Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Uşaqlıq (lat. uterus, yunanca metra, delphus, hystera) — tək və əzələvi üzvlərdən olub kiçik çanaqda, düz bağırsağın önündə, sidikliyin arxasında yerləşmişdir. Yuxarıda uşaqlıq boruları ilə və aşağıda uşaqlıq yolu ilə birləşir. Uşaqlığım vəzifəsi döllənmiş yumurtanı daxilində müəyyən vaxt bəsləməkdən ibarətdir; döl yetişdikdən sonra uşaqlıq yığılaraq onu xaricə çıxarır. Bu prosesə doğuş deyilir.
| Uşaqlıq | |
|---|---|
 | |
 1. Uşaqlığın girdə bağı – lat. lig. teres uteri 2. Uşaqlıq – lat. uterus 3. Uşaqlıq boşluğu – lat. cavum uteri 4. lat. facies intestinalis 5. lat. facies vesticalis 6. Uşaqlıq dibi – lat. fundus uteri 7. Uşaqlıq cismi – lat. corpus uteri 8. Uşaqlıq boynu kanalının mənfəzi 9. Uşaqlıq boynu kanalı – lat. canalis cervicis uteri 10. Arxa dodaq – lat. labia posterius 11. Uşaqlıq dəliyi (ağzı) – lat. ostium uteri, orificium externum uteri – BNA 12. Uşaqlıq boğazı – lat. isthmus uteri 13. Uşaqlıq yolundan yuxarı hissə – lat. portio supravaginalis 14. Uşaqlıq yolu hissə – lat. portio vaginalis 15. Ön dodaq – lat. labia anterius 16. Uşaqlıq boynu – lat. cervix uteri | |
| Latınca | Uterus |
| Yunanca | metra, delphus, hystera |
| Qrey | subyekt 268 1258 |
| Sistem | – lat. Systema urogenitale – BNA |
| Üzv | – lat. Organa genitalia feminina |
| Arteriya | lat. art. uterinae, lat. art. ovarica |
| Vena | lat. plexus venosus uterinus |
| Sinir | lat. plexus utero vaginalis, lat. nn.splanchnici pelvini |
| Limfa | lat. internal iliac lymph nodes, lat. para-aortic lymph nodes |
| Embrional | Müller axacağı – lat. ductus Mülleri |
| MeSH | Uterus |
| Dorlands/Elsevier | A05.360.319.679 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ümumi məlumat
Uşaqlıq öndən arxaya yastılaşmış armuda bənzəyir; girdə enli ucu sərbəst olaraq yuxarıya və önə dar, ucu aşağı və arxaya çevrilmişdir. Yuxarı çox hissəsi uşaqlıq cismi – lat. corpus uteri və aşağı az hissəsi uşaqlıq boynu – lat. cervix uteri adlanır. Uşaqlıq cisminin uşaqlıq borularının başlanan yerindən yuxarı olan hissəsi uşaqlıq dibi – lat. fundus uteri və boyna keçən yerinə uşaqlıq boğazı – lat. isthmus uteri deyilir. Uşaqlıq boynu da iki hissəyə bölünür: 1) aşağı uşaqlıq yoluna baxan üçdə bir hissəsi – lat. portio vaginalis və 2) uşaqlıq yolundan yuxarı olan hissəsi – lat. portio supravaginalis. Uşaqlıq öndən arxaya doğru yastılandığına görə onda iki səth və iki yan kənar ayırd edilir.
A. doğmamış qadında,
B. doğmuş qadında
Səthlərindən biri – lat. facies intestinalis arxaya və düz bağırsağa və digəri – lat. facies vezicalis önə, sidikliyə baxır. Yan kənarları – lat. margo uteridexter et sinister çanağın yan divarlarına baxır. Uşaqlığın daxilində boşluq – lat. cavum uteri vardır. Bu boşluq frontal kəsikdə üçbucağa bənzəyir; bunun əsası yuxarı və yirvəsi aşağı baxır. Əsasının yan bucaqlarında boruların uşaqlıq dəlikləri – lat. ostia uterina tubae yerləşmişdir. Uşaqlıq boşluğu aşağıda boğaz nahiyəsində uşaqlıq boynu kanalına – lat. canalis cervicis uteri keçir. Bu kanal aşağıda uşaqlıq dəliyi (ağzı) – lat. ostium uteri (orificium externum uteri – BNA) vasitəsilə uşaqlıq yoluna açılaraq ön və arxa dodaqlar – lat. labia anterius et poserius ilə əhatə olunur. Bu dəlik doğmamış qadında (lat. multipara) yarıq şəklində olur. hej med dig jeg er en lækker steg!!!!
hvad med dig???
Uşaqlığın ölçüləri
uşaqlığın ölçüsü və çəkisi fərdi olaraq. müxtəlifdir. Doğmamış qadında uzunluğu 7–8 sm (bundan 3,5–4,5 sm cisminə və 2,5–3 sm boynuna düşür), ən böyük eni 4 sm və qalınlığı 2–3 sm-dir. Doğmuş qadında uzunluğu və eni 1–1,5 sm böyükdür. Doğmamış qadında çəkisi 40–50 q və doğmuş qadında iki dəfə artıq olur. Uşaqlıq boşluğunun uzunluğu (uşaqlıq dəliyinədək) 6.0 sm-ə bərabərdir.
