayan genc turklerle yaxin elaqeler qura bilmisdi Qetlin toredilmesi ucun 3 5 neferden ibaret qrup yaradilirdi bu qrup qetle yetirilecek sexsi izlemekle mesgul olurdu sonra qrupdan bir nefer qetli toredirdi eger oldurmek istedikleri sexsi cangudenler qoruyurdusa onda qetle iki uc nefer gedirdi Emeliyyatin iki esas teskilati merkezleri var idi Bunlar Cakatamart Istanbul ve Drosak Boston qezetlerinin redaksiyalari idi Emeliyyatin gedisatinda toredilmis esas cinayetlerTelet pasa19 iyun 1920 ci il Tiflis Azerbaycan Demokratik Respublikasinin kecmis bas naziri Feteli xan Xoyski qetle yetirilir kecmis edliyye naziri Xelil bey Xasmemmedov ise yaralanir Qetli ermeni terrorcu Aram Yerkaryan toretmisdir onunla birge diger ermeni Misak Kirakosyan da olmusdur aksiya neticesinde Kirakosyan yaralanmisdir 19 iyul 1920 ci il Tiflis Azerbaycan parlamentinin kecmis sedr muavini Hesen bey Agayev qetle yetirilir 15 mart 1921 ci il Berlin Osmanli imperiyasinin kecmis daxili isler naziri ve sedr ezem olmus Telet Pasa qetle yetirilir Telet Pasanin adi terrorcularin qara siyahisinda birinci gelirdi Telet Pasanin qatili Soqomon Teyleryan Berlin mehkemesi terefinden beraet almis ve azadliga buraxilmisdi 5 dekabr 1921 ci il Roma atla gezinti zamani Osmanli imperiyasinin kecmis sedr ezemi Seid Hilmi Pasa qetle yetirilmisdir Qetli toreden Arsavir Sirakyani hebs etmek mumkun olmur ve o Istanbula qayidir Bu qetlin teskilatcilari arasinda Ermenistanin Romadaki kecmis sefiri Mikael Vartanyan ve daha bir nefer olur 17 aprel 1922 ci il Berlin ailevi gezinti zamani kecmis Trabzon valisi Camal Ezim ve Teskilati Mexsuse nin yaradicisi Baheddin Sakir qetle yetirilir hemcinin Sakirin cangudeni de qetle yetirilir Qetli Arsavir Sirakyan ve Aram Yerkanyan toredir 19 iyul 1921 ci il Istanbul Azerbaycanin kecmis daxili isler naziri Behbud xan Cavansir qetle yetirilir Qatil Misak Torlakyanin isine Britaniya herbi tribunali baxir tribunal onu qetli toredmekde gunahkar bilir lakin elave edir ki Torlakyan qetli torederken affekt veziyyetinde oldugundan toretdiyi cinayete gore mesuliyyet dasiya bilmez onu Yunanistana deportasiya edirler Qetlin diger istrakcilari Edvard Fundukyan ve Arutun Arutunyans idi 25 iyul 1922 ci il Tiflis Osmanli imperiyasinin kecmis herbi deniz quvveleri naziri Camal pasa qetle yetirilir Qetli Petros Ter Poqosyan ve Artases Qevorqyan toredir qetlin hazirlanmasinda hemcinin Zare Melik Saxnazaryan ve Stepan Tsaqikyan istrak etmisdiler 31 may 1920 ci il Kurdemird Azerbaycan Demokratik Respublikasinin Bas naziri Nesib bey Yusifbeyli qetle yetirilir Satqinliqda gunahlandirilan ermenilerin qetli1920 ci ilde Istanbulda terrorcularin turklerle emekdasliqda gunahlandirdigi bir nece ermenini qetle yetirirler Mkrtic Arutunyan A Sirakyanin sozlerine gore o sadist ve turk gizli polisininn siyasi sobesinin uzvu idi Soqomon Teyliryan terefinden qetle yetirilmisdir Vahe Isxan Yesayan 1915 ci ilde soyqirimi olunacaq ermeni cinayetkarlarin siyahisinin tertibinde istrak etmisdir Arsavir Sirakyan terefinden qetle yetirilmisdir Hamayak Aramyants Qincaq partiyasinin kecmis uzvu 1914 cu ilde ermeni terrorcularinin Telet pasaya qarsi hazirladigi sui qesd barede polise xeber vermisdi Arsak Yezdanyan terefinden qetle yetirilmisdir Bas tutmamis cinayetlerTerrorcularin hazirladigi olum siyahisinda ilk adlardan biri Turkiyenin kecmis herbi naziri Enver pasanin adi idi Ittihad ve Tereqqi cemiyyetinin kecmis bas katibi doktor Nazimin adi da o siyahida ilk adlardan biri idi Onlar da ermeni terrorculari terefinden izlenirdiler Lakin terrorcular onlari qetle yetire bilmediler Ermeni zabit Hakob Melkumov terefinden olduruldu Emeliyyat neticesinde qetle yetirilen insanlarTelet pasa Osmanli imperiyasinin daxili isler naziri ve sedrezemi Camal pasa Turkiye dovlet ve herbi xadimi Seid Hilmi pasa kecmis sedrezem Bahaeddin Sakir Teskilati Mexsusenin yaradicisi Camal Ezmi kecmis Trabzon valisi Feteli xan Xoyski AXC nin ilk Basnaziri ve Xarici Isler Naziri Hesen bey Agayev AXC Parlamentinin sedr muavini Behbud xan Cavansir AXC nin Daxili Isler Naziri Nasib Yusifbeyli AXC nin Bas NaziriIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Hemcinin baxDasnaksutyun Ermeni terrorizmiXarici kecidlerNemezis emeliyyati Pursuing The Just Cause of Their People A Study of Contemporary Armenian Terrorism Armenian Terrorism in the 20th Century 2010 04 03 at the Wayback Machine Istoki terrorizma v regione i faktory opredelyayushie ego aktivizaciyu 2007 10 13 at the Wayback Machine Terrorizm istoki i faktory 2013 11 05 at the Wayback Machine Turkish Military Tribunal 1919 Ermenistan terroru alqislayir