Uşaqlıq və periton
Uşaqlığın çox hissəsi periton ilə örtülü olduğu üçün onu intraperitonial (peritondaxili) üzvlərdən hesab etmək olar. arxadan uşaqlığın cismini, boynunu (uşaqlıq yolu hissəsindən başqa) və uşaqlıq yolunun arxa tağını örtərək düz bağırsağın ön səthinə keşir; beləliklə durada düz bağırsaq-uşaqlıq çalası – lat. excavatio rectouterina əmələ gəlir. Ön tərəfdən periton ancaq uşaqlıq cismini (uşaqlıq boynunadək) örtür və sonra sidikliyin dal səthinə keçərək sidiklik-uşaqlıq çalası – lat. excavatio vesicouterina əmələ gətirir. Sidiklik boş olduğu zaman periton ön tərəfdən aşağı enərək uşaqlıq boynunun yuxarı hissəsini də örtür. Visseral periton uşaqlığın ön və arxa səthlərini örtərək yan kənarlarında bir-birinə birləşir və uşaqlığın enli bağını – lat. ligamentum latum uteri əmələ gətirir.
Uşaqlığın bağ aparatı
Uşaqlığın enli bağı – lat. ligamentum latum uteri uşaqlıq və çanağın yan divarları arasında, frontal istiqamətdə duraraq dördbucaq şəklini alır. Bunun yuxarı kənarı uzun və azaddır. İçərisində uşaqlıq borusu yerləşmişdir; aşağı kənarı çanaq dibinin perietal peritonuna keçir. və bayır kənarı daxili qalça arteriyası üzərində kiçik çanağın yan divarına bağlanmışdır.
Uşaqlığın enli bağını ilə müqayisə etmək olar; bunun səfhələri arasında damar və sinirlərdən başqa bir neçə digər üzv vardır: yuxarı kənarında uşaqlıq borusu, bir az aşağıda uşaqlığın girdə bağı – lat. lig. teres uteri və yumurtalığın xüsusi bağı – lat. lig. ovarii proprium və yumurtalıq ilə ampul arasında yerləşmişdir.
Uşaqlığın enli bağı yumurtalıq. uşaqlıq borusu və uşaqlıq ilə rabitədə olduğu üçün üç hissəyə bölünür: 1) Boru çözü – lat. mesosalpinx uşaqlıq borusuna yaxın ən yuxarı hissəsi.
1 — uşaqlıq borusunun mənfəzi və ya dəliyi (lat. ostium uterinum salpingis);
2, 5, 6 — Fallop borusu (lat. tuba uterina);
8, 9, 10 — yumurtalıq (lat. ovarium);
13 — uşaqlıq boşluğu (lat. cavitas uteri);
12, 14 — (lat. vasa uteri);
11 — uşaqlığın girdə bağı (lat. ligamentum teres uteri);
16, 17 — uşaqlıq dəhlizi;
18 — uşaqlığın xarici dəliyi (lat. ostium externum uteri);
15 — uşaqlıq boynunun dəhliz hissəsi (lat. pars vaginalis cervicis uteri);
19 — Uşaqlıq boynu kanalı (lat. canalis cervicalis);
20 — (lat. cervix uteri)
2) Yumurtalıq çözü – lat. mesovarium yumurtalığın çöz kənarına bağlanan hissəsi. 3) Uşaqlıq çözü – lat. mesometrium enli bağın yerdə qalan hissəsi son hissənin səfhələri arasında hüceyrəvi toxuma qatı vardır; bu qat uşaqlıq boynunun ətrafında və uşaqlığın yan tərəflərində böyük miqdarda toplaşaraq – lat. parametrium adlanır. Bunu, dəyişmiş serozaltı qat (lat. tela subserosa) kimi təsəvvür etmək olar. lat. Parametrium uşaqlıq boynunu əhatə edərək ön tərəfdə sidiklik, aşağı tərəfdə uşaqlıq yolu və dal tərəfdə düz bağırsaq ətrafındakı hüceyrəli toxuma ilə kiçik çanağın yan divarı arasında sıx birləşdirici toxuma dəstəsi yerləşmişdir; buna uşaqlığın baş bağı – lat. ligamentum cardinale uteri deyilir və özü də uşaqlığın fiksasiyasında başlıca rol oynayır.
Uşaqlığın girdə bağı
Uşaqlığın girdə bağı – lat. ligamentum teres uteri uşaqlığın yan kənarından, uşaqlıq borusunun uşaqlıq ucundan önə və bir az aşağı başlayıb, enli bağın içərisi ilə əvvəlcə üfüqi istiqamətdə, sonra ön və aşağı doğru kiçik çanağın yan divarınadək gedir və buradan parietal peritonun altı ilə önə və yuxarı qalxaraq qasıq kanalının dərin halqasına çatır. Sonra xaya arteriyası və siniri ilə bərabər qasıq kanalına daxil olur və qarının daxili çəp və köndələn əzələlərindən bir dəstə alır. Bu əzələ kişilərdə xayanı qaldıran əzələyə (lat. musculus cremaster) müvafiqdir. Qasıq kanalının səthi halqasından xaricə çıxarkən, kanalda aldığı əzələ liflərini itirir və bir az getdikdən sonra bir neçə dəstəyə ayrılaraq qasığ dağcığının dərialtı qatında və böyük cinsiüüət dodaqlarının piy təbəqəsində qurtarır. Uşaqlığın girdə bağının uzunluğu 12–14 sm və qalınlığı 3–5 sm-dir. Təkrar doğan qadında uyunluğu və qalınlığı bir az artır. Qurluşuna gəldikdə lifli birləşdirici toxumadan və elastik liflərdən təşkil olunduğunu görürük.
Uşaqlığın divarı
Uşaqlığın divarları bir neçə qişadan: seroz, serozaltı qat, əzələ və selikli qişadan təşkil olunmuşdur.
Seroz qişa lat. tunica serosa s. perimetrium uşaqlıq divarının ən nazik təbəqəsidir və uşaqlıq cisminin ön və dal səthlərində bilavasitə əzələ qişası ilə bitişmişdir.
Serozaltı qat lat. tela subserosa ancaq uşaqlıq boynunun uşaqlıq yolu üstü hissəsinin (lat. portio supravaginalis) ətrafında və enli bağın uşaqlığa bağlanan kənarında olur və özü də lat. parametrium adlanır.
Əzələ qişası lat. tunica muscularis s. myometrium uşaqlığın ən qalın təbəqəsidir; əzələ və elastik liflərdən eləcə də lifli birləşdirici toxumadan təşkil olunmuşdur. Bu qişa üç təbəqəyə bölünür: 1) daxili boylama təbəqəsi – lat. stratum submucosum selikli qişanın lat. muscularis mucosae adlanan təbəqəsinə müvafiqdir; 2) orta həlqəvari təbəqə əzələ qişasının ən əsas kütləsini təşkil edir və özü də həlqəvari istiqamətdə gedən əzələ liflərindən ibarətdir; burada artıq miqdarda venoz kələflər olduğu üçün damarlı təbəqə – lat. stratum vasculare adlanır və 3) səthi boylama təbəqə – lat. stratum supravasculare bilavasitə seroz qişanın altında olduğu üçün lat. stratum subserosum adlanır. Bu təbəqəni təşkil edən əzələ liflərinin bir qismi uşaqlıq borusuna, uşaqlıq bağlarına və uşaqlıq boynunun ətrafındakı hüceyrəvi toxumaya keçir. Uşaqlıq boynunun əzələ qişasında artıq miqdarda birləşdirici toxuma və elastik liflərə təsadüf olunur; ona görə qadın doğan zaman uşaqlıq boynu elastiki olduğu üçün çox genələ bilir.
Uşaqlıq boynunun əzələ qişasından bir cüt əzələ dəstəsi başlayaraq arxaya doğru gedir və düz bağırsağın yanlarında II və III sümüküstlüyünə bağlanır. Bu əzələdəstələrinə lat. m.rectouterinus deyilir; bunlar birləşdirici toxuma dəstələri ilə birlikdə peritondan əmələ gəlmiş büküşdə (lat. plica rectouterina) yerləşmişdir. Burada iştirak edən birləşdirici toxuma lifləri lat. ligamentum rectouterinum adlanır.
Uşaqlığın selikli qişası – lat. tunica mucosa s. endometrium çəhrayı rəngdədir; uşaqlıq boşliğunda nazik və hamar, kanalda isə qalın və büküşlüdür. Büküşlər kanalın ön və dal divarında yerləşib palma yarpaqlarına bənzədikləri üçün lat. plica palmata adlanırlar. Selikli qişa bir qatlı silindrəbənzər və ilə örtülüdür; bunların ehtizazı uşaqlıq dəliyinə doğrudur. Uşaqlıq boynunun uşaqlıq yoluna baxan hissəsi çoxqatlı yastı epitel ilə örtülüdür. Uşaqlıq cisminin selikli qişasında borulu vəzilər – lat. glandulae uterinae və kanalın selikli qişasında selikli vəzilər – lat. glandulae cervicales uteri vardır.
Uşaqlığın rentgen şəkli
Uşaqlığın rentgenoqramında (metrosalpinqoqrafiya zamanı) kontras maddə ilə dolurulmuş uşaqlıq boşluğu üçbucaq şəklində görünür; bu üçbucağın zirvəsi aşağıya və əsası yuxarıya doğru baxır. Əsasında olan bucaqlar uşaqlıq borularının uşaqlıq dəliklərinə və zirvəsindəki bucaq uşaqlıq dəliyinə müvafiqdir.
Uşaqlığın topoqrafiyası
Qeyd olunduğu kimi, uşaqlıq kiçik çanaqda düz bağırsağın önündə, sidikliyin arxasında orta xətdə, frontal istiqamətdə yerləşmişdir. Ayaq üstə durmuş vəziyyətdə və sidiklik ilə düz bağırsaq boş olan zaman, uşaqlığın normal vəziyyəti belədir: bütövlüklə önə mailidir və eyni zamanda cismi ilə boynu arasında önə bükülmüşdür, belə ki, dibi önə, sidikliyə doğru baxır. Uşaqlığın ön maili olmasına – lat. anteversio və önə bükülməsinə – lat. anteflexio deyilir. Demək, uşaqlıq normal halda lat. anteversio-anteflexio vəziyyətində durur. Əksər hallarda, uşaqlıq bir qədər yan tərəfdə mail olur; buna lat. lateroversio deyilir. Uşağlığın sağ tərəfə mail olması (lat. dextroversio), sol tərəfə mail olmasından (lat. sinistroversio) daha çox təsadüf edilir.
Uşaqlığın belə bir vəziyyəti xüsusi fiksasiya aparatından asılıdır. Uşaqlığın fiksasiyasında möxtəlif üzvlər iştirak edir: periton, uşaqlıq bağları və əzələlər, çanaq fassiyası, uşaqlıq yolu və çanaq dibi. Uşaqlığın fiksasiyasında ən əsas rol, onun uşaqlıq yolu və lat. lig. cardinale uteri vasitəsilə çanaq dibinə bağlanması oynayır. Bu bağ sıx birləşdirici toxumadan təşkil olaraq, uşaqlığın enli bağının əsasında çəkilmişdir. Bu bağda lifli toxumadan başqa lifləri və damarlar vardır. lat. Lig. cardinale frontal istiqamətdə duraraq uşaqlığın yan tərəflərə doğru hərəkətinə mane olur və həm də aşağı tərəfdən çanağın xüsusi fassiyası (lat. fascia pelvis) ilə birləşir. Uşaqlıq bağlarından və əzələlərindən lat. lig. teres uteri uşaqlığın atxa tərəfə əyilməsinə və lat. mm.rectouterini ön tərəfə hərəkət etməsinə mane olurlar.
Uşaqlıq çox təsbit olmasına baxmayaraq müəyyən dərəcədə mütəhərrikdir, odur ki yerdəyişməyə məruz qalır; önə (lat. anteposition), arxaya (lat. retropositio) və yanlara (lat. lateropositio) yerini dəyişir. Bədən vəziyyətini dəyişdikcə uşaqlığın vəziyyəti də dəyişir; qadın arxası üstə yatarsa, uşaqlıq arxaya, oma çuxuruna doğru və yanı üstə yatarsa yan tərəfə doğru əyiləcəkdir. əgər sidiklik dolu olarsa, uşaqlıq dibi düzlənir və yuxarı qalxır. Bəzən uşaqlığın dala mail olmasına – lat. retroversio uteri və dala bükülməsinə – lat. retroflrxio uteri təsadüf olunur. Uşaqlığın bağ aparatı zəifləşərsə uşaqlıq aşağı enir və bəzən xaricə çıxır: buna uşaqlığın düşməsi – lat. prolapsus uteri deyilir.
Uşaqlıq lat. anteversio-anteflexio vəziyyətində olduqda ən yuxarı nöqtəsi kiçik çanaq girəcəyindən 2 sm aşağı, dördüncü oma fəqərəsi bərabərliyində olur. Uşaqlıq dibi ilə uşaqlığın dəliyi təxminən bir səthdə (birinci büzdüm fəqərəsindən keçən üfüqi səthdə) olub, boynu kiçik çanağın dal hissəsində və dibi ön hissəsində yerləşmişdir.
Uşaqlığın yaş xüsusiyyəti
Yeni doğulmuş qızların uşaqlığı sidiklik kimi böyük çanaq boşluğunda və uşaqlıq boruları ilə yumurtalıqları qalça çuxurlarında yerləşir. Uşaqlıq boynu cisminə nisbətən uzun (təxminən uşaqlığın 2/3-nə bərabərdir) və özü də çox qalındır; cismi yastılaşmış və rudiment halda, divarları nazik və dibi yastıdır. Selikli qişada olan lat. plicae palmatae artıq dərəcədə inkişaf etmiş və uşaqlığın bütün nahiyəsini tutmuşdur, uşaqlıq yolu hissəsi az inkişaf etmiş olur. 9–10 yaşına qədər uşaqlıq zəif inkişaf edir; 12 yaşından sonra sürətlə böyüməyə başlayır: cismi uzanır, divarları qalınlaşır, boşluğu və dibi müəyyən şəkil alır, selikli qişa büküşləri hamarlaşır. Büluğa çatdıqda uşaqlıq cisminin uzunluğu boynuna bərabər olub, uşaqlıq yolu hissəsi böyüyür və uşaqlıq dəliyi girdə çuxurcuğa bənzəyir.
Doğmamış cavan qadının uşaqlığı büluğa çatmış qızın uşaqlığından fərqlənmir. Doğmuş qadının uşaqlığının ölçüləri böyük, cismi boynundan uzun, boşluğu geniş və oval şəklində olur, uşaqlıq dəliyi köndələn yarıq şəklini alır; bu yarıq uşaqlıq yolu hissəsini ön və dal dodaq – lat. labium anterius et posterius olmaq üzrə iki hissəyə bölür. Ön dodaq dal dodaqdan uzun olur.
Qocalıq dövründə uşaqlığın ölçüləri kiçilir, boynu atrofiya olur, lat. portio vaginalis yavaş-yavaş kiçilir və nəhayət itir, divarları nazikləşir, vəziləri reduksiya edir, selikli qişası öz rəngini itirir və epitel hüceyrələrinin kirpikləri tökülür.
Vaskulyarizasiya və innervasiyası
Uşaqlıq bir cüt Uşaqlıq arteriyaları – lat. art-ae uterinae ilə qidalanır. Bunlar daxili qalça arteriyasından müstəqil bir surətdə və yaxud ilə bir yerdə başlayırlar və uşaqlıqdan başqa enli və girdə bağların, uşaqlıq borularının, yumurtalıqların və uşaqlıq yolunun qidalanmasında iştirak edirlər.
Uşaqlıqdan venoz qan venalar vasitəsilə əzələ qişasının xaricində olan uşaqlıq venoz kələfinə (lat. plexus venosus uterinus) yığışır və buradan üç yol ilə axır: 1) uşaqlığın yuxarı hissəsindən – yumurtalıq venasına, 2) uşaqlıq boynunun yuxarı hissəsi ilə cisminin aşağı hissəsindən – uşaqlıq venasına və 3) uşaqlıq boynunun aşağı hissəsi ilə uşaqlıq yolundan daxili qalça venasına axır. Uşaqlığın venoz kələfi aşağı tərəfdə düz bağırsağın və sidikliyin venoz kələfləri ilə anastomozlaşır.
Uşaqlığın dibindən və qismən cismindən gələn limfa damarları uşaqlıq borusundan və yumurtalıqdan gələn limfa damarları ilə birləşərək yumurtalıq arteriya və venaları ilə bərabər yuxarı doğru gedir və bel limfa düyünlərinə açılır. Uşaqlıq dibindən yığılan limfanın bir hissəsi girdə bağ ilə gedərək qasıq limfa düyünlərinə tökülür. Uşaqlığın boynundan və qismən cismindən başlayan limfa damarları uşaqlıq arteriyası ilə gedərək daxili qalça, düz bağırsaq və oma limfa düyünlərinə açılır.
Uşaqlıq iki mənbədən sinirlərini alır: simpatik sinirlərinin aşağı qarınaltı kələfdən və parasimpatik sinirlərinin II, III, IV oma sinirlərindən (lat. nn. splanchnici pelvini) qəbul edir. Bunlar uşaqlıq boynu ətrafında kələf (lat. plexus utero vaginalis) əmələ gətirir. Bu kələfdə bir neçə simpatik qanqlion vardır.
Mənbələr
- Prof. Kamil Əbdülsalam oğlu Balakişiyevin, İnsanın Normal Anatomiyası, II cild, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı – 1979
- Р. Д. Синельников. Атлас анатомии человека (4 тома)
- Anatomy: Embryologie [ölü keçid]
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Usaqliq lat uterus yunanca metra delphus hystera tek ve ezelevi uzvlerden olub kicik canaqda duz bagirsagin onunde sidikliyin arxasinda yerlesmisdir Yuxarida usaqliq borulari ile ve asagida usaqliq yolu ile birlesir Usaqligim vezifesi dollenmis yumurtani daxilinde mueyyen vaxt beslemekden ibaretdir dol yetisdikden sonra usaqliq yigilaraq onu xarice cixarir Bu prosese dogus deyilir Usaqliq1 Usaqligin girde bagi lat lig teres uteri 2 Usaqliq lat uterus 3 Usaqliq boslugu lat cavum uteri 4 lat facies intestinalis 5 lat facies vesticalis 6 Usaqliq dibi lat fundus uteri 7 Usaqliq cismi lat corpus uteri 8 Usaqliq boynu kanalinin menfezi 9 Usaqliq boynu kanali lat canalis cervicis uteri 10 Arxa dodaq lat labia posterius 11 Usaqliq deliyi agzi lat ostium uteri orificium externum uteri BNA 12 Usaqliq bogazi lat isthmus uteri 13 Usaqliq yolundan yuxari hisse lat portio supravaginalis 14 Usaqliq yolu hisse lat portio vaginalis 15 On dodaq lat labia anterius 16 Usaqliq boynu lat cervix uteriLatinca UterusYunanca metra delphus hysteraQrey subyekt 268 1258Sistem lat Systema urogenitale BNAUzv lat Organa genitalia femininaArteriya lat art uterinae lat art ovaricaVena lat plexus venosus uterinusSinir lat plexus utero vaginalis lat nn splanchnici pelviniLimfa lat internal iliac lymph nodes lat para aortic lymph nodesEmbrional Muller axacagi lat ductus MulleriMeSH UterusDorlands Elsevier A05 360 319 679 Vikianbarda elaqeli mediafayllarUmumi melumatUsaqliq onden arxaya yastilasmis armuda benzeyir girde enli ucu serbest olaraq yuxariya ve one dar ucu asagi ve arxaya cevrilmisdir Yuxari cox hissesi usaqliq cismi lat corpus uteri ve asagi az hissesi usaqliq boynu lat cervix uteri adlanir Usaqliq cisminin usaqliq borularinin baslanan yerinden yuxari olan hissesi usaqliq dibi lat fundus uteri ve boyna kecen yerine usaqliq bogazi lat isthmus uteri deyilir Usaqliq boynu da iki hisseye bolunur 1 asagi usaqliq yoluna baxan ucde bir hissesi lat portio vaginalis ve 2 usaqliq yolundan yuxari olan hissesi lat portio supravaginalis Usaqliq onden arxaya dogru yastilandigina gore onda iki seth ve iki yan kenar ayird edilir Usaqliq yolu deliyi A dogmamis qadinda B dogmus qadinda Sethlerinden biri lat facies intestinalis arxaya ve duz bagirsaga ve digeri lat facies vezicalis one sidikliye baxir Yan kenarlari lat margo uteridexter et sinister canagin yan divarlarina baxir Usaqligin daxilinde bosluq lat cavum uteri vardir Bu bosluq frontal kesikde ucbucaga benzeyir bunun esasi yuxari ve yirvesi asagi baxir Esasinin yan bucaqlarinda borularin usaqliq delikleri lat ostia uterina tubae yerlesmisdir Usaqliq boslugu asagida bogaz nahiyesinde usaqliq boynu kanalina lat canalis cervicis uteri kecir Bu kanal asagida usaqliq deliyi agzi lat ostium uteri orificium externum uteri BNA vasitesile usaqliq yoluna acilaraq on ve arxa dodaqlar lat labia anterius et poserius ile ehate olunur Bu delik dogmamis qadinda lat multipara yariq seklinde olur hej med dig jeg er en laekker steg hvad med dig Usaqligin olculeriusaqligin olcusu ve cekisi ferdi olaraq muxtelifdir Dogmamis qadinda uzunlugu 7 8 sm bundan 3 5 4 5 sm cismine ve 2 5 3 sm boynuna dusur en boyuk eni 4 sm ve qalinligi 2 3 sm dir Dogmus qadinda uzunlugu ve eni 1 1 5 sm boyukdur Dogmamis qadinda cekisi 40 50 q ve dogmus qadinda iki defe artiq olur Usaqliq boslugunun uzunlugu usaqliq deliyinedek 6 0 sm e beraberdir Usaqliq ve peritonUsaqligin cox hissesi periton ile ortulu oldugu ucun onu intraperitonial peritondaxili uzvlerden hesab etmek olar arxadan usaqligin cismini boynunu usaqliq yolu hissesinden basqa ve usaqliq yolunun arxa tagini orterek duz bagirsagin on sethine kesir belelikle durada duz bagirsaq usaqliq calasi lat excavatio rectouterina emele gelir On terefden periton ancaq usaqliq cismini usaqliq boynunadek ortur ve sonra sidikliyin dal sethine kecerek sidiklik usaqliq calasi lat excavatio vesicouterina emele getirir Sidiklik bos oldugu zaman periton on terefden asagi enerek usaqliq boynunun yuxari hissesini de ortur Visseral periton usaqligin on ve arxa sethlerini orterek yan kenarlarinda bir birine birlesir ve usaqligin enli bagini lat ligamentum latum uteri emele getirir Usaqligin bag aparatiUsaqligin enli bagi lat ligamentum latum uteri usaqliq ve canagin yan divarlari arasinda frontal istiqametde duraraq dordbucaq seklini alir Bunun yuxari kenari uzun ve azaddir Icerisinde usaqliq borusu yerlesmisdir asagi kenari canaq dibinin perietal peritonuna kecir ve bayir kenari daxili qalca arteriyasi uzerinde kicik canagin yan divarina baglanmisdir Usaqligin enli bagini ile muqayise etmek olar bunun sefheleri arasinda damar ve sinirlerden basqa bir nece diger uzv vardir yuxari kenarinda usaqliq borusu bir az asagida usaqligin girde bagi lat lig teres uteri ve yumurtaligin xususi bagi lat lig ovarii proprium ve yumurtaliq ile ampul arasinda yerlesmisdir Usaqligin enli bagi yumurtaliq usaqliq borusu ve usaqliq ile rabitede oldugu ucun uc hisseye bolunur 1 Boru cozu lat mesosalpinx usaqliq borusuna yaxin en yuxari hissesi Usaqliq ve yumurtaliqlar insan 1 usaqliq borusunun menfezi ve ya deliyi lat ostium uterinum salpingis 2 5 6 Fallop borusu lat tuba uterina 8 9 10 yumurtaliq lat ovarium 13 usaqliq boslugu lat cavitas uteri 12 14 lat vasa uteri 11 usaqligin girde bagi lat ligamentum teres uteri 16 17 usaqliq dehlizi 18 usaqligin xarici deliyi lat ostium externum uteri 15 usaqliq boynunun dehliz hissesi lat pars vaginalis cervicis uteri 19 Usaqliq boynu kanali lat canalis cervicalis 20 lat cervix uteri 2 Yumurtaliq cozu lat mesovarium yumurtaligin coz kenarina baglanan hissesi 3 Usaqliq cozu lat mesometrium enli bagin yerde qalan hissesi son hissenin sefheleri arasinda huceyrevi toxuma qati vardir bu qat usaqliq boynunun etrafinda ve usaqligin yan tereflerinde boyuk miqdarda toplasaraq lat parametrium adlanir Bunu deyismis serozalti qat lat tela subserosa kimi tesevvur etmek olar lat Parametrium usaqliq boynunu ehate ederek on terefde sidiklik asagi terefde usaqliq yolu ve dal terefde duz bagirsaq etrafindaki huceyreli toxuma ile kicik canagin yan divari arasinda six birlesdirici toxuma destesi yerlesmisdir buna usaqligin bas bagi lat ligamentum cardinale uteri deyilir ve ozu de usaqligin fiksasiyasinda baslica rol oynayir Usaqligin girde bagiUsaqligin girde bagi lat ligamentum teres uteri usaqligin yan kenarindan usaqliq borusunun usaqliq ucundan one ve bir az asagi baslayib enli bagin icerisi ile evvelce ufuqi istiqametde sonra on ve asagi dogru kicik canagin yan divarinadek gedir ve buradan parietal peritonun alti ile one ve yuxari qalxaraq qasiq kanalinin derin halqasina catir Sonra xaya arteriyasi ve siniri ile beraber qasiq kanalina daxil olur ve qarinin daxili cep ve kondelen ezelelerinden bir deste alir Bu ezele kisilerde xayani qaldiran ezeleye lat musculus cremaster muvafiqdir Qasiq kanalinin sethi halqasindan xarice cixarken kanalda aldigi ezele liflerini itirir ve bir az getdikden sonra bir nece desteye ayrilaraq qasig dagciginin derialti qatinda ve boyuk cinsiuuet dodaqlarinin piy tebeqesinde qurtarir Usaqligin girde baginin uzunlugu 12 14 sm ve qalinligi 3 5 sm dir Tekrar dogan qadinda uyunlugu ve qalinligi bir az artir Qurlusuna geldikde lifli birlesdirici toxumadan ve elastik liflerden teskil olundugunu goruruk Usaqligin divariUsaqliq divarinin miometrium qatiUsaqliq divarinin endometrium qati Usaqligin divarlari bir nece qisadan seroz serozalti qat ezele ve selikli qisadan teskil olunmusdur Seroz qisa lat tunica serosa s perimetrium usaqliq divarinin en nazik tebeqesidir ve usaqliq cisminin on ve dal sethlerinde bilavasite ezele qisasi ile bitismisdir Serozalti qat lat tela subserosa ancaq usaqliq boynunun usaqliq yolu ustu hissesinin lat portio supravaginalis etrafinda ve enli bagin usaqliga baglanan kenarinda olur ve ozu de lat parametrium adlanir Ezele qisasi lat tunica muscularis s myometrium usaqligin en qalin tebeqesidir ezele ve elastik liflerden elece de lifli birlesdirici toxumadan teskil olunmusdur Bu qisa uc tebeqeye bolunur 1 daxili boylama tebeqesi lat stratum submucosum selikli qisanin lat muscularis mucosae adlanan tebeqesine muvafiqdir 2 orta helqevari tebeqe ezele qisasinin en esas kutlesini teskil edir ve ozu de helqevari istiqametde geden ezele liflerinden ibaretdir burada artiq miqdarda venoz kelefler oldugu ucun damarli tebeqe lat stratum vasculare adlanir ve 3 sethi boylama tebeqe lat stratum supravasculare bilavasite seroz qisanin altinda oldugu ucun lat stratum subserosum adlanir Bu tebeqeni teskil eden ezele liflerinin bir qismi usaqliq borusuna usaqliq baglarina ve usaqliq boynunun etrafindaki huceyrevi toxumaya kecir Usaqliq boynunun ezele qisasinda artiq miqdarda birlesdirici toxuma ve elastik liflere tesaduf olunur ona gore qadin dogan zaman usaqliq boynu elastiki oldugu ucun cox genele bilir Usaqliq boynunun ezele qisasindan bir cut ezele destesi baslayaraq arxaya dogru gedir ve duz bagirsagin yanlarinda II ve III sumukustluyune baglanir Bu ezeledestelerine lat m rectouterinus deyilir bunlar birlesdirici toxuma desteleri ile birlikde peritondan emele gelmis bukusde lat plica rectouterina yerlesmisdir Burada istirak eden birlesdirici toxuma lifleri lat ligamentum rectouterinum adlanir Usaqligin selikli qisasi lat tunica mucosa s endometrium cehrayi rengdedir usaqliq bosligunda nazik ve hamar kanalda ise qalin ve bukusludur Bukusler kanalin on ve dal divarinda yerlesib palma yarpaqlarina benzedikleri ucun lat plica palmata adlanirlar Selikli qisa bir qatli silindrebenzer ve ile ortuludur bunlarin ehtizazi usaqliq deliyine dogrudur Usaqliq boynunun usaqliq yoluna baxan hissesi coxqatli yasti epitel ile ortuludur Usaqliq cisminin selikli qisasinda borulu veziler lat glandulae uterinae ve kanalin selikli qisasinda selikli veziler lat glandulae cervicales uteri vardir Usaqligin rentgen sekliUsaqligin rentgenkontras muayinesi Usaqligin rentgenoqraminda metrosalpinqoqrafiya zamani kontras madde ile dolurulmus usaqliq boslugu ucbucaq seklinde gorunur bu ucbucagin zirvesi asagiya ve esasi yuxariya dogru baxir Esasinda olan bucaqlar usaqliq borularinin usaqliq deliklerine ve zirvesindeki bucaq usaqliq deliyine muvafiqdir Usaqligin topoqrafiyasiQeyd olundugu kimi usaqliq kicik canaqda duz bagirsagin onunde sidikliyin arxasinda orta xetde frontal istiqametde yerlesmisdir Ayaq uste durmus veziyyetde ve sidiklik ile duz bagirsaq bos olan zaman usaqligin normal veziyyeti beledir butovlukle one mailidir ve eyni zamanda cismi ile boynu arasinda one bukulmusdur bele ki dibi one sidikliye dogru baxir Usaqligin on maili olmasina lat anteversio ve one bukulmesine lat anteflexio deyilir Demek usaqliq normal halda lat anteversio anteflexio veziyyetinde durur Ekser hallarda usaqliq bir qeder yan terefde mail olur buna lat lateroversio deyilir Usagligin sag terefe mail olmasi lat dextroversio sol terefe mail olmasindan lat sinistroversio daha cox tesaduf edilir Usaqligin bele bir veziyyeti xususi fiksasiya aparatindan asilidir Usaqligin fiksasiyasinda moxtelif uzvler istirak edir periton usaqliq baglari ve ezeleler canaq fassiyasi usaqliq yolu ve canaq dibi Usaqligin fiksasiyasinda en esas rol onun usaqliq yolu ve lat lig cardinale uteri vasitesile canaq dibine baglanmasi oynayir Bu bag six birlesdirici toxumadan teskil olaraq usaqligin enli baginin esasinda cekilmisdir Bu bagda lifli toxumadan basqa lifleri ve damarlar vardir lat Lig cardinale frontal istiqametde duraraq usaqligin yan tereflere dogru hereketine mane olur ve hem de asagi terefden canagin xususi fassiyasi lat fascia pelvis ile birlesir Usaqliq baglarindan ve ezelelerinden lat lig teres uteri usaqligin atxa terefe eyilmesine ve lat mm rectouterini on terefe hereket etmesine mane olurlar Usaqliq cox tesbit olmasina baxmayaraq mueyyen derecede muteherrikdir odur ki yerdeyismeye meruz qalir one lat anteposition arxaya lat retropositio ve yanlara lat lateropositio yerini deyisir Beden veziyyetini deyisdikce usaqligin veziyyeti de deyisir qadin arxasi uste yatarsa usaqliq arxaya oma cuxuruna dogru ve yani uste yatarsa yan terefe dogru eyilecekdir eger sidiklik dolu olarsa usaqliq dibi duzlenir ve yuxari qalxir Bezen usaqligin dala mail olmasina lat retroversio uteri ve dala bukulmesine lat retroflrxio uteri tesaduf olunur Usaqligin bag aparati zeifleserse usaqliq asagi enir ve bezen xarice cixir buna usaqligin dusmesi lat prolapsus uteri deyilir Usaqliq lat anteversio anteflexio veziyyetinde olduqda en yuxari noqtesi kicik canaq gireceyinden 2 sm asagi dorduncu oma feqeresi beraberliyinde olur Usaqliq dibi ile usaqligin deliyi texminen bir sethde birinci buzdum feqeresinden kecen ufuqi sethde olub boynu kicik canagin dal hissesinde ve dibi on hissesinde yerlesmisdir Usaqligin yas xususiyyetiYeni dogulmus qizlarin usaqligi sidiklik kimi boyuk canaq boslugunda ve usaqliq borulari ile yumurtaliqlari qalca cuxurlarinda yerlesir Usaqliq boynu cismine nisbeten uzun texminen usaqligin 2 3 ne beraberdir ve ozu de cox qalindir cismi yastilasmis ve rudiment halda divarlari nazik ve dibi yastidir Selikli qisada olan lat plicae palmatae artiq derecede inkisaf etmis ve usaqligin butun nahiyesini tutmusdur usaqliq yolu hissesi az inkisaf etmis olur 9 10 yasina qeder usaqliq zeif inkisaf edir 12 yasindan sonra suretle boyumeye baslayir cismi uzanir divarlari qalinlasir boslugu ve dibi mueyyen sekil alir selikli qisa bukusleri hamarlasir Buluga catdiqda usaqliq cisminin uzunlugu boynuna beraber olub usaqliq yolu hissesi boyuyur ve usaqliq deliyi girde cuxurcuga benzeyir Dogmamis cavan qadinin usaqligi buluga catmis qizin usaqligindan ferqlenmir Dogmus qadinin usaqliginin olculeri boyuk cismi boynundan uzun boslugu genis ve oval seklinde olur usaqliq deliyi kondelen yariq seklini alir bu yariq usaqliq yolu hissesini on ve dal dodaq lat labium anterius et posterius olmaq uzre iki hisseye bolur On dodaq dal dodaqdan uzun olur Qocaliq dovrunde usaqligin olculeri kicilir boynu atrofiya olur lat portio vaginalis yavas yavas kicilir ve nehayet itir divarlari naziklesir vezileri reduksiya edir selikli qisasi oz rengini itirir ve epitel huceyrelerinin kirpikleri tokulur Vaskulyarizasiya ve innervasiyasiUsaqliq ve yumurtaliq arteriyalariUsaqligin ve yumurtaligin vaskulyarizasiyasi Usaqliq bir cut Usaqliq arteriyalari lat art ae uterinae ile qidalanir Bunlar daxili qalca arteriyasindan musteqil bir suretde ve yaxud ile bir yerde baslayirlar ve usaqliqdan basqa enli ve girde baglarin usaqliq borularinin yumurtaliqlarin ve usaqliq yolunun qidalanmasinda istirak edirler Usaqliqdan venoz qan venalar vasitesile ezele qisasinin xaricinde olan usaqliq venoz kelefine lat plexus venosus uterinus yigisir ve buradan uc yol ile axir 1 usaqligin yuxari hissesinden yumurtaliq venasina 2 usaqliq boynunun yuxari hissesi ile cisminin asagi hissesinden usaqliq venasina ve 3 usaqliq boynunun asagi hissesi ile usaqliq yolundan daxili qalca venasina axir Usaqligin venoz kelefi asagi terefde duz bagirsagin ve sidikliyin venoz kelefleri ile anastomozlasir Usaqligin dibinden ve qismen cisminden gelen limfa damarlari usaqliq borusundan ve yumurtaliqdan gelen limfa damarlari ile birleserek yumurtaliq arteriya ve venalari ile beraber yuxari dogru gedir ve bel limfa duyunlerine acilir Usaqliq dibinden yigilan limfanin bir hissesi girde bag ile gederek qasiq limfa duyunlerine tokulur Usaqligin boynundan ve qismen cisminden baslayan limfa damarlari usaqliq arteriyasi ile gederek daxili qalca duz bagirsaq ve oma limfa duyunlerine acilir Usaqliq iki menbeden sinirlerini alir simpatik sinirlerinin asagi qarinalti kelefden ve parasimpatik sinirlerinin II III IV oma sinirlerinden lat nn splanchnici pelvini qebul edir Bunlar usaqliq boynu etrafinda kelef lat plexus utero vaginalis emele getirir Bu kelefde bir nece simpatik qanqlion vardir MenbelerProf Kamil Ebdulsalam oglu Balakisiyevin Insanin Normal Anatomiyasi II cild MAARIF Nesriyyati Baki 1979 R D Sinelnikov Atlas anatomii cheloveka 4 toma Anatomy Embryologie olu kecid Istinadlar